YOMESAN'IN KÖPEK VE KEDt CESTOD'LARINA ETKİsİ

Transkript

1 A. O. Veteriner Fakültesi Para:::.itoloji ve Helmintoloji Küısüsü YOMESAN'IN KÖPEK VE KEDt CESTOD'LARINA ETKİsİ Nevzat Güralp* Yılmaz Tiğin** Giriş Ev Iıayvanı olarak köpek ve kedi para;,it1crinin yayılı~ ve kdavisi, insan ve hayvanların, c,;jcllikle ruminantların sağlığı ile yakın ilgisi bakımından ü;jerinde fazlaca durulması icab eden bir konudur. Kedi ve bilhassa köpeklerdt~ bulun;ın ~eritlerin bir çoğunun bu hayvanların barındıkları evin halkı \T gel;indikleri mer'a, otlak kır ~art1arında diğer ehli ve yabani hayvanlar için bir enfeksiyon kaynağı olması hususu, bu para"itlcre kaqı daha etkili bir ilaç bulunmakta gayret sarfi için ilgili meslek ve müesseseleri daima tahrik ctmi~tir. Bu ara~tırmalar sonucunda Yomesail, gerek insan ve gerekse ehli hayvanların cestodlarının tedavisinele etkili bir ilaç olarak bir kaç senedenberi ü/~eıinde ısrarla durulmu~tur. Bunu dikkate alarak ilacı bil; de yukarıela bildirilen hayvanların cestodları ü~erinde deneyerek sonuçlardan meslckda~larımı:;ı haberdar etmeye karar verdik. Yomesan N-(2' chloro-4'-nitroplıenyl)-s- chloro salicylamide terkibinde solgun sarı renkte kokusl:' ve le;,;;etsiz kristal bir tol;dur. Cestod'lar üzerine vermicid bir etki yapmaktadır. Bu parahitlerin adale ve yapı~ma organbnnı pe1.rali;:,e etmek suretiyle tesirini göstermetedil Konakçı sisteminde absorbe edilmesi çabuk olmadığından e.nniyet hududu geni~til Gönnert ve Schraufstattcr (7), 1'. hydatigena ve D. caninum'la tabii enfeksiyonlu köpeklere mg. jkg. ve tek dol; halinde Yomesan vererek bunları tedavi ettiklerini bildirmektedirler. Hecht *.'\.Ü. Veteriııer Fakültesi Parazitoloji,.e Helmintoloji Kürsüsü I'roksiirü.Ankara-Türkiye. ** /\.Ü. Veteriner Fakülte>i Parazitoloji ve Helminoloji Kürsüsü Dr. Asistaııı. Ankara- Türkiye.

2 251 Nevzat Güralp - Y,lmaz Tiğİıı ve Gloxhuber (g), köpek ve kedilerin kilo sıkletlerine vasati 250 mg. ve oralolarak verdikleri Yomesan'ın bu hayvanlarda ekseriya kusma meydana getirdiğini, bununla beraber kedilerin' bazı münferit olaylarda 500--IOOO mg.jkg. a tahammül gösterdiklerini yazmaktadırlar. Aynı ara~tırıcılar (g), iki kediyc ı00 mg. /kg. ve bir kediye 25 mg.jkg. Yomesan'ı devamlı olarak i 2 gün arka arkaya vermişler ve her üç kedide de bari,~ şekilde kilo kaybı görmüşlerdir. Bu hayvanlar i 4 günlük mü~ahede periyodu sonunda normal kilolarını tekrar almışlardır. Kedilerin idrarları albumin bakımından menfi bulunmu~, kanlarının al ve ak yuvarlar tablosunda patolojik bulguya rastlanmamıştır. Hecht ve Gloxhuber (g), üç köpeğe 100 mg.jkg. Yomesan'ı oralolarak birine 96 diğer ikisine ise 84 defa vermişlerdir. Hayvanlar bu doza baril; bir araz göstermeden ve genel durumlarında hiç bir bozukluk olmadan dayanmışlardır. Kanın al ve akyuvar tablosunda patolojik değişiklik görülmemi~, idrarlarında albumine ra~tlanmaml~tır. Kurclec ve Rijavec (ıo), deneysel olarak E. granulosus'la üç aylık enfekte dört köpeğin üçünün kilo sıkletine 100 mg. Yomesan'ı sütle, aynı d07;daki ilacı ise bir köpeğe at eti ile birlikte vererek yaptıkları deneyler sonunda, ilk üç köpeğin otopsisinde bu parazitlere rastlamamışlar, muhtemelen ilacı kusmuş olan dördüncüde ise 2500 E. granulosus görmüşlerdir. Aynı yazarlar (I o), D. caninum'lu üç köpeğin kilo sıkletlerine verdikleri i 00 mg. Yomesan'ın, gaita muayenesi sonuçlarına göre bu parazitleri elimine ettiğini tesbit etmişlerdir. Cacho, Ramirez ve Mc Gregor (2) E. granulosus'la suni olarak enfekte köpeklere, hafta sonra 25, 500 ve 750 mg.jkg. Yomesan vermişler, bu parazitlere etkisini % 8g olarak tesbit ederek son dozun ideal olduğunu bildirmi~lerclir. De1ak ve arkadaşları (4), yirmi dört saat perhizi müteakip köpeklerin kilo sıkletine IOO mg. verdikleri Yomesan'ın E. granulosus'a etkisiz olduğunu görmü~lerdir. 300 mg. jkg. kullanıldığı hallerde aynı ilaç bu cestodlara % 33.3, 500 mg.jkg. verildiği zaman ise % 76.9 etkili olmuştur. Yukarıda bildiren dozlarda Yomesan köpeklerde toksik bir etki yapmamıştır. Yazarlara (4) göre, sondozda Yomesan kullanılan köpeklerde E. granulosus'lar lıenüz gelişmemişlerdi. Forbes (5), suni ola rak E. granulosus ve T hydatigena ilc enfekte ettiği köpekleri n kilo sıkletlerine Yomesan'ı 50, 100 ve 150 mg. ve 24 saat açlığı müteakip vermiştir. Birinci dozda verilen ila!,: T. hydatigena'lı köpekleri n % 66 sında tam bir etki meydana getirmiş, son iki doz mezkur tenyaya % i 00 tesirli olmuştur. Aynı yazar (5), E. granulosus'la enfekte ettiği köpeklere bu cestod olgunlaşmadan ve enfeksiyondan sonraki 40 gün içinde yukarıdaki miktarlarda verdiği Yomesan'ın bu parazit-

