Haber Yazma Üzerine Derleme

Transkript

1 Haber Yazma Üzerine Derleme 1

2 1. BÖLÜM AÖF HABER YAZMA 1- haber nedir? / 5 2- olayın haber olma ölçütleri / 5 3- haber çeşitleri / 6 4- haber değeri / 7 5- olayın haber değeri taşıması / 7 6- habercilik kuralları / 8 7- haber kaynakları / 8 8- haber yazma / 8 9- haber yazma kuralları / haberin anatomisi / haber yazma teknikleri / haber giriş teknikleri / haber gövdesi / haber yüklemleri / haber dili / haber yazımında dikkat edilecek kurallar / özet / BÖLÜM HABER YAZMA ŞEKİLLERİ 1-ters piramit kuralı / 19 2-kronolojik dizi / 19 3-blok paragraflarla ilgili düzenleme(dikdörtgen) / 19 4-sonuç paragraflı düzen / 19 5-düz piramit / 19 içindekiler 3. BÖLÜM HABER YAZMA SÜRECİNİN DÖRT AŞAMASI 1. aşama düşünme ve odak noktası bulma /21 2. aşama bilgi toplama aşaması / aşama haber metnini yazma aşaması / 21 A - haber girişleri / 21 B - haber aktarma yüklemleri / 22 C - haber sonlandırma / aşama denetim ve doğrulama aşaması / 22 sonuç / BÖLÜM HABER YAZMA VE ÖRNEKLİ ANLATIM 1.1. Haber Dilinin Temel Unsurları / Açıklık / Sadelik / Kesinlik / Haber Fiilleri / Uzun Alıntı Fiilleri / Kısa Alıntı Fiilleri / Doğrudan ve Dolaylı Aktarımda Kullanılan Haber Fiilleri / Haber Yazımında Dikkat Edilmesi Gereken Temel Unsurlar / Haberin Bütünlüğü ve Zaman / 27

3 Haberde Fiil Bütünlüğü / Haberde Yer, Tarih ve Saatlerin Yazımı / Haberde Yer İsimlerinin Doğru Yazılması / Haberde Tarihlerin Doğru Yazılması / Haberde Saatlerin Doğru Yazılması / Haberde Sayıların ve Unvanların Yazımı / Haberde Sayıların Yazımı / Haberde Ad ve Unvanların Yazımı Haberde Sıfat Kullanımı / HABERİN YAPISI VE HABER GİRİŞLERİ / Haberin Yapısı / Haber Girişleri / Flaş Giriş / Tek Olaylı Giriş / Çok Olaylı Giriş / Alıntılı Giriş / Yığma Giriş / Renkli ( Hikâye ) Giriş / Sorulu Giriş / N 1K Kuralına Göre Girişler / HABERİN GÖVDESİ / Haberin Kurgusu / Haberin Protokolü / HABER BAŞLIKLARI / 34 Haber Başlıklarında Nelere Dikkat Edilmelidir? 4.1. Üst Başlık / Ana Başlık / Alt Başlık / Spot Başlık / Ara Başlık / BÖLÜM HABER YAZMA TEKNİĞİ 1- haber yazmanın ilk kuralları 2- haber yapan/yazanların temel görevleri ve ilkeleri 3- haber dili ve kavram 4- haber yazarken konu ve kaynak sorgulama 5- haber nedir? 6- haber yazım dili 7- yazı metninde sözcükler ve heceler 8- somut, soyuttan ileridedir 9- haberin başlığı 10- haberin giriş cümlesi ve giriş paragrafı 11-haberin ön girişi 12-5n-1k kuralı ve alıntılar 13-5n-1k kuralının basit hali 14- alıntı aktarımı: 15- rakamlar ve matematik 16- nelere dikkat etmek gerekir? 17- habere omurga oluşturma 18- haberi düzenlemek (redakte etmek) 19- dergi haberciliği 6. OKUMA PARÇASI -1- / BÖLÜM OKUMA PARÇASI -2- / 47 İ 3

4 1. BÖLÜM AÖF HABER YAZMA İçindekiler 1- HABER NEDİR? 2- OLAYIN HABER OLMA ÖLÇÜTLERİ 3- HABER ÇEŞİTLERİ 4- HABER DEĞERİ 5- OLAYIN HABER DEĞERİ TAŞIMASI 6- HABERCİLİK KURALLARI 7- HABER KAYNAKLARI 8- HABER YAZMA 9- HABER YAZMA KURALLARI 10- HABERİN ANATOMİSİ 11- HABER YAZMA TEKNİKLERİ 12- HABER GİRİŞ TEKNİKLERİ 13- HABER GÖVDESİ 14- HABER YÜKLEMLERİ 15- HABER DİLİ 16- HABER YAZIMINDA DİKKAT EDİLECEK KURALLAR 17- ÖZET 4

5 Yazı, iletişimdeki en önemli araçlardan biridir. Yazının bu işlevine bağlı olarak iletişimde farklı yazım türleri bulunmaktadır. Haber yazımı, farklı özellikleri içermesi nedeniyle, sınırlı sözcüklerle bir haber olayını anlatmaya çalıştığı için, kendine özgü kuralları olan bir yazım türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Haber, toplumu ilgilendiren bir olayı, zamanında hedef kitleye iletmektir. Bu nedenle haber yazısının toplumun genelini veya bir kısmını ilgilendirecek içerikte olması, güncel konuları içermesi ve gecikmeden hedef kitleye iletilmesi gerekmektedir. Haberin bu özellikleri çerçevesinde, birkaç paragrafta bütün olayın özetlenmesi ve her eğitim düzeyinden insanın kolayca anlayacağı şekilde yazılması gereği bulunmaktadır. Haberin aktarılacağı iletişim aracına göre yazılması ya da olaya göre bir haber yazım türü seçilmesi, olayın hedef kitle tarafından daha kolay anlaşılmasında önem taşımaktadır. Ayrıca, haberin başlık seçimi ve haberin özetinin verildiği spot yazımı da haber yazımının önemli unsurları olarak kendini göstermektedir. Bu bölümde, basın bülteni hazırlamada kullanılabilecek haber yazımının temel kuralları, yazım teknikleri, başlık ve spot özellikleri konularında öğrencilere bilgi verilmektedir. 1-HABER NEDİR? Habere yönelik çok çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Örneğin: Haber, bir olay, bir olgu üzerine edinilen, iletişim ya da yayın organlarıyla verilen bilgidir. Haber, insanları ilgilendiren zamanlı olan, fikrin, olayın, sorunun özetidir. Haber, zamanında verilen, toplumda çok sayıda kişiyi ilgilendiren ve etkileyen, bu kişilerin anlayabileceği herhangi bir olay ya da kanaattir. Bu tanımlamalar gibi habere yönelik yapılan diğer tanımlamalarda da ortak bir kavram vardır. Haber, bir olay ya da fikirle ortaya çıkar. Her olay değil, ancak haber olabilme niteliğine sahip ve toplumun genelinin ilgisini çekecek olaylar haber olur. Haber, günceldir; yeni olmuş ya da tekrar oluşan olaylarla ilişkilidir. Sistematik değildir; olaylar, fikirler, sorunlar belirli bir sisteme göre seçilmez. Bir olaya, fikre ya da soruna gereksinimi vardır. Ayrıca haber, rutin olayların değil, haber değeri taşıyan olayların bir sunumudur. Örneğin, 20 yaşında bir gencin yaşıtı bir kızı kaçırması haber değeri taşımazken 55 yaşındaki bir adamın 18 yaşındaki bir kızı kaçırması haber değeri taşıyabilir. Bir firmanın ürettiği farklı bir yakıtla çalışan otomobilin haberi, daha az yakıt tüketen bir otomobilin haber olmasından daha önemlidir. Haber, toplumun tümünü değil yalnızca ilgili bir kesimi de ilgilendirebilir. Böylesi bir olayda haber, ilgili kesim tarafından dikkatli bir şekilde ve tüm detayları ile algılanırken, diğer kesimler tarafından yüzeysel algılanabilmektedir. Örneğin, emekli maaşlarının ayın 25 inde ödeneceği haberi, emekliler ve yakın çevreleri tarafından dikkatli bir şekilde okunur veya izlenirken, birçok kesim tarafından da genel hatlarıyla algılanabilir. Başka bir örnek olarak, bir otobüs kazası haberi, o otobüste olma ihtimali yüksek olan kişilerin yakınları tarafından çok farklı bir biçimde algılanırken pek çok kişi tarafından da aynı duyarlıkta algılanmayabilir. SIRA SİZDE1 Haberi genel ifadelerle nasıl tanımlayabiliriz? 2- OLAYIN HABER OLMA ÖLÇÜTLERİ Bir olayın haber olabilmesi için bazı ölçütlerin bulunması gerekir: Sıklık derecesi: Bir olayın gün boyu sürmesi ile kısa sürede olup bitmesi haber değerini değiştirir. Olayların zamana yayılmasından çok, kısa sürede olup bitmesi haber değerini artırmaktadır. Örneğin, bir köprünün uzun süren inşası haber değeri taşımazken, iki kenti birbirine bağlayan bir köprünün durup dururken çökmesi haber değeri taşır. Yoğunluk değeri: Daha büyük, daha iyi, daha dramatik gibi karşılaştırmalarda haberin değeri en yoğun olana göre kurgulanır. Örneğin, bir müzayedede haber, en pahalı ve özelliği en yüksek olana göre kurgulanıp, diğer eserlerden ayrıntı olarak bahsedilir. Açıklık: Herhangi bir konunun ya da olayın kolay anlaşılır olması, haber değerini artırmaktadır. Basit olarak anlaşılan konular, karmaşık olanlara göre daha fazla tercih edilmektedir. Örneğin, bir tıp kongresi ile ilgili hazırlanacak basın bülteninde tıbbi terimlerden yoğun olarak bahsetmek yerine, halkın anlayacağı şekilde basit ve gündelik kullanımdaki sözcüklerle bültendeki haber hazırlanmalıdır. Anlamlılık: Olay kültürel yakınlık ve ilgililik barındırıyorsa haber olma olasılığı yüksektir. Örneğin, başka bir kentin belediyesinin yaptığı kültür merkezi inşaatına ilişkin bir haber yerine, yaşadığımız kentin belediyesinin yaptığı kültür merkezi inşaatına ilişkin bir haber bizi daha fazla ilgilendirir. Uyumluluk: Olay, yayın organlarının isteklerine ve beklentilerine uygunsa haber olma olasılığı artmaktadır. Ayrıca uyumluluk, tahmin edilebilirlikle de ilintilidir ve önceden bilinen bir olay, beklenen gelişmeler gerçekleştiği anda haber olabilmektedir. Örneğin, yayın organı siyasi duruşuna göre, partilerin yayın organında yer alabilme durumları değişebilmektedir. Başka bir örnek olarak, yasaklanan bir ilaçla ilgili olarak benzeri ilaç üretenlerin 5

