" tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile yapabilirler (2820/37-1)."

Transkript

1 Karar No : 51 Karar Tarihi : 17/01/2015 Cumhuriyet Halk Partisi Genel Merkezi adına Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Bülent TEZCAN tarafından Kurulumuz Başkanlığına gönderilen 13/1/2015 tarihli yazıda özetle; 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun "Siyasi Partilerin Seçimlere Katılması ve Adayların Tespiti" başlıklı yedinci bölümünün "Parti Adaylarının Tespiti" başlıklı 37. maddesinin siyasi partilerin aday belirlemesindeki genel çerçeveyi çizdiği, buna göre siyasi partilerin adaylarını; " tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile yapabilirler (2820/37-1)." " önseçim ya da aday yoklaması yaptıkları seçim çevrelerinde, toplam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının % 5'ini aşmamak üzere merkez adayı gösterebilirler (2820/37-2)." " Önseçim ya da aday yoklaması yapılmayan yerlerde, siyasi partilerin merkez yoklaması veya diğer usullerden biri veya birkaçı ile aday belirleme yetkileri saklıdır (2820/37-2)." " partilerin tüzüklerinde gösterilen merkez yoklaması dışındaki parti aday seçimleri seçim kurullarının yönetim ve denetimi altında yapılır (2820/37-3)." esasları doğrultusunda belirlediği, 2820 sayılı Kanun'un 37. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, seçim kurullarının (Yüksek Seçim Kurulu, İl ve İlçe Seçim Kurulları) siyasi partilerin merkez yoklaması dışındaki aday seçimlerine müdahale edebileceği, merkez yoklaması yöntemiyle yapılan aday tespitlerinin seçim kurullarının denetimi ve müdahale alanının dışında olduğu, başka bir deyişle merkez yoklamasının partinin iç işi olduğu, Yüksek Seçim Kurulunun bu alana müdahale edemeyeceği, dolayısıyla seçim kurullarının bir siyasi partinin aday saptama yöntemini denetleyemeyeceği, ancak önseçim veya aday yoklaması kararı alınması halinde seçimlerin seçim kurullarının yönetimi ve denetimi altında yapılacağı, merkez yoklaması kararı alınması halinde ise bu hususun partinin iç işi olduğundan Yüksek Seçim Kurulunun denetiminin dışında olduğu, nitekim Yüksek Seçim Kurulunun 23/4/2011 tarihli ve 489 sayılı kararında da, merkez yoklaması yönteminde seçim kurullarının denetiminin söz konusu olmayacağının vurgulandığı, Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün 58. maddesinde, aday saptama yöntemlerinin önseçim, aday yoklaması ve merkez yoklaması olarak belirlendiği (CHP Tüzük 58/A), önseçim ve aday yoklamasının yargı gözetim ve denetiminde yapılacağı (CHP Tüzük 58/C-4), merkez yoklamasında ise adayların Parti Meclisi tarafından saptanacağının (CHP Tüzük 58/C-3) düzenlendiği, ayrıca merkez yoklaması yapılmasına karar verilen yerlerde, eğilim yoklaması yöntemlerinin kullanılabileceği (CHP Tüzük 58/C-8) ve yöntemlerle ilgili diğer hususların yönetmelikle düzenleneceğinin (CHP Tüzük 58/D) hükme bağlandığı, Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12. maddesinde, merkez yoklaması usulüne karar verilen yerlerde ilave yöntem olarak uygulanacak eğilim yoklamasının şeklinin düzenlendiği, buna göre eğilim yoklamasının örgüt gözetim ve denetiminde sandık koyup seçim yapmak suretiyle uygulanabileceği, bu durumda, adayların örgüt içinde yapılan bir seçimle belirleneceği, ancak seçilen adayların Yüksek Seçim Kuruluna bildirme şeklinin yine merkez yoklaması usulündeki gibi olacağı (Eğilim yoklamasında esasen adaylar Parti Meclisi değil, üyelerin seçimi ile belirlenmiş olmakla birlikte, şeklen Parti Meclisinin belirlediği adaylar olarak Yüksek Seçim Kuruluna bildirileceği.), CHP Tüzük ve Yönetmelik hükümlerine göre merkez yoklaması ile belirlenecek adayların toplam sayısının, partinin gösterdiği milletvekili adaylarının % 15'inden fazla olamayacağı, ancak partinin son genel seçimlerde % 10'un altında oy aldığı seçim çevreleri ile örgüt gözetim ve denetiminde sandık 1 / 14

