STOMA ve HEM BAKIMI. Haz rlayan: erife Çaml bel / Ac badem Kad köy Hastanesi Yatan Hasta Kat Klinik E itim Hem iresi Haz rlanma Tarihi: 20 Aral k 2011

Transkript

1 STOMA ve HEM REL K BAKIMI Haz rlayan: erife Çaml bel / Ac badem Kad köy Hastanesi Yatan Hasta Kat Klinik E itim Hem iresi Haz rlanma Tarihi: 20 Aral k 2011

2 S ND R M S STEM Sindirim sistemi a z ile ba lay p anüs ile sonlan r. Temel görevi ise; Sindirim, Emilim, Besinlerin ayr t r lmas, saklanmas ve Bo alt md r.

3 S ND R M M S STEMS STEM Sindirim a z ile ba lar Özofagus ile besinler mideye iner. Midedeki besinler gastrik sekresyonlar ile kar r burada depolan r. Yava bir ekilde ince ba rsa a bo alt l r.

4 NCE BA IRSAKLAR nce ba rsak duedonum, jejenum ve ileum olmak üzere 3 k s mdan olu ur. Temel görevleri; Sindirimin tamamlanmas Besinlerin emilimi Hormonlar ve intestinal s v lar n sal nmas d r.

5 KALIN BA IRSAKLARB Kal n ba rsak; Assendan (ç kan kolon), Dessendan (inen kolon), Sigmoid kolon Rektumdan olu ur.

6 STOMA Stoma; Yunanca dan gelen bir kelime olup aç kl k veya a z anlam na gelir. Ba rsak stomas ise ba rsa n kar n duvar na zla lmas r.

7 STOMA AÇILMA A NEDENLER Kolorektal yaralanmalar Anorektal kanserler Ülseratif kolit, Crohn hastal Kolon t kanakl klar Do umsal ba rsak anomolileri Ciddi pelvis yan klar Kolon tümörleri gibi durumlarda stoma uygulanmaktad r

8 STOMA ÇE TLER Stomalar geçici ya da kal olabilir. Geçici stomalar, stoma aç lmas gerektiren durum ortadan kalkt ktan sonra kapat rlar. Kal stomalar da ise anüs kullan lmad için d lama lemi stoma arac ile olmaktad r ve ya am boyu stoma kalmaktad r. Ba rsak stomalar ; *Kolostomi leostomi olarak ikiye ayr r.

9 LEOSTOM leostomi; nce ba rsa n son bölümünün kar n duvar na zla lmas r. leostomi de d haldedir, miktar fazlad r. çeri indeki kimyasallar nedeni stoma etraf ndaki deri kolayca tahri olabilir.

10 KOLOSTOM Kolostomi; Kolon lümeninin kar n duvar na a zla lmas lemidir. Kolostomiler bulunduklar ba rsak bölümüne göre dört ekilde incelenebilir.

11 KOLOSTOM Assendan (Ç kan) kolon kolostomileri: sindirim enzimlerinden zengindir ve yar haldedir. Stoma çevresi kolayl kla tahri olabilir. Transvers (Yatay) kolon kolostomileri: ya da daha kat haldedir.

12 KOLOSTOM Desendan ( nen) Kolon Kolostomileri: Suyun büyük bir k sm emildi i için yar kat ya da kat halde olacakt r. Sigmoid Kolon Kolostomileri: normal k vam ndad r, suyun tamam sigmoid kolona gelinceye kadar emilmi tir. Kal stomalarda tercih edilir.

13 STOMANIN ÖZELL KLER Normal bir stoma k rm ya yak n, parlak, a n iç k sm na benzer görünümdedir ve ciltten yüksektedir. Ameliyat sonras erken dönemde stoma ödemlidir, sonra ödem azal r. Stoma çevresindeki deri normal deri görünümündedir. Stomada sinir uçlar bulunmad için a hissedilmez.

14 STOMANIN DE ERLEND ERLEND R LMES Stoma de erlendirilirken; Görünümü: (siyaha yak n, pembe k rm ya yak n, siyah nekroze) Çap :(mm) Çevresi: (Normal ya da deri tahri i) Gaitan n özelli i : (normal k vamda, diyare, konstipe) Torba ekli: (tekli effaf torba, tekli opak torba, çiftli effaf torba) Yönünden de erlendirilmeli ve kay t edilmelidir.