6 yayımladıkları basın bültenlerinin haber olma şansı yüksektir. Beklenmediklik: Anında meydana gelen, tahmin edilmeyen ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşen olayların haber olarak sunulmasıdır. Örneğin, orta ya da büyük şiddetle oluşan bir depremin veya düşen bir yolcu uçağının haber olması. Devamlılık: Meydana gelen bir olayla ilgili gelişmeler ve bu olayı izleyen aşamaların haber haline getirilme olasılığı yüksektir. Örneğin, düşen bir yolcu uçağı haberinin izleyen aşamalarında, ölenler, neden düştüğü, pilotun yaptığı telsiz konuşmaları gibi ayrı ayrı haber olarak verilebilir. Çeşitleme: Olayların yayın organında sunumunda, siyasi-ekonomi-spor-adliye gibi haberler, yaşamla ilgili ya da magazin haberleri arasında bir çeşitleme yaparak sunmaktır. Böylece, gazete sayfalarının ya da haber bültenlerinin kitle tarafından daha rahat algılanması söz konusu olacaktır. Gazetelerde bu çeşitleme, farklı sayfalar şeklinde gerçekleştirilirken, radyo ve televizyon haberlerinde, haberin önemine göre yapılan sıralama şeklinde gerçekleşmektedir. Halkla ilişkiler kapsamında hazırlanacak ve medyaya iletilecek basın bültenleri için çeşitleme yapılmaz. SIRA SİZDE2 Aşağıdaki haber örneğinde, olayın haber olma ölçütlerinden hangileri bulunmaktadır? Haberi, bu ölçütlere göre sınıflandırınız? Kara kış yeniden Kar geliyor, havalar soğuyor Halen yurdun kuzey ve batı bölgelerinde genellikle yağmur ve sağanak şeklinde devam eden yağışlar, bu geceden itibaren hava sıcaklığında beklenen azalmayla birlikte kuzey ve iç bölgelerde karla karışık yağmur ve kar şekline dönüşecek. Bu gece (28 Şubat 2005) ve yarın(salı) akşama kadar Trakya dışında tüm yurtta yağış görülecek. Yağışlar; yurdun kuzey ve iç kesimlerinde etkili olmak üzere güney kesimlerde yağmur, Marmara nın güney ve doğusu, İç Ege, Karadeniz in iç kesimleri ile İç ve Doğu Anadolu nun kuzeyinde karla karışık yağmur ve kar şeklinde olacak. Çarşamba günü Marmara nın batısı ile kıyı Ege dışında kalan bütün yurtta devam edecek yağışların; güney bölgelerde yağmur ve sağanak, yurdun kuzey kesimlerinde kuvvetli poyrazla birlikte karla karışık yağmur ve kar şeklinde etkili olması bekleniyor. Yağışlı hava Perşembe ve Cuma günleri doğu bölgelerimizde etkili olduktan sonra yurdu terk edecek. Rüzgâr; Salı ve Çarşamba günleri yurdun kuzey kesimlerinde poyrazdan, güney bölgelerde lodostan kuvvetli ve kısa süreli fırtına şeklinde esecek. Hava sıcaklığı hafta sonuna kadar azalarak kuzey kesimlerde mevsim normallerinin altında, güney bölgelerde mevsim normalleri civarında seyredecek. Uyarı; Yurdun kuzey ve doğu bölgelerinde görülecek etkili kar yağışları ile poyraz ve lodos fırtınasının oluşturacağı olumsuz şartlara karşı ilgililerin ve vatandaşların tedbirli olmaları gerekmektedir HABER ÇEŞİTLERİ Haberler düzenleme biçimlerine göre beş bölüme ayrılmaktadır: Olay Haber Olay haberler, toplumu ilgilendirecek bir olay hakkındaki bilgilerin haber diline aktarılıp sunulmasına dayanmaktadır. Olay haberlerin içeriğinde sıcak gelişmelerin bulunması yanında önceden düzenlenmiş, planlanmış etkinlikler de yer almaktadır. Örneğin, depremin önceden tahmin edilmesine yönelik kurulan istasyonların anlatıldığı ya da yurdun büyük bir kısmını etkileyen kar yağışının neden olduğu olumsuzlukları anlatan haber, olay haberdir. Araştırma Haber Araştırma, tüm haber türleri için geçerli bir koşuldur. Ancak bu tür haberler, detaylı araştırmalara dayanan, özel bir çalışma ve çaba çerçevesinde ortaya konulan haberleri anlatmaktadır. Araştırma haberler daha çok, üstü kapalı kalmış olayların detaylarına inerek, habere ilişkin gerekli bilgi ve belgeleri toplayarak geniş bir haber dosyası hazırlamayı kapsamaktadır. Örneğin, bir kurumdaki yolsuzluklarla ilgili olarak detaylı araştırmalar yaparak, bilgi ve belgelere ulaşarak yapılan haberler bu sınıfa girmektedir. Derleme Haber Değişik zamanlarda oluşmuş olayları, çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgi ve belgelerle bütünleştirerek, diğer deyişle aynı konuyla ilgili haberleri derleyip toplayarak bir haber haline getirmedir. Örneğin, Türkiye nin Avrupa Birliği ne üyeliğinin, başlangıcından bugüne kadarki geçirdiği süreçleri derleyerek haber haline getirmek. Öykü Haber Habere konu oluşturan olayların dramatize edilerek yazılmasıdır. Habere konu olan olay, öyküleştirilerek, diğer deyişle olay, bir öykü anlatım havasında verilmektedir. Örneğin, genç yaşta yakalandığı bir hastalık sonucu ölen bir gencin yaşadıkları dramatize edilerek öykülü bir şekilde haberleştirilebilir.

7 Bilgi Haber Her alandaki bilgileri içeren ve gerekli değerleri taşıyan haberlerdir. Örneğin, sağlık alanındaki gelişmeler, yeni tedavi yöntemleri, bitki türleri ve tedavileri, doğayla ilgili bilgileri içeren haberler SIRA SİZDE3 Aşağıdaki haber, haber çeşitleri içinden hangisine uymaktadır. Tartışınız Depresyona karşı beyin pili yapıldı Kanadalı bilim adamları, beyni elektronik sinyallerle uyararak depresyonu geçiren ve insanları daha mutlu eden yeni bir cihazı başarıyla denediler. Kalp pili gibi çalışan cihaz, uzun süren klinik depresyonu bulunan milyonlarca kişiye ilaçsız tedavi olanağı sağlayabilecek. Sistemle kafatasının içine elektrotlar takılarak duyguları kontrol eden bölgelerin faaliyete geçmesi sağlanıyor. Tedavi öncesinde hastalar motivasyon eksikliği, günlerce yataktan çıkmamak ve intihar etme isteği gibi derin depresif durumlar yaşıyor. İlaçlar ve psikoterapi gibi geleneksel tedavilere cevap vermemiş olan bu hastaların bazıları, elektronik sinyallerle uygulandıktan sonra spor salonuna gitmeye ve yeni işler kurmaya başladılar. 4- HABER DEĞERİ Bir olayın haber değeri alması ve haber olarak algılanması için bazı özelliklerin bulunması gerekmektedir: Bir olayın haber olarak ele alınmasında şu unsurlar önem kazanmakta ve haberin değerini ortaya çıkarmaktadır: Etkili ilgililik: Her haber olayı herkesi ilgilendirmez. Bir haber olayının çok sayıda kişiyi ilgilendirmesi, bunun haber değeri taşıdığını ve haber etkisi yarattığını gösterir. Zamanlılık: Bir olaydaki zaman öğesi ne zaman olarak ifade edilmekte olup bunun; yenilik, anilik ve geçerlilik unsurlarını taşıdığı taktirde haber olarak değerlendirmesi söz konusudur. Diğer deyişle, bir olayın haber olması için, yeni oluşan bir olay olmalı, rutin olaylar değil, ani gelişen ve kitle tarafından geçerli kabul edilecek olaylar olmalıdır. Yakınlık: Haberin nerede meydana geldiğiyle ilgili olup yakınlık unsuru, kitlenin haberi değerlendirmesinde belirleyici unsur olarak göze çarpmaktadır. Okur ya da izler kitle, öncelikle yakın ve ilişki içinde bulunduğu çevresindeki haberlerle ilgilenir. İlginçlik: Olayın belirli bir ilginçlik taşıması ve kitlenin dikkatini çekebilmesi haber değerlendirmesinde önemli bir kriterdir. Nadirlik: Haberin konusu sıradan olmamalıdır. Sıradan olayların haber olarak değerlendirilme şansları yoktur. Bunun için olayın haber olarak sunulmasında, sıradan olay değil, nadir gerçekleşen olay olması gereği söz konusudur. Önemlilik: Olayın önemli bir konuyla ilgili olması haber değeri kazanmasını sağlar. Haberde önemlilik, çok sayıda kişiyi ilgilendirecek ve onların yaşamlarıyla ilgili bulunacak olaylarla ilgili bulunmasıdır. Heyecanlılık: Haber, insanların heyecanlarını yakalamalı, insanların sevinç, mutluluk, korku ve üzüntü gibi duygularına seslenmelidir. SIRA SİZDE4 Aşağıdaki haberde hangi haber değerleri bulunmaktadır? Ya gündüz çökseydi İstanbul Bakırköy de Fişekhane Caddesi nde bulunan Bakırköy Turizm ve Alışveriş Şantiyesi nde hatalı yapılan hafriyat nedeniyle asfalt çöktü. Bahçelievler-Bakırköy arasında çalışan bir yolcu minibüsü 40 metrelik çukura uçtu. Facianın kıl payı atlatıldığı olayda, beş kişi yaralandı. Ancak bu olay eğer gündüz saatlerinde meydana gelseydi büyük bir facia yaşanabilirdi. Özellikle cumartesi günleri yoğun bir trafik ve yaya kalabalığının bulunduğu caddede gündüz meydana gelecek benzeri bir çökme, onlarca kişinin hayatını tehlikeye atabilirdi. Çevre sakinleri, bu olaydan dolayı Büyükşehir Belediyesi ni suçladı. Cadde üzerinde evleri ve iş yerleri bulunanlar, olayın günler öncesinden alarm verdiğini öne sürdü. Asfalt üzerinde daha önce çatlakların oluştuğunu belirten çevre sakinleri, çökmenin habercisi olan bu çatlakların İstanbul Büyükşehir Belediyesi ekipleri tarafından ziftle kapatıldığını iddia etti 5- OLAYIN HABER DEĞERİ TAŞIMASI Haberi yazan kişi (bu muhabir olabileceği gibi basın bülteni yazarı olan halkla ilişkiler çalışanı da olabilir); bir olay, fikir ya da söylem karşısında bir değerlendirme yaparak bunun bir haber olup olamayacağına karar vermelidir. Bunun için muhabirin kendine şu soruları sorması gerekir: - Bu haber, haber değeri kriterlerinin hangilerine uymaktadır? - Geniş mi yoksa dar bir okuyucu kitlesine mi hitap etmektedir? Bu, kitleyi ne derecede ilgilendirmektedir? - Okuyucuların kişisel işleri, işyerleri, yöneticileri ve içinde yaşadıkları ortamla ilişkileri yönünden ilgilendirir mi? - Haberin önemli sonuçlar doğurma olasılığı var mı? 7

