YAĞLI TOHUMLARIN SATIN ALINMASI VE DEPOLANMASI

Transkript

1 YAĞLI TOHUMLARIN SATIN ALINMASI VE DEPOLANMASI Yağların fiyatlandırılması belli kriter veya indekslere göre yapılmalıdır. Gerçek değerinden fiyatlandırma Depolama Yağ ve küspe miktar ve kalitesi Kalite açısından süreklilik sağlamak 1

2 Yağlı Tohumların Kalitesi Üzerine Etki Eden Faktörler Toprak ve iklim koşulları Çeşit ve olgunlaşma derecesi Hasat dönemindeki yağış ve erken don olayları Depolama sırasındaki fizyolojik olaylar ve haşereler Değer Biçilmesinde Kullanılan İndeksler Sadece yağ miktarının dikkate alınması doğru olmaz. Kalite indeksi - Nem - Yabancı madde - Serbest asitlik düzeyi Kantite indeksi - Yağ ve küspe verimi - Yağlı tohum yağ ve protein içeriği 2

3 Yağ Hammaddelerinin Depolanması Tohumun İçerdiği Fizyolojik Etmenler - Enzimler (Lipaz) - Solunum (Nişastanın parçalanması, 674 kal) - Çimlenme - Doğal Antioksidanlar Dış Etmenler - Kimyasal Etmenler (Oksijen ve Su) - Biyolojik Etmenler (Mikroorganizmalar ve Haşereler) Başlıca Bozulma Belirtileri Fiziksel Değişiklikler Sıcaklık artışı (depo sıcaklığı max 15.5 C, yazın 5-6 C daha düşük) Kimyasal Değişiklikler Nem artışı Renk değişikliği Yapısal değişiklikler 3

4 Nem Artışı Bağıl nem max %75 olduğunda kritik nem sınırı aşılmamaktadır. Depolama öncesi nem içeriği yüksekse kurutulmalıdır. Kritik nem değeri protein ve yağ içeriğine bağlıdır. Kritik Nem Derecesi =0.15 X yağ dışı bileşen oranı Not: Emniyetli bir depolama için kritik nem değerinin %1-2 oranında daha düşük tutulması gerekir. Kritik Nem Derecesi Örn: %30 yağ ve %70 nemsiz kuru madde içeren yağlı tohumun kritik nem derecesi? KND = 0.15 x 0.7 = 10.5 KND ile yağ oranı ters orantılı 4

5 Bazı Yağlı Tohumların Kritik Nem Dereceleri Tohum Çeşiti Yağ Oranı (%) KND (%) Soya Kolza Ayçiçeği (kabuksuz) Ayçiçeği (kabuklu) Keten Pamuk Renk Değişikliği Tohum ve yağda görülebilir. Yüksek nem ve solunumun başlaması sonucu karbonhidrat ve proteinlerde parçalanma sonucu kuvvetli renk değişiklikleri görülebilir. Gossipol, yüksek nem ve sıcaklık nedeniyle Gossipurpurin e dönüşerek çiğitte ve yağda renk değişimine sebep olur. Solunum sonucu karbonhidrat ya da pentozanların karamelizasyonu (Çikolatin boşluğu) Hidroliz sonucu enzimatik olmayan esmerleşme (Maillard reaksiyonu) 5

6 Yapısal Değişiklikler Yağda iyot sayısının düşüşü UV bölgede absorbsiyon değerinin atrması (konjuge yapının oluşması) Fosfotit oranının düşmesi (soya) Gossipol oranının azalması (çiğit) Güvenli bir depolama için: Kritik nem derecesinin altında Sıcaklık ve nem kontrolü (kuru ve ıslak termometre ve higrometre) Solunumun izlenmesi (oksijen tüketim hızı veya karbondioksit üretim hızı) Yığın içerisindeki yabancı madde miktarı, Donmuş tane içeriği veya yağışlı havalarda hasat edilmiş olması 6

7 The higher the oil content and storage temperature, the lower the moisture content must be for safe storage. Depolarda bulunması gerekli nitelikler: Depoların inşasında kolay yanıcı malzeme ve materyal kullanılmamalı Kurutma ve temizleme sistemleri bulunmalı Sıcaklık ve nem sürekli kontrol edilebilmeli Farklı çeşit ve özellikteki tohumlar eşzamanlı olarak ayrı bölmelerde depolanabilmeli Uygun iletim sistemlerine sahip olmalı Havalandırma (Ventilasyon) sistemi bulunmalı Homojen dağılım ve havalandırma sağlamak için dağıtım hatları ve çarpma başlıkları bulunmalı Kuruluş ve işletme giderleri işlem kalitesinden ödün vermeksizin düşük olmalı Tüm ambar zararlılarına karşı iyi korunmuş olmalı 7

