TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ

Transkript

1 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ

2 HAFTAYA BAKIŞ - TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ ANA BAŞLIKLAR ARTIK EKONOMİK GERÇEKLER GİZLENEMİYOR. TÜİK İN SON AÇIKLADIĞI VERİLERLE İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 10 DÜZEYİNE YAKLAŞTI. İSTİHDAM EDİLENLERİN DÜZEYİNE BAKTIĞIMIZDA İSE GERÇEK İŞSİZLİK RAKAMININ BU ORANIN EN AZ İKİ YA DA İKİ BUÇUK KATI OLDUĞUNU SÖYLEYEBİLİRİZ. EKONOMİK KIRILGANLIĞIN EN BÜYÜK GÖSTERGESİ OLARAK BORÇLANMA MALİYETLERİNDEKİ YÜKSELİŞ, EKONOMİNİN YÜKÜNÜ ARTIRACAK. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI NIN 10 AYLIK ARADAN SONRA GERÇEKLEŞTİRDİĞİ İLK UZUN VADELİ BORÇLANMA İHALESİNDE GERÇEKLEŞEN FAİZLERDEKİ YÜZDE 40 I AŞAN ARTIŞ, ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE EKONOMİNİN VE HAZİNENİN ZORLANACAĞINI GÖSTERİYOR. ABD MERKEZ BANKASI UYGULAMAYA KOYDUĞU POLİTİKALARIN SONUÇLARINI DEĞERLENDİREN BİR RAPOR YAYINLADI VE ANALİZLERE YER VERDİ. YENİ FED BAŞKANI JANET YELLEN İN İLK TOPLANTISINDA AÇIKLANAN BU RAPORA GÖRE ABD MERKEZ BANKASI ANALİSTLERİ EN RİSKLİ ÜLKE VE EKONOMİ OLARAK TÜRKİYE Yİ İLK SIRAYA KOYUYORLAR. EKONOMİDEKİ DURGUNLUK VE DARALMANIN, KURLARDAKİ VE FAİZLERDEKİ YÜKSELİŞİN, ÖZEL SEKTÖR DÖVİZ BORÇLARININ ULAŞTIĞI DÜZEYİN VE NİHAYET KREDİ GERİ DÖNÜŞLERİNDEKİ RİSKLİ DURUMUN BANKACILIK-FİNANS SEKTÖRÜNÜ OLUMSUZ ETKİLEYECEĞİNİ VURGULAMIŞTIM. S&P BU HAFTA BAŞINDA TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KRİTİK NOKTADA OLDUĞUNA İLİŞKİN BİR ANALİZ YAYINLADI VE UYARDI. 1

3 BÜTÇENİN BU YILIN İLK AYINDAKİ PERFORMANS SONUÇLARI, GELECEK AYLARDA OLACAKLARIN DA HABERCİSİ. EN YÜKSEK ARTIŞ İTHALDE ALINAN KDV DE GÖRÜLÜYOR. GELİR TARAFINDA DA ÖTV, KDV OLMASA BÜTÇE YAMA TUTMAYACAK. ANCAK ASIL ÖNEMLİSİ ÖNÜMÜZDEKİ AYLARDA BU ŞEKİLDE GİDERSE, EKONOMİDEKİ İKİLİ AÇIK BASKISINA ÜÇÜNCÜ AÇIK BASKISI OLARAK, BÜTÇE AÇIĞI DA EKLENECEK. CENEVRE DE İKİNCİ TURU GERÇEKLEŞTİRİLEN SURİYE MÜZAKERELERİNDE SONUÇ ALINAMADI. GEÇİŞ HÜKÜMETİ KONUSUNDA MUHALEFETİN TALEPLERİNE ESAD YÖNETİMİNİN OLUMSUZ YANIT VERMESİ VE BUNU GÖRÜŞMEYECEĞİNİ AÇIKLAMASI GÖRÜŞMELERİ BİTİRDİ. ABD VE RUSYA KARŞILIKLI OLARAK SERT AÇIKLAMALAR YAPTILAR. ŞİMDİ TÜRKİYE AÇISINDAN DAHA ZORLU BİR SÜREÇ SÖZ KONUSU OLACAKTIR. UKRAYNA DA MUHALEFET KENDİ HÜKÜMETİNİ KURMA KARARI ALIRKEN, MUHALİF LİDERLER DE BERLİN E GİDEREK ALMANYA BAŞBAKANI MERKEL İLE GÖRÜŞTÜ. RUSYA, ALMANYA VE AB Yİ UKRAYNA NIN İÇİŞLERİNE KARIŞMAKLA SUÇLARKEN, YANUKOVİÇ E 2 MİLYAR DOLARLIK YENİ EKONOMİK DESTEĞİ DEVREYE SOKTU. AB DE BENZER SUÇLAMAYI RUSYA YA YÖNELTEREK UKRAYNA DAN ELİNİ ÇEKMESİNİ İSTİYOR. İRAN İLE RUSYA ARASINDA YÜRÜTÜLEN BÜYÜK PETROL ANLAŞMASINDA SONA YAKLAŞILMIŞ DURUMDA. İRAN A YÖNELİK AMBARGONUN HAFİFLETİLMESİ VE PETROL İHRACINA OLANAK SAĞLANMASI YÖNÜNDEKİ ANLAŞMADAN SONRA İRAN İLE RUSYA PETROL KARŞILIĞI MAKİNE, MALZEME ALIMI YÖNÜNDE ANLAŞMA GÖRÜŞMELERİNE OTURDULAR. ABD VE AB BU ANLAŞMADAN RAHATSIZ. İRAN PAZARINI TÜMÜYLE RUSYA YA KAPTIRMAKTAN KORKUYORLAR. 2

4 BAZI HABERLERİN SATIR ARALARINA BAKILACAK OLURSA, RIZA SARRAF BİZZAT BAŞBAKANIN BİLGİSİ DAHİLİNDE FİNANSAL OPERASYONLARI VE PARA AKLAMA İŞLEMLERİNİ YÖNETMİŞ. İRAN HÜKÜMETİ ŞİMDİ 14 MİLYAR DOLAR TUTARINDA KENDİSİNE AİT OLDUĞUNU İDDİA ETTİĞİ PARAYI VE SARRAF I İSTİYOR. ÖDEMELER DENGESİNDE KAYNAĞI BELİRSİZ DÖVİZ GİRİŞİNİN 3,8 MİLYAR DOLARA YÜKSELMESİ DE DİKKAT ÇEKİYOR. RUSYA İLE MISIR ARASINDA BÜYÜK ÇAPLI BİR SİLAH ANLAŞMASI GÜNDEMDE. FİNANSMANI SUUDİ ARABİSTAN SAĞLAYACAK. DEVLET BAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNDE ADAY OLMAYI PLANLAYAN SAVUNMA BAKANI VE GENELKURMAY BAŞKANI SİSİ YE PUTİN DESTEK VERDİ. SEÇİMLERDE BAŞARI DİLEDİ. BAŞBAKAN İSE YİNE MURSİ DEN BAŞKASINI TANIMADIĞINI AÇIKLADI. MISIR HÜKÜMETİ ERDOĞAN I CİDDİYE ALMIYORUZ, SÖYLEDİKLERİNE YANIT VERMEYE DEĞMEZ DEDİ. BAŞBAKANIN ORTAYA ÇIKAN SES KAYITLARI, MEDYAYA MÜDAHALELER KONUSUNDA YANSIYAN KONUŞMALAR, YEREL SEÇİM SÜRECİNE YÖNELİK OLARAK DA BAŞBAKANIN MEDYAYI DOĞRUDAN YÖNLENDİRMEYE ÇALIŞTIĞINI ORTAYA KOYMAKTADIR. HÜKÜMETİN NE KADAR HESAPSIZ KİTAPSIZ ÇALIŞTIĞI, YASALARLA DEĞİL GÜNLÜK NEREDEYSE ARTIK SAATLİK OYNAMAK DURUMUNDA KALDIĞI İNTERNET YASASI DEĞİŞİKLİKLERİYLE ORTAYA ÇIKTI. CUMHURBAŞKANININ ONAYINDA BEKLEYEN YASAYI, ŞİMDİ DE TBMM GENEL KURULU NDAKİ TORBA YASAYA KOYDUKLARI ÖNERGELERLE BİR KEZ DAHA DEĞİŞTİRİYORLAR. 3