3 Yoıııesaıı'ııı Köpek '"C Kedi Cc.tod"larına Etki,i 255 kre etkisinin az olduğunu bildirmektedir. Yomesan üç lıayvanda ezilerek at eti ile birlikte, diğerlerinde ise jelatin "kapsül ıçinde verilmiştir. Forbes (5), ba~ka bir deneyde yukarıda bildirilen iki tür cestod'la enfekte köpeklere Yomesan'ı tablet şeklinde kullanmıştır. Bunun için bir köpeğe ı 00 mg.jkg. iki köpekten birisine 200 mg.jkg. Yomesan'ı yirmi dört saat ara ile iki doz olarak, diğerine aym miktar ilacı yirmi dörder saat aralıklarla dört defa, dördüncü hayvana ise Yomesan 200 mg./kg. ve fakat on ikişer saat ara ile beş defa verilmiştir. Bu hayvanların hepsi yukarıdaki dozlarda verilen ilaca tolerans göstermişlcr, otopsilerinde T. hydatigcna'ya rastlanmamış, E. granulosus'a ise ilacın belirli ve müsbet tesiri görülmemiştir. Gregor (8), türleri belirtiimiyen şerit taşıyan 73 köpeğc büyüklüklerine göre Soo mg. lik Yomesan tabletlerinden ı -2 veya dört, kedilere ise ı-2 adet vererek yaptığı çalışmada köpeklerin % 9ı.8. inin ve kedilerin % 97 sinin birincitedavi ile şeritlerini attığını bildirmektedir. Kullanılan dozun yarısı hayvanlara verildikten bir saat sonra, geriye kalan kısmı içirilmiştir. Bir vak'a hariç, tedaviye mukavemet eden altı köpeğin dördünde ikinci defa Yomesan verilişinden sonra klinikman iyileşme görülmüş, diğer köpeğin tenyalarının düşürülmesi için isc beş tedaviye ilı tiyaç hasıl olmuştur. ilk tedaviye mukavemet eden altı köpeğin bqine dörder tablet verilmişti ki hu her kiloya 50 mg:yomesarı demektir. Babos, Körmöczy ve Lehoczki (I), E. granulosus'la enfekte ı 3 köpeğeıon iki saat perhizden sonra 300- Soo mg./kg. Yomesan veya aynı aktiv maddeyi taşıyan "Deverınin /\" verdikten 48 saat sonra öldürülen onbir köpeğin altısında 2-9 cestod bulmuşlardır. Yazarlara (ı) göre, yukarıda bildirilen ilaç birer saat ara ile iki doz olarak verilirse tedavi daha etkili olmaktadır. Bu şekilde tedavi edilen 28 köpeğin sadece birinin otopsisinde parazite rastlanmıştır. Deneysel olarak, 2-3 haftalık enfekte köpeklere verilen mg.jkg. Yomesan E. granulosus'a etkisiz kalmış, enfeksiyondan dört hafta sonra aynı dozların kullanıldığı köpeklerde ise aynı ilaç tesirli görülmüştür. On iki saat perhizi müteakip 200 mg.jkg. ve birer saat ara ile iki doz olarak verilen Yomesan, Taenia ve D. caninum'ları elimine etmiştir. Aynı yazarlar (ı), Taenia ve Echinococcus'- un kontrolii için 500 mg.jkg. Yomesan vcrilmesini tavsiye etmektedirler. Turner (ı ı), Yomesan'ı D. caninum'a karşı on beş köpek ve sekiz kedide denemiştir. On iki saat perhizi müteakip ilaç köpeklere ı ıo mg.jkg., kedilere ise ı-2 tablet (500--ıooo mg.) olarak verilmiştir. Yukarıda bildirilen dozla tedavi edilen köpeklerin % 40