8 Haber Nasıl Olmalıdır? - Açık olmalıdır. Anlaşılır bir üslup ve dille yazılmalıdır. - Sade olmalıdır. Yalın bir teknikle yazılmalıdır. - Doğru olmalıdır. Doğru bilgilere dayandırılarak yazılmalıdır. - Kesin ifadeler içermelidir. Kuşku, olasılık, tereddüt içermemelidir. - Habercilik kurallarına uygun olmalıdır. 6- HABERCİLİK KURALLARI Haberi yazan kişi, bir olayı haber yaparken bazı ölçütleri göz önünde bulundurarak haberini yazmalıdır. Haberi yazan kişinin göz önünde bulunduracağı bu kurallar, haberin hedef kitle tarafından algılanmasında ve özgür bir kamuoyunun oluşumuna katkıda önemli bir etkiye sahiptir. Bu kurallar şunlardır: Nitelik: Haberi yazan kişi, haberinde kaynak göstermelidir. Bir haberde, gerçeğin açık ve net olmadığı durumlarda, veriler belli kaynaklara dayandırılmalıdır. Denge: Bir iddia, bir görüş üzerine oluşturulan haberlerde, karşıt görüşler bulunacağından, iddia üzerine zor durumda kalacak tarafın savunmasına da haberde yer verilmelidir. Objektiflik: Haberi yazan kişi, olayla ilgili tüm detayları tarafsız ve objektif bir biçimde haberinde yansıtmalıdır. SIRA SİZDE5 Sıra sizde 4 teki haberde habercilik kurallarını gösteriniz? 7- HABER KAYNAKLARI Haber kaynakları, kaynağına göre ikiye ayrılmaktadır: Birinci el kaynaklar: Haberle ilgili bilgiyi, olay yerinden, olayı gözleyerek ve birinci el kaynaklardan edinilen bilgiler oluşturur. Muhabirin bizzat olayı izlediği, haber kaynağına telefonla ulaşıp bilgi aldığı ya da röportaj yaptığı haberler birinci el kaynaklardandır. İkinci el kaynaklar: Muhabirin gözleyemediği olaylara ilişkin ikinci el kaynaklardan habere ulaşmasıdır. Haber ajansları, çeşitli kurumların basın bültenleri, açıklamalar, kamu ve özel sektör kuruluşları ve her çeşit sivil toplum örgütlerinden elde edilen haberler ikinci el kaynaklara girmektedir. SIRA SİZDE6 Halkla ilişkiler yazarlarının basına gönderdiği bilgiler hangi tür haber kaynaklarındandır? Birinci ve ikinci el kaynaklardan toplanan haberler dışında, haberi yazan kişinin gözlem, röportaj ve araştırma olarak sınıflandırılan toplama tekniklerinden de yararlanması beklenir. Bu bağlamda haber toplama teknikleri şöyle sınıflandırılmaktadır: Gözlem: Habere ilk elden ulaşma yöntemi gözleme dayanır. Gözlenilen ya da yaşanılan olaylar en önemli ve objektif haber toplama yöntemleridir. Röportaj: Habercinin, belli konudaki sorularına, yüz yüze, telefonla ya da eposta aracılığıyla ilgili ya da yetkililerden yanıt araması yöntemidir. Araştırma: Bir haberle ilişkili olarak elde edilen ipuçlarının detaylandırılması ve sağlıklı bilgilere ulaşılması için, gerek resmi kaynaklardan, gerek kütüphanelerden, gerekse çeşitli veri bankalarından ve olayla ilişkisi bulunan kişileri bularak geniş bir araştırma yapma gereği bulunabilir HABER YAZMA Haberci, haberini inşa ederken kelimeleri kullanır. Haberci, haberini düzgün ve kurallara uygun yazmazsa, okuyucunun kafası karışır ve olayı anlayamaz. Haberi yazmadan önce, meydana gelmiş olayın unsurları açıkça ortaya konulmalıdır. Bu unsurlar tam olarak anlaşılmalı, daha sonra bunlara değer biçilmeli ve doğru biçimde sıraya konulmalıdır. Haber yazımındaki bu organizasyon ve seçim, haberin önemli unsurlarının diğer unsurlardan ayrılmasıyla başlar. Bazı haberlerde final aşamasında yer alan unsurlar, diğer unsurların önüne geçmekte ve habere giriş finalle yapılabilmektedir. Haber yazarken metinde kullanılacak unsurlar, kronolojik bir sıraya konulmalıdır. Olayın hikâyesi, başından başlayarak, zamanı-mekânı okurun zihninde canlanacak, olay karakterlerini anlatacak şekilde bir sıra ile yazılmalıdır. Bir haber, 5N1K olarak tanımlanan, ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl ve kim sorularının yanıtlarını veren çeşitli yazım teknikleriyle yazılır. Haber yazma kurallarının hangisi kullanılırsa kullanılsın, gazetecinin olay ile ilgili cevaplaması gereken 5N1K soruları, haberciliğin evrensel dilini oluşturmaktadır. İnsanlar, bir olay hakkında 5N 1K ya yanıt bulduğu taktirde olayı tam olarak kavrayabilmekte ve olaya yönelik zihninde önemli bir soru kalmamaktadır. Haber yazımında girişin de önemli bir yeri vardır. Haber girişinin amacı, okuyucunun ilgisini çekerek, haberin devamını okutmaktır. Giriş uzun tutulduğu taktirde, bunun tam tersi yaşanır. Giriş paragrafı 30 kelimeyi aşmadığı durumda iyidir.

