SERAMIK VE CAM TEKNOLOJISI PANO ŞEKILLENDIRME BURCU ASLI ÖZKAN

Transkript

1 SERAMIK VE CAM TEKNOLOJISI PANO ŞEKILLENDIRME BURCU ASLI ÖZKAN

2 Seramik Organik olmayan malzemelerin oluşturduğu bileşimlerin çeşitli yöntemlerle şekil verildikten sonra sırlanarak veya sırlanmayarak sertleşip dayanıklılık kazanmasına yarayacak kadar pişirilmesi bilim ve teknolojisidir.(ateş Arcasoy) Şekil1

3 Seramik Pano Şekil2 Mimarlık ve dekorasyonda çevresi silmeli bir çerçeveyle sınırlanmış bezemeli ya da düz yüzeylere verilen addır. Seramik panolar sadece duvar bezemesi süslemesi olarak kalmayıp bulundukları mekâna kişilik kazandırma özelliği olan sanatsal ifadeyi aktaran eserlerdir.

4 Seramiğin Mimarideki İlk Kullanım Alanı Şekil3 Yüzeyleri kaplayan renkli tuğlalar, seramiğin mimarideki ilk kullanım alanı olmuştur. İlk olarak Mısır ve Mezopotamya da Sümerlerde uruk kentinde duvarların dış cephesini dış etkilerden korumak amacıyla ve aynı zamanda dekoratif amaçlı olarak kullanıldıkları bilinmektedir.

5 s Şekil4 Şekil5 Bilinen en eski seramik pano örnekleri, renkli tuğla ile bezeme yanında, mimari yapılarda yüzeyleri kaplamak amacıyla yaygın olarak kullanılan Selçuklular ve Osmanlı imparatorluğu dönemlerine ait eserlerdir.

6 Şekil 6 Şekil 7 Sanat tarihine baktığımızda ilk insanların, yaşadığı mağaranın duvarlarını bir çeşit kabartma ya da izleme tekniği ile süslediğini görüyoruz. Türk sanat tarihine baktığımızda ise camilerden saraylara kadar, çeşmelere hatta daha da öncesi lahitlerin süslenmesine kadar her yerin seramik tuğla ve çiniyle kaplanmış olduğunu görürüz. Sanat tarihimizde sıkça kullanılan ve estetik anlayışın bir göstergesi olan seramik panolar ancak çağdaş sanatçıların gayretleri ile hak ettiği konumu bulmuştur.(megep) Seramik panolar günümüzde mimaride iç ve dış yapı unsurlarının süslenmesinde kullanılır. Ev, lokanta, okul, büro, otel, turizm tesisleri, mağaza, alışveriş merkezleri, barlar, tiyatro gibi pek çok çeşitlendirilebilecek ortak kullanım alanlarında estetik görüntüyü sağlamanın yanında tanıtım ve anlatım aracı olarak da kullanılmaktadır.

7 Standart kesimli panolar Genellikle geniş yüzeyler için kullanılır. Her parça tek ve özgün olabileceği gibi en fazla 2 3 farklı kalıba basmak suretiyle bütünleşen parçalardan oluşabilir. Parçaların ebatları panonun özelliğine göre çeşitli ölçülerde olabilir. Seramik Pano Çeşitleri Şekil 8

8 Artistik kesimli panolar Diğer panolara nazaran yapımı ve uygulanması daha risklidir. Herhangi bir nedenle bozulan parçanın yerine yenisini koymak zordur. Kesimi özen ister çünkü tasarım biçim ve şekline uygun bir kesim olmalıdır. Şekil 9

9 Çok Parçalı Panolar Estetik olarak görünümleri daha güzeldir. Küçük bir mekânda değerlendirilebileceği gibi geniş bir mekânı doldurmak da mümkündür. Oluşabilecek hataları telafi etmek daha kolaydır. Parçalar birbirinden ayrı formlarda da olabilirler. Çerçeve içinde kullanılarak tablo gibi kullanılan panolar da bu gruba alınabilir. Şekil 10