15 STOMA KOMPL KASYONLARI KASYONLARI Prolapsus (Stomada d a do ru sarkma olu mas ) Retraksiyon (Bir organ ya da dokunun, destek görevi yapan ba dokudaki anormal ço almaya ba olarak küçülmesidir. Stenoz (darl k) Nekroz(bir veya daha fazla say da hücrenin, dokunun ya da organ n geri dönü ümsüz hasar görmesi sonucu görülen patolojik ölümdür) Fistül (cilt ile ba rsak aras nda tünel olu mas r) Dermatit (epidermis ve üst dermisin zararl say lan bir uyarana kar verdi i yan tt r, inflamasyondur)

16 prolapsus retraksiyon stenoz nekroz fistül dermatit

17 STOMA TORBA VE ADAPTÖR S STEMLER Tek parçal sistem: Torba ve adaptör birliktedir. ki Parçal sistem: Torba ve adaptör birbirinden ayr r

18 STOMA BAKIMI Haz rlanacak malzemeler: Adaptör Torba vr k Uçlu makas Pasta, cilt bariyeri.. Gazl bez Il k su Çöp Torbas Stoma Ölçüm cetveli

19 STOMA BAKIMI Hasta ile görü ülerek torba de imi planlan r ve hastaya uygun bir ortam haz rlan r. Eller y kand ktan sonra stomadaki torba ve adaptör ç kart r. Stoma çevresi k su ile slat lm gazl bez ile kirli bölgeden temiz bölgeye do ru silinir. Stoman n de erlendirilmesi yap r.

20 STOMA BAKIMI Stoma çap stoma cetveli ile ölçülür. Derinin tahri ini önlemek amac ile adaptör çap n stoma çap na mümkün oldu unca yak n olmas sa lan r. En uygun mesafe stoma çap ile adaptör çap aras ndaki mesafenin 2 mm olmas r.

21 STOMA BAKIMI Ölçülen stoma çap na uygun ekilde adaptör çap kesilir. Adaptörün yap kan sm ndaki ka t kald r ve iç sm na pasta sürülür. Pasta derinin d ile temas engeller.

22 STOMA BAKIMI Adaptördeki delik stomay kapsayacak ekilde adaptör cilde yerle tirilir. Adaptör ile daha iyi yap aca ndan parmaklar adaptör çevresinde yar m dakika gezdirilir.

23 STOMA BAKIMI Torba klemplenir ve gaz filtresi tak r. Gaz filtresi kokuyu engellemek amac ile kullan r.

24 STOMA BAKIMI Torba adaptöre yerle tirilir. Hafif ekilde çekilerek yerle ip yerle medi i kontrol edilir. At klar uygun ekilde at r. Eller y kan r. Stoma de erlendirme formuna ve hem ire izlem formuna kay t edilir.

25 STOMALI HASTAYA YAKLA IM Stoma;hastan n beden imaj nda de iklik yaratman n nda hastada bir çok endi e ve korkuya neden olmaktad r. Hastalar n bir ço u ameliyat sonras dönemde stoma bölgesine bakmamakta, anksiyete ve korku ya amaktad rlar. Günlük i leri, sosyal aktiviteleri, yemek yeme, banyo, giyinme gibi birçok temel konu ile ilgili endi e ta rlar.

26 STOMALI HASTAYA YAKLA IM Ameliyattan 2-3 gün sonra hasta /yak nlar n stomaya bakmalar için cesaretlendirilmelidir. Hasta için uygun ortam haz rlanmal ve hastay destekleyebilecek aile üyeleri de bak m süreci içine al nmal r. Hasta/yak nlar n endi e ve korkular hastay bütüncül de erlendirilerek haz rlanm itim plan ile giderilebilir.

27 STOMALI HASTA E E T M M BA LIKLARI Stoman n fizyolojik mekanizmas Deri temizli i ve cilt bak Torba de imi Banyo Günlük aktiviteler Giyinme Beslenme Kar la labilecek problemler Cinsel ya am Hamilelik badet

28 DER TEM ZL ZL - C LT BAKIMI-BANYO BANYO Hastaya banyo engelinin olmad, su ve sabunun stomaya zarar vermedi i ve suyun stoma içine kaçmayaca anlat lmal r. Hasta torbal ya da torbas z banyo yapabilir. Stoma etraf ndaki cildin derisi ile ayn ekilde olmas gerekti i ve d nt ndan pasta yard ile cildin nas l korunaca anlat lmal r.

