DÜNYA DA YAT TURĐZMĐ VE TÜRKĐYE!..

Transkript

1 TÜRSAB AR-GE DEPARTMANI HAZĐRAN 2007

2 DÜNYA DA YAT TURĐZMĐ VE TÜRKĐYE!.. TÜRSAB AR-GE DEPARTMANI, HAZĐRAN 2007 Türkiye nin yat bağlama kapasitesi yetersiz Turist sayısı itibarıyla turizmin dünya liginde ilk on içine giren Türkiye en çok para kazandıran turizm türlerinden biri olan yat turizminde potansiyelinin yüzde 10 unu bile değerlendiremiyor. Türkiye nin yat bağlama kapasitesi 9 bini marinalarda olmak üzere 16 bin civarında. Oysa bu rakam Fransa da 227 bin, Đspanya da 107 bin ve Đtalya da 128 bin düzeyinde. Akdeniz çanağındaki marinalar ve yat bağlama yerlerinin toplam kapasitesi ise 400 bini buluyor. Türkiye nin yat bağlama kapasitesi Akdeniz çanağındaki toplam kapasitenin sadece yüzde 4,1 ünü oluşturuyor. Diğer yandan, yat turizmi dünyanın en hızlı gelişen turizm türleri arasında. Gelişen dünya ekonomisine paralel olarak bir zamanların lüks hobisi olan amatör yatçılık gelişmiş ülkelerde orta sınıfa nüfuz edecek düzeylere gelmiş durumda. Ayrıca, yat charter şirketlerinin sunduğu olanaklarla yat turizminin ürünlerinden faydalanmak da artık bir lüks olarak görülmüyor. Rakip ülkeler yatırımlara hız veriyor Yat bağlama kapasitesi bakımından Türkiye nin Akdeniz çanağındaki payı yüzde 4,1 ve Dünya çapında da yüzde 0,5 civarındayken, turizmde rakibimiz olan ülkeler büyük projelerle marina kapasitelerini ve paylarını artırma çabası içindeler. Bu projeler gerçekleştiğinde Türkiye nin yat turizmindeki payının önümüzdeki yılarda daha da azalması bekleniyor. 85 bin yat bağlama kapasitesine sahip marinalarıyla Akdeniz çanağında yat bağlama kapasitesi bakımından 4. konumda olmayı bir eksiklik olarak gören Đtalya yeni projeleri için özel bir yasa çıkardı. Bu yasa yerel yönetimlerin marina projelerinde merkezi hükümetle işbirliği yapabilmelerine olanak sağlıyor. Yeni marina projeleri için ayrıca Italia Navigando adında bir de şirket kuruldu. Tüm bu düzenlemelerle Đtalya 2014 yılına kadar var olan yat bağlama kapasitesine 200 bin yat bağlama kapasiteli 60 marina daha eklemeyi hedefliyor. Yeni marinaların büyük bölümü marina sayısı daha az olan Güney Đtalya da yapılacak. Đtalya bu alandaki hırslı gelişim projelerinin bir meyvesini şimdiden aldı bile. Venedik te 900 yat bağlama kapasiteli Marina de Varazze nin açılışı bu yıl yapıldı. Hırvatistan, geçen yıl 50 marinada bulunan 16 bin yat bağlama kapasitesini 10 yıl içinde 31 bine yükseltmeyi hedefleyen bir planı yürürlüğe soktu. Ülke, Losinj adasında mega yat bağlama imkanlarına sahip Cyristal Seas Marinayı 2008 yılında devreye sokmaya hazırlanırken, 400 yat bağlama kapasiteli bir marinayı da Adriyatik kıyısındaki Sibenic kentinde 2006 yılında devreye sokmuştu. Bulgaristan, Karadeniz kıyılarını yat turizmine açmak için inşaasını başlattığı St. Vlast