Güvenlik Danışmanlığı: Yaşlara ve gelişim düzeylerine göre riskler Kanıta dayalı girişimler

Transkript

1 Güvenlik Danışmanlığı: Yaşlara ve gelişim düzeylerine göre riskler Kanıta dayalı girişimler Dr. Serpil Uğur Baysal Dokuz Eylül Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediyatri Bilim Dalı, İzmir Denizli, 16 Kasım 2013

2 WHO-UNICEF

3 Yaşam Kurtarma Zinciri 3

4 Yaralanma Kontrolünde Etkin Girişimler Çocuk yolcuların güvenliği Bisiklet güvenliği Yaya güvenliği Okul Temelli Sürücü Eğitimi

5 Yaralanma Kontrolünde Etkin Girişimler Bireysel Danışmanlık Yanıklar Boğulmalar Ev kazalarının önlenmesi: mekan düzenlemeleri

6 Bisiklet Güvenliği

7 Araştırmalarla ilgili yorumlar Bu konuda yapılan araştırmalar gözden geçirildiğinde, hangi önlemin ne kadar koruyuculuk sağladığı belli değildir. Ancak bu, alınan önlemlerin etkisiz olduğu anlamına gelmez. Çocuklar üzerinde yoğunlaşan araştırmalardan (randomize kontrollü çalışmalar) hiçbiri ev ortamındaki düzenlemelerin yaralanma oranında düşme sağladığını kesin olarak kanıtlayamamıştır. Önlemlerin etkinliklerinin belirlenebilmesi için daha çok sayıda ve büyük örneklemli çalışmalara gereksinim vardır.

8 Aristo ya göre: Kanıtları her şeyde, aynı biçimde aramamak, her bir şeyde, konu edinilenin özelliğine göre ve o araştırmaya uygun düştüğü kadarıyla aramak gerekir

9 Şahin S, Uğur S. Framingham Güvenlik Araştırması, Yalova yaş grubu çocuklar ve aileleri ev ziyaretleri de yapılarak incelendi. Sonuçlar: Ailelerin kazalardan korunma bilgisi yetersiz Çocukların kaza geçirme riskleri yüksek Yaralanma riski kırsal, yarı- kentsel yerleşim bölgelerinde, sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu geniş ailelerde artmakta Anne babanın yaşları, eğitim düzeyleri, annenin çalışma durumu (Risk assessment for poisonings) Toxicology Letters 2001;123(Suppl.1):

10 Çelik İnanç D, Uğur Baysal S. I. Çocukluk çağı yaralanmalarında hazırlayıcı nedenler. II. Ailenin rolü, güvenlik danışmanlığı Anne- baba yaşı küçük Kalabalık yaşam koşulları İlk çocuk Sağlık güvencesinin olmayışı Türk Ped Arş 2008;43:84-8 ;

11 Sonuçlar Anne-babanın farkındalık düzeyi düşükse çocukların çoğunda kaza riski yüksek Sağlık çalışanları riskleri sorgulamak için zaman ayırmalı Çocuk sağlığını izlerken danışmanlık Risk farkındalığını artıran çalışmalar öncelikli 11

12 Özkan Öz S, Uğur Baysal S. 0-5 yaş grubu çocukların sağlık izlemlerinde kaza risklerinin araştırılması Düzenli izlenen çocukların daha önce kaza/ yaralanma sıklığı %15,3 Kaza geçiren çocukların %59,8 i erkek, %40,2 si kız; %95,3 ü dört yaşından küçük. Düşme en sık (%77,1) yaralanma nedeni. Yanma ikinci, yabancı cisim aspirasyonu/ tıkanma üçüncü sıklıkta

13 Başlıca sonuçlar Anne-babanın bilgisi, tutumu yetersiz Risk algısı, zehirlenmeler için en yüksek; yanıklar için en düşük IP ile ilgili ön bilgi: % 50,5 Önlenemez düşüncesi: % 17,7 Çocukta kaza riski yok: < 1% 13

