AYURVEDA (HİNDİSTAN GELENEKSEL TEDAVİ SİSTEMİ)

Transkript

1 AYURVEDA (HİNDİSTAN GELENEKSEL TEDAVİ SİSTEMİ) AYUR: Yaşam VEDA: Bilgi Şifa verme ve koruyuculuğu kanıtlanmış bir sistemdir. * Amacı; Hastalığı hastalıklarla savaşarak değil, denge ve uyum sağlamaya çalışarak kazanmaktır. * Tedaviden ziyade korunma üzerinde durulur. * Ayurvedik kuram, sağlığın bir kişinin kendi içindeki uyumun sonucu olduğuna inanır. İnsanı, doku, organ, akciğer vb. gibi tek yönlü değil tüm organlarıyla ve dokularıyla, fiziksel bedeniyle, ruhsal yapısıyla, bilinç düzeyiyle ve hatta yaşadığı ortamla ve makrokozmosla bir bütün olarak ele alır. VEDA: Ayurveda tedavi sisteminde, bitkilerin etki, ve tedavi değeri hakkında münferit gözlemlerin yer aldığı bilgi kitaplarıdır. SAMHİTA: Bilgi kitaplarının derlenmesinden oluşan kitaplardır. 1

2 Charak samhita: 5 cilt 120 bölüm 1. İç hastalıkları (Kayachikitsa) 2. Cerrahi (Shalya tantra) 3. Psikoloji (Grahachikitsa/bhut vidya) 4. Toksikoloji (Agad tantra) 5. Oto-rino-laringo- oftalmoloji (Urwangchikitsa) 6. Pediatri (Balachikitsa) 7. Öjenik ve afrodizyaklar (Vajikaran tantra) 8. Geriatrikler (Rasayan tantra) Sushrut samhita: 8 bölüm 186 kısım Anatomi Fizyoloji Özel aletler kullanılarak yapılan bazı cerrahi operasyon ayrıntıları 2

3 Veda lar binlerce senelik bir geçmişe sahiptirler. Hindistan ve Nepal'de, çok gelişmiş bir uygarlığın var olduğunu, Veda metinlerinin, bize bu uygarlıktan kaldığı söylenmektedir. Saf bilgi anlamına gelen Veda bilgisi, yaşamın her alanında mükemmel gelişmeyi amaçlar. Sağlıklı ve uzun yaşamın sırlarını veren Ayurveda, günümüze ulaşmış en eski, mükemmel ve bütünsel bir tıp sistemidir. Ayurveda, sadece Asya kıtasındaki tıbbı etkilemekle kalmamış, Eski Mısır ve Yunan tıbbının da temelini oluşturmuştur. Pek çok tıbbi araştırmayla yararlılığı kanıtlanmış geleneksel bir tıp sistemidir. Binlerce yıllık bilgiyi özgün şekliyle korumuş, standardize etmiş ve güncelleştirmiştir yılında açılan büyük bir kursla Batılı hekimlere aktarılmıştır ve 1990 yıllarda Amerika'da, yıllarında da Avrupa'da popülarite kazanmaya başlamıştır. 3

4 Ayurveda, ucuz, basit, evde uygulanabilir, doğal ve yan etkisiz oluşu nedeniyle giderek yaygınlaşmıştır. Modern tedavi yöntemlerinde kimyasal ilaçlar ciddi yan etkilere yol açmaktadır. Ayurveda tıbbı, Batı tıbbıyla birlikte uygulanabilir ve onun yan etkilerin azaltıp iyileşme sürecine destek olur. Ayurveda tedavileri, zaman içerisinde etkilerini gösteren, ancak, derin ve temelden iyileşme sağlayan yöntemlerdir. BEŞ ELEMENT KURAMI (Evrendeki herşey 5 elementten var olur ve fizyolojimizin temelini teşkil eder) Toprak: Kemikler, hücreler, kanımızın aktığı ve oksijenin taşındığı fizik yapımızla ilgili dokular (hücre zarı) Su: Kanımız ve diğer sıvılar (sitoplazma) Ateş: Besinleri yağa, kasa ve enerjiye dönüştüren güç (endoplazmik retikulum) Hava: Bedenimizde tüm enerji transferi reaksiyonları için esastır. (Hücrede oluşan oksijen ve karbondioksit) Boşluk (uzay) (hücre zarı içindeki delikler) 4

