Балама энергия көзіне балама заң керек

Transkript

1 17 ақпан, 2012 жыл Алматы 0 о с о с 2 АҢДАТПА Астана о с о с ЭКОНОМИКА АЙНАСЫ ДОЛЛАР ЕВРО 148,12 192,64 РУБЛЬ 4,89 EUR/USD 1,29 RTSI 1631,26 BRENT 119,17 Атыраудың ауасы құрттап жатыр -бетте (ICE) Ақыл-есі күмәнді алқабилер ЮАНЬ 23,51 DJIA 12780,95 KASE 1220,29 GOLD(NYMEX) 1726,30 Астана уақытымен бойынша Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Балама энергия көзіне балама заң керек Жаңартылатын энергия көздерін қолдауға арналған заң елімізде 2009 жылы қабылданған болатын. Заңнамалық қолдау болғанымен, екі жылда балама қуат беретін нысандар қатары қаптап, сарқылмайтын энергия нысандарының сақайып кетпегені белгілі. Сондықтан жаңартылатын энергияға қатысты әлемдік тәжірибелерді сараптап, балама көздерді дамытуға не кедергі екенін зерделеген Индустрия және сауда министрлігі қуаттың осы түрін қолдауға арналған жаңа заң жобасын әзірлепті. Кеше бұл құжаттың тұсауы Мәжілісте кесілді. Қанат ҚАЗЫ Киото хаттамасына қосылып, 2020 жылға дейін атмосфераға парник газдарының шы ға ры мын 15 пайызға азайтуды өзіне міндет ретінде ал ған Қазақстан үшін таза энергияны дамыту ба сым бағыт. Тіпті халықаралық міндетті былай қойып, елдің әлеуетіне бір сәт көз жүгіртсеңіз, жағ ра пиямыздың жаңаратын энергия көздерінен тіпті де кенде емес екенін байқайсыз. Ендеше, мұ найын, көмірін, тағы басқасын кейін ысырып, табиғаттың таусылмайтын қуатын пайдаланбау қи сынсыз. Мұның қоршаған ортаны қорғаудағы ілкім ді қадам екені бесенеден белгілі. Сондықтан да индустрия және жаңа технологиялар министр лігі таза энергияны қолдаудың заңнамалық тетік те рін тағы бір сараптап, құқықтық қайшы лық тар дың тігісін жатқы зуға бел буыпты. Сонымен жаңартылатын энергияны дамытуға бағытталған заң 2009 жылы қабылданған. Өткен екі жылдағы олқылық нешік? Жаңа жобаны таныстырған индустрия және жаңа технологиялар министрінің орынбасары Бақыт жан Жақсалиев қазіргі заңның солқылдақ тұсын нысанаға алды. Бұндағы бір кемшін тұсы жа ңартылатын энергия көздері үшін жер учаскелерінің нысаналы бағытын өзгерту. Өйткені жер учаскелерін бір санаттан екінші санатқа ауыстыру барысында, оны мемлекет қажеттігіне алып қою тұсында бірқатар құқықтық қайшылықтар туындайтын көрінеді. Мәселен, Жер кодексінде жаңарты латын энергия көздері үшін жер учаскелерін мемлекет меншігіне алу қарастырылмаған. Осыған орай, министрлік тиісті тетіктер қарастырылса деген ниет те. Жалғасы 3-бетте Мансұр ХАМИТ (фото) Жаяу Мұса әндері шырқалады ҚҰЛАҚҚАҒЫС ДАТ! 6 бетте Марат ӘЙНЕКОВ: Өз мамандарымыздан шетелдіктердің қандай артықшылығы бар екенін түсінбеймін «Алаш айнасы» мен «Адырна» ұлттықэтнографиялық бірлестігінің ұйымдастыруымен 26 ақпан күні сағат де Алматыдағы Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрында «Жаяу салдың жауһарлары» атты дәстүрлі ән кеші өтеді. «Адырна» ұлттық-этнографиялық бірлестігі Алматы қаласында 2010 жылдан бері Біржан сал, Ақан сері, Мұхит әндерінен республикалық деңгейдегі концерттер ұйымдастырған болатын. Болашақта бірлестіктің «Салсерілер мұрасы» атты жобасы негізінде Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ, Естай, Әсет, Мәди, Кенен әндерінен кеш өткізуді жоспарлауда. Ұлы музыка алыптарының өмірі мен шығармашылығына арналған кештердің жас ұрпаққа тарихи танымын, отансүйгіштік қасиетін, ұлттық рухын оятуда үлкен маңызға ие екені даусыз. Жобаның мақсаты ұлттық музыка мен халық композиторларының тағылымды өмірін, қазақтың ұлттық құндылықтарын насихаттау болып табылады. Жаяу Мұсаның әндерінен өтетін кешке Жоламан Құжиманов, Рамазан Стамғазиев, Ерлан Төлеутай, Тілеулес Құрманғали, Еркін Нұрханов, Еркін Шүкіманов, Ерлан Рысқали сынды дәстүрлі ән өнерінің саңлақтары қатысады. Кештің режиссері Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі Сағызбай Қарабалин. Кешті Жаяу Мұса шығармашылығы мен өмірімен жақсы таныс өнертанушы, дүлдүл әнші Ерлан Төлеутай жүргізеді. Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының театр өнері факультетінің студенттері сал-серілер өмірінен шағын қойылым көрсетеді. Шараның тағы бір ерекшелігі соңғы кездері мүлде айтылмай, тек мұрағаттарда нотасы шаң басып қалған Жаяу Мұса әндерін бірқатар жастар талантты әнші Жоламан Құжимановтың үйретуімен орындап шығады. Кешке «Жас-Ай» шығыс-тибет медициналық орталығы, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы және «Асыл кітап» баспасы демеушілік жасап отыр. Кеш билеттерін Ғ.Мүсірепов театры мен «Алаш айнасы» газетінің редакциясынан сатып алуға болады. Алмат ИСӘДІЛ 3 7 -бетте «Арландар» екіге бөлінген бе? -бетте дедім-ай, ау! ҰСЫНЫС Қазақ көшін жандандыру үшін Президенттік қор құру қажет Cоңғы кезде туған түрлі тол қу ларға байланысты жетесіз сая саткерлеріміз баяғыда Қазақстан азаматтығын алған, «Оралман» деген статуспен әлде қа шан қош тасқан ағайындарға қара күйені баттита жағып, ел дің берекесін ке тіре бастағаны бар шаға аян. Осындай сүреңсіз күйде отыр ға нымыз да, Жолдау жасала салып, «Үкіметтің кеңей тілген отырысында Елбасы Нұрсұл тан Назарбаевтың Үкіметтің көшіқон заң намасына өзгерістер енгізу мәселесін қарастыруы қажеттігін, сонымен қатар оралмандарды қоныс тан дыру мәселесін түбегейлі шешуді, бұл ретте оларды бір жерге шоғыр лан дыру көздел ген «Нұрлы көш» бағ дар ла масын қай та қарастыруды баса айт қанын, бел гіленген бұл мәсе ле лер ді ше шуді Пре мьер-министрдің орын ба са ры Ербол Орын баевқа жүк те ге ні» мәлім болды. Мұны естіп, жаңа ға на еңсесі түсіп, есінен та на жаздаған, қан дас тар аталып кеткен қа ра орман қауым ның жүзіне қайта қан жүгірді. Енді Ербол Орынбаев мырза шешетін мәселе шаш етектен. Жиырма жыл ішінде, әсіресе соңғы бес-алты жылдан бері сол қандастарымызды сарсаңға салған, кө шін тоқыратқан, Үкімет ұсынған жәрдем ақ ша сын жең ұшынан жалғасқан жем қор лардың жемі қылған көп түйт кілдің күр меуін шешу бұл жолы бір оты рыспен, жа лаң талқылаумен, бір бөлім адамдар мен, өзімшіл өр көкірекпен біт пей ді. Оған ғұлама заңгер, осы саланы же тік білетін майталман маман, кәсіби дип - ломат, іскер ұйымдастырушылардың қа - тысуы керек. Ең бастысы, ұлт қа мын ойлай тын мемлекетшіл тұлғалар аса қажет. Жасыратыны жоқ, қазір шеттегі қандас тарымызға ұлт ретінде жойылып кету қаупі төне бастады. Қытай қара ма ғындағы қандастарымыздың жағдайы тіп тен қиын. Мектептері жабылып, жыл өткен сайын тілі мен дінінен айырылып барады. Ресейдегі қазақтар да осындай күйде. Сонымен бірге Қазақстанның да жан басының өсімі көніл көншітетін шамада емес. Кешегі 20 жылдықта сөйлеген сөзін де Нұрсұлтан Назарбаевтың: «Біздің елі міз жас, жеріміз ұлан-ғайыр, халқымыздың саны болса көп емес. Сон дықтан Елбасы ретінде елімнің бо ла ша ғын ойлап алаң даймын», деп қамығуы кімкімді болса да алаңдатпай қой май ды. Тіпті біздің бұдан былайғы ат қа рар жұ мысымыздың негізгі бағыты осы са ла деп тұрғандай. Кең жерімізді елге толтырудың, елі міздің болашағын кемелді етудің бірден-бір жолы осы көші-қон жұмысын тез дету, сырттағы қандастарды жаппай елге оралту. Елбасы ерте жолға қойған көші-қон сынды осы маңызды саясаттың астарын тү сініп, жүрісін жеделдетудің орнына жауап ты органдар немқұрайдылық танытып, 20 жылдан бері әлі бір кемелді ме ханизім жасай алмай-ақ келеді. Басқасын айтпағанда, өткен жылы ғана көп тал қыға салынып, өзгертулер мен толықты рулар енгізіліп, қабылданған «Көшіқон туралы» Заңы жыл өтпей жатып Отанына орал ғандарды келген еліне кері қайтуға мәжбүр етті. Жалғасы 5-бетте ОЙ-КӨКПАР «Сотталғандарға рақымшылық жасаудың қажеті жоқ» деген пікірлермен келісесіз бе? Мұрат ӘБЕНОВ, Мәжіліс депутаты: Ішкі істер министрлігінің сайтын дағы оқиғалар туралы ақпараттар бөліміне ену үшін түрік тілін меңгеруге тура келеді. Неге дейсіз ғой (сайтқа кіру үшін), «Oturum Aç Oturum açmak için Tek Adımlı Oturum kullanıcı adınızı ve parolanızı girin» мынадай сөздерді жазу керек! Ақпаратты ашайын десең, түрік тіліндегі ескерту аласыз: «Bu sitenin yetkisiz olarak kullanılması yasaktır ve hukuki davalara konu olabilir». ( сайтынан) Әзімбай ҒАЛИ, саясаттанушы: ИƏ Мен бұл пікірді қолдаймын. Шыны мен де, небәрі жиырма жылда бізде он шақ ты рет рақымшылық жасалыпты. Бұл, әрине, қылмыс деңгейі төмен демей тұрған біз сияқты жас мемлекет үшін өте көп. Осы уақытқа дейін жа салған әртүрлі деңгейдегі рақымшылықтан не ұттық? Бұған нақты ешкім жауап бере алмайтын сияқты. Әділет жүйесіне қазақтың «қолыңмен істегенді мойныңмен көтер» деген жақсы бір сөзі дәл айтылған. Қандай жағдай болмасын, осы елдің азаматы бола тұра сол елдің заң да рын бұзатын болса немесе заңдарға қай шы әрекеттер жасайтын болса ол мін дет ті түрде сотталуы тиіс. Заңның аты заң, ол қара мен ханға бірдей қолданылады дей тін халықпыз ғой. Жиырма жылда бір не ше рақым шы лық жасалды. Елімізде сотталғандарға рақымшылық жасау мәселесіне байланысты әртүрлі уәждер айтылып, қоғамдық пікір қалыптасты. Рақымшылық жасау біздің адам құқықтарын қорғайтын ел екеніміздің нышаны десек те, осы бір ізгі шара кейінгі жылдары шектен тыс көбейіп, қылмыскерлерді жазадан оңай босатып жатырмыз дейтіндер де бар. Жақында әділет министрі Берік Имашев «Қазақстанда рақымшылық жасауды доғару керек» деген пікір айтты. Оның айтуынша, біз 20 жылда 7-8 осындай шара ұйымдастырғанбыз және бұл құқық теориясының ұстанымына қайшы әрекет. Ал Ғани Қасымов рақымшылық жасау мәселесін жиі көтеріп жүр. Осы орайда «Сотталғандарға рақымшылық жасаудың қажеті жоқ деген пікірлермен келісесіз бе?» деген сауал төңірегінде мамандар пікірін білген едік. 3 -бетте ЖОҚ Мен мұндай пікірлермен келіс пеймін. Рақымшылық жасауды доғару керек деген пікірлердің астарында үлкен мә селе жатқанын ескеруіміз қажет. Себебі Қазақстан бүкіл дүниежүзіне демократиялық принциптерді жақтайтын, осының ішіндегі ең негізгісі адам құқығын бәрі нен де жоғары қоятын ел ретінде та ны лып келеді. Адам құқығы жөніндегі түрлі халықаралық құжаттарға қосылған мем лекетпіз. Сондықтан өркениетті ел дер дің тәжірибесін үлгі ретінде алуымыз қажет. Ал рақым шылық жасау дегеніміз адамдардың құқығына бейжай қа ра май тынымызды көрсетеді. Жақында Президенттің Жарлығына сәйкес, ел Тәуел сіз дігінің 20 жылдығына орай бас бос тандығынан айырыл ған бір топ аза мат босатылды. Ра қымшылық жасау қыл мыстық істі жүргізу заңдарының ая сында жүргізіледі. Есберген АЛАУХАНОВ, заң ғылымының докторы, профессор:

2 2www.alashainasy.kz ҚҰҚЫҚ ПЕН ҚҰРЫҚ ҰРЛЫҚ Жарты миллион доллардың жәдігерлері қолды болды Атырауда ірі тонау оқиғасы орын алды. Қаладағы «Мұнайшы» спорт кешенінде өтіп жатқан халықаралық жәрмеңкеден көптеген зергерлік бұйым қолды болды. Дәл қазіргі мезетте көрме павильондары қойылған залда қалалық прокуратура мен полиция қызметкерлері жұмыс істеп жатыр. Алдын ала мәліметтерге қарағанда, Ресей мен Украина, Белоруссия мен Түр киядан, Испаниядан келген көрмеге қа ты с у- шы лардың ұзын саны отызға жуық. Ара сында қазақстандықтар да бар. Ірі-ірі деген төрт компания зардап шекті. Келген шығын көлемі анықталуда. Ресми орган өкіл дерінің сөздеріне қарағанда, бір ғана компания АҚШ доллары көлемінде зардап шеккен. Басқа мәліметтер бойынша, шығынның жалпы мөлшері жарты миллион АҚШ доллары болуы мүмкін. Ұрлық түнде жасалған. Терезені сындырып ішке енген ұры лар спорт кешенін тәулік бойы күзететін күзетшілерді де елемеген. Көрмені ұйымдас тырушылардың сөздеріне қарағанда, залды жалға алып, қауіпсіздікпен қам тама сыз ету спорт кешенінің басшылығымен жа салған келісімшартта көрсетілген. Естері ңізге сала кетейік, халықаралық көрме Кедендік одақ және кәсіпкерлікті дамыту аясында Қазақстанның барлық қаласында өтіп жатқан болатын. Шыңғыс ЖАҒЫПАРОВ, көрменің ресми өкілі: Мұндай оқиға бізді таңғалдырып отыр. Құқық қорғау органдары жедел қимылдап, тез арада ұрыларды тауып, заң бойынша жазалайды деген сенімде міз. Қазір көрмені өткізуді уақытша тоқ таттық. Бірақ бүгін түстен кейін жұмысымызға кірісеміз бе деп отырмыз. Көр ме тағы да бір күнге созылады. Жанар НИЗАМИ, Атырау Жылқы ұрлаған жас жігіттер қолға түсті Ақтөбе облысының атышулы Шұбарши ауылында жылқы ұрлаған 19 жастағы екі баукеспе ұсталды. Жас жігіттер бұған дейін де ұрлық жасап, сотталған болып шықты. Ақтөбе облыстық ішкі істер депар таменті баспасөз қызметінің хабарлауынша, Темір ауданының Кеңқияқ поселкелік полиция бөліміне Құмсай ауылының 52 жастағы тұрғыны шағымданған. Ақпанның 12-сіне қараған түні оның қорасынан жылқысы ұрланыпты. Қожайын малдың құнын 350 мың теңге деп бағалаған. Шағым бойынша облыстың маман дан дырыл ған күзет қызметі басқармасының мамандарымен бірге із кескен жергілікті полицейлер Шұбарши ауылында екі күдіктіні қолға түсірді. 19 жастағы екі жігіт қолмен жа са ған дарын мойындады. Олар түн қараң ғысында Құмсай тұрғынының ауласына кіріп, атқорадағы жылқыны жетектеп кеткен. Ұрланған малды бір танысының қорасына жасырыпты. Ішкі істер қыз меткерлері екі жігіттің біреуінің бұрын да ұрлық жасап, сотталғанын анықтады. Баукеспелердің үстінен Қылмыстық кодекстің 175-бабы бойынша іс қозғалып, жылқы иесіне қайтарылды. Ақтөбе облысында ақпанның сі аралығында барлығы 202 қылмыс болып, оның 93-і бірден ашылған. Болатбек МҰХТАРОВ ТҮЙТКІЛ ҚОҒАМ МӘСЕЛЕ Атыраудың ауасы құрттап жатыр Айыппұлдан ауа тазармайды десек те, табиғатқа залал келтіргендерді жазалаудың біздегі жалғыз әдісі әзірге сол болып тұр. Жерананы аяламағаны үшін жыл сайын қомақты қаржыны мемлекет қазынасына «қиналмайақ» аудара салатын алпауыт компаниялар туралы әңгіме енді отандық кәсіпорындарға қарай ойысты. Бұрын шеттен келгендіктен жаны ашымайды деп кінәлайтын бол сақ, табиғатқа тағылық көрсеткен жергілікті мекемелерді қалай ақтап алуды білмей әлек піз. Жалпы, облысты ал мағанның өзінде, бір ғана Атырау қаласының өзі нен табиғат қорғау заңдылығын бұзудың 66 фактісі анықталыпты. Қалалық прокуратураның бөлім бастығы Қайырбай Қыстаубаев келтірген деректер біздің жағамызды ұстатты. Бақытгүл БАБАШ Өткен жылы булану алаңдарына ағынды су төгіп, 150 мың шаршы метр жерді ластағаны үшін бірнеше миллион теңге айыппұл төлеп құтылған Атырау мұнай өңдеу зауыты бұл жолғы тексеруден де аман шықпады. Қалалық про ку ра тураның бөлім бастығы берген мәліметке сүйен сек, АМӨЗ-дің аумағына комму налдық-тұрмыстық қалдықтардың көп мөлшері жиналып қалған. Онсыз да лас ауа ны одан бетер бүлдіретін бұл қал дық тар дың әлі күнге жойылмай отырғанына не себеп? Шы нымен, отандық кәсіпорынның туған өлке табиғатына жаны ашымағаны ма деп ойлағанбыз. Сөйтсек, АМӨЗ-дің жанында тау болып үйіліп жатқан қоқыстың зауытқа еш қандай қатысы жоқ екен. Мұны аталған Мемлекеттік бағдарлама неге бұрмаланып отыр? Редакцияға Семейден қоңырау түсті. Қаладағы Абай көшесіндегі 111-үйдің тұрғыны екен. Әй-шайға қарамай әңгімені бірден бастады. Азамат ҚАСЫМ «Біріншіден, дейді өзін осы үйдің бірінші қабатында тұрамын деп таныстырған Ан на Петрова есімді тұрғын. Біздің үйге қыз мет көрсететін «Луч-Сервис» ЖШС бізге шығындар туралы есеп бермейді. Біздің оны білуге толық құқығымыз бар. Әу баста бірнеше мүдделі адамдар қара жаттың басым бөлігіне лифт орнату үшін барын салды. Ескісін қалпына келтіргеннің ор нына жаңа лифт орнатуды ұйғарды. Бұл өте қымбатқа түседі, ал оның ақысын енді әр бір пәтер иесі қылдай бөліп төлеуі тиіс. Ал қаражаттың азғантай ғана бөлігі үйді жы лылауға жұмсалмақшы». Семейлік тұрғынның сөзінен түйгеніміз, атал ған тұрғын үйдің тұрғындары үйге жүр гізіле бастаған, жылы үй, жайлы өмірге кепілдік беретін көпқабатты үйлерді термо модернизациялау бағдар ла ма сының орындалуына көңілі толмай отыр. Көңілі толмайтындай да жөні бар. Баспана суық, лифт бұзылған, құбырлар ескірген... Мен бірінші қабатта тұратындықтан, ма ған, сондай-ақ төртінші қабатқа дейінгі тұр ғындардың барлығы үшін үйдің жылы болуы маңыздырақ, дейді сөзін сабақта ған Анна Петрова. Ал бірақ жылу жоқ. мекеменің баспасөз хатшысы Елена Есенова: «Зауыт аумағында қалдықтарды сақтауға қатаң түрде тыйым салынған. Олар жүйелі түрде шығарылып отырады. Осы мақсатта АМӨЗ өндіріс пен тұтыну қал дықта рын тасымалдау бойынша арнайы мекемелермен келісімшартқа отырады. Ал қа лалық прокуратура көрсетіп отырған меке ме маңындағы қалдықтар жиналған жер шын мәнінде зауыттікі емес. Зауыт жанында бірнеше жеке өндірістік нысандар бар, қал дық солардан шыққан. АМӨЗ осы қалдық тарды жою жөнінде Жайық-Каспий эко логия департаментіне және қалалық әкім дікке хат жазған болатын», деп түсінді реді. Хат жазылғанымен, қаланың қақ ор тасында орналасқан алып зауыттың айна ласын тазарту әзірге