10 Pano Şekillendirme İş Akışı Çamur Hazırlama Plaka açma Yüzey Düzeltme Şablon ile Desen Aktarımı Şekillendirme Kurutma Bisküvi Pişirimi Sırlama Son Pişirim

11 Pano Şekillendirmek İçin Gerekli Malzemeler Şekil 11 Dip alma bıçakları Şekil 12 Merdane, açma bezi, mastar Şekil 13 Modelaj Kalemleri Şekil 14 Tahta Aletler Şekil 15 Sünger Şekil 15 Sistre

12 1.İŞLEM Çamur Hazırlama Panoyu şekillendirmek için en uygun olan çamur şamotlu çamurdur. Şamotlu çamur; refrakterik kil veya diğer hammaddelerin pişirilmesi ve daha sonra öğütülmesi ile elde edilen bünyesinde hiçbir organik madde ve tuz barındırmayan bir hammaddedir. Şekil 16 Yapılacak pano için uygun çamur hazırlanır.

13 2.İŞLEM Pano Şekillendirmek İçin Plaka Hazırlama Merdane ile Açmak Levha (plaka) Yöntemi Vurma Dövme ile Açmak Kesip Birleştirmek Vurma Dövme ile Açmak Bu yöntemde, düz bir zemin üzerine yoğrulmuş çamur konularak üstüne tahta veya plastik tokmak ile vurmak suretiyle yayma ve düzeltme işlemi yapılır. Bu yöntemde çamur içerisinde hiç hava kalmaması avantaj sağlar. Fakat et kalınlığı farklılıkları oluşur. Bu nedenle çamur, istenen et kalınlığına uygun çerçeve içine alınarak açılabilir. Et kalınlığının eşit olmasına dikkat edilmelidir. Şekil 17 Çamur kütlesi, döverek inceltilir.

14 3.İŞLEM Açılan çamur testere ile düzleştirilir Şekil 18 Şekil 19 Çamurun yayılması sağlandıktan sonra yüzey demir testeresi ve sistire ile düzeltilmeli ve et kalınlığının kontrolleri yapılmalıdır. Sistre ile yüzey düzeltme işlemi yapılarak plaka içerisinde kalan hava kabarcıklarının yüzeye çıkması sağlanır. Daha sonra pano tasarımının özelliğine göre uygulanacak dekorlama yöntemleri ve uygulama alanları belirlenir.

15 4.İŞLEM Şablon Pano üzerine konularak desen aktarma işlemi yapılır. Şekil 21 Şekil 20 Şablonla aktarılan çizgiler modelaj kalemi ile belirgin hale getirilir.

16 6.İŞLEM Panonun öncelikle boş alan ve yüzeyleri oyularak ana desen birimleri ön plana çıkartılır. Şekil 22 Panoda kabartma yapmak istenilen yere çamur ekleyip, düzeltmesi yapılır. Rölyeflerde önce kaba şekillendirme tamamlanır.

17 Şekil 23 7.İŞLEM Islak süngerle gerekli düzeltme yapılıp, detaylar işlenmeye başlanır.

18 8. İşlem Kurutma Şekil 24 Panoyu kurutmak için en uygun ortam seçilerek, ortam hazırlanır. Pano, mutlaka mermer gibi sert ve düz bir zemin üzerine alınır. Homojen bir kurutma yapabilmek için ince alanlar poşetle kapatılır. Kurumakta olan pano rutubetten korunmalıdır. Kenar ve köşelerin daha çabuk kuruyacağı unutulmamalıdır. Bu kısımların çatlamasını ve kırılmasını engellemek için kurutma esnasında bu kısımları püskürtme şeklinde ıslatarak diğer kısımlarla denge sağlanmalıdır. Pano sürekli kontrol edilerek, homojen bir kurutma olması sağlanmalıdır. Parçaların tamamen kuruduğundan kesinlikle emin olunmalıdır.