daki 300 tekne bağlama kapasitesine sahip Marina Dinevi yi bu yıl içinde işletmeye sokmaya hazırlanıyor. Mega yatların sayısı artıyor Dünyada verilen yat siparişlerine bakıldığında yüksek gelir kesiminin verdiği mega yat siparişlerinde hızlı bir yükseliş göze çarpıyor yılındaki Monaco Yacht Show Fuarında açıklanan Uluslar arası Lüks Yatçılık Ekonomik Raporu nda açıklanan verilere göre mega yatlar olarak adlandırılan 24 metrenin üzerindeki tekne siparişleri 2003 yılından 2006 yılına

3 yüzde 28 oranında arttı. Siparişlerin geçmişe doğru 5 yıllık gelişimleri incelendiğinde ise yelkenli yat siparişlerinde durgun bir seyir gözlenirken motorlu yat siparişlerinde 2001 yılından 2006 yılına yüzde 75 oranında artış yaşandı. Türkiye dünyanın yat üreten ülkeleri arasında son yıllarda önemli bir yer edindi. UNICOM istatistiklerine göre Türkiye de sayıları 350 civarında olan yat yapımcısı firma 2005 yılında 280 adet gezi teknesi ihraç etmiş. Dünyanın en önemli yat ihracatçılarından biri olan Đtalya nın aynı yıl yaptığı ihracat rakamı ise 2 bin 365. ABD li Brunswick ve Genmar, Đtalyan Ferretti ve Azimut ve Fransız Bénéteau sektörün en büyük firmaları. Đngiliz Sunseeker, yine bir Đtalyan firması olan Đtalyan Rodriguez Group ve Danimarkalı Royal Denship de büyükler arasında. Dünyaca ünlü bu markalar arasında bir Türk firmasının olmaması ülkemizdeki yat üreticisi firmaların küçük ölçekli firmalar olduğunun ve dünya çapında markalar yaratabilmemiz için sektörün desteğe ihtiyacı olduğunun bir göstergesi. Sektörde lider konumdaki Azimut Benetti nin cirosunun 2000 yılından 2006 ya kadar yüzde 228 oranında artarak 700 milyon Avroya ulaştığı gözönüne alındığında bu sektörün son yıllarda içinde bulunduğu büyüme daha iyi algılanabiliyor. Türkiye'deki Marinalar ve Kapasiteleri denizde karada park Toplam park ATAKÖY MARĐNA ĐSTANBUL ĐLTUR CLUB MARĐNA MARMARĐS D-MARIN TURGUTREĐS BODRUM MĐLTA BODRUM MARĐNA BODRUM LEVENT MARĐNA ĐZMĐR MARMARĐS ALBATROS MARĐNA MARMARĐS MARMARĐS YACHT MARIN MARMARĐS MARTI MARĐNA MARMARĐS NETSEL MARMARĐS MARĐNA MARMARĐS TÜRKĐZ KEMER MARĐNA KEMER PORT BODRUM YALIKAVAK MARĐNA BODRUM PORT GÖCEK MARĐNA GÖCEK SETUR ANTALYA MARĐNA ANTALYA SETUR AYVALIK MARĐNA AYVALIK SETUR ÇEŞME MARĐNA ÇEŞME SETUR FĐNĐKE MARĐNA FĐNĐKE SETUR KALAMIŞ & FENERBAHÇE MARĐNALARI ĐSTANBUL SETUR KUŞADASI MARĐNA KUŞADASI TURBAN KALEĐÇĐ MARĐNA ANTALYA SKOPEA MARINA GÖCEK GÖCEK BELEDIYE MARINASI GÖCEK 70 ECE MARĐNA FETHĐYE 400 TOPLAM Bürokrasi engeli Türkiye de 1990 lı yılların başında marina yatırımlarının gelişmesi kararı alındığı halde geçen yıllar içinde ihalesi yapılabilen marinaların pek çoğu bürokrasi engeline takılmış durumda. Bu projeler arasında Đstanbul daki Zeytinburnu, Büyükçekmece, Pendik ve Slivri Belediyelerinin yat limanı projeleri de bulunuyor.