9 SIRA SİZDE7 Bir haber neden 5N1K sorularına yanıt verebilecek şekilde yazılmalıdır? Tartışınız. 5N 1K Kuralının Haberde Kullanımına Bir Örnek: Aşırı hız bir aileyi yok etti. Ankara-İstanbul yolunda, aşırı hızın yol açtığı kaza bir aileyi söndürdü. Ankara dan İstanbul a gitmekte olan Ahmet Kılıç yönetimindeki özel araç, aşırı hız ve sürücünün araç kontrolünü kaybetmesi nedeniyle şarampole yuvarlandı. Araçta bulunan Ahmet Kılıç (45), Aslı Kılıç (41) ve çocukları Burcu (10) ile Burak (5), 24 Mayıs gece de, yolun 45. kilometresinde aşırı hız nedeniyle şarampole yuvarlanan arabanın altında feci şekilde can verdiler. Olay yerine hemen ulaşan sağlık görevlilerinin tüm müdahalelerine rağmen, Kılıç ailesinden hiçbirini yaşama döndürmek mümkün olmadı. Ne: Aşırı hız nedeniyle şarampole yuvarlanan araç bir aileyi söndürdü. Nerede: Ankara-İstanbul karayolununun 45. kilometresinde Ne zaman: 24 Mayıs gece de Neden: Sürücünün aşırı hıza bağlı olarak araç kontrolünü kaybetmesi nedeniyle Nasıl: Aşırı hızla giden araç sürücüsünün kontrolü kaybetmesi ve şarampole yuvarlanarak araç içinde 4 kişinin ezilerek can vermesi Kim: Ahmet, Aslı Kılıç ve çocukları Burcu ile Burak SIRA SİZDE8 Aşağıdaki haberde 5N 1K sorularının yanıtlarını bularak altlarını çizin. Şofbenden sızan gazla 3 kişi öldü Çankırı nın Eldivan İlçesi nde 14 Şubat 2005 Pazartesi günü, şofbenden sızan gazdan zehirlenen 3 kişi yaşamını yitirdi. Cami Mahallesi nde yaşayan Kayacı ailesinin gün boyunca görünmemesinden şüphelenen komşuları, durumu ailenin akrabalarına bildirdiler. Eve gelen akrabaları, kapıyı açarak içeri girdiklerinde Kayacı ailesinin 3 ferdinin cesedi ile karşılaştı. Olayın polise bildirilmesinin ardından ekiplerin yaptıkları kontrolde ölenlerin Kayacı ailesinden baba Ali (47), anne Emine (42) ve oğulları Fatih (13) olduğu belirlendi. Olaya Cumhuriyet Savcılığı nca el konulmasının ardından evde yapılan incelemelerde, ailenin şofbenden sızan gaz sonucu hayatını kaybettiği anlaşıldı. Ali Kayacı nın evin mutfak olarak kullanılan odasındaki bölünmüş yerde banyo yaparken, Emine Kayacı nın aynı odadaki mutfak bölümünde, Fatih Kayacı nın da diğer odada televizyon seyrederken öldüğü tespit edildi. 9- HABER YAZMA KURALLARI Haber yazımının temel amacı, bilgileri, düşünceleri ve fikirleri kitleye aktarmaktır. Haber yazımında uygulanacak kurallar şöyle sıralanabilir: - Haberin, bir kaynağın ağzından aktarılarak yazılması yararlıdır. - Doğru, kısa ve kolayca anlaşılır olmalıdır. - Bir cümlede sadece bir fikre yer verilmelidir. - Kısa ve bilinen kelimelerin kullanılmasına özen gösterilmelidir. - Yabancı kelimeler açıklanmalı, haberi okuyanlar/dinleyenler sözlüğe bakmak zorunda kalmamalıdır. - Etkin fiiller kullanılmalı, mümkün olduğunca sıfat ve zarfları kullanırken dikkatli olmalıdır. - Haberle ilişkili kişiler iyice tanıtılmalıdır. - Haberi yazan kişi, kendi fikirlerini habere katmamalı, benim, ben, bana, bizi, bizim gibi sözleri, anlatana gönderme yaparak kullanmalıdır. - Haber kaynağı mutlaka belirtilmelidir. Bazı haberlerde haber kaynağı, adının anılmasını istemeyebilir. Böyle bir durumda kaynağın adını belirtmeden, yetkililerden alınan bilgiye göre... gibi ifadelerle haber aktarılabilir. - Haber yazımında fazla ve gereksiz cümleler kullanılmamalıdır. 10- HABERİN ANATOMİSİ Bir haber, gazete ve dergi için başlık, spot, haber metni olarak organize edilen bir yapıda hazırlanırken, radyo ve televizyon için haberlerden çıkarılan spotlar şeklinde bir yazım tercih edilmektedir. Bir gazete için haber şu unsurlardan oluşur: Üst başlık, ana başlık, alt başlık, spot, giriş (flaş), haber gövdesi, ara başlıklar, fotoğraf altı yazıları. Üst veya alt başlık, haberin ana başlığının olayı tam olarak tanımlayamadığı ya da anlam karmaşası yaratabilecek durumlarda, başlığa yüklenen anlamları açıklamak için tercih edilen ve genellikle bir cümlelik ifadelerdir. Spot ise, haberi sözcükle özetleyen ve haberi okutmak için hazırlanan bir-iki cümleden oluşan haber özetidir. 9

10 SIRA SİZDE9 Aşağıdaki gazete haberi hangi unsurlardan oluşmaktadır? Gösteriniz. Postada ceset var Mahkemelerin kanıt araştırması için Adli Tıp a gönderdiği kemik, kafatası ve hatta bütün haldeki cesetler postayla taşınıyor. İstanbul Posta Müdürlüğü nün Avrupa Yakası Paket Merkezi nde ilginç bir bölüm var: Değerli Eşya Servisi. Yurt çapındaki mahkemelerden gelen koliler bu serviste toplanıyor 11- HABER YAZMA TEKNİKLERİ Haber yazımında, yayımlanacak aracın özellikleri de göz önünde bulundurularak çeşitli yazım teknikleri uygulanmaktadır. Haber, bir olayın geniş bir kitle tarafından anlaşılmasını amaçladığından, bir olay, yer/zaman kısıtlılıklarını da göz önünde bulundurarak en iyi ve eksiksiz, okurun zihninde hiçbir şüphe bırakmayacak şekilde yazılması gereği bulunmaktadır. Bu amaçla, haberin yayımlanacağı tüm araçlarda uygulanmakta olan beş teknikten bahsedilebilir. Bunlar; ters piramit, düz piramit, dörtgen, konuşma dili ve serbest yazım teknikleridir. Ters piramit tekniği Ters piramit tekniği haber yazma teknikleri içinde en eskisi ve günümüzde en fazla kullanılanıdır. Ters piramit tekniğinde habere ilişkin en önemli ve en can alıcı unsurlar ön plana çıkartılarak ilk paragraflarda, ikinci ve üçüncü derecedeki önemli unsurlara da birbirini izleyen paragraflarda yer verilmektedir. Bu teknikte haberin özeti, girişte verilmektedir. Okumayı kolaylaştırıp tekrarı önleyen, merakı tatmin eden, sayfa düzenini, haberi kesme ve genişletmeyi kolaylaştıran ve haber yazımını hızlandıran bu teknik, bütün haber türleri ve iletişim araçları için uygulama olanağına sahiptir. Ters Piramit Tekniği İle Yazılan Haber Örneği Başlık: İstanbul-Antalya arasında, tren ve otobüs bağlantılı seferler başlatıldı Giriş (flaş): TCDD nin, İstanbul-Antalya arasında tren ve otobüs bağlantılı seferler başlattığı ve bu sistemin diğer taşıma şekillerine göre daha ekonomik olduğu bildirildi. Haber gövdesi: TCDD den yapılan açıklamada, İstanbul dan Antalya ya ya da Antalya dan İstanbul a tatile gidecek yolcular için her gün Pamukkale Ekspres trenine Dinar dan bağlantı sağlandığı ve Dinar dan otobüslerle, Antalya ve İstanbul a ulaşım sağlandığı, indirimsiz ücretin 17 milyon 500 bin lira olduğu belirtildi. 60 yaş üzerindeki yolculara, öğretmenlere, öğrencilere, gidiş-dönüş biletlerine, askeri yolcu biletlerine ve özürlü yolcular, basın mensupları ile sporcu gruplarına yüzde 20 oranında indirim uygulanıyor. Dörtgen Tekniği Bu teknikte amaç, haberde özü vermektir. Neden sorusunun yanıtı haberin girişinde yer alır. Ayrıntılar ise azalan bir sıralama ile sunulur. Konu, açıklayıcı nitelik taşıyan eş değer paragraflar halinde anlatılır. Yorumlayıcı haberler için geliştirilen dörtgen tekniği, daha çok haberci tarafından, haberi anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek amacıyla kullanılır. Bu tekniğe göre haberi blok ya da kareler olarak düşünmek gereklidir. Yazılan haberde paragrafların her biri eş değer olduğundan, okuyucu, haberin hepsini okumadan olayın tamamını anlayamaz. Bu teknik daha çok dergi haberciliğinde tercih edilmektedir. Dörtgen Tekniği İle Yazılan Haber Örneği. Başlık: Tatilde tüp bebek sahibi olmak için uğraşıyorlar Giriş (flaş): Yaz aylarında milyonlarca çift çocuklarıyla tatile çıkmaya hazırlanırken, bazı çiftler ise denkleştirdikleri paralarıyla bebek sahibi olabilmek için uğraşıyor. Haziran ayıyla birlikte tüp bebek merkezlerine başvuru sayısı yüzde 60 ların üzerine çıkıyor. Haber gövdesi: Milyonlarca çift, çocuklarıyla memleket ziyaretleri ve yaz tatili hazırlığı yaparken, bazı çiftler denkleştirdikleri paralarıyla bebek sahibi olmaya çalışıyor. Tedavinin 1 ay gibi bir zaman gerektirmesi sebebiyle de özellikle çalışan aileler yaz aylarını tercih ediyor. Haziran ayından itibaren tüp bebek merkezlerine başvuran ailelerin sayısı yüzde 60 ların üzerine çıkıyor. Ayrıca, bu aylarda Rusya, Almanya ve Hollanda başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinden hastalar da Türkiye ye gelerek tedavi oluyor. Uzmanlar bu noktada; Kısırlık tedavisi sürecinde yaşayacağınız bazı maddî sıkıntılar, duygusal iniş-çıkışlarla kendinizi ve evliliğinizi riske sokmayın. önerisinde bulunuyor. 10