5 HAFTAYA BAKIŞ - TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ DETAYLAR ARTIK EKONOMİK GERÇEKLER GİZLENEMİYOR. TÜİK İN SON AÇIKLADIĞI VERİLERLE İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 10 DÜZEYİNE YAKLAŞTI. İSTİHDAM EDİLENLERİN DÜZEYİNE BAKTIĞIMIZDA İSE GERÇEK İŞSİZLİK RAKAMININ BU ORANIN EN AZ İKİ YA DA İKİ BUÇUK KATI OLDUĞUNU SÖYLEYEBİLİRİZ. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) en son işsizlik verilerini açıkladı. Kasım 2013 itibariyle açıklanan verilere bakıldığında işsizlik yüzde 9,9 olarak belirtiliyor. TÜİK in işsizlik verileri üç ay geriden geliyor. Kasım ayından bu yana yaşanan ekonomik gelişmelere ve açıklanan enflasyon, cari açık, dış ticaret açığı gibi verilere baktığımızda, Şubat ayı itibariyle işsizlik oranının çok daha yüksek olduğunu, istihdam verileri ışığında da gerçek işsizlik oranının açıklanan oranın iki, iki buçuk katı olduğunu bugünden söyleyebiliriz. TÜİK in istatistik verileri aslında içermesi gereken iş aramaktan umucunu kesenler ve sürekli bir işte çalışmayanlar gibi unsurları içermiyor. Ağırlıkla İŞKUR a yapılan iş başvurularının değerlendirildiği rakamlardan üretiliyor. Dolayısıyla yüzde 9,9 luk oran bu haliyle bile gerçek işsiz rakamlarının çok iyimser bir düzeyini oluşturuyor. TÜİK istatistikleri aynı zamanda taşeron çalışma sistemi nedeniyle düzenli bir işte çalışamayanları da kapsamıyor. Kasım ayı işsizlik verilerinin bir yanıyla ortaya koyduğu en çarpıcı gösterge, genç işsizlik oranındaki keskin yükseliş. 4

6 Verilere bakıldığında ülke genelinde işsiz sayısı 154 bin kişi daha artarak 2 milyon 784 bin kişiye yükselmiş yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı ise yüzde 19.3 olmuş. Tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 12! Yani tarımda istihdam edildiği belirtilen, kendi tarlasında, köyünde, bağında çalışanlar istihdam verilerine dahil edildiği için işsizlik rakamı nispeten düşük çıkıyor ve 3 puan daha az görünüyor. Kamuda istihdam edilenlerin sayısı ise Maliye Bakanlığı verilerine göre 3 milyon 320 bin kişi. Kısaca istihdamı sayesinde de işsizlik verileri nisbi olarak aşağı çekilmiş oluyor. Hâlâ en yüksek istihdam yüzde 25 ile tarım, yüzde 50,5 ile de hizmetler sektörlerinde. İstihdamda sanayinin payı yüzde 19 seviyesinde. Bu da Türkiye nin neden ekonomik sorunları aşamadığını, üretemediğini, katma değer yaratamadığını somut bir şekilde gösteriyor. EKONOMİK KIRILGANLIĞIN EN BÜYÜK GÖSTERGESİ OLARAK BORÇLANMA MALİYETLERİNDEKİ YÜKSELİŞ, EKONOMİNİN YÜKÜNÜ DAHA DA ARTIRACAK. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI NIN 10 AYLIK ARADAN SONRA GERÇEKLEŞTİRDİĞİ İLK UZUN VADELİ BORÇLANMA İHALESİNDE GERÇEKLEŞEN FAİZLERDEKİ YÜZDE 40 I AŞAN ARTIŞ, ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE EKONOMİNİN VE HAZİNENİN ZORLANACAĞINI GÖSTERİYOR. Hazine Müsteşarlığı geçen hafta 2014 yılının ilk dış borçlanma tahvil ihracını gerçekleştirdi. 30 yıl vadeli bir borçlanmaya gidildi. Başbakan tahvil ihracına yüksek talep geldiğini, yabancıların ekonomiye güveninin ortaya çıktığını söylüyor ve övünüyor ama borçlanmanın maliyetinden, gerçekleşen faizden söz etmiyor. Hazine 30 yıl vadeli 1,5 milyar dolarlık borçlanmaya giderken yüksek talep geldi ama faiz de yapılan açıklamaya göre yüzde 6,70 oldu. 5

7 Hazine Müsteşarlığı uzun vadeli tahvil ihracını geçen yılın Nisan ayında yapmıştı. Yine 30 yıl vadeli bu tahvil ihracında faiz oranı yüzde 4,75 olarak gerçekleşmişti. O halde, aradan geçen 10 ayda borçlanmanın faiz maliyetinde yüzde 42 artış olmuş demektir. İşte Başbakanın gizlediği gerçek budur. Hazine uzun vadeli tahvil satmakta, bu tahvillere talep gelmektedir ancak yüzde 42 daha fazla faiz talep edilmektedir. Bu yük tüm ekonominin, hepimizin sırtına binen bir yüktür. Türkiye ekonomisinin üstlenmek zorunda kaldığı riskin maliyetidir. Bu riskin temelinde de ekonomimizin kırılgan görüntüsü, sürekli ve hızlı bir şekilde artan siyasi risk algısı, iç ve dış borç stokunun büyümesinin yarattığı kaygı ve endişeler, cari açık ve dış ticaret açığındaki aşırı açılan makas bütün bu maliyeti, bu ağır faiz yükünü Türkiye nin sırtına bindirmektedir. Merkez Bankası nın açıkladığı son bilançoya göre 2013 yılı 65 milyar dolar cari açıkla kapanmıştır. Dış Ticaret açığı ise daha önce açıklandığı gibi 99 milyar dolardır. Hazine bu açığı finanse edebilmek için borçlanmaya gittiğinde yüzde 6,70 faiz ödemek zorunda kalmaktadır. Küresel anlamda GSYH nın yüzde 2-4 ü arasında olması makul görülen cari açık oranı Türkiye ekonomisinde 2013 yılı sonu itibarıyla GSYH nın yüzde 8,1 i düzeyindedir ve makul görülen düzeyin alt sınırının dört kat, üst sınırının ise 2 kat üzerindedir. Küresel finansal değerlendirmelerde Türkiye ve Brezilya ekonomileri için iflas edebilirler mi? tartışmaları yapılmaktadır. Uluslararası göstergeler ve karşılaştırmalara göre Türkiye cari açıkta ilk sırada yer almaktadır ve bunu finanse edebilmek için yüksek dış borç yükünün altına girmek zorunda kalmaktadır. 6

8 Hükümetin çok övündüğü milli gelir artışına bakacak olursanız üç yılda 2010 dan 2013 e kadar olan dönemde GSYH, yani Milli Gelir 732 milyar dolardan 810 miyar dolara çıkmış. Artış topu topu 78 milyar dolar. Oysa aynı üç yılda verilen cari açık toplamı 189 milyar dolar. Türkiye, milli gelirindeki artışın üç katına yakın cari açık vermiş ve bu açığı finanse edebilmek için sıcak parayla borçlanarak yüksek faiz ödemiş. Tabloyu bu yanıyla gördüğünüz zaman milli gelirde artış değil eksiye gidişin var olduğunu görürsünüz. İşte tehlikeli kırılganlık dediğimiz bu. Türkiye ekonomisi kan kaybediyor. Kazandığının, yarattığı ulusal gelirin üç katına yakın tutardaki kaynağı net olarak dışarıya aktarıyor. Türkiye ekonomisinin üreten, tasarruf eden, katma değer yaratan, geliri adil olarak paylaşan bir temele oturtulması, bu yöndeki ekonomik politikaların devreye sokulması yerine, sıcak parayla ayakta tutularak çarklarının borçla döndürülmesi yaklaşımı benimsendiği içindir ki, kronik olarak her yılda bir ekonomimizin içine düştüğü dış ödemeler dengesi ve cari açık sorunu nedeniyle yine bir kriz noktasına gelmiş bulunmaktayız ekonomik krizinden 12 yıl sonra, aynı sorunlar nedeniyle yeniden darboğaza girmiş durumdayız. O dönemde IMF anlaşmasıyla devreye sokulan Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ve gerçekleştirilen geniş çaplı yapısal reformlarla ödenen ekonomik ve sosyal maliyetlere karşılık bugün AKP iktidarı Türkiye yi yine daha ağır ekonomik-sosyal bedeller ödeme durumuyla karşı karşıya bıraktı. O dönemde uygulanan, IMF destekli bu yapısal reform programının, siyasi faturasını ödemek pahasına katlanılan ağır bedelin ardından, 2002 de iktidara gelen AKP, elinde hazır ve sorunları çözülmüş bir ekonomi buldu. 7