8 Başlıca Depo Tipleri Yığma Tipi Depolar - Atmosferle en geniş yüzeyde temas esas alınmıştır. - Serbest yığın veya çuvallar içerisinde mümkün olan en düşük tohum sütunu oluşacak şekilde - max yükseklik 1 m - geniş bir depolama alanına ihtiyaç vardır - bu nedenle çok katlı olarak inşa edilir - kolaylıkla havanlandırma sağlanabilir - betonarme ve alt kısmı huni şeklinde yapılarak boşaltılması kolaylaştırılmıştır. Muskogee Depolar Çiğit depolamak için geliştirilmiş Tek katlı ve etkin bir ventilasyon sitemi ile donatılmıştır. Çiğit doğrudan depo tabanına dökülerek, serbest yığın oluşturacak şekilde, Yığının üst yüzeyi 45 lik açı yapacak şekilde ayarlanarak yan duvarlardakı basınç minimuma düşürülmüştür. Çelik konstrüksiyon İletim pnömatik, helezonlu ve bantlı sistemlerle sağlanmaktadır. 8

9 Silo Tipi Depolar Daha güvenli ve sağlıklı oldukları için daha yaygın Mutlaka kritik nem derecesinin altında depolanmalıdır Gerekirse kurutma işlemi uygulanmalıdır. Çiğit depolamak için uygun değil 30 m yükseklik ve yuvarlak veya 4-8 köşeli taban kesitine sahip silindirik veya prizma şeklinde hücrelerden oluşur. Haşerelere karşı dayanıklı Faklı çeşit ve özellikteki tohumların eşzamanlı olarak depolanması mümkündür. Yangın tehlikesine karşı koruması iyi Betonarme veya çelik konstrüksiyon Ancak çelik konstrüksiyon olanların dış atmosfer sıcaklığına karşı koruması zayıf Helezon ve pnömatik sistem ile silo dolumu 9

10 Zeminden vakum ile silo dolumu Beton Silo 10

11 Çelik Silo Çelik Silo 11

12 12

13 13

14 14

15 YAĞLI TOHUMLARIN YAĞ SIZDIRILMAK ÜZERE HAZIRLANMASI Amaç: Yağın kalitesini bozmadan Verimi yükseltmektir. 15

16 Bunu gerçekleştirmek için: Yabancı maddeler uzaklaştırılır Tohumun yağın sızdırılmasına karşı gösterdiği direnç azaltılır. Başlıca İşlemler*: Temizleme Boyut Küçültme Kavurma * Ancak bu işlemlerin uygulanışı tohum çeşitine ve yağın sızdırılmasında kullanılacak yönteme göre değişmektedir. 16

17 Örneğin: Pamuk tohumunda linterleme işlemi Ekstraksiyon ile yağ elde edilecekse boyut küçültme yerine ezme (flekleştirme) işlemi Fındık ve ayçiçeğinde kabuk kırma ve ayırma işlemi Yağlı Tohumların Temizlenmesi Ham yağ verimini ve kalitesini arttırmak için uygulanması gereken önemli bir işlemdir. Hammaddenin >%1 den fazla yabancı madde içermesi elde edilecek yağın kalite ve kantitesini rafinasyon işlemleri ile giderilemeyecek şekilde bozmaktadır. Zeytinyağı gibi doğal olarak tüketilen yağlarda ise son derece önemli bir aşamadır. 17

18 Yabancı Maddeler Yabancı ot tohumları: İçerdikleri yağlar tahşiş derecesinde yağın özelliklerini değiştirebilir. Yaprak, dal, sap, kabuk, kavuz ve lint, vb: Yağ emerek verimin düşmesine sebep olurlar. Taş, kum, metal parçaları: Alet-ekipmana zarar verirler. Yabancı Maddeler I. Hammadde kaynaklı safsızlıklar II. III. Hammaddeye yapışık safsızlıklar III. Hammadde yığınında serbest halde bulunan safsızlıklar ve diğer yabancı maddeler 18

19 Yağlı Tohumların Temizlenmesi (devam) I. Hammadde kaynaklı safsızlık unsurları: Kabuk, testa, kavuz, kan, yağ dışı doku, rüşeym, vb. Linterleme (çiğit) Degerminasyon (mısır) Yağlı Tohumların Temizlenmesi (devam) II. Hammaddeye Yapışık Safsızlıklar: Değişik kir, toz, küf sporları, vb, Yağlı meyveler ve hayvansal dokulardan su ile yıkanarak (yaş temizleme) Yaygın uygulanan bir yöntem değil Yağlı tohumları fırçalama, çarptırma ve hava akımı etkisinde bırakarak (kuru temizleme) 19