11 Tedavi sürecinde çiftlere öncelikle sabır ve uyum öneren Bahçeci Kliniği ve Alman Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Direktörü Prof. Dr. Mustafa Bahçeci, tıptaki son gelişmelerin birçok çifte anne-baba olma mutluluğu yaşattığını ve ileri yaşta olanların, yıllar önce baba olamazsın denilen erkeklerin, genetik hastalığı olan çiftlerin bugün çocuk sahibi olabildiğini belirtiyor Düz Piramit Tekniği Bu teknikte haber, bir öykü tarzında başlar ve az önemli unsurlar önce verilerek, olayın detayı haberin sonunda okura sunulur. Düz piramit tekniği, öykülü bir giriş sunabilmesinden dolayı, giriş cümlelerinde yoruma da yer verilmektedir. Bu teknik, daha çok dergi haberciliğinde tercih edilmektedir. Düz Piramit Tekniği İle Yazılan Haber Örneği Başlık: Emekliye işkence Haber gövdesi: Burası Türkiye. Burada insanın değeri yok. İşte kanıt: SSK, 2000 yılından bu yana işçi emeklilerinin maaş zammını enflasyona endeksledi. Enflasyon ne kadar artarsa, işçi o kadar zam alıyordu. Enflasyon aybaşında açıklanırken, işçiye ayın 20 sinden sonra maaş veriliyordu. Yani, işçiler her ay 20 gün kazık yiyordu. Bir emekli buna itiraz etti. Dava açtı. Alacağını faiziyle istedi. Davayı da kazandı. Devlet, her işçi emeklisine, aldığı maaşa göre 90 ile 200 milyon arasında fark ödemeye mahkûm oldu. Çalışma Bakanı Yaşar Okuyan, Yargıtay a gitti. 21. Hukuk Dairesi emekli lehine karar verdi. Bu karar emsal teşkil ediyordu. Yani emeklilerin tek tek dava açmasına gerek kalmadan hepsine gaspedilen farkları ödenecekti. Ama Bakan Okuyan bu kez konuyu Yargıtay Genel Kurulu na götürdü. Şimdi Yargıtay kararı beklendiği için ödeme yapılmıyor. Emeklilerin ise bundan haberi yok. Kimse bilgi vermiyor. Bu yüzden emekliler SSK ya dilekçe vermek için kuyruğa girdi. Maaş, vizite, ilaç kuyruklarından sonra şimdi de dilekçe kuyruğu işkencesi başladı. Emekliler SSK müdürlüklerinin önünde yaz sıcağında perişan ediliyor. Bakan Okuyan, resmen emeklinin canına okuyor. Konuşma Dili Tekniği Haberlerin, sesli olarak birbirine anlatılıyormuşçasına sunulduğu radyo ve televizyon haberlerinde kullanılan konuşma dili tekniği, karşıdaki insanlarla konuşuyormuş gibi bir yazma tekniğidir. Konuşma dilindeki gibi basit ve kısa cümlelerle yapılan bu anlatımda edilgen cümleler kullanılmaktadır. Bağlaç kullanımı ve dolaylı anlatım yaygındır. Bununla birlikte haberlerin anlaşılabilir özellikte olması gerekir. Kelime zenginliği yerine, daha az kelimeyle daha çok bilgi aktarılmaya çalışılır. Açıklamalara ve geçmiş hakkındaki bilgilere yer verilmeyebilir. Konuşma Dili Tekniği İle Yazılan Haber Örneği: İzmir de Konak Belediye zabıtası ve polisin ortak gerçekleştirdiği operasyonda, el konulan 30 bin CD, 1250 derecelik fırında imha edildi. Operasyonu gerçekleştiren Konak Belediye Başkanı İzgi, Sanata ve sanatçıya saygı için korsan CD ve kitap almayın dedi. Konuşma Dili Tekniği ile yazılan başka bir haber örneği: Kırıkkale de, Milli Takım ın Dünya Kupası nda çeyrek finale yükselmesi sonrasında gerçekleştirilen kutlamalar sırasında, havaya rastgele açılan ateş sonucu, balkondan kutlamaları izlemek isteyen yaşlı kadın yaralandı. Serbest Yazım Tekniği Belirli bir tekniği olmayan bu yazım biçimi, yukarıda bahsedilen haber tekniklerindeki sınırlamalara bağlı kalmadan ve bunların standartlarına uymadan, ancak anlaşılır olmak kaydıyla, haberin, muhabirin içinden geldiği gibi yazmasıdır. Son yıllarda yaygınlaşan bu tür haberler, daha fazla izlenme savaşı veren televizyonların haber programlarında yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu haberlerde izleyiciler, olayı görmüş ve yaşamış gibi haberin içine çekilmesi yönünde bir haber kurgulaması yapılmaktadır. Serbest Yazım Tekniği İle Yazılan Haber Örneği Şoför uyudu: 7 ölü Spot: Çay yüklü minibüsün şoförü uyudu. Araç karşı şeride girdi ve 5 kişilik ailenin bulunduğu özel otomobille çarpıştı. Araçların hurdaya döndüğü kazada, cesetler yola saçıldı. 11

12 Haberi: Trabzon da özel bir çay firması için çalışan 35 yaşındaki Ahmet Şafak, çay paketleriyle yüklü minibüsüyle önceki akşam yine yollardaydı. Dağıtımda görevliydi. Bu kez yanına 60 yaşındaki babası Halim Şafak ve 27 yaşındaki kardeşi Rahman Şafak ı da almıştı. Karaman a geldi. Küçük bir molanın ardından gece yarısı Konya ya yola çıktı. Ancak çok yorgundu, ama siparişleri yetiştirmek zorundaydı. Gaza bastı. Daha 20 kilometre bile gitmemişti ki, uykusu geldi. Şeridinden çıktığını, karşı şeride girdiğini fark etmedi Aynı saatlerde Kerim Çilingir, yanında eşi, kızı, kardeşi ve yengesi ile ziyaretten Karaman a dönüyordu. Bir an evvel eve varabilmek için o da çok süratli gidiyordu. Üzerlerine doğru gelen minibüsün farlarını gördüğünde direksiyonu kırmak için çok geç kalmıştı Yollarbaşı Kasabası yakınlarında iki araç şiddetle çarpıştı. Minibüste bulunan Ahmet, babası ve kardeşi ile özel otodaki Kerim, eşi Ayşe, 12 yaşındaki kızı Seda ve kardeşi Hamza Çilingir öldü. Hacer Çilingir ise ağır yaralandı SIRA SİZDE10 Aşağıdaki haber, hangi yazma tekniğiyle yazılmıştır? Neden? Yılın en iyisi A6 Tüm dünyadan 48 otomotiv gazetecisinin bir araya gelerek kurduğu World Car of The Year (WCOTY-Dünyada yılın otomobili) jürisinin verdiği oylarla, organizasyonun ilk birincisi belli oldu. Dünyanın dört bir yanından gelen oylar sonucu Audi A6, WCOTY ödülünü almaya hak kazandı. Jüride, Türkiye yi benim temsil ettiğim yarışmada Volvo S40 ve Porsche 911, Audi A6 yı takip eden modeller oldu. 12- HABER GİRİŞ TEKNİKLERİ Haber yazısının ilk paragrafı, haber girişini, başka bir kullanım biçimiyle flaşı oluşturur. Genellikle birkaç cümle ve yaklaşık 30 kelimeden oluşur. Haberin ilk cümlesi, her zaman tutamaç görevi görmeli, ilgi çekmeli ve okura haberi okutmalıdır. Haber giriş cümleleri, değişik tekniklerle yazılabilmektedir. Bir halkla ilişkiler yazarının, basın bülteni oluştururken, kurum ya da firmasının özelliklerini ve basın bülteninin içeriğini de düşünerek, hazırladığı bülten haberine bu giriş tekniklerinden uygun olan biriyle başlaması yararlı olacaktır. Tanımlayıcı Giriş Tekniği Haberin en önemli öğesinin kim ve ne sorusu olduğu durumlarda bu teknikle habere başlanılır. Tanımlayıcı Giriş Tekniği İle Yazılan Haber Girişi Örneği: Amerika da bu yıl altıncısı düzenlenen şampiyonada Grand Kayak Okulu nun oluşturduğu Türkiye Snowboard Milli Takımı sürpriz başarı elde etti Özetleyici Giriş Tekniği Haberin birkaç öğesinin birden önemli olduğu durumlarda kullanılır. Bu girişte haber özetlenir ve okur, haberin tamamını okumaya davet edilir. Özetleyici giriş yapmak, düz bir haber metni yazarken en çok tercih edilen yöntemdir. Bu giriş yönteminde, haberdeki en önemli unsurları öne çıkarmak söz konusudur. Özetleyici girişin temel özelliği, önemli birçok unsurun cevabını sunmasıdır. Özetleyici Giriş Tekniği İle Yazılan Haber Girişi Örneği: Özel tedavi yöntemleri geliştiren Amerikan Nöroloji Vakfı araştırmacıları, migreni önleme ve tedavide bir adım daha attılar. ABD deki kadınların yüzde 18 i ve erkeklerin yüzde altısında migren hastalığı tespit edildi Genelleyici Giriş Tekniği Haberde konuya daha genel bir ifadeyle girişte bulunulur. Haber konusu daha sonra anlatılır. İlk cümle, genellikle, haberin ne olduğunu tanımlamaz. Genelleyici Giriş Tekniği İle Yazılan Haber Girişi Örneği: Başarının yolu eğitim ve tecrübeden geçiyor. Belli elit okulları bitirmeden uluslar arası alanda kariyer yapmak da çok zor. New York Times ta yer alan bir haber bunu açıkça ortaya koydu Ayrıntı Giriş Tekniği Haberde geçen bir ayrıntının ön plana çıkarılmasıdır. 12 Ayrıntı Giriş Tekniği İle Yazılan Haber Girişi Örneği: Dünyanın önde gelen yatırım bankalarından Merill Lynch in hazırladığı Dünya Zenginlik Raporu na göre, şu