ешкімнің қа перінде жоқ. МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ ЖОЯТЫН АҚША ЖОҚ Басқасы-басқа, айрықша тазалық пен тәртіпті талап ететін денсаулық сақтау меке мелерінің өздері ақ халаттарына кір жұқты рыпты. Медициналық мекемелерді ныса наға алған қалалық прокуратураның тек серу қорытындыларын қарап отырып осын дай ойға қалдық. Мысалы, Атырау Бағ дарлама бойынша үйімізді жөндеуге бөлінген қаражатты ашық, жария түрде басқару жүйесі де жасалмаған. Лифтіні біз мүлде пайдаланбаймыз, сонда төменгі қабатта тұратындар алты ай қыста тоңып отыр ғанымыз үшін неліктен бірнеше жылдар бойы ақша төлеуіміз керек? ТҮКШ, Қар жы полициясына, прокуратураға, ІІДіне шағымдандық, бірақ, өкінішке қарай, құлақ асқан ешкім болмады. Соңғы рет «Ертіс» әлеуметтік-кәсіпкерлік кор по рация сына арыздандық. Бұл жағдай әділетті түрде шешіледі деп сенеміз. Егер мемлекет қаржыны үйді жылыту үшін бөліп отырған болса, ол мақсатты түрде жұмсалуы тиіс. Қы м батқа жасалатын жөндеу жұмыстары жылу электр орталығындағы медицина бөлімшесінде медициналық қалдықтарды жинау есепке алынбаған, соның кесірінен аталған бөлімшенің басшылығы әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Ал облыстық туберкулезге қарсы ауруханада орын алған жағдай тіпті сорақы. Құрт ауруы асқынып тұрған өлкеде туберкулезге қарсы ауру хана дан шыққан қалдықтар арнайы орынға апа рылып емес, нақ сол емдеу орнының ауласында жойылып келген. Жойылғанда өз-өзінен жоқ боп кетпеген, өртелген. Атал ған аурухана қала аумағына жақын жер де орналасқан, тіпті соңғы кездегі қарқын алған құрылыстың көрінісіндей боп ау рухана жанында көптеген үйлер бой көте ріп келеді. Ал өрт арқылы ауаға таралған ау рухана қалдықтарының айналып келіп жергілікті тұрғындардың өкпесін таппасына кім кепіл? Қайырбай Қыстаубаевтың айтуын ша, бұл өрескел заңбұзушылық тоқтаты лып, кінәлі тұлғаларға өкілетті орган тара пынан айыппұл салынған. Меди ци налық қалдықтар, сондай-ақ 3,4,5,7 қала лық емханаларда, облыстық тері-ве неро логиялық диспансерінде және облыстық перзентханада уақтылы шығарылмапты. Ал қалдықтарын арнаулы автобаза ау мағына апарып өртеген Дамбы, Еркінқала сау сақпен санарлық адамдарға ғана емес, тұрғындардың барлығы үшін пайдалы болуы керек. Өйткені оның ақысын әр қайсы мыз жеті ай бойы төлейміз. Сондықтан мем лекеттік бағдарламаның мақсаты бұрмаланып отыр деп есептейміз. Мердігерлердің үйді арнайы ко миссияға тапсыруына санаулы ғана күндер қалыпты. Ал үйді қабылдап алғаннан кейін тұрғындарға «керемет» жөндеудің ақысын төлеу қағазы келе бастайды. «Луч-Сервис» ЖШС басшылығының тұрғындармен алдын ала келіспеуінің салдарынан тұр ғындар дың бір бөлігі термомодернизация бағ дарламасы бойынша жүргізілген жұмыс тардың ақысын төлеуден бас тартып Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) ауыл дық емханалары да заңға қайшы әрекет жасағандары үшін жауапкершілікке тартылған. Медицина мекемелерінің тазалық талап тарын сақтамауларына не себеп болған дығын білгіміз келіп облыстық ден саулық сақтау басқармасының бастығы Мең діхан Өтепқалиевке хабар лас қа нымызда, ұққанымыз: облыстық санитарлықэпидемиологиялық стансысының ма манда ры берген тәртіп бойынша медициналық қал дықтар екі күн сайын жойылып отыруы керек екен, бірақ екі күн сайын қал дық тарды шығаруды аталған мекемелердің қаржылық жағдайлары көтермейді. Табиғат қорғау заңдылығының сақ талуы на бақылау жасаған қалалық проку рату ра тексеру барысында 66 заңбұ зу шылық ты анықтады. Құзырлы органның өкілі Қ.Қыстаубаев қолданыстағы заңды белден басқан 16 тұлғаға қатысты тәртіптік жауапкер шілік, 17 тұлғаға қатысты әкімшілік жауап кершілік қолданылғанын айтады. Қор шаған ортаға қамқорлық танытпаған же келеген мекемелерге 2 млн теңге көлемін де айыппұл салынған. Бірақ ол айыппұл дардың ауаны кезген құрт ауруының еле сінен айықтырар күші жоқ, әрине. Атырау облысы отыр. Олардың басым бөлігі бағдарлама ая сындағы қаржының жария түрде жұмсал мағанына наразы болса, енді бірі «біздің келісімімізді алмастан жөндеу жұмыс тарын бастады» дейді. Бірінші қабаттың тұр ғындарының уайымы басқа. Олар өздері пайдаланбайтын лифтіге тектен-текке неге қаржымызды шығарамыз дейді... Сауал дары орынды-ақ. Расында, неге олар пайдаланбайтын лифтіге пәленбай жыл бойы ақша төлеуі керек? Мәселенің мәнжайын білмек ниетпен Семей қалалық автомобиль жолдары, жолаушылар көлігі және тұрғын үй-коммуналдық шаруа шылық бөліміне хабарластық. Светлана ЗАУРБЕКОВА, Семей қалалық автомобиль жолдары, жолаушылар көлігі және тұрғын үй коммуналдық шаруашылық бө лімінің тұрғын үй инспекциясы секто рының меңгерушісі: Біріншіден, қазіргі уақытта бұл үйде бағдарлама аясындағы жұмыстар толық аяқталған жоқ. Екіншіден, тұрғын үйді көріктендіру жұмыстары Тұрғын үй туралы заңның аясында жүргізілуде. Аталған заңда егер тұрғын үйдің тұрғын дарының үштен екі бөлігі келісімін берсе, көріктендіру жұмыстарын жүргі зуге рұқсат етілген. Біз осы заңды басшы лыққа алып отырмыз. Лифт мә селесіне келсек, бұл үйге жаңадан лифт ор натылды. Яғни аталған заңға сәйкес, бұл тұрғындардың ортақ мүлкі болып са налады. Сондықтан тұрғындар оны пай далануы тиіс. Абай ОМАРОВ (коллаж) Өскемен info@alashainasy.kz АЛАШ-АҚПАРАТ Каратэмен айналысам деп аяғы үсіп қалды Қостанайда каратэ жаттығуынан кейін балалардың аяғын үсік шалды. Кейін белгілі болғандай, жаттықтырушы жасөспірімдерді далада жалаңаяқ жүгірткен екен. Кекусин-кан каратэ бойынша Қостанай облыстық федерациясының президенті Николай Бибиковтың өткізген семинарынан кейін екі жеткіншек облыстық балалар ауру ханасының жарақат бөліміне жет кі зілді. Былтырдан бері аталмыш спорт тү рі не ма шықтанып жүрген 10 жастағы Ка рина Горький атындағы гимназияда өт кен арнайы семинарға қатысқан. Спорт залда өткізілген шынықтыру жұмыстарынан кейін, даладағы аязға қарамастан, балалар қар үстінде жалаңаяқ жүгіруге нұсқау алған. Наталья ЛИ, каратэ секциясына қатысушы Каринаның анасы: Бұған дейін балалар бәлен күн мектепке де барған жоқ, себебі қақаған аязды күндер болатын. Сол күні 26 градус аязға қарамастан, балаларды дала да жалаңаяқ жүгірткен. Семинардан келген соң, қызымның башпай терісі күлдіреп, аши бастады. Біз ауруханаға ба руға мәжбүр болдық. Ал каратэ шебері Н.Бибиков «қыста жалаңаяқ жүгірту» әдісін 20 жылдан бері қолданып келе жатқандығын және осы уақыт ішінде ешкімнің де аяғын үсік шалмағанын айтып ақталуда. Николай БИБИКОВ, Кекусин-кан каратэ бойынша Қостанай облыстық феде ра циясының президенті: Балалар жалаңаяқ көп жүгірген жоқ, небәрі екі-үш минут. Шамасы мек тептің кіреберісіндегі тас немесе темір ден жасалған бөлігін басқан кезде аяқ тарын үсік шалып үлгерген болар. Әсел МИЗАМҚЫЗЫ Ақтөбеде тағы бір педофил сотталды 13 жасар қыз баланы екі жыл бойы үздіксіз зорлап, қорқытып-үркітіп келген өгей әке 18 жылға бас бостандығынан айырылды. Сотталушы Ақтөбедегі орта мектептердің бірінің жұмысшысы болатын. Сот үкімі бойынша ол жазасын өтеп шыққаннан соң 20 жыл балалар мекемесіне жұмысқа қабылданбайды. Сотталушының жасы 38-де. Ақтөбе қала сының тұрғыны. Бұрын-соңды істі болма ған. Тұтқынға алынғанша облыс орталы ғындағы орта мектептердің бірінде жұмысшы болып еңбек еткен. Тергеу оның 2009 жылдың тамызы мен 2011 жылдың қарашасы аралығында өгей қы зын үздіксіз зорлап, қорқытып-үркітіп кел гендігін анықтады жылы туылған қыз бала өгей әкесінен қорыққандықтан, өзі нің екі жылдан бері зорлық көріп жүргені туралы анасына айтпаған. Тек үнемі ауылға кетіп, әжесімен бірге тұрғысы келетінін айта беріпті. Алайда күйеуінің арам пиғылынан хабарсыз әйел қызына ауыл ға баруға рұқсат бермей қойған. Өгей әкенің айуандығы 2011 жылдың қарашасында әшкере болып, сот оны ақпан ның 14-і күні 18 жылға бас бос тан дығы нан айырды. Педофил өз жазасын қатаң режимдегі колонияда өтейді. Және ол жазасын өтеп шыққаннан соң, 20 жыл балалар ме ке месіне жұмысқа қабылданбайды. Сондай-ақ өгей әкеден зардап шегушінің пайдасына 2 млн теңге өндіріліп алынбақшы. Жаңагүл НИЯЗМАҒАНБЕТОВА, Ақтөбе Әлемдегі ең биік ғимарат қай елде? Әлемдегі ең биік ғимарат қай елде және оның биіктігі қанша? Басқа елдерде онымен бәсекелес ғимарат салынып жатыр ма? Мәден МҰХТАРОВ, Ақмола облысы Бүгінгі таңда әлемдегі ең биік және ең көпқабатты ғимарат Біріккен Араб Әмірлігінде тұрғызылған бүкіл әлемге «Дубай мұнарасы» деген атпен танылған алып нысан. Оның құрылысы 2010 жылы толық тай аяқталып, ақпан айында ашыл ды. Бұл алып ғимарат Біріккен Араб Әмір лігінің Президенті шейх Халифа бен Заид әл-нахаянның құрметіне «Бурдж Халифа» деп аталып ке ле ді. Ғимараттың биіктігі 828 метр, қабаттар са ны 163. Дубай мұна расы ең биік тұрғын үй ғимараты және әлемдегі ең биік тамашалау алаңы бар нысан (мұ на раның 124-ші және 160-шы қабат та рында тамашалау алаңдары орналас қан) са наттары бойынша бірінші жүл де ал ған. Мұнараның 19-шы және 108-ші қа баттары аралығында 900 апартамент орналасқан. Ал онымен бәсекелес мұнараны Әзірбай жан елінің астанасы Баку қаласында тұр ғызу жоспарлануда. Баку мұна ра сының биіктігі 1050 метр, қабаттар саны 189 болады деп күтілуде. Мұнара ай нала сындағы 2 мың га жерге 41 жасанды арал салынып, Khazar Islands қалашығы бой көтермек. Құрылыстың жалпы құны 100 млрд доллар, тек мұнараның тұрғызылуына 2 млрд доллар жұмсалатын болады. Khazar Islands қалашығында 150 мектеп, 50 аурухана, 1 млн тұрғынға шақ талған көпқабатты үйлер салу жос парланған. Онымен қоса, қалашықта мәдени-ойын сауық орталықтары, универ ситет тұрғызылады деп күтілуде. Құрылыс 2015 жылы басталып, жылдары мұнара тұр ғы зылып, 2022 жылы қалашық құрылысы толық тай аяқталмақ. Балаға берілетін жәрдемақыны өз атыма аударып алуыма бола ма? Алланың жазуымен қызым балалы болғаннан соң, екі айдан кейін өмірден озды. Қазір баласын өзім күтіп-бағып отырмын. Бірақ балаға берілетін жәрдемақыны қайтыс болған қызымның күйеуі, яғни баланың әкесі алып отыр. Осы дұрыс па? Балаға берілетін жәрдемақыны өз атыма аударып алуыма бола ма? Сәлима САБЫРОВА, Солтүстік Қазақстан облысы Сарапшы мамандардың мәліметіне сүйенсек, заң бойынша бала бiр жасқа тол ған ға дейiн оны бағып-күтуге байланысты табысын жоғалтуына орай берiлетiн әлеу меттiк төлемдi алушы қайтыс болған жағ дайда, баланың мемлекет қарауына толық алынатын жағ дайларды қоспағанда, әлеу меттiк төлем бала бiр жасқа толғанға дейiн оны бағып-күтудi жүзеге асы ратын адамға төленедi. Сондықтан сіз баланы күтіп-бағушы ре тін де әлеуметтік төлемді өз атыңызға ау да рып алуға құқылысыз. Егер баланың әкесі қан дай да қарсылық көрсетер болса, онда сотқа жүгінуіңізге бо лады.

3 САЯСИ БЮРО 3 МӘЖІЛІС Балама энергия көзіне балама заң керек Басы 1-бетте Балама энергияны дамытуға қатысты екінші тұсау жаңартылатын энергия көздерінен босатылатын бағаға қатысты. Сол үшін мамандар қолданыстағы жүйені тү бегейлі өзгерту қажеттігін алға тартады. «Мәсе лен, қазіргі қолданыстағы жүйеде әрбір жобаның өзіндік құнын ақтау деңгейінде тарифтер жеке-жеке айқындалады. Сосын сол тариф өкілетті жергілікті атқарушы органмен келісіледі. Сонымен қатар жаңартылатын энергия көздеріне қатысты барлық жобаларды, олардың орналасатын орны мен қондырғыларын әзірлеуші тарап өздері жасап шығады. Сондықтан да қолданыстағы заңнамаға сәйкес біз әлгіндей жаңартылатын энергия көздеріне қатысты жобалардан бас тарта алмаймыз. Тіпті олардың экономикалық тиімсіздіктері де ескерілмей отыр», дейді Бақытжан Жақсалиев. Министрдің орынбасары жаңартылатын энергия көздерінен алынатын қуаттың тарифін белгілеу барысында көптеген кедер гі лердің болатынын дәлелдегісі келді. Мәселен, оның айтуынша, заңның олқы тұсынан айналып өтушілер, негізінен, шығыны басым, экономикалық тиімсіз жобаларды әдейі жоғары тарифпен ұсынуға барып отыр. Тіпті осындай жұмыс барысын «бармақ басты, көз қыстылық» та төңіректейтін көрінеді. Айналып келгенде, мемлекеттік қолдауға сүйенгендер жаңартылатын энергия көздерінен босатылатын бағаны жоғары ұстап, соның арқасында өз есебін түгендеп жүр. Міне, әлеуеті зор Қазақстанның балама энергетика саласы осындай олқылықтың салдарынан жапа шегіп жатыр. «Ендеше, бұл сала түбегейлі мемлекетпен бақылануы тиіс. Ал одан бұрын біз тарифтерді белгілеудің қолданыстағы жүйе сін де өзгертпекпіз. Өйткені тарифті қазіргіше белгілеу Үкіметтің бақылау құралын жүзеге асыруға мүмкіндік бермей отыр», дейді Бақытжан Жақсалиев. Сөз ара сында министрлік өкілі әлемдік тәжірибелердің өтімді жолдарын, оның ішінде тарифке қатысты тиянақталған практикаларды саралап шықты. Бұрын неге қаперге ИГІ ІС алынбағанын қайдам, сөйтсек жаңартылатын энергия көздерін дамыту саласында Қазақстаннан басқа ешбір мемлекет тарифтерді квоталауды қолданбайды екен. Нақтырағы, бұрын қолданғандары осы жүйе нің тиімсіздігін танып, басқа жолдарға ауып кеткен. Мінекиіңіз: Германия, АҚШ, Австрия, Франция, Испания мемлекеттерінде тарифтердің шекті бекітілген жүйесін енгізу арқылы жаңартылатын энергия көздерін дамытудың ірі ауқымды жобалары жүзеге асқан. Нидерланды жүйелі квоталауды жылдары енгізіп, одан кейін тарифтік жүйеге көшіп, қазір серпінді дамуға шыққан. Жапонияда осы сала сәтсіздікке ұшыраған соң, мамандар мұны квоталаудағы олқылықтардан деп есептеп, олар да шекті тарифтерді енгізеді. «Сөйтіп, әлемдік тәжірибелерді зерттей келе, біз Қазақстаннан басқа ешбір елде жаңартылатын энергетика көздерінің нысандарына жеке-жеке тарифтер белгілеу жүйесінің кез деспейтініне көз жеткіздік», дейді Бақыт жан Жақсалиев. Сөйтіп, бір сөзбен түйіндегенде, заң жоба сының негізгі тұжырымдамасына сәйкес, жаңартылатын энергия көздері толығы мен үкіметтің бақылауында болады. Ал ондай нысаннан алынатын энергияға бекітіл ген шекті тарифтер енгізіледі. Мамандар мұның инвестициялық тартымдылыққа кері әсерін қайтару үшін тиімді тетікті де қарас тырыпты. «Яғни Үкімет жаңартылатын эн ергия көздері нысанынан сатып алатын та рифтің деңгейін белгілейді. Ал инвестор Үкімет бекіткен тарифтің экономикалық тиім ділігін өзі саралайтын болады. Осылай ша тарифті белгілей отырып Үкімет бұл са ла да инвестордан өнімді сатып алуға ке піл бола алады. Мұндай жағ дайда егер мін деттемелер орындалмаған болса, Үкі мет тарифке қатысты шекті өзгертуге құқы лы болады», деді министрдің орынбасары. Сөйтіп, жаңаратын энергияны қолдауға тағы бір қадам жасайтын жаңа жоба мәжіліс мендердің алдына тасталды. Ендеше, құжатты жетілдіру қалаулылардың құзыретіне өтті. Астана «е-әкімдігі» елге жақындай түспек Кеше Астанадағы Ұлттық баспасөз клубында «Астана қаласы әкімінің аппараты» мемлекеттік мекемесінің ақпараттық технологиялар бөлімінің бастығы Дәулет Садықов және «Астана қаласының ақпарат тық технологиялар орталығы» МҚК кон сультанты Дәурен Топаев таныстырған интерактивті терминалдың бүгінде жұртшы лықтың көзі үйренген ұялы байланыс опе ра торларының қызметіне төлемақы қабылдайтын киоскілерден бәлендей айыр масы жоқ. Тек оларға қарағанда, экраны үл кен демесеңіз, мұнда да саусақпен монитор бетін түрту (сенсорлық монитор) ар қылы e.astana.kz порталынан өзіңізге қа жетті ақпаратты немесе бөлімді таба бере сіз. Оның ыңғайлылығы сол тәулік бойына үздіксіз істейді. Әкімдік қаланың ірі сауда орталықтары мен қоғамдық орын дарына биыл осындай 20 терминал қоймақ. Сондықтан Халыққа қызмет көрсету орталығына барып үлгермесеңіз, жақын маңайдағы сауда орталығынан әл гіндей терминалды тауып алып, бала ңызды мектепке дейінгі ұйымдарға беру үшін қажетті тіркеуден бастап, әртүрлі анықта ма лар алу, тіркеу, есепке қою немесе МИНИСТРЛІК МӘЛІМЕТІНЕН Қазақстан гидроэнергетикалық қор көрсеткішінен ТМД арасында Ресей мен Тәжікстаннан кейінгі үшінші орында тұр. Ал жел энергетикасын дамытудың перспекти валық өңірлері Алматы облысында (Жоң ғар қақпасы, Шелек дәлізі), Ақмола облысында (Ерейментау), Жамбыл облысында (Қордай өңірі). Жаңартылатын энергия көздері есебінен Қазақстанда жылына 1 трлн квт/сағат энергия өндіруге мүмкіндік бар. Тек қана Алматы облысының өзінде шағын ГЭС-тердің техникалық мүмкіндігі есебінен шамамен жылына 10 млрд квт/сағат энергия өндіруге болады. Жаңарты латын энергия көздеріне қатысты елімізде 19 жоба жүзеге асып, қосымша 16 жобамен жұмыс жүргізілуде. 