9 Bunun nemasını kullandı, mirasını yedi. Üzerine hiçbir şey koymadığı gibi bu süreçte 50 milyar dolara yaklaşan kamu mal varlığını satarak, özelleştirerek tüketti. Bu kaynaklarla üreten, istihdam yaratan, katma değer yaratan bir ekonomiyi oluşturmak varken, kaynakları toprağa, inşaata, ranta gömdü. Şimdi de kronik dış ödemeler dengesindeki bozulma ve her yönden artan açık sorunlarıyla yeniden yüzyüze gelindi. Ekonomiden sorumlu Başbakan yardımcısı hâlâ sorun olmadığını, bir önlem paketine, reform programına, ekonomik yapılandırma çalışmasına gerek duymadıklarını söylüyor. Seçim kazanmak uğruna, ekonomik gerçekleri oy kaygısıyla göz ardı ediyorlar. Ülkeyi ve ekonomiyi ateşe atıyorlar. ABD MERKEZ BANKASI UYGULAMAYA KOYDUĞU POLİTİKALARIN SONUÇLARINI DEĞERLENDİREN BİR RAPOR YAYINLADI VE ANALİZLERE YER VERDİ. YENİ FED BAŞKANI JANET YELLEN İN İLK TOPLANTISINDA AÇIKLANAN BU RAPORA GÖRE ABD MERKEZ BANKASI ANALİSTLERİ EN RİSKLİ ÜLKE VE EKONOMİ OLARAK TÜRKİYE Yİ İLK SIRAYA KOYUYORLAR. ABD Merkez Bankası nın yeni Başkanı Janet Yellen göreve başladıktan sonra, ilk toplantısını gerçekleştirdi. Toplantıda Başkan Yellen in açıklamalarına ek olarak, bir de ekonomik rapor ve değerlendirme notlarıyla, küresel-ülkesel ekonomik gelişmeleri içeren analiz yayınlandı. FED in analizlerine göre, gelişmekte olan ülkeler içerisinde Türkiye, en kırılgan ülke olarak değerlendiriliyor. FED'in gelişen piyasalarda yaşanan çalkantılara saptamalarına bakılacak olursa, gelişmekte olan ülkelerin ekonomileri kendi yürüttükleri politikalardan dolayı zarar görüyor. FED in analizlerinde, uygulamaya konulan tahvil alımlarını azaltma programından ötürü küresel piyasalarda bir miktar çalkantı olmasına karşılık, Türkiye, Brezilya ve Hindistan gibi ülkelerin kendi uyguladıkları para-döviz ve faiz politikaları yüzünden dış şoklara karşı kırılgan ve dayanıksız konuma geldiklerine vurgu yapılıyor. 8

10 FED analistleri ABD Kongresi ne de sundukları raporda, gelişmekte olan ülkelerin döviz bolluğuna kanarak kendi ekonomik sorumluluklarından kaçındıklarını savunurken, Gelişmekte olan ülkeler kendi piyasalarının neden bu kadar zarar gördüğünü değerlendirirken önce aynaya baksınlar diyor. ABD Merkez Bankası nın açıkladığı raporda gelişmekte olan ve aralarında Türkiye nin de bulunduğu 15 ülke için bir kırılganlık endeksi oluşturulmuş durumda. Bu endekse göre Türkiye, Brezilya, Hindistan, Endonezya, Güney Afrika ilk beş sırada yer alıyor. Raporda kırılgan olan ülkelerin, paralarında en büyük değer kaybını yaşadıkları kamu borçlanmasında da daha yüksek faiz maliyetleriyle karşı karşıya kaldıkları dile getiriliyor. Son dönemde hemen hemen bütün uluslararası kurumların, finansal kuruluşların, reyting kuruluşlarının üzerinde ittifak ettikleri nokta Türkiye nin en kırılgan ekonomiye sahip ülke konumunda olduğu. Geçen hafta paylaştığım Standart and Poor s analizinde, onun öncesinde The Economist in kırılganlık endeksi çalışmasında hep Türkiye ilk sırada yer alıyor. Uzun süredir bu yöndeki değerlendirmeleri sürekli gündeme getiriyorum. Hükümet ve ekonomi yönetimi bu konuda adım atmamakta ısrarlı. Bunu da yaklaşan seçimlere bağlıyorum. Çünkü radikal önlemlere gitmeleri durumunda bunun ekonomiksosyal bedelinin, önlerine çıkartacağı siyasi faturadan korkuyorlar. Bu nedenle de ekonominin sorunlarının çözümünü şu anda kendileri açısından çıkarlarına en uygun yöntem olarak görüyorlar. 9

11 EKONOMİDEKİ DURGUNLUK VE DARALMANIN, KURLARDAKİ VE FAİZLERDEKİ YÜKSELİŞİN, ÖZEL SEKTÖR DÖVİZ BORÇLARININ ULAŞTIĞI DÜZEYİN VE NİHAYET KREDİ GERİ DÖNÜŞLERİNDEKİ RİSKLİ DURUMUN BANKACILIK-FİNANS SEKTÖRÜNÜ OLUMSUZ ETKİLEYECEĞİNİ VURGULAMIŞTIM. S&P BU HAFTA BAŞINDA TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KRİTİK NOKTADA OLDUĞUNA İLİŞKİN BİR ANALİZ YAYINLADI VE UYARDI. Standart and Poor s (SP)geçen hafta Türkiye ile ilgili bir rapor yayınlamış ve kredi notunda görünümü de negatife dönüştürmüştü. SP yukarıda bahsettiğimiz genel tabloyu ekonomik risklerin temeli olarak değerlendirmekteydi. Bu defa ise SP tarafından Bankacılık ve Finans sektörüne ilişkin kırılganlık ve risk uyarısı içeren bir açıklama geldi. Ekonomik büyümenin yavaşlayacağı, ekonominin durağanlaşacağı tespiti yapılarak, özel sektörün döviz cinsinden borçlarının yarattığı kur riski ve ticari kredilerle, gayrımenkul sektörüne aktarılan kredilerin geri dönüş riskinden ötürü bankacılık sektörünün darboğaza girebileceği uyarısı SP nin raporunda yer aldı. Böyle bir olasılığın hızla gündeme geldiğini son birkaç aydan bu yana yaptığım değerlendirmelerimde sürekli dile getiriyorum. Gerek kredi kartı gerekse bireysel ihtiyaç ve tüketici kredilerinde geri dönüşün yavaşlaması, ödenemeyen kredi borçlarının kabarmasına ek olarak özel sektör kuruluşları da bankalara olan kredi borçlarını ödemekte sıkıntıya düşmüş durumdalar. Bankaların takipteki alacakları geçen yıl sonu itibarıyla, önceki yıla göre yüzde 26 nın üzerinde yükselmiş durumda! 10

12 Konut kredilerindeki tablo ise daha da riskli. Yıllık ortalaması yüzde 12 nin üzerine çıkan konut kredi faizleri nedeniyle kredi taksitlerinin ve maliyetlerin de yükselmesi söz konusu. Bu ise konut sektörüne verilen kredilerin geri dönüşünü büyük ölçüde tehlikeye atıyor. SP nin işaret ettiği gibi bu süreç hızlandığı takdirde banka-finans sektöründe büyük bir darboğaz yaşanabilir. Otomotiv sektörünün bu yıl yüzde 30 un üzerinde üretim ve satışta düşüş beklediğini aktarmıştım. Benzer durum inşaat-konut sektörü için de geçerli. Konut kredi faizlerinin artması, faiz artışının aşamalı olarak konut fiyatlarına da yansıtılması sonrasında konut talebinde keskin bir düşüş gözleniyor. Halka açık olduğu için Kamuyu Aydınlatma Platformu na (KAP) bilgi vermek durumunda olan Emlak Konut Gayrımenkul Yatırım Ortaklığı nın açıkladığı verilere göre kur ve faiz artışlarının en sert biçimde yaşandığı Aralık ayına göre, bu yılın Ocak ayında Emlak Konut GYO nun konut satışlarında yüzde 65 lik bir düşüş gerçekleşmiş durumda. Bu çok yüksek bir oran! 2014 ün ilk ayında böylesine keskin bir satış gerilemesi, konut ve gayrımenkul sektörü için de tehlike çanlarının çalmaya başladığını göstermektedir. Her ne kadar sektör temsilcileri inşaat sezonunun başlaması ve yeni konut projelerinin devreye girmesiyle konut satışlarında bir canlanma beklediklerini söyleseler de gayrımenkul sektörünün ciddi bir darboğaza gireceği, satışların gerileyeceği, talep fazlası konut stoklarının büyüyeceğini bugünden söyleyebilirim. SP, bankacılık-finans sektörü analizinde, bu değerlendirmelerimizi bir anlamda teyit ederek, gayrımenkul sektöründe oluşan balonun patlayabileceğini, bunun da bankacılık sektörü açısından ciddi bir tehdit oluşturacağını öngörmektedir. 11