5 Dhatu (7 vücut doku elemanı) Dosha'lar ve subdosha'lardan sonra bedenimizin doku elemanlarından; dhatu'lardan söz edebiliriz. Dhatu'lar bedenimizin yapı taşlarıdır, her biri diğerine bağlıdır, dokuların oluşumundan sorumludurlar. Dosha'lar arasındaki bir dengesizlik, herhangi bir dosha'nın artışı bile dhatu'ları doğrudan etkiler, hastalık oluşur. Ayurveda her dokunun kendine ait hastalığı ve özel tedavi yöntemleri olduğunu söyler. 1. Rasa Dhatu: Plazmaya karşılık gelir ve bütün dokuları besler. 2. Rakta Dhatu: Kanla ilgilidir ve hayatı sağlar. 3. Mamsa Dhatu: Kaslarla ilgili dokudur. 4. Medo Dhatu: Yağ dokusudur. Kayganlık verir. 5

6 5. Asthi Dhatu: Kemik dokusudur. Destek sağlar. 6. Majja Dhatu: Kemik iliği dokusudur, aynı zamanda, kemik iliği dışında beyin ve bağışıklık sistemiyle ilgilidir. Özellikle AIDS e yakalanan hastalarda hasar görmüştür. 7. Shukra Dhatu: Sperm, yani erkek genital sıvısıyla ilgilidir. Ayurvedaya göre hastalıkların fizyopatolojisinde 3 faktör rol oynar 1. Doshalar (Yaşam enerjisi) * Vata * Pitta * Kapha 2. Shrotalar (Vücudun kanalları) 3. Agni (Sindirim ateşi) 6

7 Dosha lar artmış, azalmış. veya nitelikleri değişmiş olabilir. Shrota lar genişlemiş, daralmış, düğümsü bir yapı oluşturmuş veya akıntıları ters yöne doğru dönmüş olabilir. Agni nin zayıflamasıysa en büyük problemdir. Bu, "ama" (hastalık oluşturabilecek toksin - serbest radikal benzeri bir madde) oluşumuna yol açar. Ayurveda insanları pratik olarak 3 tipe ayırır; Bu tiplere DOSHA denir. Yaşadığımız çevre, yaşam biçimi, beslenme alışkanlıklarımız, günlük ve mevsimsel rutinler, gezegenlerin fizyolojimize etkileri, doğa yasalarına ne kadar uygun yaşadığımız, doshalarımızın denge ve dengesizliğini oluşturan nedenlerdir. 1. VATA(Hava-Boşluk) 2. PİTTA (Ateş-Su) 3.KAPHA (Su-Toprak) 7

8 Vata-Pita ve Kapha nın Fizyolojimizdeki Temel İşlevleri Vata: Taşıma, hareket, iletişim Pita: Metabolizma, sindirim, dönüşüm Kapha: Yapı, birleştirme Doshaların bedende yerleşim bölgeleri Vata: kolon, kalın bağırsaklar Pita: İnce bağırsaklar, midenin alt kısmı, duodenum Kapha: Göğüs ve midenin bazı bölümleri VATA 8

9 Vata : Boşluk ve havadan oluşur Normal fonksiyonlarında; Enerji ve hareketlilik verir. Sinir sistemini, yönlendirir. Buna konuşma, duyu ve motor organları da dahildir. Vücuttaki bütün hareketleri kontrol eder. Dhatu'ların (7 vücut doku elemanı) oluşumunda rol alır. Nefes alıp verme, bağırsakların boşalması ve idrar yollarının faaliyetleri Vata Dosha tarafından yönetilir. Anormal çalıştığı zaman; Uykusuzluk, dinlenememe, yorgunluk, azalmış dayanıklılık, kabızlık, ağrılar, endişe, kasların seğirmesi, gaz oluşur. Vata tipler diğer doshalara liderlik ederler. Genel olarak hastalıklara en çok yol açıcıdır. -İnce yapılı vücut, eklemleri kolayca kırılabilir -Uzun bacak, kısa beden, düzgün olmayan yüz yapısı -Kilo vücudun orta bölgesinde toplanır. -Ten renkleri koyu -Dişleri bozuk, gözleri küçük, siyah ve kahverengi -İştahları çoğunlukla düzensiz ve zayıf -El ve ayak parmakları uzun ve ince, tırnaklar kırılgan 9