2 konulması suretiyle belirleyeceği milletvekili adayları toplamının bu % 15'lik kotaya dahil edilemeyeceği (CHP Tüzük 58/C-5, 58/D; Yönetmelik 12/III-V Fıkraları), Önseçim ve aday yoklaması dışındaki aday saptama yöntemlerinin tamamen partinin iç işi olduğu ve seçim kurullarının yönetim ve denetimi dışında olmakla birlikte, aday saptama sürecinde ortaya çıkabilecek muhtemel tereddüt ve itirazları önceden gidermek ve uygulamada birlikteliğin sağlanmasını teminen, Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğünde belirtilen % 15'lik merkez yoklaması kotasının uygulama şekline ilişkin Yüksek Seçim Kurulundan görüş isteme ihtiyacının hasıl olduğu, Parti Meclisince önseçim veya aday yoklaması yapılmasına karar verilen yerlerde adayların yargı gözetim ve denetimi altında yapılan seçimler ile belirleneceği, burada Parti Meclisinin merkez adayı bildirebileceği, ancak merkez adaylarının toplam sayısı, TBMM üye tamsayısının % 5'i olan 28 adayı geçemeyeceği ( /2), Merkez yoklamasına karar verilen yerlerde adayların Parti Meclisi tarafından belirleneceği, fakat bu seçim çevrelerinin tümü veya bir kısmında örgüt gözetim ve denetiminde sandık konulması suretiyle eğilim yoklamasının yapılabileceği, bu şekilde eğilim yoklaması yapılan seçim çevrelerindeki eğilim yoklaması ile belirlenen adaylar ile son seçimlerde % 10'nun altında oy alınan yerlerdeki adayların % 15'lik kotanın dışında olacağı, bunların dışında kalan ve merkez yoklaması yöntemiyle belirlenen adayların toplam sayısının % 15'lik kotayı (toplam 83 milletvekili) geçmeyeceği, 2820 sayılı Kanun'un 37. maddesinin birinci fıkrasında, siyasi partilerin " tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile.." aday belirleyebilecekleri; ikinci fıkrasında, " Önseçim ya da aday yoklaması yapılmayan yerlerde, merkez yoklaması veya diğer usullerden biri veya birkaçı ile aday belirleme " yetkilerinin saklı olduğu; üçüncü fıkrasında, merkez yoklamasının seçim kurullarının denetiminde olmayacağı, partinin iç işi olduğu hükümleri çerçevesinde; Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün 58 ve Yönetmeliğin 12. maddelerine uygun olarak, örgüt gözetim ve denetiminde sandık konulmak suretiyle yapılan eğilim yoklaması ile belirlenen adayların % 15'lik merkez yoklaması kotasına dahil edilmemesi ve bu çerçevede yapılacak uygulamada bir aykırılık olmadığı hususunda görüş bildirilmesi istenilmiş olmakla, Konak 1. İlçe Seçim Kurulu Başkanlığı aracılığı ile Mehmet Deniz ÖNGÖR tarafından Kurulumuz Başkanlığına gönderilen 5/1/2015 tarihli dilekçede özetle; 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu ve Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün "Milletvekili Adaylığı ve Adayların Tespiti"ne ilişkin tüm maddelerinin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 37/Son maddesi hükmüne uygun olarak düzenlendiği, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 37. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları ile CHP Tüzüğü'nün 58. maddesinin (A) ve (B) fıkralarında, milletvekili adaylarının belirlenmesi yöntemlerinin "Önseçim", "Aday Yoklaması" ve " Merkez Yoklaması" olarak hükme bağlandığı, 2820 sayılı Kanun'un 37. maddesinin üçüncü fıkrası ile CHP Tüzüğü'nün 58. maddesinin (C) bendinin dördüncü fıkrasında, önseçim ve aday yoklamasının seçim kurullarının yönetim ve denetimi altında yapılacağının öngörüldüğü, 2820 sayılı Kanun'un 37. maddesinin ikinci fıkrası ile CHP Tüzüğünün 58. maddesinin (B) fıkrasında; "Siyasi partiler, ön seçim ya da aday yoklaması yaptıkları seçim çevrelerinde, toplam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının % 5'ini aşmamak üzere, ilini, seçim çevresini, aday listesindeki sırasını, ön seçim veya aday yoklaması tarihinden en az on gün önce Yüksek Seçim Kuruluna bildirmek koşuluyla merkez adayı gösterebilirler " hükmüne yer verildiği, merkez adayı sayısının (kontenjanının) TBMM üye sayısının % 5'i (28 kişi) ile sınırlı olduğu ve bir seçim çevresine "Merkez Adayı" konulabilmesi için o seçim çevresinde aday listesinin seçim kurulu hâkimin yönetim ve denetiminde önseçim ya da aday yoklaması yapılarak belirlenmesinin zorunlu olduğunun vurgulandığı, başka bir anlatımla, siyasi partilerin ancak, milletvekili adaylarının yargı yönetim ve denetiminde önseçim ve aday yoklaması yöntemi ile belirledikleri seçim çevrelerinde en fazla % 5 oranında (28 kişi) "Merkez Adayı (Kontenjan Adayı)" için önceden sıra ayırabileceği ve bu sıralara kontenjan adayı koyabileceği, 2820 sayılı Kanun'un 37. maddesinin üçüncü fıkrasında; partilerin tüzüklerinde gösterilen merkez yoklaması dışındaki parti aday seçimlerinin seçim kurullarının yönetimi ve denetimi altında yapılacağının belirtildiği, CHP Tüzüğü'nün 58. maddesinin (C) bendinin 3 ve 4. fıkralarında da bu 2 / 14

3 hükme uygun düzenlemelere yer verildiği, 2820 sayılı Kanun'un 37. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, siyasi partilerin seçim kurullarının yönetimi ve denetimi altında yaptıkları önseçim ve aday yoklaması dışında yapacakları her tür ve şekilde aday belirleme yönteminin, yani seçim kurullarının değil kendi parti kurullarının yönetim ve denetiminde yapacakları her türdeki seçim ve aday belirlemenin, parti tüzüğünde veya yönetmeliğinde adının ister "Eğilim Yoklaması" ister "Temayül Yoklaması" olarak belirtilmiş olsa bile, o aday tespiti yönteminin adının 2820 sayılı Kanun ve seçimlerle ilgili diğer tüm kanunlarda "Merkez Yoklaması" olarak belirtildiği, Cumhuriyet Halk Partisinde yapılan "Merkez Yoklaması"nın o seçim çevresinde aday listesinin bütün isimlerinin Parti Meclisince saptanıp sıralanması olduğu, CHP Tüzüğünün 58. maddesinin (C) bendinin beşinci fıkrasında; "Merkez yoklaması yöntemi uygulanarak belirlenecek adayların toplam sayısı, Genel Merkezce Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına sunulan Partinin gösterdiği milletvekili adaylarının yüzde onbeşinden fazla olamaz." hükmüne yer verildiği, 26/2/2012 tarihli CHP'nin 16. Olağanüstü Kurultayında Tüzüğe konulan 58/C-5 fıkrası ile daha önce sınırsız şekilde tüm seçim çevreleri ve 550 milletvekili için uygulanabilen "Merkez Yoklaması"na sınır getirildiği ve "Merkez Yoklaması" yapılacak seçim çevrelerinin toplam milletvekili adaylarının sayısının en fazla 550 x % 15 = 83 milletvekili adayı ile sınırlandırıldığı, bu düzenlemeye uygun olarak "CHP Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği"nde CHP'nin 16. Olağanüstü Kurultayından sonra toplanan Parti Meclisince gerekli değişiklikler yapıldığı, söz konusu Yönetmeliğin 12. maddesinin; "Merkez Yoklaması yönteminde o seçim çevresindeki adaylar Parti Meclisi tarafından saptanır Merkez Yoklaması yöntemi uygulanarak belirlenecek adayların toplam sayısı partinin gösterdiği toplam aday sayısının % 15'inden fazla olamaz " şeklinde düzenlendiği, Ancak, CHP'nin mevcut merkez yönetiminin, daha fazla yetki ve daha fazla lider vekili amaçlarını gerçekleştirilebilmek için, Yasalara