30 жоба бойынша тапсырыс берілген және олардың техни калық экономикалық негіздемесі бойынша сараптамалар жүргізіліп жатыр. Астана әкімдігі тұрғындарға «электрондық әкімдік» жүйесінде, яғни e.astana.kz порталында ұсынылатын электрондық қызметтер дің санын арттырып қана қоймай, оларға деген халықтың қолжетімділігін де жақ сар туға кірісті. Атап айтсақ, «электрондық әкімдік» арқылы берілетін бір қатар анықтамалар мен құжаттарға елорда тұрғындары енді вокзал мен қаланың ірі сауда орталықтарында, қоғамдық орындарда қойылатын арнайы интерактивтіксервис терминалдар арқылы тапсырыс жасай алады. рәсім деуге қатысты бірқатар құжаттарға өті нім бере аласыз. Әкімдік осы портал ар қылы көрсетілетін мұндай электрондық қыз мет тердің санын биыл 25-ке жеткізіп отыр. Аталған терминал арқылы astana.kz жұмысқа орналастыру порталына кіріп, елорда кәсіпорындарындағы бос орындар туралы ақпарат алуға және өзің жайлы түйіндеме тастауға, сондай-ақ онлайн карта арқылы қала ішіне виртуалды саяхат жасауға да мүмкіндік бар. Жалпы, мұндай терминалдардың жұртшылық үшін қолайлы екені шындық. Бір анықтама немесе тіркелу, есепке қою үшін уақыт жоғалтып кезекте тұрғанша, интернет жүйесі арқылы жылдам жүзеге асатын қызметке жүгінген әлдеқайда тиімді. Содан да болар, э-әкімдік іске қосылғалы бері қала тұрғындарына 10 мыңнан астам электрондық қызмет көрсетіліпті. Ал 2011 жылдың қорытындысы бойынша ең көп қолданылған қызмет түрі «мектепке дейінгі жастағы балаларды мектепалды ұйымдарына бөлу үшін тіркеу» болыпты. Айбын БАҚЫТҰЛЫ Басы 1-бетте ОЙ-КӨКПАР «Сотталғандарға рақымшылық жасаудың қажеті жоқ» деген пікірлермен келісесіз бе? Әзімбай ҒАЛИ, саясаттанушы Оның ішінде ауыр қылмыс жасап сотталған азамат та, қылмыстың жеңіл түрін жасап, абақтыға түскендер де бар. Яғни белгілі бір деңгейде әділеттіліктің принциптері сақталмайды. Күні кеше рақымшылыққа сәйкес мың даған сотталушылар бостандыққа шықты. Олардың арасында рақымшылық талаптарына сай, бірнеше жылын өтеген азаматтар да, енді ғана қылмыс жасағандар да ілініп кетті. Тіпті тағылған айыптары алынып тасталды. Бұл әділеттілікке жата ма? Менің ше, бұл әрекеттерден кейін, керісінше заң, құқық қорғау органдарына деген сенім жоғалады. Рақымшылықты сылтау етіп біз мыңдаған адамды жазадан оңай босатып жатырмыз. Олар қолымен істеген қылмыс тық жауапкершіліктерін әлі сезіне қойған жоқ. Бұл арқылы біз қылмыскерлерге тым жұмсақ ЖАҢҒЫРЫҚ Амнистия туралы заң құжат болғаннан кейін ол жүзеге асырылуы тиіс. Заң қа был данып қойғаннан кейін қоғамдағы азамат тардың, заңгерлердің оған қарсы пікір айтуы, қарсылық білдіруі дұрыс емес. Себебі біз қабылданған заңды құр меттейтін елміз. Елбасының өзі бұл мәселеге көңіл бөлді. Мемлекеттің жоғары деңгейдегі мерекесі қар саңында мұндай рақымшылықтар болып тұруы тиіс. Мемлекет тарапынан рақымшылық жасалған азаматтар да мұны түсініп, алдағы уақытта қылмыс жа са мауға тырысады. Біз қылмыс керлерді тайраңда тып қой дық дейтіндер де бар. Десе де, рақымшылық кезінде сотталған дардың жеке ісі, түрмедегі тәртібі бар лығы ескеріліп, бірінші кезекте қоғамға зиянынан пайдасы мол азаматтар бос тандыққа шығарылады. Тағы бір мәселе кейін гі жылдары еліміздегі абақтыда отырғандардың саны күрт өсіп кетті. Тіпті ТМД бойынша алдыңғы қатарларға шығып кетқарап отырған сияқтымыз. Рақым шылық бойынша бостандыққа шыққан дардың қайтадан қылмыс жасамағанына ешкім де нақты дәлел келтіре алмайды. Бұл бір. Екіншіден, көпішілік түрмедегілер көп шығын дегенді айтады. Десе де, не болса соған бола соттайтын Қытай, АҚШ сияқты елдермен салыстырғанда, сотталғандар салыстырмалы түрде бізде соншалықты көп емес. Үшіншіден, біздің елде ізгілендіру жұмыстары қолға алынып жатыр ғой. Прези денттің өзі бастап осы мәсе лені көтер ді. Бұдан былай кішігі рім қыл мысқа бола соттамайды, жазаның басқа түр ле рін қолданатын болады. Ал мұн дай жағ дайларда рақымшылық жасау дың қажеті қанша? Сондықтан бұл мәселеге тереңірек мән беру керек. Менің пікірімше, рақым шылық жасау сотталушылар ға барынша жеңілдік беру. Тәртіпті әлі де күшейту керек. БЕЙТАРАП ПІКІР Ерасыл ӘБІЛҚАСЫМОВ, қоғам қайраткері: Арнайы рақымшылық туралы заң қабылдап, науқаншылдыққа салудың қажеті жоқ. Біздің ел сотталғандардың саны бойынша көп мемлекеттен алда тұрмыз. Бұл, әрине, мақтанатын жағдай емес. Мәселенің барлығын адамды соттаудың алдында шешу қажет. Жеңіл заңбұзушылықтарды міндетті түрде соттамау керек. Жазасын мемлекет бюджетіне ақша аудару арқылы өтеуді қолға алуымыз керек. Содан кейін арнайы заң қабылдамайақ, жылына бір рет абақтыдағыларды тәртібіне, қылмысына байланысты босатып отыру керек деп есептеймін. Сонда рақымшылық науқаншылдыққа ұрынбайды. Есберген АЛАУХАНОВ, заң ғылымының докторы, профессор тік. Бұған қарап, өркениетті елдерде Қазақстан полициялық қатаң тәртіптегі мемлекет не болмаса қылмыскерлер елі деп ойлап қалуы мүмкін. Оның үстіне, сот талғандарға кететін шығынның өзі біршама. Шын мәнінде бізде қылмыстың жеңіл түрлері бойынша жазасын жылдар бойы өтеп жатқандар көп. Ал рақымшылық жасау осындай олқылықтардың орнын толтыратын демократиялық принцип. Депутаттарымыз да осы мәселені жиі көтерді. Сондықтан барлық демократиялық мемле кеттердің тәжірибесінде бар дүниені алып тастауымыз дұрыс емес. Адам құқығын құрметтейтін ел бола тұра, рақымшылық жасаудан бас тарту керек деген пікірлермен келіспеймін. Әзірлеген Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ Ақыл-есі күмәнді алқабилер 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап еліміздегі демократиялық даму мен сот билігі жүйесін нығайту мақсатында сот мәжілістері алқабилердің қатысуымен өткізіле бастады. Қарапайым халық өкілдері болып табылатын алқабилердің сот шешімдеріне қатысуы на, жай ғана қатысып қоймай, сот отырысында шешім шығаруға нақты ықпал етуіне жағдай жасайтын бұл өзгеріс демократиялық қоғам құру талаптарынан туындағаны анық. Алғашқы кездері кісі өлтіру секілді аса ауыр қылмыстарға ғана қолданылып келген алқабилер соты уақыт өте келе, орта деңгейлі қылмыстарға да қолданыла бастады. Осыған орай, халық өкілдері алқабилер қатысатын сот істері де көбейе түсті. Бір қарағанда алқабилер қатысатын сот істерінің көбейіп, халық өкілдерінің сот шешіміне айтарлықтай ықпал етуі көңіл қуантады. Әйтсе де адам тағдырын шешуге атсалысып жүрген алқабилердің сапалық деңгейі қан шалықты? Мұны тексерген прокуратура органдары шошып отыр. Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ Мәселен, жақында прокуратура өкілдері тексере келе Алматы қалалық ауданара лық ауыр қылмыс құрамын қарайтын сотқа алқабилер тізімін ұсынған Әуезов аудандық әкімдігінің тізімінен іздеуде жүрген, ақыл-есі күмәнді немесе бұрын сотталған 46 адамды анықтаған. Сондай-ақ сотта төрелік етеді деген 40 адам психонев рологиялық диспансердің аурулары болып шықса, тағы алтауының наркология лық сауықтыру орталығында тіркеуде тұрған нашақорлар мен маскүнемдер екен дігі бел гілі болған. Ғалымжан БЕРДІМҰРАТОВ, Алматы қаласы Әуезов аудандық прокурорының аға көмекшісі: Басқа-басқа, психодиспансерде тұрған ақыл-есі кем жандардың ертеңгі күні сот отырысына шақырылғанда біреудің тағдырын дұрыс шешеді деп есептей алмаймыз. Әрине, ақыл-есі кем жанның дұрыс төре лік айта алмасы белгілі. Ендеше, алқа би атанатын тұлғаға қойылар талап қандай? Елімізде алқабилердің қатысуы мен қылмыстық сот ісін жүргізуді енгізу мақсатында 2006 жылдың 16 қаңтарында қабылданған «Алқабилер туралы» Заңында оларға қо- йы лар талап егжей-тегжейлі көрсетілген. Алқабилер кандидаттары тізіміне 25 жасқа толмаған, сот шешімімен әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған адам, судьялар, прокурорлар, тер геушілер, адвокаттар, мемлекеттік және әскери қызметкерлер, сондай-ақ құқық қорғау органдарының қызметкерлері, психиатриялық немесе наркологиялық диспансерде тұратын жандардың енгізілмейтіндігі анық жазылған. Сонымен қатар алқа билер құрамы іріктеліп алынғаннан кейін оларға тиесілі құқықтары мен міндеттері және шектеулері түсіндіріліп, алқабилер анты қабылданып, олар қылмыстық істі талқылауға қатыса алатындығы көрсетіл ген. Ендеше, заңда көрсетілгендей, т алап қа сай келмейтін тұлғалардың алқабилер құрамына кіріп кетуі қалай? Айта кетер жайт, алқабилерге қатысты даудың туындауы бірінші рет емес жылы еліміздің Бас прокуратурасы жергілікті атқа рушы органдардың алқабилер сотының құрамына енгізілген азаматтардың арасында нашақорлар мен қылмыскерлердің ғана емес, тіпті жүйке ауруына шалдыққан дардың да жүргенін анықтап берген еді. Яғни прокурорлардың жүргізген тексеруі нәтижесінде Алматы қаласы бойынша алқабилер құрамынан 1066 азамат алынып тасталған. Өйткені бұл тізімдегілердің 574-і бұрын сотталған болса, 84-і жүй ке ауруына шалдыққан, ал 335-і нашақор, 40 азамат мемлекеттік қызмет кер, 117 адам шет мемлекеттің өкілі болып шық қан. «Әп-әдемі ән еді, пұшық шіркін қор қылды» дегендей, демократиялық талап тарға сай құрылған алқабилер жүйесін осылайша кім көрінгеннің талқысына беріп қор қылып отырмыз. Тіпті алқабилер құрамын анықтау кезінде жіберіліп отырған қателіктердің салдарынан елімізге алқабилер соты жүйесі қажет емес деп пікір айтушылар да баршылық. Бұл да болса алқабилер соты жүйесін жетілдіре алмай отырғандығымыздан болса керек. Кәрібай ТАСШАБАЕВ, адвокат: Жергілікті атқарушы орындарда алқабиге үміткерлер тізімін даярлау кезінде әлі де болса кемшіліктер бар екені рас. Алайда алқабилер соты жүйесі сотта әділетті шешім шығаруға ықпал ете алатын тиімді жүйе. Бізге керек жүйе. Сондықтан біздегі алқабилер сотының жұмысын жетілдіру қажет. Кемшін тұстарын дөп басып, олардың өз дәрежесіне сай жұмыс істеуіне жағдай жасау керек. Алқабилерге мемлекет есебінен істі қарап жатқан судьяның лауазымдық жалақысының жартысы мөлшерінде, ал жұмыс істейтін алқабидің сотқа қатысу уақытына сәйкес, Абай ОМАРОВ (коллаж) оның негізгі жұмыс орны бойынша орташа жалақысынан кем емес мөлшерде сыйақы төленетінін ескерсек, алқабилер мен істі қарау кезінде қаншама мем лекеттік қаржының жұмсалатыны белгілі. Ендеше, еліміздің құқықтық жүйесін жетілдіру мақсатында жасалып жатқан жүйелердің өз дәрежесінде жұмыс істеуіне жағдай жасауымыз қажет. Кім көрінгеннің алқаби атануына жол бермей, олардың сапалық құрамын қатаң қадағалауға тиіспіз. Тағы бір айта кетер жайт, еліміздегі алқабилердің жа уап кершілігі заң жүзінде қаралмаған. Ол бұра тартып немесе қылмыскерге «сатылып» отырса да, тіпті жоғарыда ғыдай күдікті тізімдегі адамдардың дұ рыс қабылдамаған шешімінен соң да оларды жауапкершілікке тарту мүмкін емес. Ал сот отырысындағы судья өзінің дұрыс шешім шығармағаны үшін жауап береді. Бұл да болса алқабилер соты жұ мы сы ның қоғамда дұрыс қалыптаспаға нының айғағы болса керек. Сондықтан алқабилер жүйесін енгізгенімізге қуанып жүре бермей, олардың жұмы сын жетілдіре түсуді де ойластыруымыз керек. Құрылғанына бес жыл толған алқабилер жүйесі өзін-өзі ақтады ма? Шынқуат БАЙЖАНОВ, адвокат: Кәдімгі соттан гөрі алқабилер сотына халық көбірек сенеді. Алайда сол сенім толық ақталып жатыр деп айта алмаймыз. Біздегі алқабилер соттардың ықпалынан шыға алмады. Әу басында-ақ адвокаттар қауымы осылай боларын сезген еді. Классикалық үлгі бойынша алқабилердің арасына судьяны кіргізбей, шешімді өздері шығаруына мүмкіндік беру керек. Мысалы, Ресей, АҚШ елдеріндегідей әдіс қолданылғаны дұрыс еді. Ал қазіргі жағдайда сот процесі ресми түрде алқабилер үлгісінде өтіп жатыр деп айтылса да, негізгі ықпал етуші судья болып отыр. Алқабилер де соттың айтқанынан шыға алмай жатыр. Өздерінің құқықтарын толық білмейді, екінші жағынан жалтақтайды. Нәтижесінде судьялар баз біреуді ақтап алғысы келсе де, жазалағысы келсе де өз ықпалын жүргізуге толық мүмкіндігі бар. Ал ондай сотты толыққанды алқабилер соты деп атауға болмайды. Сондықтан алқабилер соты процесіне судьяларды араластырмайтын классикалық үлгіге көшу керек. Марат БАШИМОВ, заңгер: Алқабилер мәселесіне қатысты жеке пікірімді айтатын болсам, қазіргі жағдайға толық көңілім толмайды. Жалпы, мұндай жүйенің болғаны дұрыс, өте қажетті институт. Бірақ біздің тәжірибемізде ол айтарлықтай жемісін беріп жатыр деп айтуға келмейді. Қанша дегенмен судьялардың ықпалы басым болып кетіп жатқан сияқты. Мысалы, Ресейдің алқабилер сотына қарайтын болсақ, небір шулы шешімдер шығаруға күштері жетеді. Ойламаған жерден адамды ақтап шыға алады. Ерекше ықпалды адамды соттатып жібереді. Ал біздегі алқабилердің халықтық бейнесі байқалмайды. Мүмкін, бұл алқабилердің таңдалуына байланысты шығар. Екінші жағынан тәжірибе жетпей жатқан болуы мүмкін. Бірақ бізге соның да мектебін қалыптастыру керек. Әйтпесе алқабилер сотының ешқандай ерекшелігі болмай қалады. Сергей АЛЕСКОВСКИЙ, заңгер: Жалпы, мен алқабилер сотын қолдамайтын адаммын. Мұндай институтты енгізудің қажеті жоқ еді. Біз шетелдерде бар ғой дегенді жиі айтамыз, Ресейді мысалға келтіреміз. Бірақ сол Ресейдің өзі алқабилердің санын барынша азайтып жатыр. Себебі оның кемшіліктері көп. Қарапайым адам сот болғаннан кейін оның біліктілігі де төмен болады. Және бұл жүйедегі тәжірибе жыл өткен сайын артады деп ойлаудың қажеті жоқ. Себебі алқабилердің барлығының құқықтық сауатын жетілдіріп болу мүмкін емес. Өткен аптада ғана біз бір соттағы алқабилердің жартысынан көбі жүйке ауруына шалдыққандар мен нашақорлар болып шыққанын естідік. Алқабилер соты осындай қателіктерден көз ашпайтын жүйе. Өткен бес жыл уақыт соны айқын көрсетіп берді. Дайындаған Сәкен КӨКЕНОВ

4 4www.alashainasy.kz АЙМАҚ Кәсіпкерлердің төрт жобасы мақұлданды Ақтөбеде өңірлік үйлестіру кеңесінің кезекті отырысында «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы шеңберінде несие бойынша пайыздық мөлшерлемені субсидиялау үшін ұсынылған төрт ақтөбелік кәсіпкердің жобалары мақұлданды. Бұл жолы мақұлданған жобалардың барлығы қызметін кеңейту мақсатында автокөлік және әртүрлі арнайы техника сатып алуға бағытталды. Жұмысының негізгі бағыты көлік қызметін көрсету болып табылатын жеке кәсіпкер Г.Кузайдаров несиеге жалпы сомасы 2,845 млн теңгені құрайтын «ГАЗ » маркалы жүк тасымалдағыш автокөлік сатып алуды көздеген. Кәсіпкер жо ба ға оның жалпы құнының 50% көлемін дегі өз қаражатын қатыстыруды жоспарлап отыр. Жеке кәсіпкер Ш.Даньярова да өз кәсіп керлік ісін кеңейту мақсатында «Ивановец КС А-1» автокранын сатып алмақшы. Ол өз бизнесін 2010 жылы аш қан. Негізгі жұмысы көлік қызметін көрсету болып табылады. Бұл жоба бойынша субсидияланатын несиенің сомасы 15 млн тең ге. Осы екі жобаға берілетін несие «БТА Банк» АҚ-тың Ақтөбе қаласындағы фи лиа лымен жүзеге асырылатын болады. Ал Ақтөбе облысы аймағында мұнай өнімдерін тасымалдау қызметімен айналысып жүрген жеке кәсіпкер М.Кузембаев болса «КамАЗ» автокөлігін сатып алудан үмітті. Кәсіпкер ұсынған жобаның жалпы құ ны 21,3 млн теңгені құрап отыр. Бұған кә сіпкердің өз қаражаты есебінен 4,7 млн тең ге қоса алатын мүмкіндігі бар. Оған «Цес на-банк» АҚ-тың 16,6 млн теңге кө ле міндегі несиесі бойынша пайыздық мөл шерлемені субсидиялау түріндегі мем лекеттік қолдау көрсетілетін болды. Мұнай саласындағы кәсіпорындарына көлік қызметін көрсетіп жүрген «Бур-Най» ЖШС де өз қызметін кеңейту үшін арнайы техника және автокөлік сатып алмақ. Бүгінгі күні аталған серіктестікте 90 адам жұ мыс істеп жатыр. Ал жобаны іске қосу бары сында қосымша 10 жаңа жұмыс орны ашылатын болады. Жоба шеңберінде төрт автокран, бес «КамАЗ» және «МАЗ» маркалы алты жартылай тіркеме сатып алу қарастырылған. Жобаның жалпы құны 220 млн теңге. Самал ҚАРАЖАН, Ақтөбе облысы Қызылордада жолақы қымбаттайды Қызылорда қаласында жақын күндері шаһар ішінде жүретін маршрутты автобустардың жолақысы қымбаттамақ. Салаға жауапты мамандар бұл хабарды халықтың құлағына алдын ала салып қойды. Облыс орталығында соңғы үш-төрт жылдан бері жолақы өзгеріссіз қалған еді. Одан бері қаншама уақыт өтсе де, би лік басында жүрген азаматтар оны өз гертуге құлықты болған жоқ. Дегенмен жо лаушылар тасымалдайтын жүргізушілер жола қыны көтеруге байланысты ұсыныс біл діріп жүрген. Өткен жылы сол жайлы қала әкімдігіне құлаққағыс етті. Олардың айтатын уәжі кейінгі жылдары бағаның барлығы өсіп кетті. Тіпті жанармай баға сы жалын ұстатпай, біраз жерге дейін «шауып» барды. Одан қалды қосалқы бөлш ек құны аспандап барады. Күнделікті нә па қасын осы тірліктен айырып жүрген азаматтар «бұл бізге қолайсыз болып тұр» деп қала басшылығына айтты. Өйткені қала тұрғындары үлкен сыйымдылықтағы автобустағы жолақы құны 35 теңге болса, кіші сыйымдылықтағы көлікте 40 теңге төлеп, жететін жеріне жетіп алады. Енді оған бірден 10 теңге қосылатын бол ды. Автобустарда жолаушылар 45 теңге төлесе, кіші көліктерде 50 теңге ақшасын шығындайды. Әділжан ҮМБЕТ, Қызылорда облысы ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІ НАРЫҚ Электронды ақшаң болса қалтаңда... ҚАҒАЗ АҚША ҚЫЛМЫС ҚҰРАЛЫ БОЛСА... ХХ ғасырдың ең қысқа сипаттамасы қа ғаз ақшаның дәуірлеуі жыл дары қағаз ақшаға ауысқанда, көптеген ғалым оған уақытша құбылыс ретінде қа раған еді. Бірақ ол 100 жылға жуық уақыт үстемдік құрып, жер-жаһанды еуропа лық өркениет ағымына тоғыстырды. Де генмен соңғы жылдары қағаз ақшаның кем шілігі де көріне бастады. Ақша жер бетіндегі ең лас дүние. Сөздің тура мағынасында ешбір санитар лық өңдеуден өтпей, қолдан-қолға көшіп жүре тіндіктен, түрлі ауруды таратушы. Әуе та сы малының көмегімен жердің төрт бұрышына лезде таралатын сипатқа ие. Мәсе лен, Африкада өрістеген эпидемия біз дің елге бірнеше сағатта келіп жетуі әбден мүмкін. Екінші жағынан, қағаз ақ ша ға тағы латын басты айып қылмыс әле міне жақындығы. Автокөлік, пәтер және өзге де зат тардың құжат арқылы рәсім делген қожайыны болады. Ал қалтадағы ақ шаны ием дену құқығын растаудың қа жеті жоқ. Қағаз ақшамен жасалған кез келген келісім бинарлық операция болып табылады: келісімге екі тарап төлеуші және алушы ғана қатысады. Егер ақша операциясының құпиясын сақтауға мүдделі болса, ол да өз қолдарында. Сондықтан да қағаз ақша қауіпті қылмыстың құралы. Банктен қаржы жымқырғанда да, оны қағаз ақшаға айналдырады. БАНК СЕКТОРЫ Күндердің күнінде қағаз ақша құриды дегенге әзірге сену қиын. Бірақ түптің түбінде оның орнын электрондық карта немесе өзге де төлем түрлері ығыстырады. Қазірдің өзінде кейбір ірі дүкендерде несие картасының көмегімен есеп айырысуға болады. Бұл аса қолайлы және ең бастысы, қауіпсіз төлем түрі. Гүлнар АХМЕТОВА Өйтпеген күнде қылмысты ашу оңай және ұрланған ақша қайтарылады. Қағаз ақша көбейген сайын, қоғам мен мемлекеттің бақылауынан шығып қалды. Бұл қауіпті, өйткені қазіргі заманда ақшаға сатпайтын дүние жоқ. Қару-жарақ, есірткі, жарылғыш заттар т.