13 BÜTÇENİN BU YILIN İLK AYINDAKİ PERFORMANS SONUÇLARI, GELECEK AYLARDA OLACAKLARIN DA HABERCİSİ. EN YÜKSEK ARTIŞ İTHALDE ALINAN KDV DE GÖRÜLÜYOR. GELİR TARAFINDA DA ÖTV, KDV OLMASA BÜTÇE YAMA TUTMAYACAK. ANCAK ASIL ÖNEMLİSİ ÖNÜMÜZDEKİ AYLARDA BU ŞEKİLDE GİDERSE, EKONOMİDEKİ İKİLİ AÇIK BASKISINA ÜÇÜNCÜ AÇIK BASKISI OLARAK, BÜTÇE AÇIĞI DA EKLENECEK bütçesinin Ocak ayındaki performansına bakacak olursak gelecek aylar için şimdiden yeni bir riskin daha ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Maliye Bakanlığı nın açıkladığı bütçe performansı verilerine göre, bu yılın birinci ayında bütçe gelirleri geçen yılın aynı ayına göre sadece yüzde 2,8 artmış durumda. Ocak ayında bütçe gelirleri 37,9 milyar TL olmuş. Ocak ayında vergi gelirleri içerisinde en yüksek artış oranı yüzde 38,7 ile ithalde alınan KDV de gerçekleşmiş. İthalde alınan KDV deki bu yüksek düzeyli artış dış ticaret açığı ve cari açık tablosu açısından riskin artarak devam ettiğini gösteriyor. Buna karşılık Ocak ayında dahilde alınan KDV sadece yüzde 15,7 artmış. ÖTV ise eksi yüzde 0,8 olmuş. Yani azalmış. Bu iki oran ekonomideki yavaşlamayı, talepteki düşüşü ve ekonomik durgunluğun gelişini gösteriyor. Bütçenin bir aylık performansının gider yönüne baktığımızda da gelecek için endişelenmek gerektiğini görüyoruz. Bütçe giderleri Ocak ayında yüzde 16,4 oranında artmış ve 36 milyar TL olmuş. Gelirlerin 37,9 milyar TL olduğunu ve dolaylı vergilerdeki gelişmelerin ekonomik durgunluğu ve yavaşlamayı işaret ettiğini göz önünde bulundurduğumuzda bütçenin bu yıl için iyi sinyaller vermediğini bugünden söylemek durumundayım. En önemli kriterlerden birisi olan Faiz dışı fazla (FDF) verileri de bunu gösteriyor. FDF Ocak ayında geçen yıla göre eksi yüzde 38! 12

14 Kısaca özetlemek gerekirse, azalan Bütçe Fazlası yakında gelecek açığın habercisi Ocak ayında 5,9 milyar TL fazla veren bütçe; bu yılın Ocak ayında 1,9 milyar TL'lik bir fazla verebilmiş durumda. Bu çerçevede bütçenin yıl sonu hedeflerinin tutmayacağı bugünden belli. Döviz kurlarındaki hareketin sürmesi başta ithalat kanalı olmak üzere, üretim ve tüketim süreçlerini olumsuz etkiliyor. Dolaylı vergilerin sergilediği (KDV, ÖTV) göstergelerde bunu ortaya koyuyor. Bu durumda önümüzdeki aylarda da bütçenin en önemli dayanakları olan dolaylı vergilerde, KDV ve ÖTV gelirlerinde gerileme sürecek demektir. Gelir tarafı gerileyen, giderleri ise büyük ölçüde hükümetin seçim yatırımlarıyla artacak olan bir bütçe yapısının, dengede kalabilmesi, açığının büyümemesi zor. Muhtemelen AKP hükümeti seçimleri atlattıktan sonra yılın ikinci yarısından itibaren yeni kaynak arayışlarına, gelir artırıcı yöntemlere yönelecektir ve burada da yeni zamlar, vergi artışları gündeme gelecektir. Aksi durumda bütçenin bu yılın ilk ayındaki veriler ışığında tıpkı cari açık ve dış ticaret açığında olduğu gibi yılı rekor bir açıkla kapatması kaçınılmazdır. CENEVRE DE İKİNCİ TURU GERÇEKLEŞTİRİLEN SURİYE MÜZAKERELERİNDE SONUÇ ALINAMADI. GEÇİŞ HÜKÜMETİ KONUSUNDA, MUHALEFETİN TALEPLERİNE ESAD YÖNETİMİNİN OLUMSUZ YANIT VERMESİ VE BUNU GÖRÜŞMEYECEĞİNİ AÇIKLAMASI GÖRÜŞMELERİ BİTİRDİ. ABD VE RUSYA KARŞILIKLI OLARAK SERT AÇIKLAMALAR YAPTILAR. ŞİMDİ TÜRKİYE AÇISINDAN DAHA ZORLU BİR SÜREÇ SÖZ KONUSU OLACAKTIR. Cenevre-2 olarak adlandırılan Suriye müzakereleri kesildi. BM gözetiminde ve Birleşmiş Milletler'in Suriye özel temsilcisi Lahdar Brahimi nin koordinasyonunda yürütülen görüşmeler başarısızlıkla sonuçlanınca, BM Temsilcisi Suriye halkından özür diledi. 13

15 Brahimi nin açıklamalarına göre, en büyük uzlaşmazlık noktası Esad hükümetinin, ülkeyi seçimlere taşıyacak bir geçiş yönetimi kurulmasını müzakereye yanaşmaması. Aslında ikinci tur görüşmeler daha olumlu düzeyde başlamıştı. Rusya da Suriye Muhalefetini masadan kalkmamaları konusunda destekliyordu. İki taraf bir sonraki görüşme turunun gündemi üzerinde de anlaşmıştı. BM özel temsilcisi Brahimi, görüşmelerin birinci gününde "şiddet ve terörizmle mücadele" sonraki gün de geçiş hükümetinin ele alınması önerisini hükümetin reddettiğini söyledi. Brahimi, hükümetin bu tutumu nedeniyle, muhalefetin geçiş hükümetinin asla konuşulmayacağından şüphe duymaya başladığını belirtti. Muhalefet, geçiş hükümetinde Devlet Başkanı Beşar Esad ve kendisine sadık siyasetçilerin yer almaması gerektiğini savunuyor. Hükümet ise buna karşı çıkıyor ve Esad'ın devlet başkanlığı görevini bırakmayacağını söylüyor. Şimdiye kadar yapılan görüşmelerde, kuşatma altındaki Humus'tan sivillerin tahliye edilmesi ve kente yardım konvoylarının girmesine izin verilmesi konularında anlaşma sağlanabilmişti. Müzakerelerin kesilmesinden sonra ABD ve Rusya dan da çeşitli açıklamalar geldi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD yönetimine çağrıda bulunarak, Esad yönetimi ile doğrudan temas kurmasını ve diyaloga girmesini önerdi. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ise Rusya ya çağrıda bulunarak Esad yönetimine desteğini gözden geçirmesini ve Esad a bağlı Suriye ordusuna daha fazla silah desteği vermemesini istedi. 14