4 256 ~cvz;ıt Güralp - Yılmaz 'l'iğin dan fazlasını 4 6 halta sonra yeniden tedavi edilmek zorunluğu hasıl olmuştur. İkinci tedavide 220 mg. /kg. Yomesan kullanılmıştır. Son doz verilen köpeklerden bir tanesi tedaviden sekiz, diğeri ise on bir hafta sonra aynı şikayetlc tekrar getirilmişler, bunlarda yine D. caninum enfeksiyonu tespit edilmiştir. Köpeklerden biri kiloya 580 mg. aktiv madde isabet edecek şekilde Yomes;ın'la tedavi edilmiştir. Yomesan'ın tabkt halinde kullanıldı,ğı kedilerde Turner (I i) kusma görmüş ve bunun önüne geçmek için tedaviden bir saat önce sedativ kullanmak icab etmiştir. Yukarıda hildirilen dozla tedavi edilen kedilcrin hepsinin de 3-4 hafta sonra gaitalarında D. caninum halkalarına rastlanmıştır. Bunlardan iki kt~dide yaklaşık olarak birer ay aralıkla ve bildirilen dozun dört misli kullanılarak beş defa tedavi zorunluğunde kalındığını yazar (I i) bildirmektcdir. Cox ve Mullce (3), dokuz küpektc Yomcsan tablcderini Taenia türlerine deneyerek bunun sekizinde <LO i 00 sonuç aldıklarını yazmaktadırlar. Sekiz köpeğin üçünün kilo sıkletine i 00 mg., üçünün i 50 mg., ikisinin ise 200 mg. Yomcsan verilmiştir. Friedl (6), türlerini bildirmediği tenyalara karşı muhtelif yaş ve ağırlıktaki on yedi köpeğe 1/3-7 Yomesan tableti, dürt kediye ise aynı ilaçtan i.:')-2 tablet vermiştir. On yedi küpeğin on. üçü, dört kedinin ise üçü tck dozla tedavi edilmişlerdir. Yazarın (6) kanaatine göre, Yomcsan'ın etkisiz kaldığı tenya vak'aları takriben % 2-3 dür. Materyal ve Metot Deneylerimizde köpek ve kedileı'in muhtelif cestodlarına karşı Yomesan çeşitli dozlarda kullanılmıştır.' ezerinde çalışılan hayvanların bir kısmı bu parazitlerle tabiı, büyük bir kısmı ise suni olarak enfekte edilmişlerdir. Tedaviye alınan köpekler muhtelif yaş (1.5 aylık -- 3 yaş) ve ağırlıkta ( i.500 kg.) bulunuyorlardı. Sunı olarak enfekte edilecek köpeklerin gaitaları ayrı ayrı muayene edilerek cestod taşımadıkları tesbit edilmiş olmasına rağmen, bunların her kilo sıkletine 2 mg. bromhydrate d'arecolin(' verilerek her hangi bir ihtimale kaqı tedavi edilmişlerdir. Bu hayvanlar enfekte edildikten sonra ayrı ayrı kafeslerde muhafaza edilerek halka veya yumurta çıkarmaları beklenmiştir. Gaitada bunların mevcudiyeti makroskopik olarak ve mikroskop muayenesiylc tesbit edildik'ten sonra, bu lıayvanlar aşağıda doz-

5 Yonıcsaıı'ın Köpek ve Kedi Cestod'larına Etkisi 257 ları bildirilen Yomesan'la tedavi edilmi~lerdil Sadece ekinokokla enfekte bir köpek, ta~ıdığı parazitler' tenasüli olgunluğa eri~meden ve otuz günlük iken tedavi edilmi~til Bütün deney hayvanlarında Yomesan aynı yol ve ~ekilde kullanılml~tır. Tedavi edilecek kedi ve köpekler tartılarak verilecek ilaç miktarı hesaplanmıştır. Yomesan kullanılmadan ıb saat evvel köpek ve kedilerin yemi kesilmiş, bunların sadece su içmelerine müsaade edilmiştir. Tedaviden üç saat önce bunlara cc. süt verilmi~ ve sonradan toz halindeki ilaç kıyma ile karı~tırılarak bir defada kullanılmıştır. Dü~ecek cestodlan görmek için hayvanların altları her gün temizlenmi~, kafeslerin altına karton konularak cestodlar toplanml~tll Dü~en bu ~eritler muayene edilerek scolex ta~ıyıp taşımadıkları tesbit edilmiştil, Denemede kullanılan bütün hayvanların bir kedi hariç olmak üzere tedaviden 2-7 gün sonra ethcr'le uyu tu larak otopsileri yapılmı~, barsaklarında bulunan cestod, zincir ve scolcx'leri toplanarak sayım ve te~hisleri yapılmıştır. Dü~meyen ~eritleri vt'ya sco1ex'lerini toplamak için ekinokokla enfekte köpekler hariç diğerlerinin barsaklarının içinden tazyikli su geçirilmek suretiyle hir küvcttc toplanmıştır. Bunu müteakip bu barsaklann bir ucu I.üt makasla açılar~ık ~o cm. lik kısımlara ayrılmı~, bunların her biri, içinde fizyolojik su bulunan küvetlere ayrı ayn konarak bq saat bekletildikten sonra hem su ve hem de barsak parçaları lupla muayene edilerek bulunan şerit veya scolex'jeri toplanmıştil Aynı şekilde barsağın içinden geçirilen su petri kutularına alınarak ve siyah zemin üzerinde lupla bakılarak muayene edilmi~, bulunan halka ve scolex'ler toplanmıştır. Elde edilen bu materyal boraksh karminle boyanarak te~hisleri yapılml~tır. Dipylidiuın caninum'la enfekte köp-ek ve kedi ile diğer deney hayvanları aynı bölmede muhafaza edildiklerinden, reenfeksiyonlara veya ba~ka cestadlada enfekte diğer hayvanların bu parazitle bula~masına mani olmak için her gün vücutlarının ve bulundukları odanın her tarafına shelltox adlı insektisit püskürtülerek pirelerden temizlenmiştir. Yomesan köpeklerde Dipylidium caninum, Echinococcus granulosus, Polycephalus multiceps ve Taenia hydatigena'ya, kedilerde ise joyeuxiella pasqualei ve D. caninum'a karşı kuııanılml~tır.