14 Yanma riski taşıyan durumlar Yanık riskleri G + G - Yangında kaçış planı yapıldı ve prova edildi mi? %8,8 %91,2 Her çocuk eğer elbiseler tutuşursa, alevleri söndürmek için dur, yere uzan ve yuvarlan uygulamasını nasıl yapacağını biliyor mu? %10,2 %89,8 Evde yangın/ duman alarmı var mı? %10,9 %89,1 Binanın yangın ve diğer acil durumlarda kullanılabilecek iki çıkışı var mı? %23,9 %76,1 Sağlam bir yangın söndürücü var mı? %24,8 %75,2 Bütün elektrik çıkışlarına plastik priz kapakları yerleştirildi mi? %55,5 %44,8 Birden çekilince masanın üzerindeki sıcak yiyecek ve içecekler dökülebileceği için masa örtüsü kullanmıyor musunuz? Çevrede sigara içiliyor mu? Yanık sigara, kibrit ve çakmaklar çocukların çevresinde bulunuyor mu? Kullanıldığı zaman elektrik kabloları çocukların ulaşamayacağı yerde mi? %68,4 %31,6 %70 %30 %76,1 %23,9 Su ısıtıcı güvenli bir sıcaklığa ayarlı mı? %79,9 %20,1 Sıcak sıvı ya da yiyecekleri taşırken yanınızda çocuk oluyor mu? %80,4 %19,6

15 anma riski taşıyan durumlar G + G - lektrik için uzatma ve uygulama kabloları aşınmamış ya da fazla üklenmemiş durumda mı? %82,5 %17,5 ütün sobalar çocukların dokunamayacağı bir durumda mı? %89,7 %10,3 ütün soba ve ısıtıcılar kağıt ve mobilyalardan en az 90 cm uzağa onmuş mu? ıcak sıvıları ve yiyecekleri masanın kenarından uzağa mı oyuyorsunuz? lektrikli aletler (radyo, saç kurutucusu, ısıtıcı vb)banyonun ışında ya da fişleri çekilmiş, sudan uzakta ve çocukların laşamayacağı yerde mi? %93,9 %6,1 %95,9 %4,1 %96,3 %3,7 ocuklarınıza 'sıcak' kelimesinin anlamını öğretiyor musunuz? %96,4 %3,6 ümkün olduğu kadar ocağın arka bölümlerinde yemek pişiriyor, apların kulplarını ocağın arka tarafına döndürüyor musunuz? %96,8 %3,2 emek pişirirken çocukları güvenli bir yerde mi tutuyorsunuz? %97,9 %2,1 asa sandalyelerini ve iskemleleri ocaktan uzağa koyuyor usunuz? sıtılmış yiyeceklerle bebeği beslemeden önce sıcaklığını kontrol diyor musunuz? %98,9 %1,1 %99,3 %0,7

16 Güvenlik Kontrol Listesi Çocuk Güvenliği: Yaralanmaların ve Zehirlenmelerin Önlenmesi. İstanbul: İstanbul Tıp Fakültesi Basımevi,

17 0 6 ay YUVARLANABİLİR- UZANABİLİR- EMEBİLİR VE İÇEBİLİR- ELİYLE YAKALAYABİLİR VE SALLAYABİLİR. EVİN BEBEK İÇİN GÜVENLİ HALE GETİRİLMESİNİN ZAMANIDIR.

18 Evde Çocuk Güvenliği

19 0-6 ay Yanma Ev yangınları Banyo suyunun çok sıcak olmasından dolayı haşlanma Sıcak sıvılarla yanma, sıcak verilen yiyecek ve içeceklerden dolayı yanma Ocak, soba, ısıtıcılar ile yanma

20 0-6 ay Düşme Alt değiştirme masası, mama sandalyesi, koruma kenarlığı olmayan yatak, koltuk, kanepe, çocuk arabası, salıncak Kucak Havaya doğru atılıp tutularak sevilmesi

21 0-6 ay Çarpma: yatakta, bebek arabasında, bebek salıncağında dönerek sivri köşeli yerlere çarpma.

22 0-6 ay Tıkanma Emzik Kontrolsüz sıvı içmesi

23 0-6 ay Diğer: Çevreye ilgisinin artmasından dolayı, anne- babanın elindeki veya ulaşabileceği uzaklıktaki sıcak veya tehlikeli olabilecek objeleri yakalayarak yanma/ yaralanma.

24 0-6 ay Trafik: Araç içinde yeterli güvenlik önlemleri alınmaması nedeniyle yaralanma

25 0-6 ay Zehirlenme Gaz, kömür sobası, şofben, doğalgaz tesisatından sızan gazlar Kurşun içeren boyalı oyuncak/ mobilyayı çocuğun ısırması İlaçlar, temizlik maddeleri, vb

26 6-12 ay OTURABİLİR- EMEKLEYEBİLİR- TUTUNARAK AYAKTA DURABİLİR- YÜRÜMEYE BAŞLAYABİLİR- YAKALAYABİLİR Parmaklarıyla bir şeyi tutma yetisi gelişmiştir. Daha yükseğe ulaşabilir, uzanabileceği dolap veya kapı kulplarını tutup açabilir, küçük objeleri yutabilir.