16 Kerry, Rusya'nın Suriye'deki çözüm sürecinin bir parçası olması gerektiğini ve Beşar Esad yönetimini daha fazla silahla destekleyemeyeceğini kaydetti. John Kerry, Esad yönetiminin Cenevre görüşmelerinde de muhaliflerle diyaloğun önüne duvar ördüğü eleştirisini gündeme getirdi. Kerry, Esad yönetiminin İran'dan, Hizbullah ve Rusya'dan her geçen gün daha fazla yardım aldığı suçlamasında bulundu. Cenevre müzakerelerinin kesilmesinden sonra, şimdi silahlı çözüm konusu yeniden gündeme geliyor. Ancak burada da ABD ve batılı ülkelerin yine tereddütleri var. Özellikle radikal İslamcı terörün yayılmasından endişe ediyorlar. Avrupa ülkelerine sızmalarından kaygı duyuyorlar. Lübnan Hizbullahı nın lideri Nasrallah ise yaptığı açıklamada Suriye de Esad ın ve Suriye Ordusu nun yanında savaşmaya devam edeceklerini açıkladı. Suriye nin Kuzeyinde ilan edilen özerk Kürt Kantonlarının sayısı ise üçe çıktı. Kürtler varlıklarını ve özerkliklerini, Ulusal geçici Meclis ve geçiş hükümetleri ile pekiştiriyor. Kanımca Cenevre sürecinin en kârlı çıkan kesimi Suriyeli Kürtler oldu. BM verilerine göre şu ana kadar Suriye de 100 binin üzerinde insan yaşamını yitirdi. 2,9 milyon Suriyeli mülteci konumunda ve bu sayı her geçen gün artıyor. Türkiye bu süreçte en büyük siyasi, ekonomik ve insani darbeyi yiyen ülke oldu. Birlikte hareket ettiği Suudi Arabistan ve Katar Suriye nin sınır komşuları değil ve rahatlar. Oysa bizim Suriye sınırımız boyunca artık radikal İslamcı terör örgütleri cirit atıyor. 15

17 Cenevre müzakerelerinde, çözüm sürecinde Türkiye nin artık adı bile anılmıyor. Neredeyse tümüyle sürecin dışında ve dışlanmış durumda. Hem ABD hem de Rusya tarafından. Türkiye, uluslararası alanda da Suriye de terörün destekçisi olarak görülüyor. Son olarak dünyanın pek çok ülkesinden Barış Dernekleri, İnsan Hakları Örgütleri Hukuk Kurumlarının hazırladığı ortak bir rapor ve ekinde yer alan yüzlerce kurum ve kuruluşun imzaladığı deklarasyonla Başbakan Erdoğan Savaş tahrikçisi ve Terör destekçisi olarak nitelendirildi. Hakkında uluslararası suç duyurusunda bulunularak yargılanması istendi. Hazırlanan rapor ve imzaya açılarak yayınlanan deklarasyonda, MİT e ait olduğu gerekçesiyle arattırılmayan TIR lardan, El Kaide-El Nusra ya yapıldığı öne sürülen kamp, silah, para, militan desteğine varana kadar pek çok konuya yer veriliyor ve bunların somut kanıt olarak değerlendirilmesi isteniyor. Cenevre müzakerelerinin sonuçsuz kaldığı, askeri seçeneğin yeniden tartışılmaya başlandığı, sınırlarımızın terör örgütleriyle kaynadığı bir ortamda, ülkenin Başbakanı için bir de savaş tahrikçisi-terör destekçisi suçlamalarının art arda gelmesi, Türkiye nin uluslararası konumu ve itibarı açısından büyük kaygı vericidir. 16

18 UKRAYNA DA MUHALEFET KENDİ HÜKÜMETİNİ KURMA KARARI ALIRKEN, MUHALİF LİDERLER BERLİN E GİDEREK ALMANYA BAŞBAKANI MERKEL İLE GÖRÜŞTÜ. RUSYA, ALMANYA VE AB Yİ UKRAYNA NIN İÇİŞLERİNE KARIŞMAKLA SUÇLARKEN, YANUKOVİÇ E 2 MİLYAR DOLARLIK YENİ EKONOMİK DESTEĞİ DEVREYE SOKTU. AB DE BENZER SUÇLAMAYI RUSYA YA YÖNELTEREK UKRAYNA DAN ELİNİ ÇEKMESİNİ İSTİYOR. Ukrayna da sokaklar şimdilik sakinleşmiş gibi görünse de her an patlamaya hazır bir gerginlik varlığını sürdürüyor. Dünden itibaren sokak çatışmaları yeniden başladı ve 4 ölü olduğu belirtiliyor. Muhalefet liderleri devlet başkanı Yanukoviç in Başbakanlık teklifini ve hükümette ortaklık önerisini reddettiler. Muhalefet partileri kendi hükümetlerini kuracaklarını ilan ettiler. Böyle bir durumun siyasi kaosu daha da büyüteceği açık. Çift başlı ve birbirini tanımayan iki yönetimin varlığı Ukrayna daki kargaşayı kanımca daha da büyütecektir. Diğer taraftan AB ile doğrudan temasa geçen ve destek alan muhalefet liderleri, Almanya ya giderek Berlin de Almanya Başbakanı Merkel ile bir araya geldiler. Rusya, bu gelişmeleri, AB nin Ukrayna nın içişlerine müdahalesi olarak nitelendirerek tepki gösterirken, Almanya ve AB de benzer suçlamayı Rusya ya yöneltiyor. Ukrayna muhalefetinin liderleri Vitali Kliçko ve Arseni Yatsenyuk, Merkel ile Berlin'de bir araya gelirken, Almanya Başbakanından bir kez daha Ukrayna hükümet yetkililerine yaptırım talebinde bulundular. Ukraynalı muhalif siyasetçiler, Almanya nın Ukrayna'daki krizin çözümünde daha etkin rol oynamasını istiyorlar. Ukraynalı hükümet yetkililerinin hesaplarının dondurulması ve Avrupa Birliği'ne seyahat yasağı getirilmesi gibi yaptırımlar, muhalefetin Almanya ve AB den talepleri arasında yer alıyor. 17

19 Merkel'in, 'Almanya ve AB'nin krizden olumlu bir şekilde çıkılabilmesi için her şeyi yapacakları' güvencesi verdiği belirtilirken, Ukrayna'da tutuklu muhalif protestoculara af getirilmesi konusundaki uzlaşmayı olumlu bulduğu ve anayasa reformunun hayata geçirilmesini desteklediği ifade ediliyor. Ukrayna Devlet Başkanı Yanukoviç in AB ile Ekonomik ve Siyasi İşbirliği Anlaşması nı imzalamaktan vazgeçmesiyle başlayan olaylar, Aralık ayından bu yana devam ediyor. Rusya anlaşmadan vazgeçme karşılığında Ukrayna ya 15 milyar dolar ekonomik yardım vereceğini açıkladı. Yardımın 3 milyar dolarlık bölümü geçen ay ödendi. Dün de Rusya Maliye Bakanlığı yardımın 2 milyar dolarlık dilimini daha ödedi. Yanukoviç i destekleyen Rusya ve Putin e de Ukrayna muhalefeti tepkili. Muhalefet liderleri Almanya dönüşü halkı yine sokaklara dökülmeye ve başkent Kiev de parlamento binası önünde toplanmaya çağırdılar. Muhalefet Ukrayna nın 2004 anayasasına geri dönmesi için parlamentodan karar çıkartmaya çalışıyor. Ukrayna da 2004 yılında George Soros un desteklediği ve Yulya Timoşenko nun iktidara geldiği Turuncu Devrim sonrasında kabul edilen anayasa devlet başkanının yetkilerini kısıtlıyor ve erken seçime gidilmesi olanağını içeriyor. Daha sonra yolsuzluk ve rüşvet suçlamasıyla Timoşenko tutuklanıp yargılanarak cezaevine konulurken, başkanlık seçimlerini kazanan Yanukoviç de anayasa değişikliğine giderek devlet başkanının yetkilerini genişletti. Ukrayna parlamentosunda çoğunluğu oluşturan Yanukoviç yanlısı milletvekilleri, 2004 anayasasına dönülmesi yönündeki teklifi reddedecek sayıya sahip. 18