ve Tüzüğe açıkça aykırı olarak "Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği"nin 12. maddesini değiştirmeye çalıştıkları, yönetmelik hükümleri ile yasaların ve tüzüğün hükümlerinin dolanılmaya ve hükümsüz kılınmaya çalışıldığı, % 15'lik kotanın merkez yoklaması seçim çevresi ölçeğinde değil de % 15 oranındaki toplam 83 yandaş milletvekili adayını "Eğilim Yoklaması" adı altında (Sınırsız Merkez Yoklaması yapabilmek amaçlanmıştır.) seçim çevreleri için düzenlenecek aday listelerinin seçilecek sıralara yerleştirmenin yolunun açılmak istendiği, merkez yoklamasının seçim çevresi aday listesi ölçeğinde değil, kanuna ve tüzüğe aykırı olarak sıranın aday ölçeğinde kullanılmak istendiği, fakat hukukun, yasaların ve tüzüğün buna cevaz vermeyeceği, demokratik, hür ve adil seçimlerin teminatı Yüksek Seçim Kurulunun, CHP'nin hukuk, yasalara ve kendi tüzüklerine açıkça aykırı yönetmelik değişikliklerinin uygulanmasına izin vermemesi istenilmiş olmakla, konu incelenerek; GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ: 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun Parti adaylarının tespiti başlıklı 37. maddesinin; Birinci fıkrasında; Siyasi partiler, milletvekilliği genel veya ara seçimlerinde, adaylık için müracaat eden ve adaylığı uygun bulunanlar arasından, adayların tespitini; serbest, eşit, gizli oy, açık tasnif esasları çerçevesinde, tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile yapabilirler." İkinci fıkrasında; "Siyasi partiler, ön seçim ya da aday yoklaması yaptıkları seçim çevrelerinde, toplam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının % 5'ini aşmamak üzere, ilini, seçim çevresini, aday listesindeki sırasını, ön seçim veya aday yoklaması tarihinden en az on gün önce Yüksek Seçim Kuruluna bildirmek koşuluyla merkez adayı gösterebilirler. Ön seçim ya da aday yoklaması yapılmayan yerlerde, siyasi partilerin merkez yoklaması veya diğer usullerden biri veya bir kaçı ile aday belirleme yetkileri saklıdır." Üçüncü fıkrasında; "Partilerin tüzüklerinde gösterilen merkez yoklaması dışındaki parti aday seçimleri seçim kurullarının yönetim ve denetimi altında yapılır." Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün; "TBMM Üyeliği İçin Adayların Belirlenmesi" başlıklı 58. Maddesinin (A) fıkrasında, TBMM üyeliği için adayların belirlenmesinde yöntemler, önseçim, aday yoklaması ve merkez yoklaması olduğu belirlendikten sonra önseçim ve aday yoklamasının öncelikli yöntemler olduğu vurgulanmış, (B) fıkrasında da, aday saptamada hangi 3 / 14

4 seçim çevresinde hangi yöntemin uygulanacağına Parti Meclisinin karar vereceği, Parti Meclisinin, önseçim veya aday yoklaması yapılan bir seçim çevresindeki aday listesinde, merkez adaylığı için Siyasi Partiler Kanunu ndaki ilkelere göre yeteri kadar sıra ayırabileceği, (C) fıkrasının 3. bendinde, merkez yoklamasında adayların Parti Meclisince saptanacağı, 4. bendinde, önseçim ve aday yoklamasının yargı gözetim ve denetiminde yapılacağı, 5. bendinde, merkez yoklaması yöntemi uygulanarak belirlenecek adayların toplam sayısının, Genel Merkezce Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına sunulan Partinin gösterdiği milletvekili adaylarının yüzde on beşinden fazla olamayacağı, Partinin son genel seçimlerde yüzde onundan az oy aldığı seçim çevrelerinden gösterilen toplam milletvekili aday sayısının bu orana göre hesaplanan milletvekili aday sayısına dahil olmayacağı, 8. bendinde, aday belirlenmesinde merkez yoklaması yapılmasına karar verilen yerlerde, eğilim yoklaması yöntemlerinin kullanılabileceğine, (D) fıkrasında, aday belirlemede