б. еркін сатылады. Соңғы жылдардағы метро, дүкен сияқты жұрт көп шоғырланған жерде жарылыстың көбеюі қылмыс ты жүзеге асыру үшін бір адамның жеткілікті екенін дәлелдейді. Сондықтан әр адамды бақылауға алу адамзатты аман сақтаудың кепілдігіне айналған сыңайлы. Технология дамыған заманда күдіктінің соңына шырақ алып түсудің қажеті жоқ. Қаржысын қадағаласа жетіп жатыр. Ал электрондық ақша жүйесіндегі қаржы операцияларына кем дегенде үш тарап қатысады төлеуші, төлемді қабыл даушы және бір, кейде бірнеше банк. Банк қатысу шылары банк компьютері ретінде көрініп, операцияларды автоматты түрде тіркейді. Осылайша қаржы операциясында сенімді және сатып алуға болмайтын куә гер болады. Осының өзі қылмысқа жол бер мейді. Банк әрбір операцияны компьютерге орна тыл ған бағдарламаға сәйкес тексереді. Заңсыз операцияның жолын кеседі, күмән ділері арнайы дерекқорға енгізіледі. Қағаз ақшаға қарағанда эл ектрон дық ақша тек атаулы сипатта. Қоғам да та рал ған әрбір ақша бірлігінің иесі бар, қар жыны қандай жолмен тапқаны жөнінде құжат та болады. Осылайша барлық Михаил ЛОМТАДЗЕ, «Каспий банк» АҚ басқармасының төрағасы: ақша опе рацияларын қадағалау оның қылмыс тық сипатын жояды. Мәселен, сыбайлас жемқорлық пен парақорлық құриды. Есірткі саудасы жойылады. Салықтан жалтару мүмкін емес. Заң сыз операцияның кез келген түрі әшкере ленеді. Өйткені деректің бәрі архивте жылдар бойы сақталады....онда БІЗ ҚАҒАЗ АҚШАДАН БАС ТАРТАМЫЗ Әлбетте, үйреншікті нәрседен бас тарту оңай емес. Бірақ кезінде жалақыны пластик карта арқылы төлеуге көшкенде банкоматтан ақша алу да қиын көрінген. Бүгінде ол үйреншікті құбылыс. Сондық тан қағаз ақшаны электрондық ақшаға ал мастыру жайындағы мәселе ешкімді үрей лендірмеуі тиіс. Әсіресе бұл Қаржы министрлігі «арам ақшаға» қарсы күресетін заңға өзгеріс енгізуді ұсынған кезде өзекті. Мамандардың сендіруінше, ақшасыз есеп айырысу сауда орындарындағы айналым мен пайда көлемін нақты білуге мүмкіндік береді. Сондықтан ірі қызмет көр сету орталықтарының қожайындарына POS-терминал орнату қажеттігі туындайды. Сонда тұтынушы ақшасыз есеп айырыса алады. Ал электрондық ақшадан бас тарт қан жеке кәсіпкер салық органдарына 20 АЕК (айлық есептік көрсеткіш), заңды тұл ғалар 50 АЕК көлемінде айыппұл төлейді. Астыртын табысқа қарсы күрес мәселелері бойынша заңға енгізілетін өзгерістерді қарастыратын Мәжілістегі жұмыс тобының жетекшісі Серік Оспанов: «Қарапайым азаматтар үшін бұл тиімді болмақ. Өйткені дүкендерде карточканың көмегімен сауда жасағанда, қызмет көрсету орындарында банк пайызы алынбайды. Төлем сомасы да шектеусіз», дейді. Заңға өзгерістер қабылданса, фирмалар арасындағы қолма-қол ақшамен есеп айырысу көлемі 1 млн 618 мың теңгеден аспауы тиіс. Осы сомадан асқанда, операция ның бәрі төлем картасы, банк аударымдары және чек арқылы жүргізіледі. Заң жобасын шығарушылардың айтуынша, ақ ша сыз есеп айырысу «көлеңкелі» келісім дер шеңберін тарылтады. Әрі салықтан жалтаруға мұрша бермейді. Қолма-қол ақша заңсыз жолмен тапқан табысты «тазартуға» септесіп, ол өз кезегінде халықаралық лаңкестікке жол ашатыны бұрыннан айтылып жүр. Сондықтан Қаржы мониторингі комитеті (қаржы барлау) қылмыстық табысты жариялау мен лаңкестікті қаржыландыруға қарсы күрес тізгінін өз қолында ұстайды. Еуропа мен Америкадағыдай емес, бізде кез келген дүкен пластикалық картамен төлем қызметін ұсына бермейді. Бұл орайда әлі кедергі көп. Ең бастысы елдің бәрі түсіне бермейтін технологияға сенімсіздік және үрей. Оның үстіне, пластик картамен байланысты алаяқтық оқиғалары отқа май құя түседі. Есесіне, банктер несие картасын қолданатындардың қатарын молайту үшін барын салуда. Қызмет аясын кеңейту және сапасын жақсарту жолында түрлі шегерімдер мен бонустар, пластикті иеленушілерге интернет-банкинг ұсынады. Сондықтан қағаз ақшаға мұрын шүйіретін күн де алыс емес. Қазақстанның сырттан болуы мүмкін әсерлерге дайындығы жоғары «Несие арзандайтын шығар, бірақ біздің банктің жағдайы басқаша». Бұл Ұлттық банктің қайта қаржыландыру сыйақы мөлшерлемесін төмендетуге қатысты «Каспий банк» АҚ басқармасының төрағасы Михаил Ломтадзенің осы аптада өткен арнайы баспасөз мәслихатындағы білдірген пікірі. Кәмшат САТИЕВА Біз қаражатты, ең алдымен, жекелей депозиттер есебінен тартамыз. Мәселен, қайсыңыздың біздің банкте депозитіңіз бар? Қайсыңыздың депозит сыйақы мөлшерлемесі қайта қаржыландыру сыйақы мөлшерлемесіне байланған? Ешқай сыңыздың... Ал біздің депозиттік базаның 70 немесе 80 пайызы жеке тұлғалардың депозиті. Яғни біз, негізінен, осы сегментте жұ мыс істейміз, деген банкир, бір сөз бен айт қанда, Ұлттық банктің екінші дең гейдегі банктердің ел экономикасын арзан несиемен несиелендіруге жұмылдыруға бағыт талған қайта қаржыландыру сыйақы мөл шер лемесін төмендету жөніндегі ша ра сы өздеріне қатысы жоқ секілді сыңай танытты. Өздеріңізге белгілі, өткен әлемдік қаржы дағдарысынан көбірек зардап шеккен банк секторы мен жылжымайтын мүлік нарығы. Сол себепті «күтілген алдағы келесі ға ламдық қаржылық дағдарыстың сал дары тағы да осы салаларға залалын тигізіп жүрмей ме?» деген сауал көпті мазалары хақ. Бұл ретте «Каспий банк» АҚ басқар ма- сы ның төрағасы: «Қазақстанда ғаламдық дағ дарыстың салдарына төтеп беретін бірқатар фактор бар. Сыртқы қары зы мыз онша көп емес, банктер де шетелден қарыз алуды шектеді. Ал бірқатар банкі тіптен оны қайтадан құрылымдап, қа рыз дарын жойды. Мәселен, біздің банк тің де сыртқы қарызы мүлде жоқ. Соның нәти жесінде бүгін дері банк секторы тұрақ ты лыққа қол жеткізіп отыр, өз міндеттемелерін де қалып ты жағдайда орындап жатыр. Осы жағы нан алғанда, ел экономикасына төніп тұрған түбірі терең қауіп-қатер жоқ. Мұ найдың бағасы да жоғары. Соған сәйкес, Қазақстан сырттан болуы ықтимал әсерлерге жақсы дайындықта деп айтуға болады», дейді. Сондай-ақ, оның айтуын ша, атал ған банк тұтынушылық несиеден басқа, мысалы, ипотекалық несиелендіруді көз де мейді. Себебі банктегі депозиттік база, негізінен, қысқа мерзімді жи нақ тарға шоғырландырылған. Яғни берілетін несие де қысқа мерзімді болады. Бұл құбылыс еліміздегі көптеген банкке де қатысты. Соған байланысты отандық мамандар ғалам дық дағдарыстың тағы бір толқыны қай таланатын болса, еліміздің жылжымайтын мүлік нарығындағы баға белгілі бір деңгейде төмендеуі тиіс деп болжайды. Биыл Ұлттық банктің екінші деңгейдегі банктер жанынан еншілес компания құ рып, солар арқылы проблемалық несиелерді Тұрақтандыру активтері қорына сату туралы бағдарламасы іске қосылуы тиіс. Бұл мәселеге қатысты М.Ломтадзе: «Мұн дай ДЕРЕК ПЕН ДӘЙЕК қорлар халықаралық тәжірибеде кеңі нен қолданысқа ие. Заңдылыққа сай, көп теген мемлекет дағдарысты кезеңді немесе қиынқыстау сәтті бастан өткереді. Сол себепті мұндай қорлар уақыты өтіп кеткен деген атауға ие тұрақтандыру активтері үшін құрылады. Бір жағынан, бұл банк тер дің активтерін сатып, жағдайын жақсартуға ықпал етсе, екінші жағынан, нашар несиемен жұмыс істеуге маманданған құрылымды құруға мүмкіндік береді. Осы жа ғынан алғанда, елімізде Тұрақтандыру ак тивтер қорын құру қажет. Мысалы, шетелде 100 жылдық банктер бар. Бір ғасыр ішінде онда жинақталып қалған нашар активтер болады. Сондықтан оны қалай да шығару керек емес пе?..» деген пікір білдірді. Дегенмен бұл арада ипотекалық несиесі проблемалыққа жататындар үшін жағымды жаңалық жоғын да баса айта кетелік. Таяудағы баспасөз мәслихатында Ұлт тық банктің басшысы: «Проблемалық несиелер қоры жылжымайтын мүлікке қатысы жоқ активтерді ғана сатып алады», деп мәлімдеген еді. Яғни бұл шара бүгіндері қаржылық қиындыққа тап келіп отыр ған зауыт секілді нақты сектор ны сандарының мәселесін шешуге бағыт талған. Жалпылай алғанда, бүгінгі таңда еліміздегі ипотекалық нашар несиелердің қар жылық көлемі шамамен 300 миллиард тең гені құрайды екен. Жоғарыда аталған жиынның алдында ғана Ұлттық банкте өткен баспасөз мәслихатында осы банк қызметкерлерінің Қаржылық қадағалау комитетінің мәліметінше, бүгіндері елімізде 38 екінші деңгейдегі банк жұмыс істейді жылдың 1 қаңтарындағы тіркелген мәлімет бойынша, отандық банктерде қордаланған активтер жиынтығы 12,5 триллион теңгені құрайды екен. Абай ОМАРОВ (коллаж) Қазіргі кезде әлем бойынша миллиардтан астам пластик картасы қолданыста. Қаржы құралы ретінде ол үнемі жетілдіріліп, қолдану аясы да кеңейе түсуде. Алайда бұл жоғары табыс әкелетін бизнес болғандықтан, алаяқтық оқиғалары да жиілей түсуде. Кең таралған түрі жалған карточка жасау. Халықаралық нарықта бұл жағынан Оңтүстік-Шығыс Азия елдері алдына жан салмайды. Осы саладағы қылмыстың көбеюі қауіпсіз қаржы құралы саналатын карточкаға деген сенімді жоятыны сөзсіз. Алайда тығырықтан шығатын жол бар. Ол үшін қауіпсіздік шараларын күшейтсе жеткілікті. несие беру қызметіне пара алатындығы туралы сын айтылған болатын. Бұған қатысты М.Ломтадзе: «Бұл біздің аталған мәселеге көңіл бөлмейді деген сөз емес. Мұндай фак тілер кез келген қаржылық мекемеде кез десуі мүмкін. Сондықтан біз мұндай ке лең сіз жайттан тыс қала ал масақ керек. Егер сондай факті тіркеліп жат са, біз оны жоюдың барлық шара сын қол да на мыз: заңнамалық шең берде сотқа шағым дану дан бастап қыл мыстық жа за ға тартуға де йін гі. Тек атал ған факті туралы тұтыну шы ла рымыз банк басшылығын уақытында ха бардар етсе болғаны», деп жауап берді. Еліміздің сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шарасы негізінде қолға алынбақшы табыс декларациясын жариялауға атсалысуы тиіс банк секторының өзінде мұндай былық-шылықтың болуы парадокс туғызары анық. Қалай дегенмен де бұл еліміздегі экономикалық жариялылықты жеделдетуді талап ететін тағы бір фактор екенін мойындауымыз керек. info@alashainasy.kz ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР Исламдық бағалы қағаздар шығаруға ынтамыз зор... Қазақстан жақын арада ешқандай пайызсыз қарыз беруші кірісіне тәуелді бағалы қағаздар сукук облигациясын шығаруға қызығушылық танытып отыр. Бұл жайында еліміздің индустрия және жаңа технологиялар министрі Нұрлан Сауранбаев мәлімдеді. Сауранбаев мырза өз сөзінде еліміздің исламдық қаржы жүйесін дамытуға деген ынта-ықыласы түзу екенін, тіпті ел Президентінің өзі 2011 жылы ислам дық қар жы жүйесін дамытуға; қарапайым халықтың қолы жететін сукук облигацияларын шығаруға; сол арқылы халықтың қалтасына кіріс кіргізу жүйесін меңгеруге қатысты арнайы тапсырмалар бергенін де атап өтті. Міне, осыған орай отандық мамандары мыз дың бір парасы «болашақта біз бұл бағытта жүйелі іс атқарғымыз келсе, мемлекеттік холдингілерге және ұлттық компанияларға сукук облигацияларын ор наластыруға, сукук бағалы қағазын шы ғаруға инвестиция салуға мүмкіндік беруі міз қажет» дейді. Ал бұл орайда Ин дустрия және жаңа технологиялар ми нистрлігінің өкілдері биылғы жылдан бас тап қазақстандық Даму банкі сукук об ли гацияларын шығаруды жоспарлап отыр ғанын, артынша біршама мемлекеттік компаниялар мен ұлттық холдингілер бұл іске тартыла бастайтынын мысал етті. Сон дай-ақ вице-министр Нұрлан Сауранбаев сукук облигацияларына инвести ция салуға алкоголь, темекі өнімдерін шы ға ратын кәсіпорындар, халал емес өнімдер шығарумен айналысатын фирмалар, қару-жарақ сатушы орындар қатыса алмайтынын баса айтты. Негізінен, «Сукук облигациялары эконо микалық әлеуеті мықты ірі жобаларды қаржыландыруға септігін тигізеді» деген үміт те жоқ емес. Ал, жалпы, уақыт өте келе бұл ислам қағаздары қарапайым халыққа да қолжетімді болмақ. Ислам бағалы қағаздары бойынша мәліметті бағалы қағаздарды сату және сатып алу ісі бойынша жасауға болады. Яғни кез келген адам брокерлік ұйымға барып, ислам бағалы қағаздарын сатып алуға болады. Бір ескеретіні, «сукук» сөзінің өзі «заңдық құжат, тү біртек» деген мағына беретіндіктен, сукук тың қарапайым облигациялардан өзіндік ерекшелігі де бар... Оны төмендегі кестеден байқауға болады: Сукук облигациялар Сукук әрбір компания эмитентінің активтеріне меншік құқын ұсынады. Сукук ұстаушылары кіріс алу құқығына ие. Сонымен қатар компания эмитент пен шығындарды бөлісуі керек. Сукук мерзімі инвестициялық жобаның қызмет ету мерзімімен сәйкес болады. Қарапайым облигациялар Ал қарапайым облигациялар ұстанушының құқығын компания эмитент актив тері меншігінен қарастырмайды Ал қарапайым облигация ұстаушылар белгіленген пайыздық кірісті алады. Компания эмитентпен шығындарды, тәуекелдерді бөліспейді. Қарапайым облигация мерзімі компания-эмитент жобасының қызмет ету мерзіміне сәйкес емес. Қарлығаш САЙЛАУБАЕВА Нанотехнологиялық бірлескен қор құрылды Қазақстан мен Ресей бірлескен нанотехнологиялық қор құрылғаны рас па? Мәдина БАҒДӘУЛЕТОВА, ғылыми қызметкер Расымен де, таяуда Қазақстан мен Ресей елдері бірлесіп нанотехнологиялық қор құрды. Қорды құру салтанатының рәсіміне индустрия және жаңа технологиялар министрі Әсет ИСЕКЕШЕВ пен «Самұ рық-қазына» ұлттық әл-ауқат қорының басқарма төрағасының орынбасары Айдан КӘРІБЖАНОВ қатысты. Бұл қор екі мемлекеттің басшыларының тапсырмасы бойынша құрылып отыр. Қордың мақсатты көлемі 100 млн долларды құрайды. Аталмыш қорға Ресей тарапынан «РОСНАНО» ААҚ мен Қазақстан жағынан «Қазына Капитал Менеджмент» АҚ якорлы инвестор ретінде танылып отыр. Бұл екі акционерлік қоғамдық компания өздеріне әрқайсысы 25 млн доллар көлемінде жарна енгізуге міндеттеме алды. Қордың негізгі мақсаты екі ел арасындағы нанотехнологиялық жобаларды өндіріске енгізуге күш салу. Отандық мамандар «мұндай қорлар өнертап қыш тардың талабын шыңдай түседі» деседі... Қазақстан Азия елдеріне астық экспорттай алады Біраз күндерден соң көктемгі егіс науқаны басталады. Осыған орай, білейін дегенім, Кедендік одақ аясында Азия елдеріне астық тұқымдарын тасымалдау және астық тасымалдау жүйесі қалай болмақ? Байбек ШЫМЫРБЕКОВ, кәсіпкер Қазақстан Азия елдеріне контейнермен астық экспорттай алатын болады. Бұл туралы ресейлік «Трансконтейнер» компа ния сының бас директоры Петр Баскаков мәлім етті. «Астық тасымалына келетін болсақ, бізде бұл салада барлық сертификаттар мен рұқсат қағаз дары баршылық. Сон дық тан да егер астықты контейнерлермен тасымалдау қажеттігі туындайтын болса, біз бұл технологияны қазақ стандық «КеденТранссервис» АҚ арқылы ұсынып, жү зе ге асыратын боламыз», дейді П.Баскаков. Оның айтуынша, контейнермен бидай тасымалдау, негізінен, азиялық елдер ба ғы ты үшін сұраныс тудыруы мүмкін. Осы ған орай, ресейлік «Трансконтейнер» отан дық «КеденТрансСервис» компаниясына технология ұсынатын болады. Бұл технология әсіресе Ресейге немесе Қазақстанға жүкпен келген азиялық елдердің контейнерлері бос қайтпауы үшін аса тиімді болып табылады. Бұған қатысты әлеуетті клиент терге астық тасымалдау және астық тың тұқымын жеткізу үшін тартымды ставкалар да ұсынылатыны қарастырылуда.