20 İRAN İLE RUSYA ARASINDA YÜRÜTÜLEN BÜYÜK PETROL ANLAŞMASINDA SONA YAKLAŞILMIŞ DURUMDA. İRAN A YÖNELİK AMBARGONUN HAFİFLETİLMESİ VE PETROL İHRACINA OLANAK SAĞLANMASI YÖNÜNDEKİ ANLAŞMADAN SONRA İRAN İLE RUSYA PETROL KARŞILIĞI MAKİNE, MALZEME ALIMI YÖNÜNDE ANLAŞMA GÖRÜŞMELERİNE OTURDULAR. ABD VE AB BU ANLAŞMADAN RAHATSIZ! İRAN PAZARINI TÜMÜYLE RUSYA YA KAPTIRMAKTAN KORKUYORLAR. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile Rusya devlet Başkanı Putin arasında geçen Eylül ayında yapılan ikili zirvede varılan mutabakat çerçevesine iki ülke arasında imzalanacak petrol anlaşmasında sona geliniyor. İran ın petrol karşılığında Rusya dan taşıt, makine, malzeme, teçhizat, demiryolu malzemesi alımı yanında ikinci bir nükleer reaktör yapımı da anlaşma kapsamında bulunuyor. Cenevre deki 5+1 toplantısında varılan uzlaşmayla 22 Ocak tan itibaren yürürlüğe giren 6 aylık geçici anlaşma kapsamında, İran a yönelik yaptırımlar ve ekonomik ambargo hafifletiliyor ve 4,5 milyar dolarlık dondurulmuş varlıkları serbest bırakılıyordu. Batılı ülkeler bu gelişmelerin ardından Tahran a akın ettiler. İran pazarında şimdiden yer almak isteyen batılı şirketlere karşılık, Rusya ile öteden beri daha yakın olan İran yönetimi yeni fırsattan Rusya yı daha fazla yararlandıracak gibi görünüyor. İran'ın Moskova Büyükelçisi Mehdi Sanaei nin Rus medyasında yer alan açıklamalarına bakılırsa, İran ile Rusya'nın kapsamlı bir petrol sevkiyatı anlaşması konusunda müzakereler yürüttüğünü ve ciddi ilerlemeler kaydedildiğini söylüyor. Büyükelçi Sanaei, İran'ın, petrol karşılığında Rusya'dan ağır taşıtlar ve demiryolları malzemeleri alımının yanı sıra ikinci bir nükleer reaktörün yapımı için yardım istediğini kaydediyor. 19

21 Mehdi Sanaei nin Rusya nın önde gelen gazetelerinde yer alan mülakatındaki ifadelerini analiz edecek olursak, İran dan, Rusya ya yüz binlerce tonluk ham petrol sevkiyatı söz konusu olacak. Bildiğiniz gibi Rusya ile İran arasındaki siyasi, ekonomik ve teknolojik işbirliği anlaşmaları, enerji anlaşmaları, nükleer faaliyetlerle ilgili anlaşmalar çerçevesinde, İran'ın Buşehr kentindeki ilk ve tek nükleer reaktör Rusya tarafından kurulmuştu. Tahran yönetimi Buşehr'de uzun süredir ikinci bir reaktör kurmayı planlıyor. İlk kez resmi olarak Moskova Büyükelçisi tarafından resmen açıklanan müzakerelerle ilgili haberlerin, İran'ın ABD ve AB'nin petrol ambargosunu delmesine olanak tanıyacağı gerekçesiyle Batı'da rahatsızlık yaratmış durumda. Rusya hükümeti ise anlaşmayla hedeflenen petrol ticaretinin, Rusya nın da üyesi olduğu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından kararlaştırılmış olan yaptırımları ihlâl etmeyeceğini vurguluyorlar. ABD ve Avrupa Birliği tarafından İran'a uygulanan tek taraflı petrol ambargosunun, diğer ülkeler üzerinde hukukî bir bağlayıcılığı bulunmuyor. Ancak ambargonun ihlâli durumunda, bu ülkeler ABD ve AB nin cezai önlem tehdidiyle karşı karşıya kalabiliyor. Benzer durum hatırlanacağı gibi Türkiye açısından da söz konusu olmuş, ABD hükümeti ve hazinesi bir çok kez Türkiye yi bu konuda uyarmıştı. Son olarak 17 Aralık operasyonuyla, Türkiye-İran arasındaki petrol ticaretinin altın karşılığı sürdürüldüğü ortaya çıkmıştı. Batılı ülkeler petrol ambargosunu, İran üzerinde, nükleer programı kapsamında atom bombası üretmemesi için, bir baskı aracı olarak kullanıyor. 20

22 İran ile Cenevre de varılan geçici anlaşmada da İran ın atom bombası üretmesine olanak sağlayacak uranyum zenginleştirme programını aşamalı olarak yavaşlatmasını, içeriyor. İran 5+1 ülkelerinden sonra, geçen hafta da Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile mutabakata vardığını açıklamıştı. Rusya ile İran arasındaki petrol sevkiyatı karşılığı mal alımı ve ticaret, nükleer işbirliği anlaşmasının yürürlüğe girmesi durumunda Türkiye nin de bundan etkilenmesi kaçınılmaz olacaktır. BAZI HABERLERİN SATIR ARALARINA BAKILACAK OLURSA, RIZA SARRAF BİZZAT BAŞBAKANIN BİLGİSİ DAHİLİNDE FİNANSAL OPERASYONLARI VE PARA AKLAMA İŞLEMLERİNİ YÖNETMİŞ. İRAN HÜKÜMETİ ŞİMDİ 14 MİLYAR DOLAR TUTARINDA KENDİSİNE AİT OLDUĞUNU İDDİA ETTİĞİ PARAYI VE SARRAF I İSTİYOR. ÖDEMELER DENGESİNDE KAYNAĞI BELİRSİZ DÖVİZ GİRİŞİNİN 3,8 MİLYAR DOLARA YÜKSELMESİ DE DİKKAT ÇEKİYOR. Medyaya da yansıyan haberleri iyi analiz ettiğimizde çok çarpıcı ve bir o kadarda devletin nasıl ve kimler tarafından kullanıldığına yönelik dehşet verici gelişmeler söz konusu. Rıza Sarraf ın Türkiye deki mal varlığına konulan tedbirin Başbakanın İran ziyareti sırasında ve Hasan Ruhani ile görüşmesinin hemen sonrasında 29 Ocak ta kaldırılması bu gelişmede kilit unsur olarak ortaya çıkıyor. Rıza Sarraf ın İran daki ortağı olduğu belirtilen Babek Zencani de bildiğiniz gibi 17 Aralık operasyonundan birkaç gün sonra Tahran da tutuklandı. Yansıyan bilgilere göre, İran Devlet Başkanı Ruhani, Başbakandan Babek Zencani nin verdiği ifadeler doğrultusunda Rıza Sarraf ın 14 milyar dolar tutarında, İran a ait petrol parasını çeşitli şekillerde kendi mal varlığında ve şirketlerinde değerlendirmiş. 21

23 İran hükümeti şimdi bu paranın ve Rıza Sarraf ın da iadesini istiyor. Ruhani 14 milyar dolarlık İran parasının iadesini ve paranın ülkeye getirilmesini istiyor. Bu yüzden İran ile doğal gaz ve enerji anlaşması imzalanamıyor. Ruhani ısrar edince de Başbakan medyada yer aldığı kadarıyla Adalet Bakanı nı arayıp Sarraf ın mal varlığı üzerindeki tedbirin bir şekilde kaldırılması talimatını veriyor. Tedbir mahkeme tarafından aynı gün, Başbakan Tahran da iken kaldırılıyor. Başbakan, Hasan Ruhani ye Sarraf ın malvarlığının ve İran parasının iade edileceği sözünü verdikten sonra ertesi gün enerji ve ekonomik işbirliği anlaşması imzalanabiliyor. Hatırlarsanız bu anlaşmanın imzalanmasında da bir skandal yaşanmıştı. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi tümüyle farsça hazırlanan anlaşmayı imzalamaktan kaçınmış, Enerji bakanı Taner Yıldız Başbakana durumu iletince Başbakan da Bakana eliyle imzala diye işaret yapmıştı. İşte bu anlaşmada da İran ın 14 milyar dolar olduğunu iddia ettiği ve Türkiye den ödenmesini talep ettiği petrol paralarının iadesine ilişkin güvencelerin verildiği, anlaşmanın bu nedenle sadece farsça hazırlandığı öne sürülüyor. Zencani nin verdiği bilgilere ve Hasan Ruhani nin de Başbakana ilettiğine göre, Rıza Sarraf bu paralara kendisi el koymuş, aklamış ve malvarlığında değerlendirmiş. Paraların iade edilebilmesi için de Sarraf ın malvarlığındaki tedbir Başbakan talimatıyla kaldırılarak, İran a güvence verilmiş. Medyaya da yansıyan bu bilgiler, ne Başbakan, ne Ekonomi Bakanı, ne de Adalet Bakanı tarafından yalanlanmadı. Hiçbir açıklama yapılmadı. Şayet böyle bir şey söz konusu ise durum çok vahim! Devletin işleyişi, kara para trafiği, yasa dışı para aklama işleri vs. bunların hepsinin, hükümetin ve en başta da Başbakanın bilgisi dahilinde olduğunu gösteriyor. 22