27 6-12 ay Düşme: Korumalı olmayan yatak, alt değiştirme masası, mama sandalyesi, ana kucağı; içinde merdiven olan evlerde bebeğin emekleyerek/ sürünerek inmek/ çıkmak istemesi, uygun olmayan merdiven/ balkon korkuluklarının üstünden/ arasından, pencerelerden

28 6-12 ay Düşme/ çarpma: Karyolada bırakılan büyük oyuncaklara ve karyola kenarlarına konan koruyucu minderlere tırmanıp düşerek Yüksek mobilyaların üzerine tırmanmaya çalışırken Yürüteçle Sert zemine, mobilyaların keskin köşe ve kenarlarına çarparak

29 6-12 ay Yanma/yaralanma: Masa örtüsü, sandalye gibi eşyaları yakalayıp çekebileceklerinden, üzerlerine ağır objeleri veya sıcak sıvı ve yiyecekleri döküp yaralanma ve yanma.

30 6-12 ay Tıkanma: Besin, oyuncak; Boğulma: Çevresinde bulunan minder, yastık gibi objelerin üzerine düşüp havasız kalarak Dışarıdan bası ile: karyolaya asılan, hareketli, ipli, kurdeleli oyuncaklar, penceredeki perde kontrol ipleri Suda: Küvette, klozette, kovada bulunan su

31 6-12 ay Zehirlenme: Zehirli gazlar, yanlış ilaç kullanımı temizlik maddeleri, kimyasallar, ilaçlar, saksıdaki çiçeklerin toprakları, vb. Kesi ve yaralanma: Sivri kenarlar, kesici aletler ve ipler, oyuncak Elektrik çarpması: Emekleyerek elektrik prizlerine ulaşıp priz içine sivri uçlu cisimleri sokabilir.

32 Trafik: Araç içi 6-12 ay

33 33

34

35 12-24 ay YÜRÜYEBİLİR- KOŞABİLİR- TIRMANABİLİR- ATLAYABİLİR- KEŞFEDEBİLİR Çocuğun ulaşabileceği yükseklikteki tüm eşyalar, çocuk gözüyle ve tehlikelere karşı güvenlik önlemleri alınacak şekilde gözden geçirilmelidir.

36 12-24 ay Düşme: Merdiven; korumasız, bariyersiz yatak, balkon, pencere Yanma: Mutfak ve banyo güvenliği, kimyasal madde, sıcak yüzeyler, kibrit, elektrik

37 12-24 ay Zehirlenme: Çekmece ve dolapları açar. Temizlik maddeleri, kimyasallar, ilaçlar, saksıdaki çiçeklerin yaprak ve toprakları Suda boğulma: Havuz, gölet; küvet, klozet, kovada bulunan su Objeleri çekme, itme, üzerine vurma, devirme, bir yerden bir yere taşıma.

38 12-24 ay Boğulma/ tıkanma: Kapaklı oyuncak sandıklarının içine girme, perdelerin kontrol iplerine dolanma, para, kuruyemiş, sert şeker, patlamış mısır, sakız, taş ve mozaik parçaları, anahtarlar, balonlar, düğmeler, piller ve küçük parçalı oyuncaklar Trafik: Araç içi

39 2-3 yaş HAREKETLİ- MERAKLI- KÂŞİF- KOŞABİLİR- ZIPLAYABİLİR- KORKUSUZ- TIRMANABİLİR- YUVARLANABİLİR Konuşur, soru sorar Yargılama, karar verme yeteneği yok Anlama yeteneği sınırlı

40 2-3 yaş Sıcak bir cisim zarar verir mi? Keskin nesnelerle ne yapılabilir? Tehlikelerden korunarak, ilgi duyduğu her şeyi incelemesine olanak tanınmalı Gözetim ve güvenlik açısından alınacak önlemler!

41 2-3 yaş Düşme- çarpma Yürürken, koşarken, zıplarken, atlarken vurma, çarpma Kapı, pencere, balkon, merdiven Dolap, çekmece, mobilya Çizgi film kahramanlarına özenip yüksek bir yerden atlayarak düşme(!)