20 Yağlı Tohumların Temizlenmesi (devam) III. Hammadde yığınında serbest halde bulunan safsızlıklar ve diğer yabancı maddeler: Toprak, kum, çakıl, metal parçaları, kıl, tüy, deri, tırnak parçaları, yaprak, dal, sap, kabuk, kavuz parçaları, yabancı tohumlar, vb. Temizleme İşlemlerinin Temel Prensipleri İrilik farkından faydalanarak (Eleme) Yoğunluk farkından faydalanarak (Dekantasyon, Flotasyon, Sedimentasyon, Pnömasyon) Şekil farkından yararlanarak (Triyör) Mıknatıslık özelliğinden faydalanarak (Elektromıknatıslar) 20

21 Pre-cleaner Seed cleaner and sizer Destoner Destoner 21

22 Sizer CYLINDER GRADER 22

23 Magnetic Separator Pneumatic Seed Cleaner AIR SCREEN GRAIN CLEANER/ SEED CLEANER 23

24 SPECIFIC GRAVIITY SPERATORS UNIVERSAL TREATOR 24

25 Rotary Separator 25

26 Seed Preparation Mainly Soybeans for Direct Solvent Extraction (without Dehulling) Preparation/Dehulling of Sunflower Seed 26

27 Tohum Kaynaklı Yabancı Maddelerin Temizlenmesi Yağ içermeyen kısımlardan da ayrılması gerekir. Yağlı meyvelerde ve yağlı tohumların farklı kısımlarında bulunabilir. Yağ içeren kısımlar (devam) Yağlı tohumlarda: Soya tohumunda kotilodon hücrelerinin periferal sitoplazmasında Endosperm içermeyen ayçiçeği ve aspir tohumlarında ise kavuz veya kabuk tarafından sarılmış olan iç danenin (badem) tümüne yayılmış durumda Mısır, buğday ve hububat tohumlarında embriyoda 27

28 Soybean Ayçiçeği Çiğit Kanola 28

29 Yağ içeren kısımlar (devam) Yağlı meyvelerde: Mezokarp (Et) hücrelerinde ve çekirdeğin endosperminde bulunabilir. 29

30 Yağ hurması (Palm) Et ve çekirdek yağları farklı YA bileşimine sahip Zeytin Et ve çekirdek yağları aynı YA bileşime sahip 30

31 Çiğitlerin Linterlenmesi Pamuk tohumları üzerinde bulunan lif (lint) tabakasının linter adı verilen testereler kullanılarak uzaklaştırılması İki aşamada lif katmanı oranı %7-9 dan %1-2 ye düşürülür. Lintergin (Linter makinası) 31

32 Linterin Kesilmesi İşlemi De linter 32

33 Lint cleaner Yağlı Tohumlarda Kabukların Uzaklaştırılması Elde edilecek yağda kalite ve kantite kaybını engellemek Kabukta bulunan ve yağda çözünerak yağın görünüş, tad, koku ve rengini bozan maddelerin uzaklaştırılması Rafinasyon işlemlerinin kolaylaştırılması Fındık ve fıstıkta bulunan iç zarın, yağa acı tad veren glikozitler ve renk maddeleri bakımından zengin olamsı nedeniyle uzaklaştırılması zorunludur. Küspe kalitesi bakımından da kabuğun uzaklaştırılması önemlidir. Diskontinü sistemler kullanıldığında yağ verimi bakımından yağa bir miktar kabuk karıştırılabilir. Ayçiçeği tohumlarına mum içeriğinin yüksekolması nedeni ile %7 kadar, çiğitte ise % 10 kadar kabuk katılabilmektedir. 33

34 Yağlı Tohumlarda Kabukların Uzaklaştırılması (devam) Kabuk ayırma işlemi 2 aşamada gerçekleştirilir. 1. Kırma 2. Ayırma Kabuk Kırma ve Ayırmada Temel Prensipler Ayrılan içler kabuk yönünden ve ayrılan kabuklar iç yönünden mümkün olduğunca fakir olmalıdır. Kabuklar kırılır ve veya çatlatılırken iç danelerin zedelenmemesine özen gösterilmelidir. Gerektiğinde küspede yağ + protein oranını (min %40) ayarlama işlemi son küspede yapılmalıdır. 34

35 Kabuk Kırma ve Ayırmada Temel Prensipler (devam) Nem önemli Gerekirse kurutma veya tavlama işlemi uygulanarak nem derecesi ayarlanmalıdır. Dehuller For sunflower seeds For sunflower seeds, delinted or un-delinted cottonseed, peanuts, cocoa beans 35

36 Flaker This equipment is designed to turn the broken oilseeds into thins flakes (from 0, 3 to 0,4mm) for the subsequent oil extraction through mechanical pressing or solvent extraction. Feeder / Automation 36

37 Rotary Dryer Equipment destined to dry the meal coming from the DT, previous to the pelleting process. Foot Screen Equipment destined to the separation of solids in suspension present oil extracted by mechanical pressing. 37

38 38

39 39