10 - Fiziksel ve zihinsel olarak aktif - Kolayca fikir değiştiren ve uykusuzluk çeken tiplerdir Hastalıkları: Romatoit artirit, astım, sırt ağrısı, bazı baş ağrıları, kabızlık, siyatik, varis, cinsel bozukluklar ve menstruel problemler (Katabolisma) (İlaç sıvı yağ) PİTTA 10

11 Pitta: Ateş, nem ve sudan oluşur. Normal fonksiyonlarında; Sindirimi kontrol eder,metabolizmayı yönetir. iştah, susuzluk, ısı dengesi, görme, cildin yapısı ve rengi, entelekt dengesi, hayattan aldığınız keyif, neşe, eğlence, hep Pitta tarafından yönetilir. Anormal çalıştığında; Aşırı sıcaklık, yanma hissi, ciltte enflamasyonlar, midede asidik durumlar, görme problemleri, sarımsı renk, kötü koku, direnç kaybı, kolay kızma hali, asabiyet, kızgınlık ve öfke oluşur. -Kolay kilo alıp verirler, ciltleri narin, yağlı, kolayca yanan, kızıl veya sarımsı tondadır. - Çiller, benler yaygın, sivilceleşmeye meyilli - Kolayca terler, saçları yumuşak, sarı yada kızıldır, erken ağarmaya ve dökülmeye meyillidir - Parmaklar düzgün şekilli, gözler gri, yeşil - Hasta olduklarında ateş, iltihap ve enfeksiyonla karşılaşırlar - Atılgan, zeki,rekabeti seven, konuşmaları açık, akıcı ve alaycı olabilir - Uykuları normal ve derindir 11

12 Hastalıkları: Cilt, görme problemleri, hemoroit, ülser, kolit, hipertiroidizm ve kan Hastalıkları (Metabolizma) (İlaç kaynatılmış ve berraklaştırılmış tereyağ) KAPHA 12

13 Kapha : Toprak, nem ve sudan oluşur. Normal fonksiyonlarında; Dayanıklılığı ve yapıyı oluşturur. Sağlamlık, ağırlık, direnme gücü, sabitlik ve canlılık verir. Nemlenmeyi ve yağlanmayı, eklemlerin nemlenmesini, tüm fizyolojinin ve eklemlerin bütünlüğünü, sağlamlığını sağlar. İyileşme gücü, bağışlama duygusu, cesaret, asalet, şefkat bu dosha'nın, dengedeyken verdiği özelliklerdir. Anormal çalıştığında; Ağırlığa, şişmanlığa, aşırı yavaşlamaya, durağanlığa, depresyona, aşırı mukus salgılamaya, bütün alerjik durumlara, kaşınma ve aşırı uyku haline yol açar. - Geniş yapılı vücut, cilt kalın, yağlı solgun ve açık tenli - Kolay kilo alırlar, saçları gür ve yağlı, sık kaş ve kirpikleri vardır. - Dişler sağlam, gözler büyük, iştahları yavaş - Barışsever, huzurlu, yavaş hareket eden, tahamüllü, hırslı, konuşmaları yavaş ve vefalı tiplerdir. 13

14 Hastalıkları: Kalp, eklem, mide ve akciğer hastalıkları, damar sertliği, iştahsızlık, diyabet, Gastrointestinal sistem rahatsızlıkları (Anabolizma) (İlaç bal içinde çözülmüş olması istenir) Vata beden tipindeki kişilerin duyma ve dokunma; Pitta beden tipindeki kişilerin görme; Kapha beden tipindeki kişilerin tat ve koku duyuları daha hassastır. 14