24 Başbakanın oğlunun vakfına bağışta bulunan ve Başbakan tarafından Hayırsever işadamı, iyi insan diye nitelendirilen Rıza Sarraf, hükümeti, devleti, para ve döviz trafiğini yönetiyor, yönlendiriyor. İçişleri Bakanı ne hikmetse tam da 17 Aralık tan 2 ay sonra 18 Şubat ta, 17 Aralık sabahı, oğluyla konuşmadığını hatırlayıp, açıklama yapıyor. Şimdi dosyaları kapatmak, yeni yasada getirdikleri düzenlemelerle tapeleri silmek ve dosyadan çıkartmak için yol yöntem arıyorlar ve dosyaya giren konuşmaları yapmadıklarını 2 ay sonra hatırlayıp söylüyorlar. Ancak daha da endişe verici olanı, 14 milyar dolar olduğu belirtilen bir paranın buharlaştırılması ve Başbakanın da bundan bilgisinin olması, geri ödeyeceğiz diye İran hükümetine söz vermesi. Sürekli değerlendirmelerimde Ödemeler Dengesi Bilançosunda, Cari İşlemler açığıyla ilgili rakamlarda net hata noksan kalemine ve burada yer alan kaynağı belirsiz döviz-giriş çıkışlarına dikkatinizi çekiyorum. AKP İktidarı boyunca bu kalemde 2012 yılı sonuna kadar toplam 12 milyar doların üzerinde kaynağı belirsiz döviz girişi olmuş yılı sonuna kadar ise her ay değişik miktarlarda giriş çıkışlar gerçekleşmiş. 31 Aralık 2013 itibarıyla ülkeye giren kaynağı belirsiz döviz tutarı 3 milyar 820 milyon dolar olmuş. Yani milyar dolara yakın bir kaynağı belirsiz döviz AKP iktidarı döneminde ülkeye girmiş. Bu paranın kaynağını kimse sorgulamamış. Ne Merkez Bankası ne MASAK ne Hazine! Nereden geldiği, kimlere ait olduğu, vergisinin, harçlarının, banka muamele vergilerinin, banka komisyonlarının, havale bedellerinin ödenip ödenmediğini sorgulamak akla gelmemiş. 23

25 Şimdi Başbakanın Tahran ziyaretinde İran Cumhurbaşkanı Rıza Sarraf 14 milyar dolarımızı çarptı, paramızı verin! diyor. Başbakan da tamam öderiz, mahkemeye söyleyin malvarlığını serbest bıraksın yanıtını veriyor. Bu devlet yönetiminde tam bir skandaldır. Hükümetin İran ın parasının gasp edildiğini Başbakan da dahil bilerek göz yumması, 29 yaşındaki bir kara para aklayıcısı ile devletin bakanlarının, Başbakanının, Başbakanın vakıfçı çocuklarının, kamu bankası Genel Müdürlerinin, böylesine haşır neşir olmaları, karmaşık parasal ilişkilere girmeleri utanç vericidir. RUSYA İLE MISIR ARASINDA BÜYÜK ÇAPLI BİR SİLAH ANLAŞMASI GÜNDEMDE. FİNANSMANI SUUDİ ARABİSTAN SAĞLAYACAK. DEVLET BAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNDE ADAY OLMAYI PLANLAYAN SAVUNMA BAKANI VE GENELKURMAY BAŞKANI SİSİ YE PUTİN DESTEK VERDİ. SEÇİMLERDE BAŞARI DİLEDİ. BAŞBAKAN İSE YİNE MURSİ DEN BAŞKASINI TANIMADIĞINI AÇIKLADI. MISIR HÜKÜMETİ ERDOĞAN I CİDDİYE ALMIYORUZ, SÖYLEDİKLERİNE YANIT VERMEYE DEĞMEZ DEDİ. Mısır da yeni anayasanın kabulü ardından sıra devlet başkanlığı seçimlerine geldi. Mursi yi deviren ve geçici hükümette de Savunma Bakanlığını üstlenen Genelkurmay Başkanı Abdülfettah el Sisi devlet başkanlığına aday. Seçilmesi kesin gibi. Devlet Başkanı olursa yeni anayasa uyarınca en az iki dönem, toplam 8 yıl görevde kalacak. Belki de anayasayı tekrar değiştirtip, süresini uzatacak. Ancak Mısır da, Ortadoğu da, Kuzey Afrika da dengeler yeniden kurulurken, tıpkı Suriye de olduğu dengelerin ve denklemin dışına itilen, yok sayılan bir Türkiye söz konusu. Başbakanın ve AKP iktidarının Mursi yi sahiplenen Müslüman kardeşler yanlısı dış politikası nedeniyle Mısır ile ipler kopmuş ekonomik ve diplomatik ilişkiler en alt düzeye inmiş durumda. 24

26 Önceki gün, Muhammed Mursi, Mısır hükümetinin terör örgütü olarak nitelendirdiği Hamas ile işbirliği, Mısır Anayasa Mahkemesi nin yasakladığı ve yasa dışı terör örgütü ilan ettiği Müslüman Kardeşler yöneticiliği, ajanlık, yolsuzluk ve ülkeye ihanet suçlamalarıyla yargılandığı mahkemede tekrar hakim huzuruna çıkartıldı. En büyük ve en sert tepki Başbakandan, AKP hükümetinden geldi. Başbakan, Mursi yi meşru Mısır Devlet Başkanı olarak tanıdıklarını, yeni anayasayı ve Sisi yönetimini tanımadıklarını, darbeci ilan ettiklerini söyledi. Mısır Dışişleri Bakanlığı sözcüsü bu konudaki sorulara Erdoğan ı ve söylediklerini ciddiye almıyoruz, söylediklerini cevap vermeye değer bulmuyoruz, cevap vermeyi de düşünmüyoruz açıklamasıyla yanıt verdi. İki ülke arasındaki ilişkiler iyice onarılamaz noktaya geldi. Oysa aynı günlerde Mısır Savunma Bakanı sıfatıyla General Sisi, beraberinde Dışişleri Bakanı olduğu halde Rusya da, başkent Moskova daydı. Rusya ile Mısır arasında kapsamlı askeri, siyasi, ekonomik işbirliği anlaşması ve 3 milyar doları bulan bir silah alım anlaşmasının müzakerelerini yürüttüler. Rusya Devlet Başkanı Putin, Sisi ile yaptığı ikili görüşmede, Devlet Başkanlığı seçimlerinde adaylığını desteklediğini ve başarı dilediğini açıkladı. Rusya ile Mısır arasında imzalanan 3 milyar dolarlık silah anlaşmasının finansörü Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır Savunma Bakanının Rusya dan füze savunma kompleksleri, savaş helikopterleri, savaş uçakları ve tanksavar sistemlerini almak istediği belirtiliyor. 25