42 2-3 yaş Yanma Çakmak, kibrit, kablo güvenliği Banyo suyu sıcaklığı Elektrikli ev aletlerinin güvenliği Ev yangınlarını önleme Kesici gereç

43 2-3 yaş Boğulma: Suda; hava yolunun tıkanması Zehirlenme: zehirli bitki, gazlar; zehirli maddeleri yiyip içerek, büyüklere öykünerek ilaç içme, ev temizlik malzemeleri ile Trafik: Araç içi

44 44

45 3 4 yaş MERAK VE ÖĞRENME DÜRTÜSÜ- YENİ DENEMELER YAPMA- KOŞABİLİR- ATLAYABİLİR- TIRMANABİLİR- HAYAL EDER. Kendi güvenliğini, diğer çocukların güvenliğini tehlikeye sokabilir. Mutfak ve banyo gibi potansiyel ev kazası tehlikeleri içeren mekânlarda yalnız bırakılmaları tehlikelidir.

46 3 4 yaş En büyük zevklerinden biri, kendi işlerini kendisi görmek, büyüklere ait işleri yapıyormuş gibi görünmek. Özgürlüğünü ispatlama biçimi: yapabileceği işlerin üstünde denemelere girme isteği Gözetim gereksinimi!

47 3-4 yaş Düşme, kesilme tipinde yaralanmalar Kapı ve çekmeceleri açar, el aletlerini kullanır, küçük mekanik aletlerle oynarken; Bahçedeki salıncakta sallanırken, tırmanırken, yerden yüksekteki oyuncaklarla oynarken, banyoda küvetten kayarak, tırmanmaya elverişli dolaplardan, gardıroplardan, balkonda parmaklıkların arasından ve üstünden, ulaşılabilir pencere kollarını açıp pencerelerden düşme; tehlikeli bahçe aksesuarları, makine, çeşitli aletler, keskin objeler ile oynayarak.

48 3-4 yaş Yanma: Mutfak, banyo güvenliği

49 3-4 yaş Boğulma: Buzdolabı ve çamaşır makinesinin içine saklanarak; oyun alanında oynarken ip, eşarp, bisiklet kaskı, atlama ipleri, vb. havasız kalma sebebi ile Suda boğulma Hava yolunda tıkanma Zehirlenme

50 3-4 yaş Ateşli silahlar Trafik: Araç içi Bisiklet

51 4 5 Yaş BAĞIMSIZLIĞINA DÜŞKÜN- ISRARCI- HIZLI KOŞABİLİR- TIRMANABİLİR- YENİ DENEMELER YAPMA- MERAKLI- YARATICI- HAYAL EDER-HAREKET BECERİSİNDE İYİDİR. Denge kaybı sebebi ile karşılaşacağı travma azalırken, farklı yaralanma nedenleri ortaya çıkar. Özellikle, tırmanma hareketinden büyük zevk almaktadır.

52 4 5 Yaş Yaratıcılığının geliştiği bir dönem Eline geçirebildiği her türlü malzeme ile bir şeyler üretmeye çalışmakta Herkesin yapmadığı bir şeyler üretmek ilgisini çeker Denemelerinde kullandığı malzemeler gözden geçirilmeli!

53 4 5 Yaş Hayal gücü fazla; gerçekle, gerçek olmayanı ayırt edemez. Kolay korkar ve etkilenir. Sık sık tavır değişiklikleri gösterebilir. Huysuz bir tavırla etrafı dağıtabilir. Amaçlı olarak istenmeyen şeyler yapabilir.

54 4 5 Yaş Benlik kavramı, büyük ölçüde olgunlaşma yolundadır. Ustalaştıkça daha az yardım isteyecek, birçok şeyi kendisi yapmak isteyecektir. Motivasyon eksikliği ve dikkat süresinin kısa olması Büyüklerine öykünür Gözetim gerekli!

55 4-5 yaş Denemelerinde kullandığı malzeme ve objelerden zarar görme Yaşına uygun olmayan işleri kendisi yapmak istemesi sonucunda zarar görme. Büyüklerine öykünmesi nedeni ile zarar görme.

56 4-5 yaş Düşme/ çarpma: Dolapların raflarına, çekmecelere tırmanarak; mobilyaların, üzerine düşmesi nedeni ile yaralanma. Bahçedeki salıncakta sallanırken, tırmanırken, yerden yüksek oyuncaklarla oynarken sert zemin üzerine, balkonda parmaklıkların arasından ve üstünden, yüksek yerlere tırmanarak Kesici-delici aletler Yanma: Mutfak güvenliği, kibrit ve çakmaklar Hava yolunun tıkanması

57 4-5 yaş Oyun alanı Suda boğulma: Havuz, deniz Zehirlenme.