5 ӨРКЕНИЕТ 5 Басы 1-бетте ҰСЫНЫС Қазақ көшін жандандыру үшін Президенттік қор құру қажет БАСЫЛЫМ «Сұлу Сырдың сәулеті» жарыққа шықты Жақында «Сұлу Сырдың сәулеті» атты кітап қызылордалық оқырман қауымның қолына тиді. Еңбекте әйгілі дария бойындағы көне ғимараттар мен олардың қазіргі бейнесі жайлы деректер қамтылған. Ежелгі кезеңнен Сыр өңірі өрелі өркениет тің ордасы болып келеді. Осы аймақта батыс пен шығыстың арасында алтын көпірге айналған Ұлы Жібек жолынан қалған іздер сайрап жатыр. Сол бір кезеңнен бүгінге дейін жеткен талай жәдігер бар. Кітапта аталмыш құндылықтардың суреті беріліп, олар туралы деректер жазыл ған. Сондай-ақ дария бойында күні бүгінге дейін тарихшылар қызығушылығын тудырып отырған Жанкент, Жетіасар, Жент, Шірікрабат, Сығанақ секілді ежелгі қалалар туралы да кітапта егжей-тегжейлі баяндала ды. Одан бергі уақытта да Сыр өңірінің айшықты сәулет өнерін бейнелейтін талай ғимараттар баршылық. Аталмыш кітапта облыс орталығы мен жеті аудандағы барлық ескерткіштер қамтылған. Әр кезеңдері облыста құрылыс саласын басқарған азаматтар мен елімізге белгілі мүсінші, сәу летшілер жайында оқып-білуге болады. Әділжан ҮМБЕТ, Қызылорда облысы Атап айтар болсақ, 2011 жылдың 22 шілдесінде Президент қол қойған,16 тамыздан бастап ресми қолданысқа енген 478 «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне халықтың көшіқоны мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңында: «Сондай-ақ Қазақстан аумағынан кеткен адамдар мен олардың ұрпақтарынан, егер олар тарихи Отаны ретінде тұрақты тұру үшін Қазақстан Республикасына қайтып оралған болса» деген бұрынғы заңда бар мәтін алынып тасталған. Содан бері елге оралған қандастарымыздан ҚР азаматтығын алуға құжат тапсыру кезінде ішкі істер органдары шетел азаматтығынан шыққаны не сол елдің азаматтығы тоқтағаны жайлы анықтама талап ететін болды. Біздің аталмыш заңда «Заңға сәйкес, қандастарымыз ел аумағына келгенге дейін республикамыздың шетелдердегі мекемелеріне өздерін көшіп келу квотасына енгізу жөнінде өтініш береді» делінген. Бұған Қытай қарамағындағы қандастарыңыздың жағдайы мүлде келмейді. Қытай коммунистік жүйедегі ел. Оның азаматтарының кез келген шетел елшіліктеріне «мен шетелге кетпекші едім» деп баруы қатерге басын тіккенмен бірдей. Екіншіден, «көшіп келу квотасына енгізу жөнінде өтініш берген» күннің өзінде, қолдарында басқа елге шығатын төлқұжаттың жоқтығына байланысты мұнда бірден көшіп келе алмайды. Өйткені жалпы ҚХР азаматтарында шетелге шығатын төлқұжат болмайды. Ел ішінде жеке басын куәландыратын куәлікпен ғана жүреді. Осы себепті Қытайдағы қандаста ры мыз біздің елдің құзырлы мекемелерінің «көшіп келуіне қарсы емеспіз» деген келісімі беріліп, таңбасы басылған «көші-қон шақыртуы на» тәуелді. Ал ол «көші-қон шақыртуы» Қазақстан жағынан 2006 жылдан бері тоқтатылған. Оның үстіне, ешбір ел өз азаматын барып қоныстанатын елінің азаматтыққа қабылдайтыны туралы келісімі болмаса, азаматтықтан шығармайды екен. Қытай елі нің «Азаматтық туралы заңының» 9-бабында «Егер ҚХР азаматы шетелге шығып, сол елдің азаматтығын қабылдаса, ҚХР азаматтығынан автоматты түрде шығарыла ды» деп анық жазылған. Сосын Халықа ра лық адам құқықтары жөнінде міндет темелер бар. Мемлекет заңнамалары со ған негізделіп жасалады. Өкінішке қарай, Қытай қазағының осынау ерекше жағдайы, қазақтар тұратын елдердің заңдары, жоғарыда айтылған, Халықаралық адам құқықтары жөнінде міндеттемелер біздің осы көші-қон заңы қабылданар кезде мүлде ескерілмеген. Соған байланысты Қытайдағы қазақтар жіпсіз байланып отыр. Қаншама отбасылар, адамдар туыс-туғандарынан бөлініпжарылып қалды. Кісілік құқығы шектелді... Бұл мақала көлеміне қарай айтылып отыр ған бір-екі мысал ғана. Шешімін күткен, елді шерменде еткен мәселе айта берсек әлі толып жатыр. Бір сөзбен айтқанда, шикі жасалған заң мен ойланбай шығарылған бұйрықтар бүгінде қазақ көшін тығырық қа тіреді. Енді бұл жауапкершілік тікелей Орынбаев мырзадан сұралатын болады. Сондықтан «Тәуелсіздіктің 20 жылдығы» атты осы бетбұрыс кезеңде берілген Елбасы тапсырмасына сай, көші-қон саласына да түбегейлі, үлкен өзгеріс керек-ақ. Өз қандастарын Отанына шақырып отырған елдің бірі Израйль. Еврейлер әлемнің әр түкпірінде ғасырлар бойы көзтүрткі болып жүрген ұлттық қасіреттен құтылу үшін ХІХ-ғасырдың соңғы жартысынан бастап саналы түрде ұйымдасып, атамекені саналатын Палестинаға қайтуды бастағанын білесіздер. Еврей ұлты үшін қасиетті саналатын «Зион тауға қайту» идея сын теориялық тұрғыдан ең алғаш жан-жақтылы дәлелдеп, негіздеп берген германиялық философ, еврейлердің ең алғашқы көшбасшылары Мосес Хесс ( ) пен кәдімгі Карл Маркс бола тын. «Зион тауға қайту» ұраны негізінде граф Мосес Монтефиоре бастаған еврейдің ауқатты тобы 1856 жылы тұңғыш рет «Әлемдегі еврейлердің көші-қон қорын» МЕРЕЙ ұйымдастыра бастады. Сол жылы осы қордың қаржысымен бүгінгі Израйль жеріне қоныстанған еврейлердің саны небары адам болатын. Израйль мемлекеті өмірге келген күні (1948 жылы, 14 мамыр) олардың қатары 600 мың адам ға жетті. Бүгінде аядай Израйль жерін де еврей текті халық ба қуатты өмір сүреді. Ұлт қамын ойлаған еврей оқығандары мен өзінің жеке байлығын ұлттық мемлекет құруға арнаған кәсіпкерле рінің әлденеше ұрпағы Израйль мемлекетін қалыптастыру жолында бір ғасырға жуық азапты күрестер жүргізді. Соның арқасында еврейлер жоқтан бар жасап, мемлекет құрып шықты. Біз 20 жыл болды, бар мемлекеттің көшін көлікті ете алмадық. Жыл өткен сайын келушілер саны азайып барады. Қытайдан келетін көш тоқтағалы бес-алты жыл болды. Ал Германия Екінші дүниежүзілік соғыста күйрей жеңіліп, елінің қақ бөлінгеніне қарамастан, 1947 жылдың өзінде-ақ соғыс апатынан және Гитлер билігінің жан төзгісіз саяси қудалауының кесірінен өз Отанын тастап кетуге мәжбүр болған немістерді елге қайтару мақсатында «Көшіқон қорын» құрған болатын. Соғыстың қан дақтарын әлі жуып, тазартып үлгірмей жат қан немістер сонша неге асықты десеңіз, жауап біреу қуатты ел болу. Дәл осы көші-қон қорының мол қаржылық мүмкіндігінің арқасында миллиондаған неміс өз Отанына оралды. Тіпті Берлин дуалы құлап, екі Германия қосылғаннан кейін нарық тық қатынастарға әлі де бейімделіп үлгермеген, коммунистердің шекпенінен шыққан миллиондаған шығысгерманиялық кедей-кепшік немістердің де аузы аққа тиіп, ел қатарына қосылды. Біз де өз қандастарын Отанына шақырып отырған әлемдегі үш елдің біріміз. Демек, Тәуелсіздік алған 20 жылдан бергі уақыт бізге де көші-қон саласына түбегейлі өзгеріс енгізуіміздің еврейлер мен немістер секілді «Көші-қон қорын» құрудың аса қажет екенін көрсетті. Қазақ елінің тарихында Қазақстан деген жас мемлекеттің іргетасының қалануы; шекарасының бекемделуі; жаңа астана сының салынуы; ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі; Қысқы Азия ойындарын өткізуі; әлемдегі түрлі дін өкілдерінің басын қосып, жиналыстар шақыруы; Ислам конференция сына басшылық жасауы сынды толып жатқан игілікті істердің бәрі қалайда Ұлт көшбасшысы болған Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың атымен тікелей байланысты. Жоғарыда айтылған шеттегі қазақтардың тарихи Отанына оралуы, орналасуы да Елбасы жолға қойған игі бастама. Оның бұ дан былайғы тағдыры да ел басшысы болған Нұрекеңнің қолында. Сондықтан бұл көші-қонға қатысты алғашқы қор да Тұң ғыш Президенттің атында болуы керек. Президенттік қорды құру, оның жұмысын мемлекеттік, тіпті халықаралық деңге й- де жүргізу, бұл күнде көлігі шабандап, негізі нен тоқтап қалған ұлан-асыр көшке серпін беретініне күмән жоқ. Оның үстіне, бұл қазақ тарихында төтенше маңызға ие, шынайы Тәуелсіздікті айғақтайтын, еліміздің әлем алдындағы беделін одан ары көтеретін аса сауапты жұмыс. Жазушы Сма ғұл Елубаев бір сөзінде «Бос жатқан жер жау шақырады» деген болатын. Шынында, тәуелсіз Қазақ елінің болашағы ұлтымыздың өз Отанында ұйысып, ұлттық мемлекетімізді құра алуымен ғана байланысты. Ұлт көшбасшысының Тәуелсіздіктің бірінші күнінен бастап шетелдегі өз қандастарымызды қара шаңыраққа шақыра бастауының сыры осында жатыр. Тағы бір жағынан, Н.Назарбаев ұстанған саясаттың арқасында, жүргізген рефор малардың нәтижесінде еліміздің экономикалық қуаты айтарлықтай күшейді. Халықтың күнкөрісі күн санап жақсарып келеді. Елімізді қойып, әлемге танылған миллиардерлер барлыққа келді. Оған «Форбс» журналының бетіне шығып, жылдан-жылға көбейіп жатқан отандастарымыздың есімі куә. Қазақ жерінің байлығынан қоржынын қампайтқан шетелдік, отандық компаниялар қаншама! Демек, бұл Тәуелсіздіктің, сол тәуелсіз елді басқа рып отырған ел басшысының жеткен «Мөлдір бұлақ» 10 жаста Бүгінде еліміздің ақпарат кеңістігінде балаларға арналған басылымдар мен интернет порталдар көп емес. Болса да қазіргі нарық талаптарын игеріп, оқырман аудиториясына кеңінен танылғандары некен-саяқ. Әйтсе де аз уақыт ішінде өзінің бағыт-бағдарын айқындап, мазмұндық сипаты мен қолтаңбасын қалыптастырып үлгергендері де жоқ емес. Солардың ішінде «Мөлдір бұлақ» журналы бүгінгі қазақ баласының сүйікті басылымдарының бірі екендігінің куәсі болып жүрміз. «Қазақстан-Zaman» ЖШС қанатының астында шығып келе жатқан бұл журналдың жарық көре бастағанына 10 жыл толып отыр. Аталған басылымға кезінде Елбасымыздың өзі батасын берген болатын. Қазіргі уақытта журнал 30 мың данамен тарайды. Бұл балалар басылымы үшін төмен көрсеткіш емес. Журнал балалардың сұранысы мен талабын ескеріп, жан-жақты танымдық, әдеби-көркем мақалаларымен оқырман дардың ілтипатына бөленіп келеді. Балғын бояу шеберлерінің түрлі-түсті сурет тері басылымның ажарын арттыра түсуде. Шәкірттердің білімін үнемі дамытып отыруға мүмкіндік беретін тест сұрақтары шәкірттердің білімінің толығуына көмекші құрал болып отыр. Сондай-ақ жыл сайын өткізіліп жүрген дәстүрлі бәйгелеріміздің орны бөлек. Оған ондаған оқырмандарымыз қатысуда. «Жүзден жүйрік атанған» оқырмандарымыз жүлделі орындарға ие болып, бағалы сыйлықтарды қанжығасына байлауда. Бәйгеге қатысқан барлық оқырман арнайы дипломмен марапатталуда. Тырнақалды шығармалары «Мөлдір бұлақ» журналында жарық көрiп, шығармашылықтарын өрістеткеннен қаншама жас тілшілер мен суретшілер үлкен өмipгe жолдама алды. Осылай жас оқырмандарын қанаттандыра отырып, журналдың өзi де, қызметкерлері де көптеген жетістіктерге жетті. Соның бipi де, бipeгейі деп, 2006 жылы Қазақстан Журналистер академиясының «Ең үздік балалар журналы» деген аталыммен «Алтын жұлдыз» сыйлығын жеңіп алғанын айтар едік. Қазақстан Журналистер одағы да, ақпа рат құралдарында жемісті қызмет атқарғаны үшін және журналдың 10 жыл толу мере кесіне орай арнайы дипломмен марапат тады. Дипломды Одақ төрағасы Сейітқа зы Матаев тапсырды. Сондай-ақ журнал мазмұн және көркем дік тұрғыдан ғана жаңғырып, жетіліп Абай ОМАРОВ (коллаж) қана қой май, үстіміздегі жылдың алғашқы айы нан бастап бет көлемін де көбейтті. Журнал бұрын 28 бет, орысша қосымшасымен 32 бет болып шығып келсе, енді сәйкесінше қазақшасы 32, орысшасымен 36 бетке көбейіп, тынысы кеңейді. Қазақтың тұңғыш педагогі Ыбырай Алтынсариннің «Таза бұлақ» әңгімесінің үлгісімен аты «Мөлдір бұлақ» деп қойылған бұл журнал балалар мен жас жеткіншектерді бұлақ жеңісі. Қазақ тарихында бұрын-соңды болмаған жағдай. Енді сол бақытқа қолы жеткен қауым мен ұжымдар ақшасын арқалап шетелге қаша бермей, бір уақ өз елін, әлемде тарыдай шашырап жүрген қандастарын да есіне алатын, оған қол ұшын беретін сәт, міне, Құдай қаласа, туды деп ойлаймын. Қазақ көшін қамтамасыз етуге арналған «Нұрлы көш» деген бағдарламаның болғаны, қыруар шаруаны тындырғаны шын. Енді оның екінші кезеңі басталғалы тұр. Шыны керек, бұл жобаның аты әдемі болғанымен, салған үйлерінің бағасы тым қымбатқа түсті. Қанша төмен өсімді несиемен бердік деген күннің өзінде, ол қандастарымызға тегін беріліп отырған жоқ. Алыстан келген ағайынның алуға қалтасы таяздық етті. Бірден қарызға батты. Еліміздің солтүстік аймақтарындағы тұрғындардың жүйеден өзге ұлт өкілдерінің кезінде көптеп өз Отандарына көшіп кеткенін жақсы білеміз. Тоқырау кезеңі басталғанда қандастарымыз да жұмыс іздеп қалалық жерлерге ағылды. Демек, ауылдар саудырап бос қалды. Болашағы бар деп танылған осы елді мекендер қазір де баяғы күйде қаңырап тұр деп айтуға болады. Президенттік қор алғашқы қадамда қандастарымызды осы ауылдарға орналас тырса, ондағы бос тұрған үйлерді сатып алып оларға тегін берсе, көшіп келген ағайын үшін бұдан артық не керек? Бұлай болғанда, «Нұрлы көштің» қаржысына салынған бір үйдің құнына бұл жерден кемінде үш не төрт тіпті бес отбасына баспана әперуге әбден болады. Сосын олардың өздері де аталмыш қорға аз болса да қаржы құюға ықылас білдіре бастайды. Екінші кезеңнен бастап қажетіне қарай жаңа үйлер, тіпті ауылдар салуды қолға алып, жалғастыру керек. Бұл жеке менің ғана пікірім, ойым емес, әлемде бар, нәтижесі өнім берген озық тәжірибе. Алыста жүрген ағайынның арманы мен тілегі. «Әлемдегі қазақтың жалғыз ғана Отаны бар. Ол Тәуелсіз Қазақстан!» (Мен бұрынғы қорлардың жарғысы негізінде «Көші-қон қорының» жаңа жобасын жасап шықтым. Қажет болып жатса Ербол Орынбаев мырзаға ұсынуға дайынмын.) «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту Қазақстан дамуының басты бағыты». Көші-қон заңы кемелденіп, манағы шиелер шешіліп, біз ұсынған жоба іске асып жатса, бұл қазақ көшін көлікті етудің негізі болмақ. Шеттегі туыстар Қазақстанның Тұңғыш Президенті, Ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа осындай үлкен үміт артады әрі осы үмітінің жерде қалмайтынына сенеді. Ауыт МҰҚИБЕК Алматы қаласы болып су сын датып, 10 жылдың көлемінде кең да рия ға татитындай мөлдір нәр мен құнар берген болар. Бірақ «Мөлдір бұлақ» бұған тоқмейілсімейді, алда да жас зиялыларға қызмет етіп, олардың талабы мен талантын ұштап, шыңдап, биік белестерге жетелей береді. Жас ұрпақ «Мөлдір бұлақтан» су сын дасын. Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) «Мөлдір бұлақ» ұжымы САЙЫС ШАРА Қайраткерді еске алу Алматыдағы А.Чехов атындағы қалалық кітапханада көр некті қоғам және мемлекет қайраткері Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың 100 жылдық мерей то йына арналған «Заманымыздың заңғар ұлы» атты әдеби-таным дық кеш өтті. Кітапханадағы кешке Қазақстанның Халық жазушысы Мұхтар Шаханов, «Өлке» баспасының директоры, жазушы Мереке Құлкен, сатирик Нұртан Төлепберген, ақын, М.Мақатаев атындағы сыйлықтың лауреаты Аманхан Әлімұлы, Қонаев мұра жайының директоры Болысбек Батталха нов, «Алматыкітап» баспасының вице-президенті Бүбіхан Баратқызы, Рес пуб ли калық кітап мұражайы директорының орынбасары Мәншүк Досқараева сынды белгілі тұлғалар қатысты. Кеш қонақтары Димаш Ахметұлы жайын да жылы естеліктерін айтып, ақындар жалынды жырларын оқырмандарға тарту етті. Кездесу барысында М.Шахановтың «Жел тоқсан эпопеясы» атты деректі жинағынан алынған «Қонаевпен сырласу» атты кітабының тұсаукесері өтті. Кітап, негізінен, екі тұлғаның өзара диалогі ретінде өрбиді. Негізінен, Желтоқсан көтерілісін арқау еткен бұл кітапта ұлттық рух пен ана тілімізге қатысты көптеген мәселелер қозғалған. Тұсаукесер рәсімінен соң кеш қонақтары мен оқушыларға және студент жастарға Д.Қонаев өмірінен сыр шертетін екі бөлімнен тұратын кітап көрмесі ұсынылды. Көрменің «Димаш аға ұлылығы» деп аталатын бірінші бөлімінде қайраткер тұлғаның балалық шағы, отбасы жағдайы, еңбек жолдары туралы еңбектер қойылса, «Ұлы адамдар ұмытылмайды» деп аталатын екінші бөлімде тұлғаның айтқан сөздері мен баяндамалары назарға ұсынылған. Кеш соңында М.Шаханов өзінің жаңа кітабына қолтаңбасын жазып, оқушылар мен студент жастарға табыс етті. Арай ЕРМЕКҚЫЗЫ Қостанайда мысықтар көрмесі өтті Қостанай облысының Рудный қаласында өткен халықаралық деңгейдегі көрмеде 50 мысық сайысқа түсті. Өз марғауларының бағын сынауға қостанайлық тармен қатар Магнитогорск, Челябі, Қызылжар қаласының тұрғындары да асыға жетті. Жыл сайын дәстүрлі түрде ұйымдастырылып келе жатқан аталмыш көрмеге алғашқы рет корниш рекс, америкалық керл және регдолл сынды сирек кездесетін тұқым нан шыққан мысықтар да қатыс ты. Байқауда бақталастарына шаң қаптырып, жиналған жұртты тамсандырған регдолл тұқымынан шыққан Черри Лорисси мус деген мысық жеңіске жетті. Қы зыл жар дан келген жеңімпаздың иесі Елена Кимнің айтуынша, Черри Лориссимус Америкадан арнайы әкелінген мысықтардың «таза тұқы мы» екен. Нина ГРИНАКОВСКАЯ, Халықаралық мысықтар көрмесінің судьясы: Черри Лориссимус Қазақстанда өте сирек кездесетін регдолл тұқымының озық өкілі. Сондықтан мысықтар көрмесінің жеңімпазы болуға әбден лайық. Көрмедегі мысықтардың барлығы ерек ше күтім көріп, қожайындарының аялы алақандарына әбден үйренгендері бірден байқалып тұрды. Оның үстіне мысығына шырайлы шапағаты мен мерейлі мейірімін аямай төккендер марғауының нарықтық бағасын айтып, одан өрбіген ұрпа ғын неғұрлым қымбатқа сатуға тырысып бақты. Көрмеге шығарылған марғаулардың бағасы жағынан Магнитогорск қаласынан келген Татьяна Чувакованың құлқыны бәрінен асып түсті. Корниш рекс тұқымынан шыққан Интерчемпион титулы бар Zorro Ladies Conqueror атты мысығын мақтанышпен таныстырған ресейлік әйел сүйікті жануарының әр марғауын 1000 евроға бағалап, саудаға салды. Ал Ричард атты қостанайлық скотиш страйд екі номинация бойынша жеңіске жетті, мысыққа арналған киімдер сайысы бойынша шотландтық килт киіп, сәнімен ерекшеленген Ричард «ең ірі мысық» атағын да жеңіп алды. Әсел МИЗАМҚЫЗЫ Тіл-көзден сақтасын деп тұмар таққан Тұмар дегенді молдалар үшкіріп, дұға жазып беретін, мойынға тағып жүретін киелі зат сияқты көретін едім, сөйтсем тұмарды малға да тағады екен ғой. Оның сыры неде? Мирас БЕГІМҚҰЛОВ, Алматы Иә, тұмарды малға да тағады. Оның да өзіндік сыры бар. Көздің сұғынан, тілдің уынан қорғап жүрсін деп молда, имамдарға дұғалатып, жүйрік атқа, сүтті сиырға, жаңа туған құлын мен бота ға көз тимеуі үшін тағып қояды. Жаңа туған нәрестеге көз өтпесін деген ырыммен бас киіміне көз моншақ, үстіне тұмар тағып қою қазірде де бар. Одан ешқандай зиян жоқ. Негізінде тұмарды адамдар тек мойынға ғана тақпайды. Әртүрлі бағалы тастардан арнайы жасатып, оны молда, емшілерге оқытып, бас киімге, киімнің жағасына да тағып қояды. Тұмардың мағынасына қарай: жастық, қиық, лағыл, алтын, тұмарша, тіллә деген атаулары бар. Бұлардың бәрі де алтын, күміс, лағыл, жауhар тастармен безендіріліп жасала ды. Бұдан басқа жақсы, қымбат матадан және былғарыдан үш бұрыштап немесе қиықшалап жасалатын түрлері де бар. Біз шаншар қыз айттырудың белгісі Бір жолы автобуста келе жатып екі әженің «баяғыдағы «біз шаншар» салтын қайтадан дәстүрге енгізсек болар еді, қыздарымыздың оң жақта отырып қалуы көбейді» деген әңгімелерін құлағым шалып қалды. Әңгіме леріне килігіп, сұраудың ретін таппадым. Сондықтан «оң жақта отыру» деген не, «біз шаншар» деген не екенін сіздерден сұрауды жөн көрдім. Ақсымбат БАЯНОВА, Қостанай қаласы Қыздардың балиғат жасына толып, оңысолын танып, өмірден өз теңін тапқан соң соған күйеуге шығуы табиғаттың заңы. Бүгінде әлгі әжелеріміз айтқандай, тұрмыс құрмай, жалғыз басты болып жүре беретін бойжеткендердің көбейгені рас. «Оң жақта отыру» деген күйеуге шықпай, үйінде отырып қалған қыздарға қарата айтылатын сөз. Ал «біз шаншарға» келетін болсақ, ертеде ауылдың ақсақалдары, бір топ ер-азаматтары жиналып, қызы бар үйге қонаққа келеді. Өздерінің тұрмыстарына қатысты онымұны әңгіменің басын шалып, қонақасын жеп болған соң қандай шаруамен жүргендерін айтпай, қоштасып аттанып кетеді. Әдетте ауыл ақсақалдары қаралы хабар жеткізгенде ғана осылай топ болып суыт келеді. Ал әлгіндей, ештеңе айтпай кету жамандықтың бел- гісі емес. Олар кеткен соң үй иелері қонақтардың отырған жерінен жерге қадалған бізді тауып алса, ол «бізде ұл бар, сізде қыз бар, құда болайық» дегенді білдіргені.