13 anda yeryüzünde serveti 1 milyon doları aşan tam 7 milyon 200 bin kişi var New York Times ta yer alan bir haber bunu açıkça ortaya koydu Öyküleyici Giriş Tekniği Haber olayının tam ortasından başlanarak haberin öykülendiği bu girişte, okur kendilerini birden olayın tam ortasında bulmaktadır. Öyküleyici Giriş Tekniği İle Yazılan Haber Girişi Örneği: Nihan(19) ile Ali(20) henüz hayatlarının baharındaydı. Tanıştıkları gün neşe içinde motosikletle gezen, sanki korkunç kaderlerini önceden sezerek anı fotoğrafı çektiren iki genci, şanssız bir kaza sonucu ölüm ayırdı Ayrıca; zıt giriş tekniği, karma giriş tekniği, okur hitaplı giriş, soru giriş tekniği, alıntı giriş tekniği gibi haber giriş teknikleri de kullanılabilmektedir. 13- HABER GÖVDESİ Haberde, girişten sonra, giriş ifadesinin açıldığı, ayrıntıların işlenmeye başladığı ve habere ilişkin diğer detayların verildiği paragraflardan oluşan bölüm, haberin gövdesini oluşturmaktadır. Haber Örneği. Başlık: Milli sevince maganda kurşunu Spot: Milli Takım ın çeyrek finale yükselmesi kutlamalarında, Kırıkkale de havaya açılan ateş yaşlı bir kadının yaralanmasına yol açtı. Giriş (flaş): Kırıkkale de, Milli Takım ın Dünya Kupası nda çeyrek finale yükselmesi sonrasında gerçekleştirilen kutlamalar sırasında, havaya rastgele açılan ateş sonucu, balkondan kutlamaları izlemek isteyen yaşlı kadın yaralandı. Gövde: Milli Takım ın Japonya karşısında aldığı 1-0 lık galibiyet sonrasındaki kutlamaları izlemek isteyen Kadriye Gök, eşi Bayram Gök ile Gürler Mahallesi İstiklal Caddesi ndeki evinin balkonuna çıktı. Kadriye Gök (70), kimliği henüz belirlenemeyen bir kişinin tüfekle havaya rastgele açtığı ateş sonucu, çeşitli yerlerinden yaralandı. Eşi tarafından SSK Kırıkkale Hastanesi ne kaldırılan Kadriye Gök ün eline ve yüzüne çok sayıda saçma isabet ettiği belirlendi. Gök, buradaki ilk müdahaleden sonra Kırıkkale Devlet Hastanesi nde tedavi altına alındı. Olayla ilgili soruşturmanın sürdürüldüğü bildirildi. 14- HABER YÜKLEMLERİ Haber dilinde, haber kaynağından aktarılan bilgilerde haber yüklemleri kullanılmaktadır. Haber yüklemleri, kişilerin sözlerinden bir olayı anlatmak için kullandığımız, dolayısıyla haberi bir kaynağa dayandırdığımız önemli yazım unsurlarıdır. Haber yüklemlerinden en çok kullanılanlar şöyledir: Açıkladı, anlattı, belirtti, bildirdi, bilgi verdi, değindi, dedi, dile getirdi, diye konuştu, hatırlattı, iddia etti, ileri sürdü, ifade etti, işaret etti, konuştu, kaydetti, savundu, söyledi, sözlerini sürdürdü, şeklinde konuştu, uyardı, üzerinde durdu, vurguladı SIRA SİZDE11 Aşağıdaki haberde kullanılan haber yüklemlerinin altını çizerek gösteriniz. Mc Cain: Putin politikalarıyla yaramaz çocuk gibi ABD de Cumhuriyetçi Parti nin etkili ismi Senatör John McCain, Moskova nın, İran a nükleer yakıt sağlamaya yönelik anlaşmasını protesto için Rusya nın bu yıl G-8 e katılmasının engellenmesi gerektiğini söyledi. McCain, Fox News televizyonunda katıldığı programda, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin in, akılcı olmayan politikalar izlediğini ve şımarık bir çocuk gibi davrandığını ileri sürdü. McCain, ABD ve Avrupalı müttefiklerimiz, artık şunu söylemeye başlamalı: (Vladimir, gelecek G-8 konferansında hoş karşılanmayacaksın) diye konuştu. John McCain, İranlılar a çok fazla havuç vermek zorundayız. Ancak Avrupalılar da bizimle havuç politikası izlemezse Birleşmiş Milletler e giderek İran a yaptırım isteyeceğimiz konusunda anlaşmalı dedi.. 13

14 15- HABER DİLİ Haberlerde genelde di li geçmiş zaman kalıbı kullanılmaktadır. miş li geçmiş zaman ise haber dilinde hiç tercih edilmemektedir. Örneğin, Başbakan tesisleri hizmete açmıştır yerine Başbakan tesisleri hizmete açtı denilmelidir. Devam eden olaylar için şimdiki zaman ya da geniş zaman kullanılır. Örneğin, Dışişleri Bakanı nın temasları devam ediyor. Zaman içinde gelişecek olaylar için gelecek zaman kullanılır. Örneğin; Uluslararası Türk Kurultayı üç gün sürecek, Kurultay yarın başlayacak. 16- HABER YAZIMINDA DİKKAT EDİLECEK KURALLAR1 Halkla ilişkiler yazarlığında, oluşturulacak basın bültenlerinin, medya editörlerinin ya da muhabirlerin zorlanmadan habere dönüştürebilmeleri için, haber formatında yazılmaları uygun olmaktadır. Basın bültenleri ya yetkili kişinin ağzından konuşma metni olarak verilmekte ya da yetkilinin söyledikleri, haber yüklemleri kullanılarak haber formatında sunulmaktadır. Haber formatında hazırlanan basın bültenlerinin, medya editörleri tarafından daha az çabayla haber medyasında yer alması, bu tür bülten yazarlığını daha fazla tercih nedeni olarak ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda, medya için basın bülteni hazırlamada bazı haber yazım kurallarını göz önünde bulundurmak yararlı olacaktır. - Haber yazmadan önce eldeki bilgiler gözden geçirilmeli, tüm bilgilerin doğru olduğu kanıtlanmalı. Tüm bilgilere hakim olarak haber yazımına başlanmalı. - Haber başlığı iyi belirlenmeli. Haber başlığı, haberi birkaç sözcükle anlatacak özellikte ve anlatım yoğunluğunda seçilmeli. - Haberin hangi teknikle yazılacağına karar verip habere uygun giriş cümlesini de ona göre seçmeli. - Haber yazımında toplumun örf, adet ve gelenekleri göz önünde bulundurulmalı ve bu değerlere saygılı davranılmalı, yasalar akıldan çıkarılmamalı, kişilere yönelik onur kırıcı söz ve deyimler kullanılmamalı. - Haberleri, genel anlatımlı olarak vermek yerine olayın görgü şahitlerinin ağızlarından, bir kaynağa dayandırarak vermek gereklidir. - Haber yüklemlerini geniş yelpaze ve çeşitlilikte kullanmalı. - Bazı haber yüklemlerinin kullanımında dikkatli davranmak gerekir. Örneğin, ileri sürdü, savundu yüklemlerinde, gerçekten savunulacak bir fikrin haber kaynağına ait olması gereklidir. - İstatistiksel sonuçlar, haberde basitleştirilmeli ve okuyucuların anlayacağı biçime dönüştürülmeli. - Dil ve imla kurallarına, yazım kurallarına karşı çok hassas davranılmalı. - Muhabir kendi fikirlerini habere katmamalı. Haber yorumsuz olarak yazılmalı. - Haberle ilişkili kişilerin kim olduğu iyice tanıtılmalı. Haber kaynağı mutlaka belirtilmeli. - Sıfat ve zarf kullanırken dikkatli olmalı; kalabalık bir kitle yerine 5 bin kişi gibi daha somut ifadeler kullanılmalı. - Cümleye zaman ya da sayı belirten rakamlı ifadelerle başlanmamalı. - Sayıların kullanımında dikkatli olunmalı; örneğin yerine 75 bin 350 yazılmalı. - Sıradan tanımlamalardan (şok oldu, iğne atsan yere düşmez gibi) ifadelerden kaçınmalı. - Gözetim altına alma, tutuklama, hüküm giyme gibi konular üzerinde hassasiyetle durmalı, suçu ispat edilmemiş hiç bir kimse için suçlu gibi ifadeler kullanılmamalı. - Bir konuşmayı haber yaparken, konuşma bir tırnak içinde bütün olarak verilmemeli, konuşmanın özü göz önünde bulundurularak, çeşitli parçalara ayrılarak haber yüklemleriyle anlatım süslenmeli. - Uzun cümlelerden kaçınmalı, sözcükte nokta koymasını bilmeli. - Söylemi ve anlaşılması zor sözcükleri kullanmamalı. - Halk dilinde yaygın sözcükler tercih edilmeli. Aynı sözcükler bir cümlede bir kez kullanılmalı. - Haber anlatımında olumsuz ifadeler kullanmaktan kaçınmalı mamaktadır yerine, mak istemiyor gibi ifade kullanmalı. - Cümleler, yalın ve açık, kolay anlaşılır olmalı. - İsim ve unvanlar doğru yazılmalı. 17- ÖZET Haber nedir? Bir olayın haber olma ölçütleri nelerdir? Haber, toplumun genelinin ilgisini çekecek güncel olayların, onların en kolay anlayacağı biçimde sunumudur. Bir olayın haber olma ölçütleri; sıklık derecesi, yoğunluk değeri, açıklık, anlamlılık, uyumluluk, beklenmediklik, devamlılık ve çeşitlemedir. 14