6 258 ~cyzat Güralp..- Y,lmaz Ti~in D. caninum'lu kedi ve köpekler tabii şartlarda, yukarıda türleri belirtilen diğer cestodlarla ise geri kalan hayvanlar, suni olarak enfekte edilmişlerdir. Köpekler 1'. hydatigena ilc Ankara mezbahasında kesilen koyunlardan elde edilen taze halde ve canlı Cysticercus tenuieoiiis'lerie enfekte edilmiştir. Bu sistiserkler hayvanların dillerinin arkasına bırakılarak çiğnemeye meydanverilmeden yutturulmuşlardır. 1'. hydatigena ile yapılan denemede, dokuz köpek kullanılmıştır. Bunların yedisi beşer, ikisi ise onar C. tenuicollis'k enfekte edilmişlerdir. Beşer adet sistiserklc enfekte edilen yedi köpeğin üçü kontrol olarak bırakılmış, dört köpeğin üçünün kilo sıkletine i 00 mg. bir tanesinin ise 15 mg. -Yomesan verilmiştir. Onar adet C. terıuicollis'ic enfekte köpeğin birisinin kilosuna 200, diğerinde ise 300 İng. Yümesan kullaııılmıştır. i 00 mg. jkg. ilaç verilen klıpekici'in biri tedaviden iki gün, diğerleri ise bir hafta sonra ölrliirüierek otopsileri yapılmıştır. Üç köpek Ankara mezbahasında kesilen koyunlardan elde edilen 75 canlı Coenurus cerebralis scü!ex'i ile enfekte edilmiştir. Bu scolex'ier küçük.idatin kapsüller içinde hayvanlara yutturulmuştur. Gaitada Polycephalus multiceps hedkalan görüldükten sonra, köpeklcrin birisine i 00 mg. jkg. diğerine 200 mg. jkg. üçüncüsüne ise 250 mg.jkg. Yomesan hesabıanarak' verilmiş ve tedaviden bir hafta sonra hayvanların otopsileri yapılm'ştır. Dört köpek Ankara mczbahasından temin edilen taze sığır karaciğerindeki fertil ekinokok keselerinden toplanan scolex'lerie enfekte edilmişlerdir. Bunun için de ekinokok kistlerinin açılması ile scolex ihtiva ed(~n su bir epürvete konarak çökmesi beklenmiştir. Üstteki sıvı bir saat sonra dökülerek kalan çöküntü 1.5 cm. kutrunda 25 cc. lik tüplere alınmıştır. Üzerine kafi miktar fizyol~jik su ilave edikrek bu tüpler iyice~ çalkalanıp karıştırıldıktan sonra pipetlc üç ayrı zamanda scolex taşıy;ın sıvı l ıma birer damla konmuş, üzerleri lamelle kapatılarak l1likroskopta sayımları yapılmıştır. Bu sayımların ortalaması ahnmak suretiyle her tüpteki mayiin her damlasının ihtiva ettiği scoicx sayısı her tüp için ayrı ayrı tesbit edilmiştir. Köpekler ağızları açıldıktan sonra, damlalıkla verilen scolex taşıyan sıvıyı kolaylıkla yutmuşlardır. Bu teknikle, dört köpeğin her birine onar bin canlı scoiex verilmiştir. Bu hayvanların biri kontrol olarak bırakılmış, diğeri 3 günlük iken 300 mg. jkg. Yemesan

7 Yomesan'ın Kiipek ve Kedi Cestod'larına Etkİsİ 259. ile tedavi edilmi~tir. Geriye kalan iki köpeğe ise bu parazitler olgunla~ıp gaitada yumurtaları görüldükten (9ı-93 gün) sonra birisine 300 mg.jkg., diğerine 500 mg.jkg. Yomesan verilmi~tir. Köpeklerin tedaviden bir hafta sonra otopsileri yapılarak ilacın etkisi tesbit edilmi~tir. E. granulosus'la enfekte köpeklerin otopsilerinden sonra barsaklar dı~arı alınarak 37 C. lik suya konmuş, bu suya % o.ı amcoline hydrobromide ilave edilmiştir. Çalışanların bulaşmalarına mani olmak için buna ayrıca % i o fqrmol mahlulünden bir miktar konarak barsaklar dört saat bu su içinde bekletilmiştir. Bu müddet sonunda barsaklar yirmişer santim uzunlukta kesilerek açılmış, bir bistüri ile kazınarak muhteviyat" ayrı bir kapta toplanmıştır. Gerek bu muhteviyat ve gerekse barsakların içinde bekletildiği su, kalın bir süzgeçten geçirilip lüzumsuz kısımlar atıldıktan sonra küçük miktarlar halinde petri kutularında alınarak steroskobik mikroskop altında muayene edilmiş, bulunan E. granulosus'lar toplanarak sayılmıştır. Yomesan, tabii enfekte üç köpekte D. caninum'a karşı kilo sıklete i 00, i 50 ve 300 mg. verilerek kullanılmıştır. Her üç köpek te tedaviden bir hafta sonra öldürülmüşlerdir. Yomesan'ı iki kedide kullanmak imkanını bulduk. Bunlar ikişer aylık 885 ve i 920 gm. ağırlığında yerli hayvanlardı. Birisi D. ca ninum'la tabii enfekte olup bunun kilo sıkletine 250 mg. Yomesan verilmi~tir. Diğer kediye Ceyhan Harasından getirilen ve J. pasqualei cysticercoid'leri ile enfekte iki kertcnkcle (Hemidactylus turcicus) yedirilmek suretiyle enfekte edilip gaitasında bunun yumurtalarını tesbitten sonra 250 mg.jkg. Yomesan verilmiştir. Tedaviden sonraki 38 inci günde bu kedinin gaitasında yeniden halka görülmesi üzerine bu defa hayvanın kilo sıkletine 500 mg. ilaç verilmi~tir. Yirmi üç gün sonra dı~kıda yine J. pasqualei halkalarına rastlanmış bu defa kedinin kilo sıkletine 750 mg. Yomesan verilmiştir. Son tedaviden sonra birer hafta aralıklarla gaita muayenesine devam edilip hayvan 80 gün mü~ahede altında bırakılmış, bu müddet içinde gaitada yumurta veya cestod halkalarına rastlanmayınca hayvan serbest bırakılmıştır. Tedavi deneylerinden ayrı olarak bir köpek ve bir kediye yukarıda bildirilen tekniğe uyarak kilo sıkletlerine birer gram Yomesan verilmiş ve ilacın toksik etkisi üzerinde durulmuştur. Bu hayvanlarda ilaçtan mütevellit kilo kaybı olup olmadığı, yukarıdaki dozda verilen Yomesan'ın klinikman kötü bir hale sebebiyet verip vermediği ve kan tablolarında meydana gelecek deği~iklik üzerinde durulmuştur. Bunun için de her iki hayvan ilaç verildikten sonra bir hafta