29 BESLENME Hastaya özel bir diyet önerilmediyse hasta istedi i her eyi yiyip içebilir. Hastalara beslenme ile ilgili u öneriler sunulabilir; Gazl içeceklerden kaç lmal r. Dehidratasyon bulgular anlat lmal r. Diyetle ilgili k tlamalar hasta deneme yan lma yoluyla zamanla kendisi de bulacakt r. Günde 2-3 litre su içilmelidir.

30 BESLENME Yiyecekler iyice çi nenerek yenmelidir. Kilo takibi yap lmal, kilo al p verilmekten kaç lmal r. lk kez denenecek besinler azar ve yava yenmelidir Konstipasyon önleyici diyet bilgisi verilmelidir.

31 GAZ Stomal hastalar gaz ç n kontrolünü sa layamazlar. Hastalara gaz ve kokuyu kontrol alt na alacak önerilerde bulunulmal r. Hasta yemeklerini düzenli yemelidir. Gaza neden olan fasulye,nohut, süt ürünleri,lahana gibi besinlerin kontrollü yenmesi gaz ç kontrol edebilir.

32 KOKU Hastalar çok fazla koku olaca dü ünerek büyük endi e ta rlar. Torbada kullan lan filtre kokuyu engelleyecektir. So an,sar msak,bal k, yumurta,peynir ve kuru baklagiller kokuyu artt ran g dalard r. Yo urt, nane ekeri, maydanoz gibi besinler kokuyu bask larlar

33 F Z KSEL AKT V TE TE Stomal hasta yüzebilir Yürüyü yapabilir Boks, güre, a rl k kald rma gibi sporlar önerilmez Hastaya spor öncesi torbas n bo altmas önerilir. SEYAHAT Seyahat etme konusunda herhangi bir engel yoktur Hastaya seyahat öncesi torbas bo altmas ve yan nda stoma malzemeleri ta mas gerekti i anlat r.

34 HAM LEL LEL K Stomal hastalar doktor kontrolünde hamile kalabilirler ve emzirebilirler. leostomili hastalarda do um kontrol hap ince ba rsaktan emilece i için kullan ile ilgili hekimi ile görü ülmelidir. BADET Stoma abdeste ve ibadete engel olmaz Stoma oruç tutmaya engel de ildir. ftarlarda fazla yemek yemek ishal gibi sorunlara neden olabilir. Orucun fazla s kayb na neden olaca hat rlat lmal r

35 C NSEL YA AM AM Hastalar vücutlar nda olu an de iklikten, gaz ve kokudan dolay endi e duyarlar. Hastaya ve e ine cinsel ili kinin stomaya zarar vermeyece i anlat lmal r. Cinsel ili ki s ras nda küçük torba veya stoma kebi kullan labilir. Ya ad klar endi e ve korkular n zamanla azalaca bunun için kendilerine zaman tan malar gerekti i hat rlat lmal r.

36 AC L L DURUMLAR Hastaya stomadan d gelmemesi, kar nda lik, distansiyon, Geçmeyen diyare, Stomadan kan gelmesi, Stoma etraf ndaki deride k zar kl k ya da renk de ikli inde, Stoman n içeri kaçmas ya da ba rsa n stoma ile beraber d ar kmas gibi durumlarda sa k kurulu una ba vurmas söylenmelidir.

37 SONUÇ OLARAK, Stomal hasta verilen e itim sonras nda; Stoma bak ile ilgili sorular sormal ve bak ma kat lmal, Günlük ya am nas l düzenleyece i ile ilgili fikir edinebilmi olmal, Torba ve adaptör de imini yapabiliyor olmal, Deri temizli ini biliyor ve derinin korunmas sa layabilmeli, Stoma ile ilgili problemleri ve ba vurabilece i adresleri bilmeli, Stoma ile ilgili endi elerini dile getirebiliyor olmal r.

38 KAYNAKLAR 1. Erdil F., Özhan Elba N. (2001) Cerrahi Hastal klar Hem ireli i, IV. Bask, Ankara. 2. leostomi le Ya am, Türk Ostomi Cerrahi Derne i Yay No:1, Kolostomi le Ya am, Türk Ostomi Cerrahi Derne i Yay No:2, Karada A.(2007).Stomaterapi Ünitelerinin ve Stoma Bak m Hem iresinin Kolorektal Cerrahideki Yeri ve Önemi, Kolon Rektum hasta. Dergisi, 17:46-52.