4 Đstanbul Büyükşehir belediye Başkanı Kadir Topbaş geçtiğimiz günlerde basına yaptığı bir açıklamada 500 yat bağlama kapasiteli olarak projelendirilen Pendik Yat Limanı projesinin hayata geçirileceğini ve Đstanbul Boğazında da Đstinye, Tarabya ve Büyük Bebek Koylarına yapılması planlanan yüzer marinalar için de proje hazırlamakta olduklarını ifade etmişti. Bu projelerin de bürokrasi engeline takılıp takılmayacağı merak konusu. Diğer yandan, 500 yat bağlama kapasiteli Mersin Yat Limanının inşaatı tamamlandığı halde işletmeci belirlemek için çıkılan ihalelerde yatırımcılar bu limana ilgi göstermediler. Bu Limana işletmeci ilgisinin olmamasında ihale şartlarının ağırlığının rol oynadığı söyleniyor. Ulaştırma Bakanlığı, Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanları Đnşaatı Genel Müdürlüğü nün projeleri olarak sürdürülen ve altyapı inşaatlarının önemli bir kısmı tamamlanan Kumkuyu, Trabzon, Gazipaşa ve Yalova yat limanlarının alt yapı eksiklikleri ile üst yapı tesislerinin inşaatı ve işletilmesi işleri için bu dosyanın hazırlandığı Mayıs ayında bir ihale daha açılmıştı. Bu projelerden Yalova ve Kumkuyu yat limanlarının inşaatına 1996, Gazipaşa Yat Limanı nın inşaatına ise 1991 yılında başlanmıştı. Marina yatırımcıları bir marina projesini gerçekleştirmek için 40 a yakın bürokratik işlemin halledilmesi gerektiğini ve bunun için de 2500 güne ihtiyaç olduğunu belirtiyorlar. Büyük Çekmece Belediyesi hazırladığı marina projesi için 12 yıldır bürokratik engellerle savaştığını beyan ederken, Zeytinburnu nda yapılması planlanan marina projesi de 2000 yılından beri gündemde olduğu halde henüz ciddi bir faaliyet gözlenmiyor. Bazı ülkelerdeki yat bağlama ve yanaşma yerleri ve tekne sayıları Yat bağlama ve yanaşma yerleri Rekreasyonel tekne sayısı* AVUSTURALYA HIVATĐSTAN FĐNLANDĐYA FRANSA ALMANYA YUNANĐSTAN ĐRLANDA ĐTALYA Mavi yolculuk JAPONYA Mavi yolculuğun çıkış noktası Bodrum HOLLANDA ilçemizdir. Eskiden geçimini ağırlıklı olarak YENĐ ZELANDA balıkçılık ve süngercilikle kazanan Bodrumlular turizm hareketinin başladığı ilk yıllarda kendi teknelerini turistlere kiralamaya başlamışlar. Mavi yolculuk diye adlandırılmaya başlanan bu geziler zamanla Gulet diye adlandırılan kendi tekne tipini de doğurarak geniş bir kitleye hitap etmeye NORVEÇ POLONYA PORTEKĐZ G. AFRĐKA ĐSPANYA ĐSVEÇ ve Türk turizminin en önemli TÜRKĐYE markalarından biri haline gelmeye başlamış. ĐNGĐLTERE Bu gün Türkiye nin elindeki 30 bin ABD kiralanabilir yat yatağının önemli bir TOPLAM bölümü mavi yolculuk turlarını Kaynak: UNICOM gerçekleştiriyor. *Tekne sayılarında UNICOM un yelkenliler ve Bu turizm türnün kazandırdığı dövizle ilgili motoru içinde bulunan tekneler kategorilerindeki elde net rakamlar olmasa da 4 aylık sezon veriler alınmıştır. Şişme botlar ve motoru dış içinde yüzde 70 civarında dolulukla gövdede olan tekneler dahil değildir. çalıştıkları varsayılarak sadece kiralama gelirlerinin 150 milyon dolar olduğu ve bu turlar için Türkiye ye gelen yabancıların diğer