6 6www.alashainasy.kz АЛАШ АЗАМАТЫ АЛАШ-АҚПАРАТ Рақымшылық туралы заң әскерилерге де қатысты Осы жылдың қаңтар айы ның ал ғашқы 20 күнінде әс ке ри қыз мет орнын тастап қашып кет кен әскери лерге рақымшылық жасалады. Ол үшін жауапқа тар ты лушы шілденің соңына дейін өз кінәсін мойындап қайтып келуі тиіс. ҚР Қарулы Күштері Әскери полициясы бас басқармасының хабарлауынша, мұндай жеңілдік «Қазақстан Республикасы мемлекеттік Тәуелсіздігінің 20 жылдығына байланысты рақымшылық жасау туралы» Заңының күшіне енуіне байланысты қарастырылып отыр. Өткен желтоқсан айының соңында ҚР Президенті қол қойған заң 22 қаңтардан бастап өз күшіне енген болатын. «Бір айта кететін нәрсе, аталған заңның әскери қызметшілерге де қатысы бар. Егер 22 қаңтарға дейін бөлімді немесе қызмет орнын өз бетімен тастап кеткен әскери қызметші 22 шілдеден кешікпей әскери басқару, әскери полиция немесе құқық қорғау органдарына кінәсін мойындап кел се, заңда көрсетілгендей, қылмыстық жауаптан босатылады», дейді бас бас қар ма мамандары. Болатбек МҰХТАРОВ Қызғаныштан ғашығын өлтірді Ғашықтықтан көзі қарауытқан тараздық жігіт өзінің сүйгенін қызғаныштан буындырып өлтірді. Бұл сұмдық оқиға жабулы қазан жабулы күйінде қалар ма еді, егер де жігіттің анасы болмағанда... Оқиға былай өрбіген: досымен арақ ішіп отырғанда анасы баласының құпиясын естіп қояды. Оның айтуынша, әбден араққа сылқия тойып алған баласы досына сүйген қызын буындырып өлтіріп, үйдің жертөлесіне көміп тастағанын айтады. Шошынған ана тез арада тәртіп сақшыларына қоңырау шалады. Оқиға орнына шұғыл топ пен сарапшы-криминалистер жетті. Аталмыш жерді қазғанда жас қыздың мәйіті табылды. Құқық қорғаушылар осыдан біраз уақыт бұрын із-түзсіз жоғалып кеткен 16 жастағы А-ны бірден таныды. Марқұм қыз «достарыма кеттім» деп үйден шығып кетіп, қайтып оралмаған. Ал оның «ғашығы» жайлы ата-анасы білмейтін болып шықты. 20 жастағы жігіт анасының қоңырау шалғанын сезіп қалып, қашып кеткен. Бір жарым тәуліктен кейін ол туысқанының үйінде тығылып жатқан жерінде қолға түсті. Ол Алматыға өзінің сыбайластарына қашып кетпек болған жылы ол тонау және ұрып-соғу бойынша сотталған болып шықты. Кінәсін бірден мойындаған ол енді 15 жыл бас бостандығынан айыру жазасына кесілуі мүмкін. Гүлжан КӨШЕРОВА Екі аптада 62 қару тапсырды Ақпан айы туғалы Ақтөбе облысының тұрғындары өз ерік терімен полицияға 62 қару- жарақ тапсырды. Оның төртеуі ойық ұңғылы қару да, 38-і оқ-дәрі. Ақтөбе облыстық ІІД баспасөз қызметі өз еркімен тапсырушыларға қару-жарақ үшін сыйақы берілетінін айтады. Өз еркімен қару тапсырушы азаматтарға берілетін сыйақы мөлшері 6-дан 100 айлық есептік көрсеткішке дейінгі аралықта. Қаржы көлемі қару түрі, оның жарамдылығы мен арнайы сарапшылардың бағалауына қарай бекітіледі. Қазір баллистикалық сараптама 12 калибрлі ТОЗ мылтығын тексеру үстінде. Оны полицияға 69 жастағы зейнеткер әйел әкеп тапсырған. Осыдан 13 жыл бұрын қайтыс болған күйеуінен қалған естелікті зейнеткер осы кезге дейін сандықтың түбінде сақтап келген екен. Қару үшін сыйақы берілетіндігін естіп, дара ауызды аңшы мылтығын полицияға алып келген. Сарапшылар бұл қаруды қолдануға жарамды деп шешсе, зейнеткерге теңге беріледі жылы тап осындай акция кезінде полиция халықтан 63 ойық ұңғылы қару, 143 тегіс ұңғылы мылтық және 26 мыңға жуық оқ-дәрі жинап алған болатын. Биылғы акцияның басталғанына екі аптадай болды. Әзірше жиналғаны 62 қару-жарақ. Ақпан айының 1-і күні басталған акция наурыз айының 31-і күні аяқталады. Облыс бойынша өткізіліп жатқан акцияға респу б- ли калық бюджеттен 14 миллион 192 мың теңге бөлінген. Жаңагүл НИЯЗМАҒАНБЕТОВА, Ақтөбе ДАТ! Марат ӘЙНЕКОВ, суретші-монументші, мүсінші, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері: Өз мамандарымыздан шетелдіктердің қандай артықшылығы бар екенін түсінбеймін Марат аға, біз өзіңізді Абай Құнанбаев, Шәкәрім Құдайбердиев, Жамбыл Жабаев, Ыбырай Алтынсарин, Мағжан Жұмабаев, Сәкен Сейфуллин, Қаныш Сәтбаев, Шәкен Айманов секілді көптеген қазақтың маңдайалды тұлғаларының бейнесін жасаған мүсінші ретінде танимыз. Сіз мектеп бітірген сонау жылдары қазақтан шыққан мүсінші деген тіпті жоқтың қасы еді. Осы өнерге деген құштарлық өзіңізде қалай пайда болды? Кішкентай күнінде баланың бәрі шимайлауға құмар ғой. Мен де сол бала кезімнен жарларды, жерді сызғылап ойнауға, қолыма түскен қағазға сурет салуға ерекше аңсарым ауатын да тұратын. Мектеп бітірер алдында үлкен бір көрмеге барып, тамаша әсер алғаным соншалық мүсін өнерін өміріме серік етуге бел байладым. Өзімнің туып-өскен жерім, Қарағанды облы сының Балқаш қаласындағы орта мек тепті бітіргеннен кейін кәсіби түрде сурет ші, мүсінші мамандығын игеру мақсатын да Алматыға келіп, Н.Гоголь атындағы көркем сурет училищесіне оқуға түстім. Оқып жүріп, арасында әскери борышымды да өтедім. Осы оқу орнын үздік бітіріп шыққан нан кейін мені жолдамамен қазіргі Санкт-Петербург қаласына оқуға жіберді. Онда Көркемөнер академиясын суретшімүсінші мамандығы бойынша алты жыл оқып, үздік бітіріп шықтым. Мұнда белгілі акаде мик тер В.Б.Пинчук, М.К.Аникушин секілді есімдері бүкіл Одаққа белгілі мүсіншілерден дәріс алдым. Оқуды тамамдағаннан кейін сол жерде қалуыма ұсыныстар жасалды, алайда мен елге қайтқым келді. Сөйтіп, көп ұзамай Алматыға оралдым. Білуімізше, сіздің алғашқы үлкен жұмысыңыз қазақтың батыр қызы Әлия Молдағұлованың ескерткіші екен... Иә, мен Ленинградтан оқу бітіріп Алма тыға келгенімде, мұнда қазақтың қос шынары Әлия мен Мәншүктің ескерткішін жасауға байқау жарияланған екен. Осы байқауда бағымды сынап, жеңіске жеттім. Сонымен, Әлияның ескерткішін жасау маған бұйырды. Әлия туралы бұрыннан естіп жүрсек те, жұмысқа кіріскен кезде естіген дерек аз болады екен. Сондықтан Әлия туралы мақалалар жазылған газеттерді, қолыма түскен барлық мәліметтерді жинастырып, әдебиеттерді оқи бастадым. Ескерткіш орнатылатын, Әлияның қаза тапқан жері Ресейдің Псков облысындағы Новосокольники қаласына барып, жергілікті тұрғындармен жолығып, әңгімелестім. Олардың Әлия туралы әңгімелерін тыңдап, көз алдыма батыр қыздың бейнесі келді. Өзі қаршадай он жеті жасар қыз қолына мылтық ұстап, Отан үшін жанын қиған еді. Бет-бейнесін көз алдыма келтіріп, бар болмысын сезінгенде барып Әлияның ескерткішін жасауға кірістім. Міне, осыдан кейін жоғарыда өзіңіз атаған тұлғалардың ескерткіштері біртіндеп жасала берді. Әр тұлғаның өз ерекшелігі болды. Олардың әрқайсысының мүсінін соғарда мен кейіпкер лерімнің өмірін зерттеп, шығармаларын зерделеп, жүрегімнен өткіземін. Сонда ғана балшықтан, ағаштан, қоладан жасалатын бейнелерден адамның ішкі дүниесін, ойын оқуға болады. Бүгінде тарихи деректері сақталса да, нақты суреттері сақталмаған көптеген хандар мен батырлардың ескерткіштері жобалап жасалынады. Бұларды әр мүсінші өз ата-бабасына ұқсатып жасайды деген пікірлер жиі айты лады. Осы мәселеге сіз не айтар едіңіз? Нақты адамның бейнесін жасап шыға ру үшін, әрине, оған дерек керек. Көбіне деректер аз болғандықтан, ерте заманда өмір сүрген хандар мен батырлардың ескерткіштері олардың жақындарына қарап, сол заманның адамдарына келтіріліп, жобамен жасалады. Сондықтан әр суретші, мүсінші белгілі біреудің бейнесін жасарда жан-жақты ізденіп, зерттеуі тиіс. Осы тұста баса айтарым, негізінде, әңгіме ескерткіші жасалған тұлғаның бет-бейнесінің ұқсауында емес, әңгіме оның көркем образын аша алуында. Ақын-жазушыларымыздың шығар маларында адамның бет-бейнесі ғана емес, мінез-құлқы, ой-өрісі суреттелуі арқылы образы ашылады ғой, мүсін өнері де дәл сол сияқты. Мәселен, халық арасындағы Абылай ханның көзі ұқсамайды, Қабанбайдың мұрны ұқсамайды деген әңгімелер ұсақ-түйек нәрселер. Өйткені бұл фотоаппараттан түсірілген сурет емес. Тас тан немесе қоладан, мейлі ағаштан жасал ған бейне болсын, ең бастысы оған рух беру. Ескерткішті көрген адам сол адамның рухын сезінуі керек. Сіз Еуропаның бірнеше мемле кеттерінде болдыңыз, Түркияда біраз жыл жұмыс істедіңіз. Өзге мемлекеттермен салыстырғанда біздің елдегі мүсін өнерінің деңгейін қалай бағалар едіңіз? Мүсіншілік бізге кейін келген кенже өнер. Қазақ мұсылман болғалы бұл өнерге көңіл бөлінбеді, күнә деп саналды. Біздің шалдар тіпті суретке де түспейтін. Сол себеп тен біз өнердің бұл саласында басқалармен салыстырғанда кейін қалдық. Қазақтан шыққан алғашқы кәсіби мүсінші Наурызбай Хакімжанов Украинадан білім алып келген соң, жылдары біртіндеп мүсін өнері дами бастады. Одан кейін 70-жылдары біз келдік. Жалпы, Өнер академиясы ашылғанға дейін мүсіншілердің саны саусақпен санарлықтай ғана болды. Кейіннен саны да, сапасы да өсті. Бүгінде мен белгілі мүсінші деп Төлеген Досмағамбетов, Ескен Серкебаев, Мемлекеттік сыйлықтың иегері, белгілі мүсінші Бақыт Әбішев, Еркен Мергенов деген азаматтарды ерекше атар едім. Қазір осы өнерге қызығушылық танытатын жастар көбейіп келеді. Бүгінде бұрынғыдай мемлекеттік тапсырыстар көп емес, қаржысыз көрме өткізу тіпті мүмкін емес. Алайда соған қарамастан, жастар талпынып, өз маңдай терлерімен жасаған жұмыстарын күнкөріс үшін сатып, пұл қылып жүр. Шамала ры жеткендер көрме де ұйымдастырады. Жалпы, қазіргі заманда өнермен пайда табу оңай емес. Жүйе өзгеріп, нарық келгелі өнермен шұғылданып жүрген адамдарға өте қиын болды. Мен Польшада, Германияда, Сингапурда басқа да мемлекеттерде қызмет істегенімде ол жақтағылар кеңестік білім нің тереңдігіне, сапалылығына таңғалатын. Студент кезімізде аптасына 18 сағат сурет салуға бөлінетін. Кейін соның жемісін көрдік. АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ... Өкінішке қарай, Астана болсын, Алматы болсын, еліміздің көптеген қалаларында көшелерге, саябақтарға, аллеяларға түйенің, бұғының, қасқырдың, сондай-ақ неше түрлі жануарлардың мүсіндерін қою сәнге айналды. Мүмкін, мұндай мүсіндер қажет те шығар. Бірақ мені қынжылтатыны, осы мүсіндердің бәрі Қытайдан әкелінеді. Бізде оқу бітіріп жатқан қаншама жас кәсіби мүсіншілер бар. Неге соларға жасатпасқа? Сонда біз болашақ мүсіншілерді не үшін оқытып жатырмыз? Жалпы, қай салада болсын әншілерді де, сәулетшілерді де шетелден шақырту мәртебе секілді. Ал біздің сәулетшілеріміз мешіт, шіркеу болсын, мәдени ғимараттар немесе тұрғын үй болсын ешкімнен кем салмайды. Мен өзіміздің мамандардан шетелдіктердің қандай артықшылығы бар екенін түсіне алмаймын. Әйтеуір, шетелдік мамандардың қалтасын қампайтып жіберуге құмармыз. Ал өзіміз мемлекеттен қандай да бір тапсырыс ала қалсақ, еңбекақымызды ала алмай сандалып жүргеніміз. Қолымызға берілуі тиіс қаржы анаған-мынаған ұсталып, соңында, әйтеуір, тиынтебенге әрең жетеміз. Жаңа бір сөзіңізде ислам дінінің мүсін өнеріне қарсылығын айтып қалдыңыз. Дін демекші, өзіңіз мұсылман елдерінде талай қызметтік сапарлармен болдыңыз, тіпті дәріс те оқыдыңыз. Демек, исламға берік мемлекеттерде бұл өнер өркен жайған ғой? Бұл өнер де адамның бойына Алладан беріледі ғой жылы Елбасы ның қолдауымен Мәскеуде ұлым Саид Әйнеков екеуміз Абайдың ескерткішін аштық. Одан кейін 2007 жылы Ирандағы елшілік шақырып, Тегеранда да Абайдың ескерткішін қойдық. Сол кезде Тегеранда 12 жыл бойы салынған кітапханасында болдық, онда Қасым ханның қолжазбасы бар екен. Иран дінге өте берілген нағыз мұсылман мемле кеті. Соған қарамастан, мұнда аятолла Хаменеидің үлкен ескерткіші бар. Бір таңғаларлығы, Тегеран, Исфахан секілді басқа да қалаларындағы ескі мешіттерде адам бейнеленген суреттер ілінген. Тегеранға 150 шақырым жерде біздің мына Талғар секілді шағын ғана бір қаласының тіпті әр көшесінің қиылысында қоладан құйылған, тастан жасалған мүсіндер қойылған. Бұл туралы жергілікті тұрғындардан сұрастырсақ, парсылар екі қауымға бөлінеді екен. Бірі дінге қатты берілсе, екіншілері өздерінің ата-бабасынан қалған ескерткіштерді ерекше әспеттеп, көне замандағы ақында рының, жазушыларының, ұлы тұлғаларының ескерткіштерін жасайды екен. Меніңше, тек Иранда ғана емес, басқа да мұсылман мемлекеттерінде мүсін өнері өркендеген. Мен 11 жыл бойы Түркияда тұрдым жылдары Түркия мен Қазақстан арасын да байланыс орнай бастаған кезде қызым сол жаққа оқуға түскен болатын. Ол жақта қыздарға қатал қарайды, сондай-ақ қыз баланың жырақта жүргені ата-ананы да алаңдатады екен. Қызым Түркиядағы оқуын қалай жалғастырар екен деп екі ойлы болып жүрген кезімде америкалық бір азаматтан маған Түркияда анасына арнап салғызбақшы сарайына көмектесуіме ұсыныс түсті. Ол менің Ә.Қастеев мұражайында өткен көрмеме қатысып, менің ағаштан, тастан, қоладан да мүсіндер соғатынымды көріп ұсыныс жасаған екен. Сонымен, Түркия ға үш айға барып, 11 жыл сол жақта тұрдық. Анкарада мүсін өнерінен дәріс бердім. Белгілі қоғам қайраткері Ататүріктің бірнеше ескерткішін жасадым. Көрмелер, жәрмеңкелер өткізіп, халықаралық түркі мәдени ұйымы ТҮРКСОЙ ұйымдастырған көрмелерге қатысып тұрдық. Түріктер басқа мұсылман елдерімен салыстырғанда Еуропаға жақындау екен. Ол жақта Еуропадан оқып келген мамандар көп жұмыс істей ді. Ал жергілікті тұрғындардың арасында бұл өнерді қабылдайтындары да бар, қабылдамайтындары да бар. Діни оқу орын дарында оқитындар бет-ауыздарын тұмшалап, мешіттің айналасында жүреді. Олар өнерден мүлде жырақ. Бірақ кейінгі он шақты жылдан бері Түркияның әр қаласында өнер университеттері көптеп ашылып, жастар өнер-білімге талпынуда. Сондықтан бұл елде сәулет өнері жақсы дамып келеді. Өткен жылы сіз ойшыл ақын Шәкәрімнің қартайған шағындағы бейнесін жасаған екенсіз... Осыдан біраз уақыт бұрын Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Суретшілер одағы Шәкәрім нің мүсінін жасауға байқау жариялаған болатын. Осы байқауға қатысып, көрмеге Шәкәрімнің мүсінін қойдым. Нәтижесінде осы мүсін марапатталып, жақында Ә.Қастеев мұражайына қойылды. Шәкәрімнің бұл мүсінінің бұған дейінгілерінен ерекшелігі оның ұлғайған шағындағы бейнесіне қарап жасалуы. Бұл кісінің үш суреті сақталған екен. Біріншісі 1905 жылы қажы лыққа барарда құжатына сурет керек болып түскен суреті. Одан кейін бір орыс ғалымы түсірген бүркіт ұстап отырған суреті сақталыпты. Соңғысы, 73 жасында түскен суреті жақында Семейдің мұрағатынан табылды. Бұл суретке мұқият қарасаңыз, Шәкәрім орыстың белді жазушысы Лев Толстойға ұқсайды. Шәкәрім Толстоймен тығыз шығар машылық байланыста болып, хат алмасып тұрған. Шәкәрімді зерттеген адам ол кісінің әр саладан хабары бар, жан-жақты болғанын жақсы біледі. Өзі мерген, музыка лық аспаптарда ойнаған, нота білген, сағаттарды жөндей алған, математикадан хабары болған Шәкәрім қажының тағы бір қасиеті барған жерінен кітап жинайтын болған. Шәкәрімнің шығармалары ғажап, оқи отырып терең философияға бойлайсың. Ол кісінің мүсінін жасауға ерекше ынтамен кірістім. Соңғы жұмысыңыз, қазақтың біртуар ұлы Дінмұхамед Ахметұлы ның ескерткіші қай өңірге қойылмақ? Биыл Дінмұхамед Қонаевтың 100 жыл дық мерейтойына орай Алматы облысының бір топ іскер азаматтары бұл кісінің ескерткішін жасауға байқау ұйымдастырған болатын. Саид екеуміз осы жарысқа да бел сене қатысып, жеңіп шықтық. Қазіргі таң да Қонаев ақсақалдың қоладан құйылған мүсіні дайын тұр. Ескерткіш Талдықорған өңіріне қойылады деп жоспарланған болатын. Белгілі бір себептермен қазірше ескерткіш әлі орнатылмады. Сәті түссе, осы жылдың соңына дейін Талдықорған топыра ғында Қонаев ескерткіші ашылады. Қазіргі кезде жеке адамның ескерткішіне қарағанда, белгілі бір тақырыпқа арналған композициялық ескерткіштерге деген қажеттілік бар секілді. Айталық, Алаш арыстарына арналған композиция лық ескерткіштер керек-ақ. Біз Суретшілер одағына қарайтын бол ған соң жыл сайын одақ суретшілердің, мүсіншілердің, қолөнер шеберлерінің, басқа да сала мамандарының симпозиумдарын өткізіп тұрады. Мысалы, былтырғы жылы кескіндеме өнерінің мамандарының басын қосып, жиын өткіздік. Жиынға көрші лес Қырғызстаннан, Өзбекстаннан, Ресей ден мамандар келді. Сондай-ақ таяуда мүсіншілердің үлкен көрмесін ұйымдастырдық. Мамандар жиналған осындай бас қосуларда көптеген проблемалар қылаң береді, оларды бірлесіп талқы лаймыз. Сіз айтып отырған композициялық ескерткіштердің халық үшін, болашақ ұрпақ үшін қажеттігі бар екені рас. Алайда бәрі де билік тің өнерге деген көзқарасына, саясатына байланысты. Бұрындары құзырлы орындар осындай тұлғаларға ескерткіш орнатылуы керек деп арнайы бағдарламаға енгізіп, алдын ала жоспарлайтын. Сөйтіп, мүсіншілерге тапсырыс беретін. Бүгінде мемлекеттік тапсырыстар өте аз болғандықтан, мүсіншілер өздігінен ойына келген ескерткішті жасай бермейді. Айталық, ауылдық, қалалық жерлердің басшылары біздің ауылға немесе осындай көшеге мынандай композициялық ескерткіш керек деп ұсыныс жасаса, мүсіншілер оларды жасаудан аянып қалмайды. Қазіргі заманда бұған мүмкіндік те, материал да жетеді. Ағаштан оясың ба, тастан қашайсың ба, қола дан құясың ба немесе материалды шетелден алып келесің бе, шектеу жоқ, қажетті құрал-сайманның да түр-түрі бар. Жалпы, композиция іздеу, жасау қиын емес. Шүкір, мамандар бар, тек тапсырыс керек. Бүгінгінің байлары ғаламат сарай салдырып, ауласына түрлі мүсіндер қоюды сәнге айналдырды. Егер сізге бір қалталы азаматтан үйінің жанына қоятын мүсін жасап беруге ұсыныс түссе қабыл алар ма едіңіз? Егер идеясы жақсы, ойға қонымды мүсін болса жасап беруге неге келіспеске? Келісер едім. Бірақ мен осы уақытқа дейін қазақтың қалталы азаматтарының арасында өнерге шын жаны ашитын, қазақ өнер иелерін құрмет тұтатын азаматтарды кездес тіргенім жоқ. Түркияда тұрғанымда да ондай адамдар кездеспеді. Көбінесе ақшасы бар байлар өздерінің зәулім сарай ларын өз туған жерінде емес, шетелдерде салуға құмар. Әңгімелескен Айнұр СЕНБАЕВА Ресей түрмесіндегі қазақстандықты елімізге ауыстыруға бола ма? Туысқанымыз Ресейдің Орынбор облысында жазасын өтеп жатыр. Оған біздің жиі барып тұруымызға мүмкіндік жоқ. Ресейде түрдеме отырған қа зақстандық азаматтарды еліміздегі түзеу мекемелеріне ауыстыру мүмкін бе? Нұржігіт АҚПАНОВ, Қостанай қаласы ҚР Қылмыстық-процессуалды кодексінің 540-бабына сәйкес, шетелдік мемле кет сотымен бас бостандығынан айырылған Қазақстан Республикасының аза маты, оның заңды өкілі мен жақын туыстары, сондай-ақ шет мемлекеттің құзырлы органы ҚР Бас прокурорының атына сотталғанның өз елінде жазасын өтеу мәселесін қарастыру туралы өтініш жаза алады. Ресейде түрмеде отырған қазақстандық азаматтарды еліміздің түзеу мекемелеріне ауыстыруы мүмкін. Бірақ алдымен Қазақстан мен Ресейдің прокуратура органдарымен өтінішті қарап, сотталған адамға қатысты ерекше жағдайларды зерттеуі тиіс. Кемені басқару құқығын қалай алуға болады? Шағын кемелерді пайдалануға құқық алу үшін не істеу керек, қандай мемлекеттік органға хабарласу керек? Қандай құжаттар талап етіледі? Берікқали САХИЕВ, Ақмола облысы Шағын өлшемді су көліктерін басқару құқығына куәлік берумен ҚР Көлік және коммуникация министрлі гінің Көліктік бақылау комитеті айналысады. Қажет құжаттар: кеме жүргізушілерін даярлайтын оқу ұйымдары берген әуесқой-кеме жүргізушілер даярлау курсын бітіргені туралы анықтама; аумақтық органдар берген жеке кеме жүргізушісінің карто ч- касы; тұтынушының тұрғылықты жеріндегі денсаулық сақтау мекемесі берген медициналық анықтама ( 083/У үлгі); 3x4 см өлшемді үш фотосурет. Куәлік тиісті аттестациялық емти ханды жақсы тапсырған соң беріледі.