uygulanacak yöntemlerle ilgili diğer hususlar ve aday yoklamasında oy kullanacakların nasıl belirleneceğinin yönetmelikle düzenleneceği, Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 8. maddesinde, parti adaylarının başlıca üç yöntemle (ön seçim, aday yoklaması, merkez yoklaması) saptanacağı, ön seçim ve aday yoklamasının öncelikli yöntemler olduğu, ön seçim ve aday yoklamasının yargı gözetim ve denetiminde yapılacağı (md. 9, 10), 12. maddesinde, merkez yoklamasında adayların Parti Meclisi tarafından saptanacağı, merkez yoklaması kararının alınmasından önce ya da sonra, bu yöntemin en verimli şekilde uygulanabilmesini sağlamak ve Parti Meclisinin kararına kaynak oluşturmak üzere Merkez Yönetim Kurulu şeklini ve zamanlamasını da belirleyeceği çeşitli eğilim yoklaması yöntemlerinin uygulanabileceği, eğilim yoklamasının yargı gözetim ve denetimi yerine örgüt gözetim ve denetiminde sandık konulması suretiyle de yapılabileceğini, bu durumda ilçe seçim kurulları yerine görev yapacak birimleri ve eğilim yoklaması esas ve usullerini Merkez Yönetim Kurulunun belirleyeceği, örgüt denetiminde sandık konulması suretiyle eğilim yoklaması yapılmasına karar verilen seçim çevreleri içinde belirli sıraların Genel Merkez kontenjanı olarak ayrılabileceği, merkez yoklaması yöntemi uygulanarak belirlenecek adayların toplam sayısının partinin gösterdiği toplam aday sayısının %15'inden fazla olamayacağı, partinin son genel seçimlerde %10'dan az oy aldığı seçim çevrelerinde gösterilen milletvekili aday sayısı ile eğilim yoklaması suretiyle örgüt yönetiminde sandık konulması suretiyle belirlenecek milletvekili aday sayısının bu orana göre hesaplanan aday sayısına dahil olmayacağı, parti meclisinin bu %15 kotayı bir seçim çevresinin tümü için kullanabileceği gibi Siyasi Partiler Kanunu'nun 37. maddesinin ikinci fıkrası ve bu yönetmeliğinin 11. maddesine göre göstereceği %5 merkez adayları haricinde, önseçim, aday yoklaması veya eğilim yoklaması yaptığı seçim çevrelerinde sıralar ayırmak suretiyle de kullanabileceği, hükümlerine yer verilmiştir sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 37. maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesinde, "Ön seçim ya da aday yoklaması yapılmayan yerlerde, siyasi partilerin merkez yoklaması veya diğer usullerden biri veya bir kaçı ile aday belirleme yetkileri saklıdır." amir hükmü yer almakta olup, Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün yukarıda belirtilen hükümleri uyarınca, merkez yoklamasında adayların Parti Meclisince saptanacak merkez yoklamasına karar verilen yerlerde eğilim yoklaması yöntemleri kullanılabilecektir. Eğilim yoklaması yargı gözetim ve denetiminde olmayıp, parti örgütünün gözetim ve denetiminde yapılabilecektir. Eğilim yoklaması sadece merkez yoklamasına karar verilen yerlerde yapılabilecek olup, parti örgütünün gözetim ve denetiminde gerçekleşen eğilim yoklaması suretiyle belirlenen adaylar merkez yoklaması yöntemiyle saptanmış adaylar olarak bildirileceğinde kuşku yoktur. Tüzüğün 58/C-3. maddesi gereğince, merkez yoklamasında adaylar Parti Meclisince belirleneceği hükmüne rağmen, parti örgütünün gözetim ve denetiminde sandık konularak eğilim yoklaması suretiyle tespit edilen adayların Parti Meclisince saptandığı söylenemeyecektir. Zira eğilim yoklamasında adaylar parti örgütü tarafından sandıkta belirlenmiştir. Merkez yoklaması adayları olarak bildirilse dahi bu adayların belirlenmesinde Parti Meclisinin herhangi bir iradesi bulunmadığından Parti Meclisince saptanan adaylar olarak değerlendirilmemesi gerekmektedir. Eğilim yoklamasına, Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nde (md. 58/C-8) ve Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliğinde (md. 12) yer verilmiştir. Yargı gözetim ve denetimi altında 4 / 14