5 harcamalarıyla birlikte ülkeye toplam 300 milyon dolar civarında bir gelir bıraktığı söylenebilir. Mavi yolculuklar günümüzde gulet tipi teknelerden, mega yatlara kadar çeşitli tip teknelerle yapılıyorsa da yaygınlık açısından gulet tekneler hala revaçta. Gulet teknelerin boyları 15 metre ile 20 metre arası ve enleri de 5 metre ile 7 metreye kadar olabilen tekneler. Bu tekneler mürettebatlı olarak istenen gün kadar kiralanabildiği gibi, tıpkı charter uçuşları gibi düzenli olarak gerçekleştirilen turlarda kabin kiralamak ta mümkün olabiliyor. Mavi yolculuğun en güzel tarafı sabahları bakir koylarda gözlerinizi açıp, geceleri de gece hayatının olduğu bir ilçede eğlenebilmeniz. Bu teknelerin mürettebatları genellikle 1 kaptan, 1 aşçı ve bir de yardımcı denizci olarak üç kişiden oluşuyor. Fiyatlar teknelerin büyüklüğüne ve konforuna göre bir fiyat skalasına sahip. Orta sınıfa hitap eden teknelerden tutun da lüks mega yatlara kadar değişik fiyatlarla tekne kiralamak kolayca mümkün oluyor. Yine de ortasınıfa da hitap eden teknelerden bahsedecek olursak yat kiralamanın yüksek sezonda kişi başına 50 ile 100 Avro civarında bir maliyeti olduğu söylenebilir. Tabi bu rakama yemek ve içkiler dahil değil. Yat işletmeciliğinde durum Kültür ve Turizm Bakanlığı nın konu hakkında açıkladığı son istatistikler 2005 yılına ait. Bu verilere göre Türkiye de işletmekte oldukları yatları yerli yabancı ziyaretçilerin hizmetine sunan Bakanlıktan işletme belgeli 86 adet yat işletmesi bulunuyor. Bu işletmelerin elindeki 1068 yatta toplam 8 bin 880 yatak bulunuyor. Bununla beraber, bu turizm türündeki uzmanlar Türkiye deki yat işletmelerinin elinde toplam 30 bin civarında yatak olduğunu belirtiyorlar. Đşletme belgesi olmayan işletmeler tekneleri için Denizcilik Müsteşarlığı ndan Gezi Tekneleri Yönetmeliği çerçevesinde denize uygunluk belgesi alarak faaliyetlerini sürdürüyorlar yılında çıkarılan Yat Turizmi, Yat Limanı Đşletmeciliği ve Yat Đşletmeciliğinin yönlendirilmesi ve geliştirilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması ile işletmecilerin, kamu görevlilerinin ve yatçıların uyacakları kuralların belirlenmesini hedefleyen Yat Turizmi Yönetmeliği nde yat işletme belgesi alacak işletmeler en az 30 yataklı ve Türk bayraklı olmak zorundalar. Bu yatak sınırlaması ve işletme belgesini almak için tamamlanması gereken yoğun bürokratik işlemler Türk yat işletmecilerinin büyük bölümünü bu belgeyi almaktan alıkoyuyor. Turizm Yat Đşletme Belgesi, bu günkü hali ile ağırlıklı olarak yabancı yatların Türk bayrağı ile dolaşabilmesi amacıyla alınıyor. Yat turizminde sorunlar Ülkemiz turizminin çeşitlenmesinde yat turizminin sahip olduğu potansiyeli yeterince değerlendiremiyoruz. Ayrıca, bu turizm türünün sürdürülebilir gelişimi önünde bir çok tehdit bulunuyor. Bu tehditlerin başında, deniz temizliğinin korunması, özellikle balık çiftliklerinin yarattığı tahribatın engellenmesi, global ölçekte yaşanan force major olayların yarattığı talep daralmalarıyla öz kaynakları erimiş işletmelerin filolarının yenilenmesi, işletme belgesi almanın önünde bulunan bürokratik engeller ve kısıtlamalar ve daha kapsamlı bir bakışla da Yat Turizmi Master Planı nın hazırlanmamış olması geliyor. Yenilenme finansmanı sorunu Yat Turizmi Yönetmeliği ile Bakanlık Belgeli Yat Đşletmelerinin ellerindeki kapasite belli standartlara kavuşturulmuş bulunuyor. Bununla beraber, Bakanlıktan belgeli olmayan yat kapasitesinin önemli bir kısmı çok eski ya da demode olmuş teknelerden oluşuyor. Bu kapasitenin yenilenmesi yat turizminin önünde önemli bir sorun. Özellikle, 1999 yılından beri yaşanan doğal afetler, arkasından 11 Eylül ün ve savaşların belli pazarlarda yarattığı daralmaların olumsuz etkilediği turizm türlerinin başında yat turizmi geliyor.