7 ДОДА 7 СӘТІ ТҮСКЕН СҰХБАТ «Арландар» екіге бөлінген бе? Биылғы маусым былтырғыға мүлдем ұқсамайды, деп бастады әңгімесін Бейбіт Бүр кітұлы. Барлық құрлықты біріктіріп, екі топқа бөліп тастағанын айтпағанның өзін де, былтырғы маусымда фаворит болған «Париж Юнайтед» биыл аутсайдерлер қатарында, ресейлік команда өткен маусымда ілініп-салынып әзер жүрген еді, биыл құлпырып шыға келген. Мұны биылғы маусымның Олимпиада жылымен тұспа-тұс келгенімен түсіндіруге болатын шығар. Лицензия алып қойған жігіттер Лондонға түпкілікті дайындалуда. Ал «Астана арландарының» жағдайы қалай? Команда қалай жаттығуда? Ширек финалға шығып қойғанымызды, енді плэй-оффта Мексика командасымен кездесетінімізді білесіздер. Ал команда, негізі, екіге бөлініп жаттығуда. Маусым алдында біздің бас демеушіміз Kegoc компаниясы «алматылық жігіттер, яғни Қанат Ислам, Данияр Үстембаев және Міржан Рахымжанов сынды алматылықтар Нельсон Лопестің қол астында жеке жаттықсын» деген бұйрық берді. Нельсонды, негізі, Бауыржан Оспанов демеп отыр ғой. АҚШтан өзі әкелген. «Жігіттерді екіге бөлмей-ақ қояйық. Командаға кері әсер етеді» деп ал ды нан өтіп, түсіндіріп айтқанбыз. Бірақ өз пікірлерін айтып қоймады. «Нельсонды Қанатқа бола шақыртқанмын. Алматылық жігіттерді енді өз қолына алсын. Әсіресе Қанатпен жеке айналыссын. Онда сіздердің жұмыстарыңыз болмасын!» деп бұйыр ғандай болды. Мұны дұрыс деп санамаймын. Команданың ішінен команда жасақтау ешкімге де абырой әкелмейді. Нельсон Лопестің Қанатты қаншалықты жеңіске жетелегенін өздеріңіз де көріп жүрсіздер. Шы нын айтсам, оның не істеп, не қойып жүргенін өзім де білмеймін. Дегенмен Руслан Мырсатаев бұл бапкерден бас тартты. «Оның жаттықтыру жүйесі маған келіңкіре мейді, мен бұл бапкермен жұмыс істей алмаймын» деп бізге өзі келді. ШАЙБАЛЫ ХОККЕЙ Бүгін «Астана арланда ры» топтық кезеңнің соң ғы кездесуін өткізеді. Саңлақтарымыз Алматының Балуан Шолақ атындағы спорт кешенінде Үндістанның «Мумбай жойғыштарын» қабылдайды. Осы жекпежек кешінің алдында біз «арландардың» бас бапкері Бейбіт ЕСЖАНОВПЕН жолығып, команданың қазіргі хал-ахуалы жайында әңгімелескен едік. Бәлкім, бапкерді АҚШ-тан емес, Украинадан алдыртқан дұрыс болар ма еді? Бұл елдің боксы соңғы кезде көш бастап келеді дегендей... Украина әуесқой бокста алда ғой. Ал әуесқой бокс пен біздің жүйе мүлдем бөлек. Ол жақта да алып бара жатқан мықты бапкер жоқ. Мәселен, «Милан найзағай ларында» Сергей Корчинский сол клубта өзінің жеке шәкірттері Деревянченко мен Волков болғандықтан ғана жүр. Сонда біздің «арландарға» шаршы алаңда не жетіспейді? Сұрақтың жауабы біреу-ақ: спаррингқарсылас тапшы. Біз өз сорпамызда қайнап жүрміз. Жігіттер жаттығу кезінде бір-бірімен жұдырықтасып әбден жалықты. Бір-бірін біліп алған. Ал, негізінен, осындай сырттан спарринг-қарсылас болуы керек. Жақында Алматы қаласының боксшыларымен бір күн жаттықтық. Ертеңінде-ақ боксшылары қашып кетті. Қала бапкері Карлос Сагарра да бізбен серіктес болудан бас тартты. Басқаларда да осы жағдай қайта ланды. Ұлттық құрама да бізбен бірге жат тық қысы келмейді. Өйткені жаттығу үдерісі, бағдар ламамыз бөлек. Жақын да «Динамомен» кездестік. Сонда олар Мәскеу маңындағы Чеховода дайындалатынын айтты. Онда кәсіпқой бокс шылардың базасы бар екен. Міне, ре сей ліктердің шаршы алаңда өздерін нағыз кәсіпқой боксшы ретінде ұстайтындықтары сондықтан. Қазақстанда, өкінішке қарай, кәсіпқой бокс ба засы былай тұрсын, өздері де қалмады. Бейбіт аға, қазір «Астана арландарында» қай салмақтың әусе лесі көп? Тек бізде ғана емес, қазір бүкіл әлем де ауыр салмақтың әуресі зор болып тұр. Бұл салмақта бәсекелестік өте аз. Қарап тұрсаң, осыдан төрт жыл бұрын дәурені жү ріп тұрған итальян Клементо Руссоның жұ дырықтасу мәне рі нашарлап кеткенімен, әлі де бұл салмақта көшбасшы өзі, оған қарсылас болар ешкім табылмай тұр. Біз де аса ауыр салмақта біраз боксшыларды қарастырдық. Ешқайсысы жарамады. Тәуірі Руслан Мырсатаев пен Шуайб Болодинатс. Маусым басында Досжан Оспановты шақыртқан едік, екі жекпе-жекте жеңілген Досжан өзі арыз жазып шығып кетті. Бірақ, шынын айтсам, одан көңілім қалған еді. Өте жалқау, жаттығуға селқос қарайды, сылтауы көп. Кәсіпқой боксың былай тұрсын, әуесқой боксқа да жарамайды екен. «Боксты тастадым, басқа кәсіпке ауысамын» деп алдымнан өтті. Ал «Астана арландарының» сапында жаттығуға бірінші келіп, соңғы болып қайтатын жігіттер бар ма? Кімнің қалай еңбектеніп жүргені шаршы алаңда-ақ білінеді ғой. Риза болар жігіттер бар. Мерей Ақшалов, Ержан Мұсафиров сынды жігіттер өте еңбекқор. Мерей өте са- Тәжірибе тығырықтан алып шыға ала ма? Астананың «Барысы» өз айдынында Омбының «Авангардынан» 2:5 есебімен ұтылып қалды. Бұл үй демей, түз демей Омбы хоккейшілерінен жетінші рет ұтылулары. Нұрғазы САСАЕВ Көп ұзамай Құрлықтық хоккей лигасында плей-офф додасы басталады. «Барыс» оған дейін бес ойын өткізуі керек. Дәл қазір елордалықтардың плей-оффқа шығатындығына шүбә келтіруге болмайды. Қалған бес ойында енді бір ұпай алса болғаны. «Барыс» хоккей клубының ресми сайтында мәлімденгендей, «Авангардпен» болған ойыннан кейін «Барыстың» бас бапкері Андрей Шаянов соны меңзеп өтіпті. Яғни «несіне шыж-быж боламыз, плей-оффқа бәрібір шығамыз» деген сенімділіктің лебі байқалады. Бізге салса, қалған ойындардың бәрінде жеңіске жетіп, турнир кестесінде неғұрлым жоғары орналасса дейміз. Сонда плей-оффтың алғашқы сатысында өзінен төмен орналасқан командамен кездесер еді. Ал бас бапкер аса саспайтындай. Кім біледі, мүмкін, хоккейшілерді титықтатып алуды ойлап, күш-жігерлерін плей-оффқа сақтап жүр ме?! Әй, қайдам... Дәл қазір бізді «Барыстың» жағдайынан гөрі ұлттық құраманың жағдайы көп алаңдатады. Әлем чемпионаты жақындаған Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Ширек финалға шығып алған «Мумбай жойғыштары» басты күшін плэй-офф бәсекесіне сақтап отырған сыңайлы (Үндіс тан командасы ширек финалда «В» тобында бірде-бір жеңіліс көрмеген Әзірбай жанның «Баку оттарымен» кездеседі). Ал ма тыға негізінен бір реттен ғана шаршы алаңға шыққан немесе дебютті айқастарын өткізетін боксшылары келді. Ал «арлан дардың» сапында бір өзгеріс бар. Жаттығу ке зінде жарақаттанып қалған Данияр Үс тембаевтың орнына алжирлік легионер Абделхафид Беншабла шығады. «Астана арландары» «Мумбай жойғыштары» 54 келі: Міржан Рахымжанов Иван Ильнитский (Украина) 61 келі: Самат Бәшенов Чарли Суарез (Филиппин) 73 келі: Рустам Сыбай Константин Сингур (Израиль) 85 келі: Абделхафид Беншабла (Алжир) Раул Кумар 91+ келі: Шуаиб Болодинатс (Алжир) Михаил Мунтян (Молдова) са йын «қалай болар екен, ә» деп тықыршып жүрміз. Өткен жолы жазғанымыздай, ұлттық құраманың жыл бойы, тым болмаса бір рет жиналмағанына берекеміз кетіп жүр. Бірақ бапкерлер құрамы бұл жағынан да саспайтындай. Құрлықтық хоккей лигасындағы ойыншыларымыз бен легионерлерімізге сенім артатындай. Осыдан бірер күн бұрын Астанада шайбалы хоккейден 2012 жылғы әлем чемпио натының таныстырылымы өтті. Оған Финляндия мен Швецияда өтетін бүкіләлемдік біріншіліктің ұйымдастыру комитетінің маркетинг жөніндегі директоры Киммо Лейнонен қатысты. Қазақстан Хель синкиде додаға түсетін топта бақ сынай тын болғандықтан, ұйымдастыру шылар тарапынан Финляндия өкілі келді. Осы шараға орай ұйымдастырылған баспасөз мәжілісінде Қазақстан ұлттық құрамасының бас бапері Андрей Шаянов пен бас менеджері Нұрлан Оразбаев жур налистердің сұрақтарына жауап берді. ҚР шайбалы хоккей федерациясының ресми сайты бас бапкердің «басты мақсат кіл мықтылар тобындағы орнымызды сақтап қалу» деген сөздерін жариялаған. Алайда бас бапкер әлем чемпионатында ел намысын кімдердің қорғайтындарын әлі айтпай отыр. Әйтсе де қырсық-жарақаттан аман болса, ел намысын «Барыстың» сапындағы Виталий Еремеев, Виталий Новопашин, Алексей Литвиненко, Роман Савченко, Талғат Жайлауов, Вадим Краснослободцев, Андрей Гаврилин, Федор Полищук, Константин Пушкарев, Роман Старченко сынды хоккейшілеріміздің қорғайтындықтарына күмән келтіруге болмас. Тек қайта- лап айтамыз, ешқайсысы да жарақаттанып қалмай, спорттық баптарында болса екен. Бұларға Құрлықтық хоккей лигасының басқа клубтарында ойнайтын хоккейшілеріміз қосылар. Мысалы, қақпашы Виталий Колесник, қорғаушылар Максим Семёнов, Алексей Васильченко және Евгений Блохин, шабуылшы Дмитрий Уппер. Былайша айтқанда, команданың негізі сол былтырғылар. Жаңадан қосылатындар некен-саяқ болар. Сол себепті бапкерлер құрамы алаңсыз. Тісқаққан, деңгейі жоға ры додада ысылған хоккейшілеріміздің тәжі рибелеріне сенім артуда. Кім біледі, бір жағынан, бұл да дұрыс шығар. Құрлықтық хоккей лигасының біруатты жігіт, мектепте де жақсы оқы ған. Ал Ержанды бір қалыпқа түсіру өте қиын. Көбіне өзі ойлағанды ғана істейді. Рингте бірбеткейлігіне салынып, ешкімге құлақ аспай кететіні де бар. Дегенмен жат тығуға бәрінен бұрын келіп, соңғы болып қайтатын бір жігіт бар. Ол Руслан Мырса таев. Өте еңбекқор жігіт. Бәрі содан үлгі ал са, жаман болмас еді. Дегенмен бір тү сін бейтінім, шаршы алаңда алғашқы екі раунд та тың жұдырықтасады да, үшінші-төр тінші раундта шаршап қалады. Негізі, жаттығуды жақсы жасайтын жігіт шаршы алаң да да шаршамауы керек қой. Бесінші раундта бойын қайта тіктеп алады. Соған қарағанда Руслан рингте шаршамайды, бірақ психологиялық тұрғыда жұмыс істеу керек сияқты. Алайда оған ешкімнің де өкпесі жоқ. Мырсатаев демекші, Руслан неге биыл тек Қазақстанда ғана жұдырықта сып жүр? Шетелге әлі бір рет те шықпаған... Айтайын, бірақ WSB басшылары, өз ге командалар білсе қалай болар екен?! Негізі, Русланда гепатит В ауруы бар екен. Өткен маусымда Азияда ғана жұдырық тасып, Қытай мен Оңтүстік Кореяда дәрі герлер тексерісінен әупірімдеп өтіп кетті. Өз жеріміз болған соң, бізде де дәрігерлер бұған көз қарауда. Ал биылғы маусымда біз Оңтүстік Америка, Еуропа командаларымен де кездесіп жүрміз. Бұлар да мұндайға өте қатаң қарайды. Шаршы алаңға шығармайды. Өйткені WSB ережесінде «мұндай ауру белгісі бар бокс шылар додаға қатыса алмайды» деп анық жазылған. Тіпті дәрігерлер гепатит В белгісі бар адамдарға бокспен шұ ғылдануға тыйым салады. Сондықтан Мырсатаевты тек өз жерімізде ғана шаршы алаңға шы ғаруға мәжбүрміз. Бейбіт аға, байқап отырамыз, жұдырықтасу кезінде қарсылас бапкерлері шәкірттеріне кеңес беріп, тіпті айқайлап ақыл айтып тұрады. Бізде бұл жағы тым жұмсақтау секілді. Неге жеңі ліп жатқан боксшыны бір сілкіндіріп алу үшін дауыс көтеріп, рухтандырып алмасқа? Раунд арасындағы үзіліс 1-ақ минут. Осы аралықта біз боксшыға айқайлағанша, қалай жұдырықтасу керектігін түсіндіруіміз қажет. Айқайлай бергеннен түк шықпайды. Оның үстіне, Қанат Ислам, Руслан Мырсатаев секілді боксшыларға қалай айқайлайсың? Олардың өз ақылдары да толысқан. Баппен түсіндірсең, не істеу керектігін біледі. Ал жастарға бір сілкіндіріп алу үшін дауыс көтеруге болады. Тіпті боксшыны ояту үшін беттерінен шапалақпен тартып қалған кездеріміз де аз болған жоқ. Мұндай тәжірибе бізде бар. Әңгімеңізге рақмет. Сұхбаттасқан Әзиз ЖҰМАДІЛ біріне іркес-тіркес ойындарынан жақсылап демала алмай жүрген хоккейшілерге жүктемені көп түсіргілері келмейтін шығар. Тек осы шешім (әлем чемпионаты қарсаңында ғана жиналамыз деген) жарға жықпаса болғаны. Біз ұлттық құрамамыздың жоғарғы дивизионда қалғанын ғана емес, 2014 жылы Сочи Олимпиадасына барғанын да қалаймыз. Естеріңізге сала кетейік, биылғы әлем чемпионаты 4-20 мамыр аралығында Фин ляндия мен Швецияда өтеді. Қазақстан құрамасы Хелсиньки тобында Канада, Финляндия, АҚШ, Швейцария, Словакия, Беларусь, Франция құра маларымен бірге мұзайдын додасына түседі. СУ ДОБЫ Қазаннан бір ұпай олжаладық Су добынан ерлер арасындағы Ресей чемпионатының алтыншы турында Алматының «Астана» деп аталатын клубы Қазанда екі ойын өткізді. Ресей чемпионатының 1-6 орындарды сарапқа салып жатқан үздіктер арасындағы бесінші турда Қазақстан клубы азулы «Штурм-2002» клубымен кездескен болатын. Бірінші күнгі матчта 5:11 есе бімен есе жіберсе, екіншісінде 6:9 есе бімен ұтылып қалған-ды. Ал алтыншы тур да Татарстан астанасы Қазанға барды. Жер гілікті «Синтез» клубымен сыңар кездесу өткізген ватерполшыларымыз бірінші күнгі кездесуде 4:7 есебімен ұтылып Киришидің көгілдір айдынында Су добынан ерлер арасындағы Ресей чемпионатының шешуші кезеңі енді басталса, әйелдер арасындағы додада бас бәйгеге қай командалардың таласатындығы белгілі болды. МАУСЫМ АРАЛЫҒЫНДА қалса, екінші күнгі матчта 5:5 есебімен тең түсті. Алғашқы кездесуде Пилипенко үш гол соғып, Жиляев бір доп енгізсе, екіншісінде Рудай хет-трик жасап, қалған екі голды Укуманов пен Жиляев соқты. Сөйтіп, «Астана» Қазаннан бір ұпай олжалап, Ресейдің бірнеше дүркін жүлдегері һәм осы елдің 2007 жылғы чемпионымен терезесі тең өнер көрсетті. Әзірше «Астана» Ресей чемпионатында 5-орында тұр. Бірақ Тараздың «Айша-Бибі» деп аталатын клубы жартылай финалға шыға алмады. Жартылай финалда Киришидің «КИНЕФ-Сургутнефтегаз» деген клубы Зло тустің шежіресі мол «Уралочка-ЗМЗ» деп аталатын ұжымынан басым түсті. Ал «Штурм-2002» (Чехов, Мәскеу облысы) Хан ты-мансының «Юграсын» екі рет тізерлетті. Енді «КИНЕФ-Сургутнефтегаз» бен «Штурм-2002» финалда кездеседі де, жар тылай финалда сүрінген екі клуб үшінші орын үшін таласады. Ал «Айша-Бибі» Ресей чемпионаты ның 5-10 орындарын сарапқа салатын ко мандалар арасында. Дәл қазір бұл ко ман далар Киришиде бесінші турдың ой ын дарын өткізіп жатыр. «Айша-Бибі» сей сенбі күні «Олимп» (Нижний Новгород) клубымен кездесіп, 16:4 есебімен ой сы рата жеңді. Алайда сәрсенбі күні Мәс кеу дің «СКИФ ШВСМ «Измайлово» деп шұ ба лаңқы аталатын клубынан 12:20 есе бімен ұты лып қалды. Кеше, газетіміздің осы саны қатталып жатқанда Тараз ватерполшылары Санкт-Петербургтің «Дианасымен» кездесті. Бесінші тур сенбі күні аяқталады. «Айша-Бибі» әлі «Спартак-Волгоград» және «КИНЕФ-2» (Кириши) клубтарымен кездеседі. Әзірше Қазақстан қыздары алтыншы орында тұр. Тараздық су добы шеберлерінің алдында тек «СКИФ ШВСМ «Измайлово» клубы. Айтпақшы, 19 жасқа дейінгі қыздар арасындағы Ресей чемпионатының Санкт- Петербургте өткен екінші туры аяқталды. «Айша-Бибі» клубының ізбасарлары Нева жағасындағы соңғы кездесулерін Санкт- Петербург қаласының бойжеткендер арасындағы құрамасымен өткізіп, 8:9 есебімен ұтылып қалды. Айқын ЖАППАР «Ақжайық» словак маманына сенім артты Биыл премьер-лигада додаға түсу мүмкіндігіне ие болған Оралдың «Ақжайығы» екінші оқу-жаттығу жиынын аяқтап, құрамын біршама нығайтып алды. Түркияда өткен жаттығу жиынында бірнеше ойыншыны сынақтан өткізген Орал клубы солардың біразымен келісімшартқа отырды. Атап айтқанда, болгариялық Валканов Янко, чехиялық Якуб Хлебоун, каме рундық Саджо Хаман және Вячеслав Эр бес, Антон Цирин, Евгений Коструб, Мак сим Азовский сынды ойыншылар енді «Ақ жайықтың» жейдесін киіп, жасыл алаң көрі гін қыздыратын болды. Батысқазақстандықтарды қуантқан енді бір жағымды жаңалық, «Ақжайықтың» тіз гі ні словакиялық білікті маманға ұстатыл ды. Нақтырақ айтқанда, Йозеф Шкрлик «Ақжайықтың» бас бапкері болып бе кі тілді. Осы оқу-жаттығу жиынында батысқазақстандықтармен бірге болған Саулюс Сирмелис бап бапкердің көмекшісі болмақ. Енді батысқазақстандықтар 19 ақпанға дейін демалады да, 19 ақпаннан бастап 4 наурызға дейін соңғы оқу-жаттығу жиынын түріктің Анталия қаласында өткізеді. «Қайрат» қайратына мінді Әлихан ЖАППАР Футболдан Қазақстан чемпионатының кезекті маусымының басталуына 20 күндей қалды. Осы орайда, премьер-лига командаларының да дайындықтары қыза түсті. Басқалардан Алматының «Қайраты» да қалысар