15 Haber değeri nedir? Bir olayın haber değeri alabilmesi için; etkili ilgililik, zamanlılık, yakınlık, ilginçlik, nadirlik, önemlilik ve heyecanlılık unsurlarından birkaçına sahip olması gerekir. Habercilik kuralları nelerdir? Haber yazımında, habercinin dikkat edeceği kurallar: nitelik, denge ve objektifliktir. Haber kaynakları nelerdir? Haber kaynakları kaynağından doğrudan alınanlara birinci el kaynaklar, kurum ve kuruluşların basın bültenleri, haber ajansları gibi kaynaklardan edinilen haberler de ikinci el kaynaklar olarak sınıflandırılmaktadır. Haber yazımında 5N 1K nedir? Haber yazımında 5N 1K, ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl ve kim sorularına yanıt verilmesini ifade eder. Bu sorulara verilen yanıt, okur/izler kitlenin olayı tam olarak anlamasında yeterlidir. Haber yazma teknikleri nelerdir? Haber yazımında kullanılan teknikler; ters piramit, dörtgen, düz piramit, konuşma dili, serbest yazım teknikleridir. Haber giriş teknikleri nelerdir? Haber girişinde kullanılan başlıca teknikler; tanımlayıcı giriş, özetleyici giriş, genelleyici giriş, ayrıntı girişi, öyküleyici giriştir. Test Soruları 1. Haber nedir? a. Belirli bir sisteme göre yazılmış, olay yazılarıdır. b. Bir muhabirin yazdığı yazıdır. c. Toplumu ilgilendiren bilgilerdir. d. Güncel ve tekrar oluşabilecek olaylardır. e. Toplumun genelinin ilgisini çekecek güncel olayların, onların en kolay anlayacağı biçimde sunumudur. 2. Aşağıdakilerden hangisi haber çeşitlerinden biri değildir? a. Derleme haber b. Öykü haber c. Bilgi haber d. Ters piramit haber e. Araştırma haber 3. Aşağıdakilerden hangisi bir olayın haber değeri taşıması için gerekli olan unsurlardan biri değildir? a. Zamanlılık b. Gözlem c. İlginçlik d. Önemlilik e. Heyecanlılık 4. Haberle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a. Anlaşılır bir üslup ve dille yazılmalıdır. b. Doğru bilgilere dayanılarak yazılmalıdır. c. Olasılık ve tereddüt içeren ifadeler bulunmalıdır. d. Nitelik, denge ve objektiflikten oluşan habercilik kurallarına uygun olmalıdır. e. Yalın bir teknikle yazılmalıdır. 5. Aşağıdakilerden hangisi, haber yazma kurallarından biri değildir? a. Muhabir haberinde fikirlerini söylerken, ben, sen sözcükleri yerine biz, siz i tercih etmelidir. b. Bir cümlede bir fikre yer vermelidir. c. Haber kaynağı belirtilmelidir. d. Kısa ve bilinen sözcükler kullanılmalıdır. e. Haberle ilişkili kişiler iyice tanıtılmalıdır. 6. Aşağıdakilerden hangisi haber yazma tekniklerinden biri değildir? a. Dörtgen tekniği b. Üçgen tekniği c. Ters piramit tekniği d. Konuşma dili tekniği e. Düz piramit tekniği 7. Haber yüklemleri hangi amaçla kullanılır? a. Haberi daha iyi anlatmak için 15

16 b. Haberde birinin sözlerini göstermek için c. Haberi bir kaynağa dayandırmak ve kaynağın sözleriyle aktarmak için d. Haberin daha anlaşılır olması için e. Habere ilişkin şüpheleri ortadan kaldırmak için 8. Bir haberi oluşturan unsurlar aşağıdakilerden hangisinde tam olarak verilmiştir? a. Üst başlık, ana başlık, alt başlık, spot, flaş, haber gövdesi, ara başlıklar fotoğraf altı yazılar b. Ana başlık, alt başlık, flaş, haber gövdesi, spot c. Üst başlık, spot, ana başlık, haber gövdesi, fotoğraf altı yazıları d. Başlık, haber gövdesi, spot, ara başlık, alt başlık e. Fotoğraf altı yazıları ana başlık, alt başlık, flaş, spot, haber gövdesi, ara başlıklar 9. Aşağıdakilerden hangisi haber yazımında dikkat edilmesi gereken unsurlardan biri değildir? a. Muhabirin kendi görüşlerini habere yansıtmaması b. Haberle ilişkili kişilerin kim olduğunun iyice tanıtılması c. Haber başlığının iyi belirlenmesi d. Haberin görgü şahitleri ya da kaynakların ağzından verilmesi e. Haberde örf ve adetlere uygunluğun göz önünde bulundurulması 10. Haber yazma tekniklerinin en eskisi ve en fazla kullanılanı aşağıdakilerden hangisidir? a. Ters piramit tekniği b. Dörtgen tekniği c. Düz piramit tekniği d. Konuşma dili tekniği e. Serbest yazım tekniği Yaşamın İçinden Senin Ustan Kimdi Nerede Çalışıyordu? Her mesleğin belli kuralları vardır. Bir de bu kuralları yaratan insanları ve geçmişi vardır. Bu sebeple gazetecilik sıradan bir iş kolu değildir. denilir. Her eline kalem alana, kalem erbabı denilmez. Her gazeteci yazar olmadığı gibi, mesleğe karışmış bazı kişiler de gazeteci olmayabilir. Bunlar başka iş seçeneklerinden tesadüfle mesleğe girmişlerdir. Ancak kimsenin ne kuralları inkâr etmeye ne de geçmişi görmemezliğe gelmeye hakkı olamaz. Çünkü meslekler kuralları ve ustalarıyla büyür. Aslında işimizi yaparken pek çok kuralları yerine getirdiğimizi pek fark etmeyiz.örneğin, oto sürücüleri, yolun hangi şeridinden gideceklerine özen gösterirken bunu kural zorlaması görmezler. Çünkü aksi yola girerler, olmadık bir kazayla karşılaşacaklarını bilirler. Trafik sınavları öncesi öğretilen pek çok kuralı unutarak direksiyon başına geçsek bile, gün gelir; birileri bize doğruları öğretmeye kalkışabilir. Bizim mesleğimizde de inkâr edilmeyecek kurallar vardır. Örneğin, haberin beş unsuru aranır. Bir olayı yazarken, nerede, ne zaman, nasıl, niçin ve kimin tarafından yapıldığını öğrenmeye çalışırız. Bunu yapmayanlar olmaz mı, elbette olur ama onlar gazeteci değillerdir. Sayfa düzenlemesinde de kurallar vardır. Grafik bir görünüm aranır. Büyük başlıklar sayfaların üstüne konur. Aksi yapılırsa ne olur, diye soracak olursanız, onlara grafiker denilemez sayfa sekreterlikleri tartışılır (Demirkent, 1995; 22) Gazetede manşet nasıl seçiliyor, diye düşünenler vardır, onları aydınlatmak gerekir. Çünkü bu konu artık mesleğin temel bilgileri arasında yer almaya başladı. Manşet sıradan bir söz olup çıktı. Hâlbuki manşete çıkarılacak haber o günkü olayların ayıklanması veya bizim dilimizle triyajından sonra ortaya çıkar. Yani o gün yaşanan olaylar arasından en önemlisi seçilir; sonra buna destek veren diğer haberlerin olup olmadığı araştırılır ve daha sonra da veriliş şekli masaya yatırılır. Yani kaç sütun olacağı ve kullanılacak harflerin büyüklüğü. Haber triyajı çok önemli bir iştir. Bir günde binlerce haber yazı masasına akar, bunlar arasında önemliler ayrılır, irili ufaklı değerlendirmeler yapılır, beğenilenler sayfalara dağıtılır, birinci sayfada yer alması düşünülenler içinden de biri başköşeye yerleşir. İşte manşet budur. Bu bir olay olabilir, örneğin büyük bir trafik kazası veya önemli bir kişinin sözlerine yer verilir. Aranılacak olan toplumun ilgisidir. (Demirkent, 1995, 34) 16 Cevap Anahtarı 1. e Yanıtınız doğru değilse Haber Nedir başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 2. d Yanıtınız doğru değilse Haber Çeşitleri başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 3. b Yanıtınız doğru değilse Haber Değeri başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 4. c Yanıtınız doğru değilse Haber Yazma Kuralları başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 5. a Yanıtınız doğru değilse Haber Yazma Kuralları başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 6. b Yanıtınız doğru değilse Haber Yazma Teknikleri başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 7. c Yanıtınız doğru değilse Haber Yüklemleri başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz.