8 . 260 Nevzat Güralp Y,lnıaz Tiğin müddetle müşahede altında kalmış, tedaviden evvci ve ilaç verildikten beş saat sonra kan muayeneleri yapılmıştır. Sonuç 1- romesan'ın kopeklerdeki ces/odlara etkisi A- Dipylidium caninum'la tabii enfekte üç köpeğin ikisinin kilo sıkleıine verilen 100 ve 150 mg. Yomesan'dan 21 saat, 300 mg. jkg. verilenin ise tedaviden beş saat sonra gaitalarında D. caninum halkaları bulunmuş, hiç birinde scolex tesbit edilememiştir. Köpekler, tedaviden üç gün sonra yapılan dlşkl muayenelerinde her üçü de cestod bakımından menfi bulununca ilaç verildkten bir hafta sonra otopsileri yapılmıştır. ı00 mg. jkg. verilende 72 adet, 150 mg.jkg. Yomensan kullanılan ikinci köpektc ise 66 adet D. caninum scolex ve zincirleri bulunınuştur. Bu ziııcirie:.j tqkil eden halkaların yapılan muayenesinde bunların yumurta taşımayan, gelişmemiş kısımlar olduğu anlaşılmıştır. Bu iki dozda vnilen ilacın, D. caninuın'un sadece olgun halkalarını düşürüp, scolex ve zincirin geri kalan genç halkalarına etkiyemediği anlaşılmıştır. Buna mukabil 300 mg. /kg. Yomesan verilen üçüncü köpeğin otopsisinde hiç bir scolex veya halkaya restianmaması, bu dozun mezkür cestod'a % 100 tesir ettiğini göstermiştir. B- Polycephalus multiceps'le enfekte köpeklerin gaitalarında halkalar görüldükten sonra hu hayvanların kilo sıkletim~ 100, 200 ve 250 mg. Yomesan verilmiş, bir hafta sonraki otopsilerinde halka ve scolex'e rastlanmamıştır. Bu dozlarda kullanılan Yomesan'ın mezkur parazite tam etkidiği bu suretle tesbit edilmiştir. Bu parazit zincirlerine tedaviden sonraki 24 saat ic;inde, gaitada rastlanmıştır. C. Beşer adet Cysticercus tenuicoiiis'le enfekte edilip i 00 mg. jkg. Yemesan verilen ü(; köpeğin birisi tedaviden 48 saat sonra öldürülmüş, otopsisinde, bir adet halka taşımayan T. hydatigena scolex'inc rastlanmıştır. Aynı doz ila(; verilen iki köpeğin tedaviden bir hafta sonra yapılan otopsilerinde ise bu tenyaya ait ne halka ve nede scolex görülmüştür. Aynı şekilde beş sistiserkle enfekte edilip i So mg. /kg. Yomesan verilen dördüncü köpeğin aynı müddet sonundaki otopsisinde de yine scolex veya halkaleıra rastlanmamıştır. Kontrololarak bırakılan ve heşer adet Cysticercııs tcnııicollis ile enfekte üç ki'ıpcğin birisinin post mortem muayenesinde dört, diğn ikisinin ise beşer adet T. hydatigena'ya rastlanmıştır.