27 Öncelikle Rus ve Mısır medyasında yer alan haberlere bakarsanız bu ziyaret her iki ülke açısından da çok kritik önemde. 40 yıldan bu yana ilk kez Moskova ya aynı anda iki Mısırlı bakanın ziyaretini Rusya çok önemsiyor. bakanı ziyaretle gelmiştir. Bu, bir anlamda Kasım da gerçekleşen Rusya Savunma ve Dışişleri Bakanları nın Kahire ziyaretine karşılık ziyareti olarak nitelendiriliyor. Sisi bu ziyaret öncesinde de Genelkurmay Başkanı ve Savunma Bakanı sıfatıyla Suudi Arabistan ve BAE yi ziyaret ederek silah alımları için finansman güvencesini sağladı. Rusya Mısır ordusuna silah teslimatlarına 2014 yılının ortasında başlayacak. Suudi Arabistan ve BAE 3 milyar dolarlık anlaşmayı Mısır halkına armağan ettiklerini açıkladılar. Bu ziyaret ve imzalanan anlaşmalar, bir anlamda Mursi yi devirmiş olan Sisi ye karşı katı tavır almamakla birlikte, Kongre kararıyla Mısır ile askeri işbirliğini ve silah satışlarını donduran ABD yönetimine de yanıt olarak değerlendirilebilir. Mısır ile ABD arasında daha önce imzalanan 120 adet Abrahams tankı, 21 adet F-16 avcı uçağı, 12 adet Apache helikopteri alımına yönelik anlaşma Mursi nin devrilmesi sonrasında dondurularak askıya alındı ve silahlar ile tank ve uçakların teslimi yapılmadı. Mısır yönetimi ABD nin tutumuna karşılık Rusya kozunu oynuyor ve ikisi arasında denge kuruyor. Mısır ın yeni yönetimi Çin ile de ilişkileri hızlandırma düşüncesinde ve Sisi nin yakında Pekin e de ziyaret planladığı belirtiliyor. 26

28 Mısır ile Rusya arasında imzalanan anlaşma, 24 MiG-29 avcı uçağı, ikinci nesil Kornet tanksavar füzesi ve TOR M-1 uçaksavar füze sistemleri, Mig-8 ve Mig-17 savaş uçaklarının sevkiyatını içeriyor. Anlaşmanın ekonomi ve ticari ilişkiler kapsamında ise Ruslar tarafından daha önce inşa edilmiş askeri sanayi tesislerinin modernizasyonu, metalurji fabrikaları ve Sovyetler Birliği döneminde inşa edilen dünyanın en büyük baraj ve hidroelektrik santrallarından Assuan Barajı nın modernize edilmesi yer alıyor. Rusya ile Mısır nükleer enerji konusunda da işbirliği kararı aldılar. Bu arada İskenderiye de otomobil ve elektronik cihazlar üretimi için Ruslar tarafından bir tekno park inşası da işbirliği anlaşmaları kapsamında. Rusya ile Mısır arasındaki bu geniş kapsamlı ekonomik, siyasi, ticari işbirliğini geliştiren anlaşmalara bakınca, hükümetin Mısır ile ilişkilerde uyguladığı diplomasinin yanlışlığı, ülke ekonomisinin kayıpları daha net ve somut biçimde ortaya çıkıyor. Suriye, İran, Irak tan sonra, Mısır da da yine kaybeden Türkiye oluyor. 27

29 BAŞBAKANIN ORTAYA ÇIKAN SES KAYITLARI, MEDYAYA MÜDAHALELER KONUSUNDA YANSIYAN KONUŞMALAR, YEREL SEÇİM SÜRECİNE YÖNELİK OLARAK DA BAŞBAKANIN MEDYAYI DOĞRUDAN YÖNLENDİRMEYE ÇALIŞTIĞINI ORTAYA KOYMAKTADIR. Başbakanın Habertürk Gazetesi başta olmak üzere medyaya yönelik doğrudan müdahaleleri artık yerel seçim sürecine de yansımış görünüyor. CHP adaylarıyla ilgili haberlerin yapılmaması ya da yayınlanmaması konusundaki talimatları, adil ve rekabetçi-demokratik bir seçim yarışının hayal olacağını gösteriyor. AKP adayları dışında, medyanın Başbakan talimatıyla sayfalarını, ekranlarını kapattığı muhalefet adayları hangi medyada kendisini, projelerini, partisini ve politikalarını halka, seçmene anlatabilecek? Habertürk teki skandalın ortaya çıkmasından sonra gazetelerin eski ve şimdiki genel yayın yönetmenleri de konuşmaya, benzer baskıların kendileri ve patronları üzerinde de olduğunu anlatmaya başladılar. İşadamlarına, yargıya, bürokrasiye yönelik sergilediği tavırda olduğu gibi Başbakan medyaya da korku rüzgârı estirmeye çalışıyor. Buna uymayanlar sindiriliyor, kara listeye alınıyor. Başbakanın Başdanışmanı da medyaya yönelik müdahaleleri olağan bir şeymiş gibi anlatıyor ve genel yayın yönetmenlerinin her gün kendisini aradıklarını söylemekte sakınca görmüyor. 28

30 HÜKÜMETİN NE KADAR HESAPSIZ KİTAPSIZ ÇALIŞTIĞI, YASALARLA DEĞİL GÜNLÜK NEREDEYSE ARTIK SAATLİK OYNAMAK DURUMUNDA KALDIĞI İNTERNET YASASI DEĞİŞİKLİKLERİYLE ORTAYA ÇIKTI. CUMHURBAŞKANININ ONAYINDA BEKLEYEN YASAYI, ŞİMDİ DE TBMM GENEL KURULU NDAKİ TORBA YASAYA KOYDUKLARI ÖNERGELERLE BİR KEZ DAHA DEĞİŞTİRİYORLAR. Hükümet daha geçen hafta her türlü tepki ve eleştiriye rağmen TBMM Genel Kurulu ndan geçirdiği İnternet Yasası nı Cumhurbaşkanının onayındayken bir kez daha değiştirmeye karar verdi. TBMM Genel Kurulundaki Torba Yasa ya ekleyecekleri önergelerle, geçen haftaki yasa değişikliğinde yaptıkları yanlışları düzeltecekler. Oysa bunların yanlış olduğunu, biz de söyledik, meslek kuruluşları, hukukçular, AB yetkilileri, Bilişim Kuruluşları herkes söyledi. Ne Başbakan ne de AKP yöneticileri bunları dinlemediler. Kendi bildikleri doğrultuda ve katı sansürcü bir anlayışla yasa düzenlemesini geçirdiler. Cumhurbaşkanı, Ulaştırma Haberleşme Bakanını Köşke çağırdı. Zaman zaman da bazı aksaklıklar olduğunu önüne gelen yasada değişmesi gereken hususlar bulunduğunu ima eden ifadeler kullandı. Anlaşılan Cumhurbaşkanı bu düzeltmeler yapılmazsa yasayı geri göndereceğini söylemiş olmalı ki, Bakan alelacele parti gruplarını ziyaret etti ve TBMM gündemindeki Torba Yasaya eklenmek üzere İnternet yasasıyla ilgili yeni değişiklik önergeleri vereceklerini söyleyerek destek istedi. Bakanın söylediklerine bakarsanız TİB in engelleme ve içerik yasaklama yetkisinin hukuka aykırı olduğunu fark etmişler şimdi yargı kararı gerektiren değişikliğe gidiyorlar. 29

31 Aynı şekilde TİB in servis sağlayıcılardan trafik bilgilerini isteme yetkisine de yargı ayarı getiriliyor. TİB böyle bir girişimde bulunmadan önce yargıya başvuracak, yargı olumlu karar verirse servis sağlayıcılardan trafik bilgilerini talep edecek. Yargıyı, hukuku nihayet hatırladılar. Çünkü biliyorlar ki, iktidardan gittiklerinde hepsi yargıyı boylayacak ve adalet onlara da lâzım olacak. HSYK yasasında, demokratikleşme paketinde, ÖYM lerde, İnternet Yasası nda hep aynı tavrı sergilediler. Kimseyle görüşmeden, konuşmadan fikir ve görüş almadan kendi hedefleri doğrultusunda tüm kesimlerin tepkisine aldırmadan yasalar çıkarttılar. Üç gün sonra, üç ay sonra tekrar bu yasaları değiştirmek zorunda kaldılar. Futbolda Şiddetin Önlenmesi yasasından tutun, Kamu İhale Kanunu na, Su kanununa, daha birçok kanuna varana kadar 12 yıldır sayısal çoğunluk hesabıyla aynı şeyi yapıyorlar. Anayasa değişikliğiyle halkoylamasına götürdükleri düzenlemeleri bile, HSYK yasasını da üç yıl sonra düzenleme ve değişiklikler işlerine gelmediği için tekrar değiştiriyorlar. TBMM nin çok yasa çıkartması marifet değil ki. Aslolan uzlaşıyla, anayasa, hukuka, demokrasi hedefine uygun, tüm toplumun benimseyip, özümseyeceği, sadece AKP nin ve iktidarın değil tüm toplumun menfaatlerine hizmet eden, gözeten yasalar yapmak olmalı. 30