5 yapılmayan, parti örgütü tarafından sandık konulmak suretiyle yapılan eğilim yoklaması suretiyle aday belirlenmesinin partinin iç işi olduğu kabul edilmelidir. Nitekim yargı denetim ve gözetiminde olmayıp, parti örgütünün gözetim ve denetiminde yapılan siyasi partilerin ilçe kongrelerinde oy kullanacak partili delegelerin seçilmeleri ve seçimleri ilgili partinin iç iş ve işlemleri olduğu gerekçesiyle bu seçimlere yapılan itirazlar Kurulumuzca oybirliği ile reddedilmiştir (2013/411, 2014/4207, 2015/15 sayılı kararlar). Kurulumuzun 2011/489 sayılı kararında da, aday listesinin belirlenmesi hususunda Parti Meclisince verilen yetkiye istinaden seçim kurullarının denetimi söz konusu olmaksızın Merkez Yönetim Kurulunca merkez yoklaması suretiyle yapılan aday tespitinde, aday adaylarının sıralarının belirlenmesinin tamamen parti içi bir sorun olduğu, bu konuda seçim kurullarınca karar verilmesi suretiyle sıra değişimi yapılması olanağı bulunmadığı vurgulanmıştır. Öte yandan, yukarıda yer verilen kanun, tüzük ve tüzüğün atıf yaptığı yönetmelik hükümleri uyarınca, partinin son genel seçimlerde %10'dan az oy aldığı seçim çevreleri ile eğilim yoklaması suretiyle belirlenecek milletvekili aday sayısının merkez yoklamasındaki %15 kotaya göre hesaplanan aday sayısına dahil olmayacağı belirlendiğinden, bu husus siyasi partinin iç işleyişine ilişkindir. Buna göre, parti örgütünce yapılan ve gerekli tutanaklara bağlanarak tespit edilen milletvekili adaylarının %15 oranındaki merkez yoklaması kotasına dahil edilmemeleri mümkün bulunmaktadır. Kurulumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 37, Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün 58 ve Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12. maddelerine uygun olarak, yargı gözetim ve denetimi altında olmayıp eğilim yoklaması suretiyle tamamen parti örgütü tarafından sandık konularak belirlenen milletvekili adaylarının, %15 oranındaki merkez yoklaması kotasına dahil edilmemeleri gerektiğine karar verilmesi gerekmiştir. S O N U Ç : Yukarıda açıklanan nedenlerle; sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 37, Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün 58 ve Cumhuriyet Halk Partisi Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12. maddelerine uygun olarak, yargı gözetim ve denetimi altında olmayıp eğilim yoklaması suretiyle tamamen parti örgütü tarafından sandık konularak belirlenen milletvekili adaylarının, %15 oranındaki merkez yoklaması kotasına dahil edilmemeleri gerektiğine, 2- Karar örneğinin Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanlığına ve Mehmet Deniz ÖNGÖR'e gönderilmesine, 17/1/2015 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi. Başkan Başkanvekili Üye Üye Sadi GÜVEN Turan KARAKAYA Mehmet KÜRTÜL Nilgün İPEK (M) (M) Üye Üye Üye Ünal DEMİRCİ Ali KAYA İbrahim ZENGİN Üye Üye Üye İlhan HANAĞASI Zeki YİĞİT Ahmet TUNCAY (M) 5 / 14