19 Bisküvi Pişirimi Şekil 25 Şekillendirilmiş ve tekniğine uygun olarak kurutulmuş mamulün belli bir program içerisinde ısıtılması, pişirilmesi ve soğutulması işlemidir. Bisküvi pişirim çamurun özelliğine göre genelde C de yapılır. Bisküvi pişirimin amacı ısı kullanımı yoluyla bünyede değişiklikler sağlamaktır. Bisküvi pişiriminde genel olarak şu konulara dikkat edilmelidir; Pişirme sıcaklığı kullanılan çamura uygun olmalıdır. Parçalar yerleştirilirken sivri ve hassas köşelerin boşta kalmamasına özen gösterilmelidir.

20 Şekil 26 Şekil 27 Uygun ısı dağılımı ve sıcaklık değişim hızı sağlanmalıdır. Fırın içi yerleştirmede, sirkülasyona dikkat edilmelidir. Mamullerin tam kurumuş ve suyundan uzaklaşmış olduğundan emin olunmalıdır. Soğutma yavaş ve kontrollü olmalıdır. Fırın tamamen soğuduktan sonra, bisküvi pişirimi tamamlanan parçalar üst raflardan başlayarak boşaltılır. Çıkarılan parçalar şablon üzerine yerleştirerek kalite kontrolü ve sayımı yapılır. Pano tasarımında sır altı tekniğinde renklendirilecek veya dekorlanacak parçalar ayrılarak çalışma tezgâhına alınır. Düz renklerin boyanması uygun bir fırçayla veya pistole ile yapılır. Dekorlu alanların boyanması desen aktarma işleminden sonra yapılır.

21 Sırlama Sır, seramik çamurunu ince bir tabaka şeklinde kaplayarak onun üzerinde eriyen cam veya camsı oluşumdur. Kimyasal olarak, alkali ve toprak alkalilerin oluşturdukları silikat karışımlarının uygun sıcaklıklarda eritilmesi ve soğutulması ile elde edilen camsı tabakadır. Seramik sırlarında aranan en büyük özellik, üzerine çekildiği çamur ile normal koşullarda fiziksel ve kimyasal bağlar kurmasıdır. Bu bağların çeşitli nedenler ile iyi veya zayıf olmaları sonucu, sırın başarısı da belirlenmiş olur. Hatasız bir sır tabakası seramik çamurunun üzerinde çatlamadan ve kavlamadan kalmalıdır.

22 Son Pişirim Sırlı pişirimde sırlı ürünlerin fırına yerleştirilmesi ürünün boyutuna ve kullanılan sırın türüne göre yapılmalıdır Masanın üzerine sırlanmış olan pano parçaları boyutlarına göre gruplandırılmalıdır. Sırlı ürünler fırın rafı üzerine birbirine değmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Fırın ayakları doldurma sırasında birbiri üzerine gelecek şekilde yerleştirilmeli bu şekilde denge sağlanmalıdır. Uygun pişirme sıcaklığında son pişirimi yapılan ve soğutulan ürün kalite kontrolü yapılarak kullanıma hazır hale getirilmelidir. Şekil 28 Şekil 29 Şekil 30

23 RESİM LİSTESİ Resim 1) Saat: 19:35 Resim 2) Resim 3) Resim 4) Resim5) Resim 6)

24 KAYNAKÇA 1) Saat: 22:34 2) )COSENTINO Peter,Pottery Technıgues London )SÖZEN Metin, TANYELİ Uğur, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, )YALÇIN Zerrin., Kütahya Anadolu Kız Meslek ve Kız Meslek Lisesi, Seramik ve Cam Teknolojisi Alanı Seramik Öğretmen Ders Notları 6)ZAKİN Richard, Ceramics Mastering the craft, ) Atilla Cengi KILIÇ 1998 Dokuz Eylül Üniversitesi

25