емес. Әупірімдеп жүріп премьер-лигадағы орнын сақтап қалған «Қайрат» Түркияда екінші оқу-жаттығу жиынын өткізіп, 18 футболшымен келісімшартқа отырды. Бас бапкердің қалауымен команда Руслан Балтиев, Нұрсайын Жүсіпов, Рахымжан Розыбакиев сынды футболшылардың келі сімшарттары ұзартылса, бұлардан бөлек, команда қос қақпашы Андрей Шаба нов пен Рамиль Нұрмұхаметовті, қорғаушылар Нұржарық Күнов, Илья Воротников, Владимир Яковлев, жартылай қорғаушылар Олег Недашковский, Андрей Харабара, Руслан Сахалбаев, Кирилл Шестаков сынды футболшылар жаңа маусымда «Қайрат» сапында ойнайды. Сондай-ақ легионерлер қатары да толысуда. Мәселен, сербтерден қорғаушы Марко Джорджевич пен шабуылшы Еманья Йовановичті алдыр тқан. Хорватиядан жартылай қорғаушы Йосип Кнежевич келді. Түркия қорғаушысы Бурак Акйылдыз да алматылық коман даның намысын қорғайды. Шотландияның Стюарт Дафф есімді жартылай қорғаушысы да Дмитрий Огайдың көңілінен шыққан тәрізді. Сонымен қатар испандық Альберто Эредиа да «Қайратпен» келісімшартқа отырған. Айта кетейік, жаңа маусымда Дмитрий Огай шәкірттері алғашқы ойынын Қостанайда жергілікті «Тобылға» қарсы өткізеді. «Астананың» соңғы жиыны Маусым алдындағы дайындығын соңғы мәрте пысықтап алу үшін елордамыздың «Астанасы» Түркияның Анталиясына аттанды. Олег Протасов бастаған футболшылардың бұл биылдыққа Түркияға үшінші сапары. Наурыз айының 1-іне дейін созылатын бұл жиында жаңа футболшылардың да қабілеттері тексерілмек. Атап айтар болсақ, легионерлер румын Эмил Дикэ мен серб Неманья Милисавльевич бас бапкердің басты назарында. Бұл екеуінен бөлек, «Астана» бапкерінің сынағынан өту үшін басқа елдерден де легионерлер келуі мүмкін. Сондай-ақ жолдастық кездесулерге қатысу да жоспарда бар. Орайы келгенде айта кетейік, Латвияға қарсы өтетін ұлттық құрамамыздың ойынына «Астананың» 10 футболшысы шақырылған. Жалпы, Анталияға елордалықтардың сапында мына футболшылар аттанды: Қақпашылар: Алексей Белкин, Ненад Эрич, Денис Овсянников. Қорғаушылар: Мұхтар Мұхтаров, Марк Гурман, Михаил Рожков, Қайрат Нұрдәу летов, Дамир Даутов, Евгений Горячий, Виктор Дмитренко. Жартылай қорғаушылар: Таңат Нөсербаев, Ұлан Қонысбаев, Марат Шахметов, Пірәлі Әлиев, Душан Петрониевич, Исламбек Қуат. Шабуылшылар: Сергей Гридин, Сергей Остапенко, Абзал Бейсебеков, Денис Прокопенко. Нұрлан АСҚАРҰЛЫ Ең қарт және ең жас Олимпиада чемпиондары Олимпиада ойындары бастау алған сәттен бастап мыңдаған спортшыға мәңгі тозбайтын чемпиондық атақ бұйырды. Төрт жылдықтың басты додасынан жүлде бұйырғандар арасында қарттар да бар деп естідім. Сонда Олимпиаданың ең кәрі чемпионы кім? Ал ең жас Олимпиада жеңімпазының жасы нешеде екен? Қайыржан ТУРИН, Қызылорда облысы Спортта адам жасының маңызы зор. Бекзат Саттарханов 20 жасында Олимпиада чемпионы атанса, Майк Тайсон 20 жасында әлемді бағындырды. Румы ния лық Аурелия Добре 14 жасында спорт тық гимнастикадан әлем чемпио на тының алтынын мойнына тақты. Ал ре сейлік талантты гимнасшы Ольга Капранова 22 жасында спорттық ғұмырын аяқтаған. Олимпиада ойындарында алтын алған ең кәрі адамның есімі Оскар Крамер Сван. Ол 1908 жылғы Олимпиада ойындарына қатысып, алғашқы алтын медалін алғанда 60 жаста болатын. Араға төрт жыл салып Швеция азаматы тағы да чемпион дық атақ қа қол жеткізеді жылғы Олим пиада ой ын дарына қатысқан кезде ол 64 жаста еді. Сол кездегі Олимпиада бағдарла масына енген «Жүгіріп жүрген бұғыны» ату сайысы бойынша Оскар бірінші орын алды. Оскар Крамер Олимпиада ой ындарын жалпы есебі үш рет ұтып алды, тіпті үш дүркін Ол им пи а да чемпионы, өзінің туған ұлы Аль фред Сванмен де қатар жарысқа түсе беретін болған. Бүгінде Оскар Олимпиадада ал тын медаль алған ақсақалдардың ішіндегі ең үлкені. Сақал қойған, үнемі шашын жайып жіберіп, қара қалпақ пен ұзын пальто киіп жарысқа түсетін қарт чемпионның алтынын бірінші кезіккен адамына бере салатын қасиеті де бар екен. Ал Олимпиада ойындарында жүлде алған ең жас спортшы америкалық Барбара Перл Джонс жылы өткен Хельсинки Олимпиадасында ол командаластарымен бірге 400 метрлік эстафетада жеңімпаз атанды. Бұл кезде ол 15 жас 4 ай мерзімге толған еді. Бүгінге дейін Гиннесстің ре корд тар кітабындағы ең жас Олимпиада чем пионы деген есім өзгерген жоқ. Мүмкін, алда келе жатқан Лондон Олим пиа дасында бұл рекордтар жаңарып қалар... Рингіде құлақ тістеу тыйылмай тұр Жақында сіздердің газеттеріңізден «Құлақ тістегіш боксшылар» деген шағын мақала оқып едім. Ал кеше достарымнан аргентиналық бір боксшы қарсыласының құлағын шайнап тастапты деп естідім. Бұл қай жерде өткен кездесу екен? Әуесқой бокста ма, әлде кәсіпқой бокста ма? Жақында футбол матчы кезінде алаңға атып шығып, ойларына келгенін істеген Египет жанкүйерлерінің ессіздігін көріп жағамызды ұстағанбыз. Бірақ жанкүйер дің шектен шығуы тек қана футболда кездеспейді. Өкінішке қарай, қызу дода ке зінде әдеттен аттай тын дардың саны соңғы кезде тым көбе йіп барады. Ақпанның 11-і күні Аргентинаның Нұрлан УӘЛИ, Ақтөбе қаласы Мар дель Плата қаласында кәсіпқой бокстан ITF тұжырымы бойынша уақытша чемпионды анықтау үшін жергілікті Луис Ласарте мен филиппиндік Джонрила Касемиро айқасқан болатын. 10 раундта қарсы ласын техникалық нокаутқа түсірген азия лық боксшы жеңіске жетті. Алайда кездесу аяқталған бетте залға жиналған жергілікті жанкүйерлер Касемиро мен оның командаластарын төпелеп ұра бастайды. Орындықтар мен шыны шөлмектердің астында қалған филиппиндік қонақтар тәртіп сақ шыларының арқасында ғана аман қал ды. Жанкүйерлердің бұл бассыз дығына шыдай алмаған Филиппиннің ішкі істер департаменті Буэнос-Айреске ресми хат жіберіп, шағым түсірді. Бүгінде бұл іс қаралып жатыр. Аргентиналықтар азиялық қонақтарынан кешірім сұраған. Алайда филиппиндіктер бұл істі дипломатиялық дауға ұластыруда. Матчтың өзі таза өтпеген. Ласарте кездесу кезінде екі рет қарсыласының құлағын тістеп алыпты... Миллиондаған жанның көз құртына айналған спорт әлемін әп-сәтте дауға айналдыратын жанкүйерлер қарасы көбейіп бара жатқаны өкінішті...

8 8 СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? Дәрігерлер әлемнің ең кәрі мысығын өлтіріп алды Мамандар әлемнің ең кәрі мысығын өлтіріп алды. Әлдекімдер әйгілі Миц Мацты панасыз жануарлардың бірі деп шатастырған. Metro.со.uk порталының хабар лауынша, 33 жастағы мысық Швейцарияның Тегервилен комму насындағы теміржол бекетінде өмір сүретін. Миц Мацты бекет жұмысшылары бір кісідей асырап келді. Жуырда мысықты кездейсоқ көрген бір әйел оны ветеринарға әкеліп, ұйықтатып өлтіруді өтінеді. Әдетте кәрі, ауру жануарларды осылай жояды. Дәрігерлер көзі дұрыс көрмейтін, құлағы мен тістерін де жарақаты бар мысықты ойланбастан мәңгі ұйықтатып жіберген. Оның «әлемдегі ең кәрі мысық» деген мәртебесі бар әйгілі Миц Мац екені кейін белгілі болды. Мысықтың негізгі асыраушысы саналатын жұмысшылар қателескен әйелді сотқа беруі мүмкін. Әлсіз қарсыласқа берілетін жеңілдік Тотықұс түрі Сочи маңындағы қала Наз, реніш Жылтыр заттың беті Алма шарабы Шебер Индекс Астанасы жоқ мемлекет Латын әрпі Суретті кілем Ұпай, баға Сүт қышқыл, тұзы Ризық Ең ұзын тау Муз шығарма 1 айға 3 айға 6 айға 12 айға Алматы 506, , , ,68 Қала 565, , , ,28 Аудан (ауыл) 619, , , ,88 Құрылыстағы доға Футбол, хоккейдегі дөрекі ереже бұзу Кеңсе Шаншарлы жәндік Жейхун Кварц текті қатты тас Араз (Ант.) Зерлі көмкерме Мол Қарт Ұшақ пионері Соғыс кемелерінің ірі құрамасы Кавказдағы жырау Одағай сөз Хим. элемент, галоген Елден қуатын ауыр жаза (Ерте.) Футбол термині РЕСПУБЛИКАЛЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ ГАЗЕТ Жеке және заңды тұлғалар үшін: индекс «Қазпошта» АҚ-тың барлық бөлімшелерінде жазылуға болады СКАНВОРД ( Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ АҚШ жауынгерлері бір мезгілде 40 мың шыбын өлтірмек Америкалық әскерилер бір мезгілде мыңдаған шыбын өлтіретін құрылғымен қаруланатын болады. Флорида университетінің тағам өнімдері және ауыл шаруашылығы ғылымдары институты шыбыншіркей аулайтын ерекше құрал жасап шығарды. Florida Fly-Baiter ұзына бойғы ойық қара жолақтары бар ашық көк түсті, үш бұрышты құрал. Шыбын-шіркейді жұпар иісімен, ақуызбен, қантпен арбайтын тордың ойық тары на улы заттар сіңірілген. Әдеттегідей ойық-саңылауларға жасырынған жәндіктер сол мезетте сеспей қатады. Әрі бұл құралдың жойғыш қасиеті көпке шыдайды. Өлген шы бын дар үйіліп қалған жағдайда, қара жолақ тарды суы рып алып, жаңасын салуға болады. «Алғаш қы сынақ кезінде құрылғы 40 мың шыбын ды құртуға мүмкіндік берді. Бұл 96% (www. lenta.ru) жетістік», дейді энтомология профессоры Фил Келер. Шыбын өлтіргіш құралды АҚШ Қорғаныс министрлігінің жауынгерлері мен табиғи апат аймақтарында жұмыс істейтін гуманитарлық ұйым өкілдері пайдаланатын болады. Н.Тілендиевтің әні Газетіміздің 27 (709) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Бөпе. Бату. Ожар. Ымыра. «Асу». Ерулік. Ұйым. Алапес. Яна. Амт. Ритон. Омар. «Фиат». Ақи. Қу. Есек. Скат. ТІГІНЕН: Көкмойын. Мыс. Ара. Теорема. Ирак. Жар. Лут. Оба. Ума. Офис. Арал. Пани. Сілем. Ақа. Дудук. Статут. «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148/ 1а ДУМАН «Алаш айнасына» жазылу жалғасады Алматтың әзілдері Екі келіншек кездесіп қалады: Күйеуің жай мұғалімдіктен өсіп, қызметін жоғарылатыпты ғой. Иә, ол енді «болар-болмас мектептің толартолмас директоры». Сонда қалай? Соны да түсінбейсің бе? Сегізжылдық мектеп директорының орынбасары болды. *** МАИ бекетінде: Жол ережесін бұздыңыз. Басеке, тағы не болып қалды? Қорықпаңыз, өзіңіз сияқты «тұрақты клиенттерімізге» жеңілдік бар. *** Бір бала төбелесіп, емханаға түседі. Дәрігер: Аздап миыңыз шайқалған, бірақ қорқыныш жоқ. Рақмет сізге, дәрігер, сіз осы сөзді ата-анама өз аузыңызбен айтасыз ба? Не болып қалды? Олар маған үнемі «сенде ми жоқ» дей беруші еді... Бегалин көшесі Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148/1 А Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Луганский көшесі Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі Ақпан 2012 Бс Жм Сн Жк Дс Сс Бс Жм Сн Жк Дс Сс Бс Жм Сн Жк Дс Сс Бс Жм Сн Жк Дс Сс Ақпанның 17-сі Алаштың атаулы күні 1993 жылы Қазақстанда БҰҰ-ның дипломатиялық өкілдігі ашылды. Екі жыл бұрын (2010) Тіл комитетінің «Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшісінің тілдік портфелі» жүйесінің тұсаукесер рәсімі өтті. Мейірімнің риясыз көріну күні. Бұл мейрамды дүниежүзі азаматтығына, ұлтына, діни сенімдеріне қарамастан тойлайды. Туған күн иелері Болат Әбдікәрімов (1939) педагогика ғылымының докторы, профессор; Тұрлыбек Мәмесейіт (1949) жазушы, драматург; Владимир Школьник (1949) «Қазатомөндіріс» ұлттық атом компаниясының басқарма төрағасы, физика-математика ғылымының докторы; Серікбек Дәукеев (1950) геология-минерология ғылымының докторы, академик; Дамир Буданбеков (1955) бокстан спорт шебері, Қазақстанның еңбек сіңірген жаттықтырушысы; Серік Нокин (1959) ҚР Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы агенттігінің төрағасы; Жанболат Қалетаев (1970) Шығыс Қазақстан облыстық ІІД бастығының орынбасары, полиция подполковнигі; Арман Жусанбай (1971) Алматы қалалық ІІД баспасөз қызметінің бас инспекторы. Ақпаннның 18-і Туған күн иелері Кенжеғали Сағадиев (1938) экономика ғылымының докторы, профессор, академик, Қазақстан ғылымы мен техникасына еңбек сіңірген қызметкер; Ескен Елубаев (1942) жазушы, Халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері; Анатөлі Құлназаров (1946) Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстанның еңбек сіңірген жаттықтырушысы, педагогика ғылымының докторы; Ерғали Түзелбаев (1955) ҚР ІІМ Ақтөбе заң институтының бастығы, полковник; Нұрғали Түзелбаев (1955) полковник; Серікқали Байменше (1956) Қазақстанның Ресейдегі елшілігінің бірінші хатшысы, филология ғылымының докторы, профессор; Рәзия Панзарбекова (1956) ҚР Білім және ғылым министрлігі Білім және ғылым саласын бақылау комитетінің бас сарапшысы, полковник, доцент. Ақпанның 19-ы Алаштың атаулы күні Белгілі жазушы, журналист, филология ғылымының кандидаты, Қазақстан Республикасы мәдениетіне еңбек сіңірген қайраткер Сапар Байжановтың ( ) туғанына 82 жыл. Бүкіләлемдік киттер күні. Туған күн иелері Александр Әубәкіров (1936) заң ғылымының докторы, профессор; Әнес Бижанов (1951) АMF group АҚ директорлар кеңесінің төрағасы; Қайырбек Асанов (1945) ақын; Тұрсынай Оразбаева (1950) ақын, Ресейдегі халықаралық жазушылар одақтары қауымдастығының қазақ әдебиеті жөніндегі кеңесшісі, Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты; Махат Садық (1965) Қазақ радиосының директоры, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, философия ғылымының докторы, белгілі журналист; Роза Ахметқазықызы (1969) Қазақ қатынас жолдары университетінің тәрбие ісі жөніндегі проректоры; Ғалия Жолдыбаева (1973) Павлодар облыстық Әділет департаментінің бастығы. Ақпанның 20-сы Алаштың атаулы күні 1899 жылы Алаш қайраткері Ораз Жандосов дүниеге келді. 26 жыл бұрын (1986) «Байқоңыр» ғарыш айлағынан «Мир» орбиталық ғарыш стансысы ұшырылды, ол күрделі көп мақсатты ғылыми-зерттеу кешені болып табылады жылғы ақпанның 20-сында кешен орбитаға шығарылды. Дүниежүзілік әлеуметтік әділеттілік күні. Туған күн иелері Сәбит Бексейіт (1950) ақын; Ахметжан Шоқпытов (1952) ҰҚК шекара қызметі «Батыс» аймақтық басқармасы бастығының орынбасары, І рангілі капитан; Айым Қанафина (1955) Павлодар қаласы әкімінің орынбасары; Серік Ибраев (1958) Солтүстік Қазақстан облысы Жамбыл ауданының әкімі; Исатай Балмағамбетов (1961) Атырау облыстық газетінің бас редакторы, Қазақстанның құрметті журналисі; Гүлмира Жұмаділлаева (1965) «Каспий банкі» АҚ басқарма төрағасының орынбасары; Әділбек Басекеев (1966) ҚР Премьер-министрі кеңсесі индустриялықинновациялық даму бөлімі меңгерушісінің орынбасары. Белгілі есімнің белгісіз сыры info@alashainasy.kz Мерейлі күндеріңіз мерекеге ұласып, мәртебелеріңіз арта берсін! Алаш айнасы КЕНЖЕҒАЛИ қазақтың «кенже» (үйдің кішісі, ерке, шаңырақ иесі болатын бала) және арабтың «аъли» (жоғары, биік) сөздерінің бірігуінен құралған ныспы. Сәбиге «елінің еркесі, кеудесі биік, адамгершілігі жоғары ұлан болсын» деген ниетпен қойылады. Ел ішінде жиі кездесетін ныспылар қатарына жатады. 07,49 10,36 18, о о о о 0-2 о -3-5 о о о Ауа райы о о о о о о о о о о о о -3-5 о о +4+6 о -6-8 о о о +2+4 О О -4-6 О О 0 о о о о о о «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148/1 А Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: 8 (727) , Тапсырыс 1477 Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: 8 (7172) Тапсырыс 361 Тарату қызметi (бөлшектеп сату және жазылу) тел.: 8 (727) Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Мақсат ӘДIЛХАН Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi,, сенбi күндерi шығады. Бағасы келiсiмдi Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Кезекшi редактор Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) (727) alikulova.a@orangepoint.kz Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Бақытгүл БАБАШ, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Жамбыл Гүлжан КӨШЕРОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Азамат ҚАСЫМ, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Астана бюросы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31, офис 215 Тел.: 8 (7172) aa_astana@mail.ru Айбын ШАҒАЛАҚОВ Астана бюросының жетекшiсi Салтан СӘКЕН тiлшi Қанат ТОҚАБАЕВ тілші Арман АСҚАРОВ тілші Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Қабылдау бөлмесі: 8(727) , факс: 8(727)