9 Yomesan'in Köpek ve Kedi Cestod'lanna Etkisi 261 Onar adet Cysticercus tenuicollis ile enfekte iki köpeğin birisinin her kilosuna 200 mg, diğerinin ise 300 mg. Yomesan verildikten bir hafta sonraki otopsilerinde scolex ve halka bulunamaml~tlr. Bu suretle i 00 mg. fkg. verilen Yomesan, T. hydatigena'lı üç köpeğin ikisinde tam bir etki, diğerinde ise' % 80 bir tesir göstermi~tir. Bu tenyaya kaqı kullanılan daha yüksek Yomesan dozlarının ise bu cestodların hepsini (% 100) elimine ettiği tesbit edilmi~tir. T. hydatigena'lar bütün köpeklerde tedaviden sonraki ilk 24 saat içinde dı~arı atılmı~lardır. D-Onbin E. granolosus scolex'i ile enfekte edilip 3 gün sonra 300 mg. fkg. Yomesan verilen köpeğin tedaviden bir hafta sonraki otopsisinde i i 6 adet E. granulosus bulunmu~tur. Bu suretle ilacın 3 günlük parazitelere etkisi % olarak teshit edilmi~tir. Aynı miktar scolex ile enfekte edilip E. granulosus'lar olgunla~tıktan (9 i gün) sonra 300 mg. fkg. Yomesan verilen köpeğin otopsisinde 140 adet parazite rastlanmı~, ilacın etkisinin % olduğu anla~ılml~tlr. Buna mukabilolgun E. gi'anulosus ta~ıyan (enfeksi-. yondan 93 gün sonra) 500 mg. jkg. Yomesan verilen üçüncü köpekte ise otopsi sonuncunda hiç bir E. granulosus'a rastlanmaması ilacın son dozda kullanıldığı hallerde bu parazitin olgunlarına % 100 etkili olduğunu göstermektedir. Bu deney serisinde kontrololarak bırakılan köpektc ise 622 olgun E. granulosus sayılmıştır. (Tablo 1.) 2- ramesan'ın kedilerdeki astadlara etkisi A- Dipylidium caninum'la enfekte kedinin kilo sıkletine 250 mg. Yomesan verildikten bir hafta sonra yapılan otopsisinde bu hayvanda mezkcır parazitin halka ve scolex'lerine rastlanmamı~, bu' suretle yukarıdaki dozda verilen ilacın kedideki bu cestod'a etkisinin tam olduğu anlaşılmıştır. B- J. pasqualei ile enfekte edilen ikinci kedinin 25 mg. fkg. Yomesan verildikten 24 saat sonra gaitasında bu cestod halkalarına rastlanmış, ancak scolex teshit edilememi~tir. Daha sonraki muayenelerde dışkıda ne halka ve nede yumurta tesbit edilmiş, 38 inci günde ise gaitada yeniden halkaların görülmesi üzerine bu defa 500 mg. jkg. Yomesan tekrar verilmi~tir. Ertesi günü yapılan muayenede gaitada y:ine halka vg yumurtalar bulunmu~, ancak scolex'e rastlanmamıştır. Rutin muayeneler bundan sonra menfi olmu~, ancak ikinci tedaviden 23 gün sonra dışkıda yine.l. pasqualei halka ve yumurtalarının 'görülmesi üzerine kediyc üçüncü defa ve dozunu artırarak 750 mg.jkg. Yomesan verilmiştir. Nisbeten yüksek olan

10 262 \'evzat Güralp - Yılmaz Tiğin bu doz dahi kedide herhangi yan bir etki meydana getirmemiştir. Oçüncü tedavi yapıldıktan bir gün sonra dışkıda halkalara rastlanmış, scolex bütün araştırmamıza rağmen tesbit edilememiştir. Son tedaviden sonra birer hafta aralıkla dışkı muayenesine devam edilerek hayvan 80 gün müşahede altında kalmış bu müddet içinde J. pas qualei halka ve yumurtalarına rastlanmamıştır. Bu sonuç alındıktan sonra kedideki.l. pasqualei'nin son Yomesan dozu ile tam olarak tedavi edildiği anlaşılmıştır. (Tablo 1.) TABLO ı. Muhtelif dozlarda kullanılan Yomesan'ın köpek ve kedilerdeki cestodlara etkisi Verilen ilaç Otopside rastlanan Eıki % Hayvanın türü Miktarı Parazit türü dozu mg.jkg. parazit miktarı olarak Köpek Dipylidiurn caninlım O O 300 O 100 Köpek Polycephalus multiceps 100 O O O 100 Köpek i Taenia hydatigena 100" i n ıon i 150 n 100 ı 200 o 100 ı 300 O 100 ı Kontrol 4 i :) i 5 Köpek Echinococcus granulosus 300 llcı O 100 Kontrol 622 Kedi Dipylidiurn caninum 250 O 100 Kedi Joyeuxiella pasqualei 250 O 500 O i.'lo 100 Kilo sıkletlerine ı gm. Yomesan verilen bir köpek ve kedi de ilaçtan mütevellit kilo kaybı ve iştahasızlık görülmemiş, klinik belirtiler normalbulunmuştur. Her iki hayvanın kan muayenesı sonuç- Tedaviden 2 gün sonra <?topsisi yapılmıştır. Enfeksiyondan 30 gün sonra tedavi edilmiştir. Otopsi yapılamamıştır.

11 Yomesan'ın Köpek ve Kedi Cestod'larına Etkisi 263 ları, erythrocyte ve leucocyte sayımları ile heamoglobin miktarının normal hudutlar içinde seyrettiğini göstermiştir. Tartışnıa Kurclee ve Rijavec (ıo), 100 mg.jkg. verdikleri Yomesan'la üç köpekteki D. caninum'ları elimine ettiklerini gaita muayenesi sonuçlarına istinaden bildirmektedirler. Biz aynı paraziti ta1ıyan üç köpeğin ikisinin kilo sıkletlerine i 00 ve i 50 mg. kullandığımız aynı ilacın bu para-zitlere tesirsiz kaldığını gördük. Tedaviden üç gün sonra gaita muayenesinde bu hayvanlarda D. caninum halka ve yumurtalarına rastlamayınca bir hafta sonra yaptığımız bu iki köpeğin otopsisinde sırasıyle 72 ve 66 scolex ta1ıyan parazite rastladık. Ancak bunların olgun halkalarının dışarı atılmı1 olduğunu gördük. 300 mg.jkg. verdiğimiz üçüncü köpeğin otopsisinde ise hiç bir parazi te rastlanmamı1tır. Kanaatimizce D. caninum'lu iki köpek te kul- 'Ianılan ilk iki doz bu hayvanlardaki parazitlerin olgun zincirlerini dü1ürmü1' scolex ve genç halkalara tesirsiz kalmıştır. Bu bakımdan, cestodlarla tedavi deneylerinde erken gaita muayenesi sonuçlarının fazla bir değer ta1ımadığı anla1ılmı1tır.babos, Körmöczy ve Lehoczki (I), bircr saat ara ile iki doz halinde 200 mg.jkg. verilen Yomesan'ın D. caninum'ları elimine ettiğini bildirmekte, Gönnert ve Schraufstiitter (7), tek doz halinde mg.jkg. verdikleri aynı ilacın D. caninum ve T. hydatigena'lı- köpekleri tedavi ettiğini yazmaktadırlar. Kanaatimizce tek doz olarak 300 mg. fkg. verilen- Yomesan, köpeklerdeki D. caninum'ları % 100 elimine cdcbilmektedir. Turner (I i) de, D. caninum'a kaqı aynı ilacı i ı ıng. /kg. vererek yaptığı deneylerde köpeklerin % 40 dan fazlasını 4-6 hafta sonra yeniden tedavi zorunluğunda kaldığını anlatmaktadır. Bu sonuçlar da az çok yukarıdaki mü1ahedemizi teyit etmekte, bu dozda kullanılan ilaçla mezkfır 1eritlerin bir kısmının ancak olgun halkalarının dü1ürüldüğü ve geçen müddet içinde geli1en parazitlerin tekrar yumurta istihsaline ba11adığını göstermektedir. Forbes (5), T. hydatigena'lı köpeklere i 00 ve 1:)0 mg.jkg. verdiği Yomesan'ın mezkur tenyaya % i 00 tesirli olduğunu, Cox ve Mullee (3), türlerini bildirmedikleri tenyalara kar1ı mg.jkg. kullandıkları aynı ilacın dokuz köpeğin sekizinde % 100 etkili bulunduğunu yazmaktadırlar. Friedl (6)a göre ise, Yomesan'ın etkisiz kaldığı tenya vak'aları % 2-3 dür. DeneyIeı'imizde biz, 6 T.hydatigena'- lı köpeğe mg.jkg. verdiğimiz Yomesan'la % müsbet bir sonuç aldık. Tedaviden iki gün sonra öldürdüğümüz bir kö-