17 8. a Yanıtınız doğru değilse Haberin Anatomisi başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 9. e Yanıtınız doğru değilse Haber Yazımında Dikkat Edilecek Kurallar başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. 10. a Yanıtınız doğru değilse Haber Yazma Teknikleri başlıklı bölümü yeniden gözden geçiriniz. SIRA SİZDE CEVAP ANAHTARI Sıra sizde 1 Haber, toplumun genelinin ilgisini çekecek güncel olayların, onların en kolay anlayacağı biçimde sunumudur. Sıra Sizde 2 Verilen haber örneğinde, olayın haber alma ölçütlerini tek tek inceleyelim. Sıklık açısından, haber daha önceden yaşanan soğuklardan sonra gelen sıcak havanın tekrar soğuyarak kara dönüşmesi yönünden bir anlam ifade etmektedir. Yoğunluk değeri olarak, karakışın ülkenin kuzey ve iç bölgeleri olarak ülkenin genelini etkilemesi açısından yoğunluk göstermektedir. Açıklık açısından, haber açık ve kolay anlaşılır biçimdedir. Anlamlılık yönünden, haber ülkenin birçok bölgesini içerebilecek şekilde kar ve soğukların yeniden gelmekte olduğunu bildirmektedir. Uyumluluk açısından, bu tür haberler, tüm medya kuruluşlarının istek ve beklentilerine uymakta olduğundan, medya kuruluşlarınca tartışmasız şekilde kullanılmaktadır. Beklenmediklik yönünden, havaların ısınıp kışın son günlerinde bahar havası olmasının arkasından kar yağışı ve soğukların oluşması beklenmedik bir özellik gösterebilmektedir. Devamlılık yönünden, haber, kar yağışının ve soğukların başlamasıyla birlikte bölgelerdeki etkileri ve yaşamı etkileyen unsurlarıyla desteklenen yeni haberler üretilebilir. Çeşitleme yönünden bu haber, gazetelerin birinci sayfalarında, radyo ve televizyonların da ilk üç haberi içinde yer alabilecek bir özelliktedir. Bu haber, toplumun genelini ilgilendirmesi yönünden birinci ya da ikinci sırada değerlendirilebilecek bir haber çeşitliliğine sahiptir. Sıra Sizde 3 Bu haber, bilgi haber çeşidine bir örnektir. Haberde, sağlıkla ilgili yapılan bir araştırmanın sonuçlarını kitleye duyurmak ve bu konuda bilgilenmelerini sağlamak amaçlanmıştır. Sıra Sizde 4 Bir olayın haber değeri, etkili ilgililik, zamanlılık, yakınlık, ilginçlik, nadirlik, önemlilik ve heyecanlılık unsurlarını taşımasıdır. Bu haberin öncelikle, Bakırköylüler i ilgilendirdiği söylenebilir. Ancak, haberin akşam saatlerinde olması ve beklenmedik bir anda bir minibüsün yolcularıyla 40 metrelik bir inşaat kazısına yuvarlanması, etraftaki evlerin de büyük bir risk altında olması nedeniyle zamanlılık, ilginçlik, nadirlik, önemlilik ve heyecanlılık unsurlarını da taşımaktadır. Sıra Sizde 5 Haber nitelik yönünden, çevre sakinleri nden aktarma yapmaktadır. Yalnız bu tür aktarmalarda kişi adı belirtilmediğinden ve genel ifade kullanıldığından, muğlâk ya da bir kişinin görüşünü yansıtmayan ifadeler ortaya çıkmaktadır. Bunun yerine çevre sakinlerinden X X gibi bir aktarma tercih edilmelidir. Bu haberde denge unsuru da bulunmamaktadır. Haber yalnızca çevre sakinlerinin bakış açısından aktarılmış olup, inşaat yapan firma yetkilisi ve belediyenin görüşü yer almamaktadır. Haberde objektiflik unsuru da bulunmamaktadır. Haberde muhabirin kendi yorumları yer almakta (örneğin: caddede gündüz meydana gelecek benzeri bir çökme, onlarca kişinin hayatını tehlikeye atabilirdi. ), olay tarafsız bir şekilde verilmemektedir. Sıra Sizde 6 Haber kaynakları; birinci ve ikinci el kaynaklar olarak ayrılır. Halkla ilişkiler kapsamında hazırlanan basın bültenleri ikinci el kaynaklar olarak değerlendirilmektedir. Sıra Sizde 7 İnsanlar, bir olay hakkında 5N 1K ya (ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl ve kim sorularına) yanıt bulduğu taktirde olayı tam olarak kavrayabilmekte ve olaya yönelik zihninde önemli bir soru kalmamaktadır. Haberin de en anlaşılır şekilde sunumu amaç olduğuna göre, bu sorulara yanıt gelecek karşılıkların bir haberin içinde bulunması zorunluluğu vardır. 17

18 Sıra Sizde 8 Şofbenden sızan gazla 3 kişi öldü Çankırı nın Eldivan İlçesi nde (nerede) 14 Şubat 2005 Pazartesi günü (ne zaman), şofbenden sızan gazdan zehirlenen 3 kişi yaşamını yitirdi (ne). Cami Mahallesi nde yaşayan Kayacı ailesinin gün boyunca görünmemesinden şüphelenen komşuları, durumu ailenin akrabalarına bildirdiler. Eve gelen akrabaları, kapıyı açarak içeri girdiklerinde Kayacı ailesinin 3 ferdinin cesedi ile karşılaştı (nasıl). Olayın polise bildirilmesinin ardından ekiplerin yaptıkları kontrolde ölenlerin Kayacı ailesinden baba Ali (47), anne Emine (42) ve oğulları Fatih (13) (kim) olduğu belirlendi. Olaya Cumhuriyet Savcılığı nca el konulmasının ardından evde yapılan incelemelerde, ailenin şofbenden sızan gaz sonucu hayatını kaybettiği anlaşıldı (neden). Ali Kayacı nın evin mutfak olarak kullanılan odasındaki bölünmüş yerde banyo yaparken, Emine Kayacı nın aynı odadaki mutfak bölümünde, Fatih Kayacı nın da diğer odada televizyon seyrederken öldüğü tespit edildi. Sıra Sizde 9 Postada ceset var (başlık) Mahkemelerin kanıt araştırması için Adli Tıp a gönderdiği kemik, kafatası ve hatta bütün haldeki cesetler postayla taşınıyor. (spot) İstanbul Posta Müdürlüğü nün Avrupa Yakası Paket Merkezi nde ilginç bir bölüm var: Değerli Eşya Servisi Yurt çapındaki mahkemelerden gelen koliler bu serviste toplanıyor (haber metni) Sıra Sizde 10 Bu haber, ters piramit tekniğiyle yazılmıştır. Çünkü habere ilişkin en önemli unsurlar haberin girişinde sunulmuştur. Sıra Sizde 11 Mc Cain: Putin politikalarıyla yaramaz çocuk gibi ABD de Cumhuriyetçi Parti nin etkili ismi Senatör John McCain, Moskova nın, İran a nükleer yakıt sağlamaya yönelik anlaşmasını protesto için Rusya nın bu yıl G-8 e katılmasının engellenmesi gerektiğini söyledi. McCain, Fox News televizyonunda katıldığı programda, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin in, akılcı olmayan politikalar izlediğini ve şımarık bir çocuk gibi davrandığını ileri sürdü. McCain, ABD ve Avrupalı müttefiklerimiz, artık şunu söylemeye başlamalı: (Vladimir, gelecek G-8 konferansında hoş karşılanmayacaksın) diye konuştu. John McCain, İranlılar a çok fazla havuç vermek zorundayız. Ancak Avrupalılar da bizimle havuç politikası izlemezse Birleşmiş Milletler e giderek İran a yaptırım isteyeceğimiz konusunda anlaşmalı dedi 18

19 2. BÖLÜM HABER YAZMA ŞEKİLLERİ İÇİNDEKİLER 1-Ters piramit kuralı 2-Kronolojik dizi 3-Blok paragraflarla ilgili düzenleme(dikdörtgen) 4-Sonuç paragraflı düzen 5-Düz piramit 1-Ters piramit kuralı En çok kullanılan yazma şekli ve en temel yazım biçimidir. Konunun önemli noktalarını 1-2 paragrafta anlatma kolaylığı sağlar. Okuyucuya okuma ve kavrama kolaylığı sağlar. Bu yazım şeklinde olaya ait en önemli bilgi giriş cümlesinde verilir. Yani olaylar önem sırasına göre anlatılır. Bu yöntemin faydalı yönleri şöyle sıralanabilir:» Okumayı kolaylaştırır ve tekrarı önler» Merakı tatmin eder» Sayfa düzenini kolaylaştırır» Başlık atmada kolaylık sağlar» Haberi daraltma ve genişletme olanakları sağlar» Hızlı olarak haber yazmayı sağlar 2-Kronolojik dizi Tarihsel bir sıralama, olayları oluş sırasına göre yazmaktır. Çok olaylı bir haberde olaylar gelişim sırasına göre sıralanır. Bazı haberlerde zaman sırası önemlidir ve olayları gelişim sırasıyla anlatmak gerekir. Olayın özetini giriş paragrafı verir. Olaylar gelişme sırasına göre anlatılır. Gerekirse olayın anlaşılmasını kolaylaştıracak konulardan oluşan bir sonuç paragrafı da eklenebilir. Bu yazım şeklinde zaman önem taşır. Bu nedenle zaman unsuru iyice denetlenmeli ve kanıtlanmalıdır. Olaylar neden sonuç ilişkisi taşıyacağı için tarih sırasıyla birbirini izlemesi gerekmektedir. Olaylar gelişim ya da oluş sırasına göre anlatılır. 3-Blok paragraflarla ilgili düzenleme (dikdörtgen) Olayın her biri ayrı bir paragrafta anlatılır. Bazı haberler ters piramitle yazılmaya uygun değildir. Çünkü haberi oluşturan olaylar arasında önem sıralaması yapılamaz. Bu diziliş mantıksal bir sıralamadır. Paragraflarda yer alan olaylara değer biçilemez. Yani her paragraf eşit önemdedir. Bu nedenle okuyucu haberin tamamını okumadan anlayamaz. Bu tür haberler belgeleri, fikirleri yorumlayıp değerlendiren haberlerdir. Paragraflar bağlayıcı cümlelerle birbirine bağlanır ve haberde genellikle Neden? sorusu üzerinde durulur. 4-Sonuç paragraflı düzen Bu yazım şeklinde haberin en can alıcı noktası sonuç paragrafında verilir. 5-Düz piramit Ters piramit in tersidir. Ayrıntılar son paragraflarda ortaya çıkar. Sonuç metnin sonundadır. İnsanın ilgisini çeken mizahi konular bu yazım şekliyle verilebilir. Haberden bir şey çıkarılırsa bilgi kaybı olmaz. Olaylar hikaye edilmiş gibi anlatılır ve haberi okuduğunda okuyucuya hayal kurma fırsatı verir. 19

20 3. BÖLÜM HABER YAZMA SÜRECİNİN DÖRT AŞAMASI İÇİNDEKİLER 1. aşama düşünme ve odak noktası bulma 2. aşama bilgi toplama aşaması 3. aşama haber metnini yazma aşaması A- haber girişleri B - haber aktarma yüklemleri C - haber sonlandırma 4. aşama denetim ve doğrulama aşaması sonuç 20