6 Böyle bir ortamda, teknesini yenileme zamanı gelen bu işletmecilerin kredi taleplerinde bankaların bu işletmelere ait tekneleri ipotek olarak kabul etmemesi de yenileme sorununun hallini güçleştiriyor. Büyük bölümünün en önemli sermayesi ve varlığı tekneleri olan Đşletme sahipleri kaynaklarının büyük bölümünü sürekli bakım gerektiren teknelerin idamesine harcıyorlar. Böyle olunca da çoğu fiilen Kobi olan bu (Kobi Teşviklerinden yararlanamıyorlar) işletmelerin diğer alanlarda yatırımlara girmesine zaten manidir. Bu şartlar altında, Türkiye nin yat filosunun çok önemli bir bölümünün yenilenmesinin önünde çok ciddi bir engel olarak duran finansman sorununun çözülmesi alınması gereken en acil önlemler arasındadır. Önemli endüstriyel olaylar Turizmde bir özel pazar segmenti olan yat turizminde tanıtım ve pazarlama faaliyetleri de özel uzmanlık ve aktiteler gerektiriyor. Yatçılık dünyasının kendine has teknik konuları ve jargonu yanında bu turizm türü ile ilgilenen toplum kesimlerinin genellikle yüksek gelir kesimine mensup olmaları tanıtım ve pazarlama faaliyetlerini daha detaylı ve maliyetli kılıyor. Amatör yatçılık dünyası oldukça canlı ve renkli bir dünya. Dünyanın pek çok yerinde Cowes Week, America s Cup, Italya nın Đmperia eyaletindeki Vintage Sails Meeting, 2006 yılı versiyonunda başlangış noktası Belçika nın Antwerb kenti olan Tall Ships Race gibi her yıl yapılan yat rallileri veya regattalar turizm destinasyonları için de önemli tanıtım fırsatları yaratıyorlar. Bunlardan en ünlüleri arasında bulunan Skandia Cowes Week regattasında 1000 i aşkın tekne ve 8500 mürettebat birincilik için yarışıyor. Olay dünyanın heryerinden çok sayıda amatör yatçı ya da yelkenciyi izleyici olarak final ve başlama noktalarına çekiyor ve medya bu olaylara büyük ilgi gösteriyor. Ayrıca, tekne imalatı endüstrilerinin de özellikle gelişmiş ülkelerde oldukça görkemli ve medyanın ilgi odağı olabilen bot ve tekne şovları bulunuyor. Bunlar arasında en önemlileri ABD nin Floride kentindeki Fort Lauderdale Boat Show (FLIBS), Monaco Yacht Show, Hollanda nın Roterdam kentindeki Europort Maritime, Amsterdam kentindeki METS, Đtalya nın Cenova ve Karaiblerin Antigua Adası ndaki Charter Yacht şovları, Londra Boat Show u bulunuyor. Đkincisi bu yıl Mayorka nın Palma kentinde yapılmış olan European Marina Konferansı ve bu endüstrinin dünya çapındaki en etkili kuruluşu Deniz Endüstrisi Organizasyonları Uluslararası Konseyi (ICOMIA) nın 2008 versiyonunun Belçika nın Ostend kentinde düzenleyeceği International Marine Konferansları da önemli endüstriyel olaylar arasında yer alıyor. Đlki 27 Nisan - 2 Mayıs 2005 tarihlerinde gerçekleştirilen Marmaris Uluslararası Denizcilik Festivali Türkiye nin bu turizm türündeki potansiyeline dikkat çekmesi açısından önemli bir organizasyon oldu. Denizcilikle ilgili pek çok yarışma, seminer ve panellerin yer aldığı festivalin en görkemli ve dikkat çeken eventlerinden biri de Tall Ships gösterileri olmuştu. Festivalin 2008 yılında gerçekleştirilecek olan 2. versiyonunun hazırlıkları devam ediyor. >>