12 264 :'ievzai Güralp - Yılın!,z 'fiğin " pekte bu etki % 80 bulunduğu halde, geriye kalan beşinde bu tesir % 100 olmuştur. Polycephalus multiceps'li köpeklerde kullandığımız mg. jkg. Yomesan ise bu parazitlere % 100 tesirli görülmüştür. Cacho, Ramirez ve Mc Gregor (2), E. granulosus'la 1O-ı2./ haftalık enfekte köpeklere verdikleri ~2.Jo,500 ve 75 mg. (kg. Yomesan dozları içinde sonuncunun en idealolduğunu, Delak ve arkadaşları (4), 300 mg. (kg. kullanılan ilacın E. granulosus'a % 33.3, 500 mg. (kg. verildiği zaman ise bu parazitin gelişmemiş şekline % 76.9 etkili bulunduğunu yazmakta, Forbes (5), enfeksiyondan sonraki 40 gün içinde 50, ı 00 ve 15 mg. (kg. olarak verdiği Yomesan'ın E. granulosus'a etkisinin az olduğunu, Babos ve arkadaşları (I), ekinokakla enfeksiyondan dört hafta sonra 300-.')00 mg. (kg. verilen Yomesan'ın köpeklerde tesirli bulunduğunu yazmaktadırlar. Biz enfeksiyondan 3 gün sonra 30o mg. (kg. verdiğimiz Yomesan'ın bir aylık ekinokoklara etkisini % 81.35, ikinci köpekte parazitler 9ı günlük ve artık olgunlaşmışken aynı dozda kullandığımız ilacın etkisini % bulduk." Üçüncü köpekte ekinokoklar 93 günlük ve olgun halde iken JOO mg. jkg. kullandığımız Yomesan'ın etkisinin % i 00 olduğunu tesbit ettik. Gregor (8), türleri belirtilmeyen şerit taşıyan kedilere birer saat ara ile iki defada (1-2 tablet) mg. verdiğiyomesan'ın bu hayvanlardaki parazitlere % 97 bir tesir gösterdiğini, Turner (I i), kedilerdeki D. caninum'a kaqı sekiz kediye mg. Yomesan'ı tablet halinde vererek bunların hepsinde kusma tesbit ettiğini bildirmektedirler. Kedilerin hepsinin de 3-4 hafta sonra gaitalarında D. caninum halkalarına rastlanmıştır. Biz, D. caninum'lu bir kedinin "kilo sıkletine 250 mg. (kg. verdiğimiz Yomesan'la bu parazite karşı % i 00 bir sonuç aldık. J. pasqualei taşıyan ikinci kedide ise, sırasiyle verdiğimiz 25 ve 500 mg. (kg. dan iyi bir netice sağlayamadık. Ancak bu hayvanda kullandığımız 750 mg. (kg. Yomcsan dozundan % i 00 bir sonuç aldık. Bildirilen dozlarda kullandığımız ilaçtan mütevellit, iki kedide de kusma veya herhangi kötü bir hal görmedik. Hecht ve" Gloxhuber (9), köpek ve kedilerin kilo sikletlerine 250 mg. verdikleri Yomesan'ın ekseriya kusma meydana getirdiğini, bununla beraber, kedilerin münferit olaylarda 500- i 000 mg. (kg. ilaca tahammül gösterdiklerini, üç köpeğe ı 00 mg.jkg Yomesan'ı birine 96, diğer ikisine ise 84 defa vererek yaptıkları deneylerde hayvanların gencl durumlarında hiç bir bozukluk görmediklerini, kanın al ve akyuvar tablosunda patolojik değişikliğe rastlamadık-