15 YEDİ KARMA TİP 1. VATA-PİTTA (V-P) 2. PİTTA-VATA (P-V) 3. VATA-KAPHA (V-K) 4. KAPHA-VATA (K-V) 5. PİTTA-KAPHA (P-K) 6. KAPHA-PİTTA (K-P) 7. VATA-PİTTA-KAPHA (V-P-K) Hastalıkların Basamakları 1. Birikme Doshalar dengesizliğe girmiştir. Bulunduğu yerde artmaya birikmeye başlar. 2. Alevlenme Bu dönemde dosha bulunduğu yerdedir. Fakat artmaya ve alevlenmeye başlar. 3. Ayrışma Dosha artık bulunduğu yerden akmaya yani ayrılarak yayılmaya başlar. 4. Bölgeselleşme Bu aşamada dosha vücutta ama nın çok olduğu veya vücudun zayıf olduğu bir yere akmış yerleşmeye başlamıştır. 15

16 5. Gösterme, belli olma Hastalıkla ilgili ifadeler konuşulur. 6. Yıkım Artık hastalık çok ileri safhadadır. Komplikasyon oluşturacak düzeydedir. Batı Tıbbına göre hastalık 4. veya 5. safhadan başlarken ayurveda hastalıkların 1. safhadan başladığını söyler. YAŞAMIN TATLARI Tatlı: Kapha Vata ve pitta Obesite, diyabet, dolaşım bozukluğu kabızlık ve nefes darlığı (Kapha hastalıkları) Buğday, pirinç, arpa, mısır, fasulye, mercimek, bezelye, maş fasulyesi, taze fasulye, kabak, havuç, balkabağı, tatlı biber, krema, tereyağ, süt ve süt ürünleri, hindistan cevizi, hurma, incir, üzüm, armut, mango, pekmez, esmer ve beyaz şeker Ekşi:Pita ve kapha Vata Gastrit, ülser, iltihaplanma, zayıflama ve diğer pitta rahatsızlıklarında uygun değil Limon, portakal, ananas, greyfurt, vişne, erik, demirhindi, yoğurt, peynir, ekşi krema, şarap, sirke, bira, şampanya, kola 16

17 Tuzlu: Pita ve kapha Vata İltihaplanma, ödem, kırışıklık, erken yaşlanmaya neden olur Her çeşit tuz, tuzlu çerezler, turşu ve cipsler Kekremsi: Pita ve Kapha, vata Bal, zerdeçal, fındık, ceviz ve baklagiller, trabzon hurması, ham armut, nohut, barbunya, çilek, dut, ahududu, böğürtlen, nar vb. Acı (Hava-boşluk): Vata Pita ve kapha Sinir iltihaplanmaları, kilo kaybı, kuruluk, deri çatlaması, salgı eksikliğine neden olan tüm Vata hastalıkları oluşur. Kırmızı ve karabiber, hardal, zencefil, karanfil, kimyon, sarımsak, zerdeçal, anason, tarçın, kekik, nane, turp, soğan, karnabahar Buruk tat (Hava-toprak): Vata Pita ve kapha Kabızlığa, susuzluğa, titremeye, karıncalanmaya Zeytin, greyfurt, kakao, ıspanak, pazı, yeşil lahana, bürüksel lahanası, patlıcan, brokoli, çemen otu 17

18 Benzerlik ve karşıtlıklar ilkesi: Benzer özellikteki yiyeceği alıyorsanız, aynı dosha özelliğinizi artırırsınız, zıt özellikteki yiyeceği aldığınızda, aynı dosha özelliğinizi azaltırsınız. DOSHA TESPİTİ NABIZ TEŞHİS Vata nabzı (dakikada atış) düzensiz ve zayıf Pitta nabzı (dakikada atış) sıçramalı, canlı, kuvvetli, gergin ve düzenli Kapha nabzı (dakikada atış) sakin, ağır, baygın, geniş salınımlı 18

19 * Tedavide öncelikli olarak bitki kombinasyonları kullanılır * Yoga, meditasyon, egzersiz * Uygun bitkilere, mineral ve hayvansal ürünler ilave edilir * İlaç tedavisi sırasında uygulanan diet, gıda ve ilaç arasındaki muhtemel etkileşimi minimuma indirmelidir. * İnanç faktörü Ülkemizdeki bazı Ayurvedik bitkilere örnekler Lavanta Kuşburnu Isırgan Kekik 19