58 4-5 yaş Ateşli silahlar Araç içi, bisiklet

59 Güney Doğu Anadolu da olgu /yıl 59

60 5 6 yaş TIRMANABİLİR- HAREKET BECERİSİNDE USTALAŞMIŞ- KÜÇÜK KAS GELİŞİMİ İLERİ- KENDİSİNE GÜVENİR- BAĞIMSIZ RUHLU Kaydıraktan kayma, sallanma, kazma ve daha pek çok hareket becerisinde ustalaşmıştır. Kendisine güvenir ve bağımsız ruhludur. Kazandığı yeni becerilerini oyun için ayrılmış mekânlarda denemesi gerektiğini anlayabilmektedir. Ancak, dikkati hala belli noktalarda odaklaşmakta ve sadece durumları algılamaktadır.

61 5 6 yaş Yeni maceralara atılmayı ve bilinmeyeni keşfetmeyi istemekte Beş yaştan altı yaşa geçişte, beş yaşın sosyal uyumlu, iyi huylu çocuğu altıncı yaş içinde giderek değişir, rahat, açık ve anlayışlı tavırlar kaybolmaya yüz tutar. Herşeyi birden öğrenmek istemektedir. Sürekli yeni şeyler denemekten hoşlanmaktadır. Olayların sebep-sonuç ilişkilerini bulma çabası içindedir. Zihinsel ve fiziksel hareketlilik, çok yönlüdür. Özellikle erkek çocuklar, fiziksel güçlerini denemek istemektedirler.

62 5-6 yaş Dikkati belli noktalarda yeterince odaklaştıramayıp algılamada zorluk Düşme: Bahçedeki oyun alanı gereçlerinden, balkonda parmaklıkların arasından, üstünden ve yüksek yerlere tırmanarak Yanma: Mutfak, yanıcı araç- gereç.

63 5-6 yaş Hava yolunun tıkanması Oyun alanında boğulma/tıkanma Suda boğulma

64 5-6 yaş Zehirlenme Ateşli silahlar Araç içi Bisiklet

65 65

66 Yaş Başlama Güçlendirme Prenatal/ Yenidoğan Süt çocuğu araç güvenlik koltuğu, karyola güvenliği, duman alarmı 2 gün- 4 hafta Düşme Araç güvenlik koltuğu 2 ay Yanık, sıcak sıvılar Araç koltuğu, düşme 4 ay Tıkanma, boğulma Araç koltuğu, düşme, yanık 6 ay Zehirlenme, yanık, sıcak yüzeyler Düşme, tıkanma 9 ay Su / havuz güvenliği, küçük çocuk araç koltuğu Zehirlenme, düşme, yanık 1 yaş Ateşli silahların tehlikesi, araç içi-yaya güvenliği Su / havuz güvenliği, düşme, yanık 15 ay Araç içi- yaya, zehirlenme, düşme, yanık 18 ay Araç içi-yaya güvenliği Zehirlenme, düşme, yanık, ateşli silah 2 yaş Düşme, oyuncak, üç tekerlekli bisiklet Araç içi, su/ havuz, yanık, ateşli silah 3 yaş Araç içi, yaya, düşme, yanık, ateşli silah 4 yaş Araç destek koltuğu/ emniyet kemeri Yaya güvenliği, düşme, oyuncak, ateşli silah 5 yaş Su / havuz, bisiklet Yaya, araç içi 6 yaş Yangın Bisiklet, yaya, araç içi 8 yaş Spor güvenliği Bisiklet, araç içi 10 yaş Ateşli silahların tehlikeleri Spor, bisiklet, araç içi

67 Güvenliğe katkıda bulunmak üzere kullanılabilecek araçgereç Elektrik çıkışlarına (prizler) plastik kapaklar Dolaplara kilitler Acil durumlarda aranacak 110, 112, 155 gibi telefon numaralarının listelenmesi için: telefonun yanına yapıştırılacak etiket. 67

68 Güvenliğe katkıda bulunmak üzere kullanılabilecek araç- gereç Çalışan duman alarmı Banyo suyunun sıcaklığını gösteren sıcak su termometresi Tehlikeli maddelerin depolandığı yüklük ya da bodrum kapısına, erişemeyecekleri yüksekliğe konulacak çengel kilit Küçük bir yangın söndürücü 68

69 Ülkemiz için öneriler Yasalar ve düzenlemeler Bireysel danışmanlığa zaman ayrılmalı Riskleri belirleyen çalışmalar Eğitim

70 Seminer : 0-3 yaş grubu çocukları olan ailelere ilkyardım, çocuk güvenliği

71 3 Şubat 2012