13 Yome,an'\Il Köpek ve Kedi Ceslnd'larına Etki,i 265 larını anlatmaktadırlar. Biz deneye tabi tuttuğumuz onaltı köpekte mg. jkg. ve üç kedide mg.jkg. kullandığımız Yomesan dozlarından mütevellit kilo kaybı, kusma veya kan tablosunda her hangi bir değişiklik görmedik. Öze t Yamesan'ı köpek ve kedilerdeki cestod'lara karşı denedik. İlaç köpeklerdeki D. caninum'a 300 mg.jkg. verildiği haııerde % 100 etkili bulunmuş, P. multiceps'e karşı mg.jkg. tam tesirli olmuştur. T. hydatigena'lı üç köpeğe 100 mg.jkg. verilen Yomesan % tesir etmiş, daha yüksek dozlarda ise ilaç bu parazite daima tam bir etki göstermiştir. E. granulosus'la 30 günlük enfckte bir köpeğe 300 mg.jkg. verilen Yomesan bir aylık parazitlere % 81.35, aynı dozda ve fakat 91 günlük ve olgun ekinokoklara ise % tcsidi bulunmuştur. 93 günlük olgun ekinokok taşıyan köpeğe 500 mg.jkg. verilen Yomesan ise bu parazitlerin hepsini (% 100) elimine etmiştir. D. caninum'lu bir kediye 250 mg. fkg. verilen Yomesan bu parazite % 100 etkidiği halde, J. pasq ualei taşıyan kcdide tam tesir 75 mg. fkg. Yomesan 'la elde edilmiştir. Köpek ve kedilere 1000 mg.jkg. verilen ilaç bu hayvanlarda toksik reaksiyon ve yan etkiler meydana getirmediği gibi bu hayvanların kan tablolarında patolojik herhangi bir değişikliğe sebcp olmamıştır. Suınınary The.A.nthelıniiıtic Activity of Yoınesan Against Tapeworıns in Dogs and Cats Yomesan has been used at different dose levcls against dog and cat tapeworms. The drug was found 100 % effective against D. caninum in dogs when administered 3 0 mg.jkg., whereas with the doses of mg.jkg. the same drug was completely eliminated P. multiceps in three dogs. In do gs artificiaııy infected with T. hydatigena, Yomesan was % effective with 100 mg.jkg; but higher doses completely e1iminated the same tapeworm in three others. Yomesan when administered 300 mg.jkg. to one dog infected with 3 day-old immature E. granulosus was faund 8 i.35 % effec-

14 266 Neyzat Güralp - Y,lmaz Tiğin tive, whereas with the same dose level the same drug was % effectiye to 9 i day-old mature E. granulosus in the second one. Soo mg. jkg. Yomesan complctcly cradicated 93 day-old mature E. granulosus in the third. Although 2S0 mg. jkg. of the drug climinated aıı tapeworms in one cat naturaııy infected with D. caninum, in another cat infected with.j. pasqualei as high as 7.')0 mg.jkg. was found necessary to obtain the same result. No toxic reactions or side effect \Vas obseved; and no pathological changes occurred in the blood picturc of the dogs and ca ts when i 000 mg. jkg.of Yomesan was administered. Literatür i - Babos, S., Körınöezy, G. and Lehoezki, z. (1964): Összehasonlito vizsgrilatok adevermin A (Chinoin) es a romesan (Bayer) ebek galandfirgessege elleni hatasarııl, kulonos tekintetlel az echinococcosisra. Magyar Aııator. Lapja., 19, (Helminth. Abst., 1965, 34, ') 2 - Caeho Lopez, W.N., Ramirez Miller, A. and Arnao De Me Gregor, M. (I 963): Terapia comparativa del romesan y el bromhidrato de arecolina en la echinococcosis canina. Anales CientiC Lima., i, (Helminth. Abst., 1965, 34. 3S8.) 3 - Cox, D.D. and Mullee, M.T. (1965): Anthelmintic activity ~f romesan against taenıa spp. in dogs..1. Parasit., Si, (2, sect. 2), Delak, M., Kodrnja, E., Riehter, S.i Vrazie, O. (1963): /strazivanje djelatnosti N-( 2' - Klor-4' -nitrofenil) -5-Klorsalicilamida na trakavicavost pasa uzrakovanu S Echinococcus /"ranulosus. Yet. Arhiv., 33, S - Forbes, L.S. (1963): The ejjieiency~ln-(2'-ehlor-4'-nitrophen..yl) ~ s-ehlor-salicylamid against Taenia hydatigena and Eehinoeoecus granulosus in..fections in dogs. Yet. Rec., 7S, Friedl, L.W. (I 965): Tolerance and effeet of romesan in smail animal praetice. Yet. Med. Rev., Gönnert, R. und Sehraufstatter, E. (I 960): Experimentelle Untersuchungen mit N- (2' -elzlor-4' -nitrophenyl)-s-chlorsalicylamid,- einem neuen Bandwurmmittel. Arzneim. -Forsch., i I, Gregor, W. W. (1963): A clinical assessment of s-ehlora N-(2'- chloro-4' -nitrophen)'l) salic)'lamide as a teaniaeide for dogs and eats. Yet. Rec., 75,

15 Yomesaıı'ın Köpck "C Kedi Ccslod'lanııa Etkisi Hec~t, G. und Gloxhuber, C. (1960): Experimentelle Untersuchungen mit N-( 2' -chlor -4' -nitropheııyl)- 5-chlorsalicylamid, einem neuen Bandwurmmittel, Arzneim-forsch., i i, lo - Kurelec, B. i. Rijavec, M. (I 96 i ): O mogucnosti lijeeenja trakauieavosti pasa i kokosi romesanom. Vet. Glasn., 15, (Helminth. Abst., 1963, 32, 375.) i i - Turner, T. (I 964): A taeniacide for dogs and cats. Vet. Rec., 76, 186. razı "Dergi razı Kuruluna" günü gelmiştir.