20 MEDİTASYON ZİHİN-BEDEN BÜTÜNLÜĞÜ Transandantal Meditasyon gibi, zihin beden bütünlüğü ve derin gevşemeyi sağlayan, temelde amacı aynı olan pek çok teknik söz konusudur. Kelime anlamıyla meditasyon derin düşünce demektir. Meditasyon ile zihin-beden bütünlüğü sağlanır, Sakin uyanıklık" dediğimiz fizyolojik durum yaratılır. Meditasyon'un psikolojik, fizyolojik ve sosyolojik alanlarda yararları vardır. 20

21 YOGA Suryanamaskara Kelime anlamı olarak, surya-güneş, namasselam'dır. Bu hareket güneşe selam anlamındadır. Yumuşak bir akışkanlık içerisinde; her bir hareketten sonrakine geçerken burundan nefes alıp ağızdan vererek ve her bir tur, yaklaşık bir dakika sürecek şekilde uygulanır. Zayıflama amaçlı olarak da uygulanabilen bu hareketler; sabah ve akşam 15 veya 20'şer tur yapıldığı takdirde yağ erimesi açısından oldukça yararlıdır. 21

22 Suryanamaskara düzenli yapıldıkça, bütün eklemlerin, bacakların omuriliğin esnekliğini ve dayanıklılığını artırır. Ancak bel fıtığı veya omurilikte ciddi bir problemi olanların bu hareketleri yapmadan önce bir fizyoterapiste danışmaları önerilir. 22

23 Asana Yoga Ayurveda'daki temel egzersizlerdir. Suryanamaskara'yla beraber yapılabilirler. Nöromusküler (kas sinir) bütünlüğü programının önemli bir parçasıdırlar. Bu hareketlerin her birinin fizyoloji üzerinde önemli etkileri vardır dakikada yapılmalıdır. Dolaşımı canlandırır, tüm bedendeki kan akışını geliştirir. Düzgün bir vücut şekli ve omurga yapısı sağlar. 23

24 Omurganın esnekliğini artırır. Fizyolojiyi sakinleştirir. Sindirimi uyarır, endokrin sistemini canlandırır. Vücut boşalım sistemini, bağırsak temizliğini canlandırır. Akut hastalıklar, hamilelik, âdet görme, bazı eklem ve kas hastalıkları gibi durumlarda belli hareketler yapılmamalı veya fizyoterapistin önerisi ile sıra değiştirilmelidir. Bu hareketleri, meditasyon yapan kişiler sabah ve akşam meditasyondan önce yapmalıdır. Meditasyonun derinliğini artırır. 24

25 25

26 Pranayama Pranayama, dengeli nefes alıp vermektir. İnsan için en temel gıda ne yiyecek, ne içecek, ne de sudur. En temel gereksinim oksijendir. Bu nedenle dengeli nefes alıp vermek çok önemlidir. Pranayama sabah ve akşam 5'er dakika uygulanır. Genelde sırayla ve tek tek burun deliklerinden yapılır, solunum ritmini daha düzenli yapmak ve böylece tüm sinir sistemini de olumlu bir etkiye sokmak mümkündür. Fizyolojide bir sakinlik ve zihinde bir rahatlama oluşturur. 26

27 Kullanılan Formülasyonlar Basit distilatlar (Arka) Dekoksiyonlar (Kwatha) Tentürler (Avleha) Tozlar (Churna) Tabletler (Vati, Goti, Modak) Fermente ürünler (Asva) Yağlı formülasyonla (Taila, Ghrita) VAİDYA: Ayurvedik doktoru Hastalığı, vücudun dengesi ve dengesizliği, vata, pitta ve kapha doshalarından hangisinin ne derecede etkili olduğunu inceleyerek teşhis etmeye çalışır. AYURVEDANIN TEDAVİ EDEMEDİĞİ HASTALIKLAR Cerrahi uygulama gerektiren durumlarda Örneğin; Safra taşı, Böbrek taşı, Bypass, Apse, Miyopluk, Glokom, Hipermetropluk 27