6 - K A R Ş I O Y - Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Merkezi adına Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Bülent TEZCAN Yüksek Seçim Kurulu'na verdiği 13/01/2015 tarihli dilekçesiyle; CHP Tüzüğü'nün 58/C-5, 8 58/D ve Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliğinin 12/III-IV maddelerine uygun olarak, örgüt gözetim ve denetiminde sandık koymak suretiyle yapılan eğilim yoklamasıyla belirlenen adayların %15'lik merkez yoklaması kotasına dahil edilmemesi hususunda görüş bildirilmesini talep etmiştir. Yüksek Seçim Kurulunun 17/01/2015 günlü toplantısında oyçokluğu ile Merkez Yoklaması Yöntemi uygulanarak belirlenecek adayların toplam sayısı partinin gösterdiği toplam aday sayısının %15'inden fazla olamayacağı, ancak bu yöntem uygulanırken örgüt denetiminde sandık kurulması suretiyle belirlenecek milletvekili aday sayısının bu orana göre hesaplanan aday sayısına dahil olamayacağına karar vermiş ve Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12. maddesine dayanmıştır. Hukuki çözüm için talep, kanun, tüzük ve yönetmeliğin birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Yüksek Seçim Kurulunun siyasi partilere görüş bildirme görevi yoktur. Ancak kamuoyunu ilgilendiren hususlarda görüş bildirmediği takdirde Yüksek Kurul önüne çok sayıda ihtilafın geleceği istisnai durumlarda Anayasa'nın 79. maddesine göre seçimlerin düzen içinde yürütülebilmesi genel görevi kapsamında bugüne kadar görüş bildirmiştir. Somut olay da bunlardan biri olmakla görüş bildirilmesi konusunda sayın çoğunlukla aynı görüşü paylaşmaktayım. Esasla ilgili olarak ise sayın çoğunluğun görüşüne katılmak mümkün değildir. CHP Genel Başkan Yardımcısı dilekçesinde aynen," 6 / 14

7 7 / 14

8 8 / 14

9 9 / 14

10 demiştir. Talep merkez yoklaması yöntemiyle belirlenecek %15 merkez yoklaması kotasının istedikleri gibi uygulanmasına izin verilmesidir. 10 / 14

11 Siyasi partilerin aday belirlemesinde genel çerçeve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 37. maddesinde belirtilmiştir sayılı Kanun'un 37. maddesinin ikinci fıkrasında; " Siyasi partiler, ön seçim ya da aday yoklaması yaptıkları seçim çevrelerinde, toplam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının % 5'ini aşmamak üzere, ilini, seçim çevresini, aday listesindeki sırasını, ön seçim veya aday yoklaması tarihinden en az on gün önce Yüksek Seçim Kuruluna bildirmek koşuluyla merkez adayı gösterebilirler. Ön seçim ya da aday yoklaması yapılmayan yerlerde, siyasi partilerin merkez yoklaması veya diğer usullerden biri veya bir kaçı ile aday belirleme yetkileri saklıdır." hükmü yer almaktadır. Madde metninden de açıkça anlaşıldığı gibi aday belirleme için üç ana yöntem sayılmıştır. Bunlardan; 1- Önseçim, partiye kayıtlı üyelerin katılımıyla yapılır. 2- Aday yoklaması, partide belli görevlere seçilmiş olan delegelerin katılımı ile yapılır. 3- Önseçim ve aday yoklaması yapılmayan yerde siyasi partiler merkez yoklaması ile adaylarını belirleyebilecekleri gibi diğer usullerden biri veya birkaçı ile de belirleme imkanına sahiptir. Hâkim gözetiminde yapılan önseçim ve aday yoklaması usulü tartışma konusu değildir sayılı Kanun'un 37. maddesine göre, önseçim ve aday yoklaması yapılan yerlerde toplam Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üye tam sayısının %5'ini aşmamak üzere Seçim çevresini, aday listesindeki sırasını belirleyerek siyasi partinin merkez adayı göstereceği de tartışmasızdır sayılı Kanun'un 37. maddesine göre, önseçim ve aday yoklaması hâkim gözetiminde yapılır. Merkez yoklaması ile yapılan belirlemede hâkim denetimi yoktur. Siyasi partiler demokrasinin vazgeçilmez unsurlarıdır. Ülke yönetimine talip olmaktadır. Bunu da örgütünün veya parti meclisinin kurallara uygun yapacağı seçimler sonucunda tespit edeceği üyeleri aracılığı ile yapacaktır. Siyasi partiler yasalara ve bu yasalara uygun olarak hazırlanan tüzüklere ve yönetmeliklere göre yönetilir ve denetime tabi tutulurlar. CHP Tüzüğü incelendiğinde 58. maddede çok açık olarak TBMM için aday belirlemede üç yöntem belirlemiştir. Bunlar önseçim, aday yoklaması ve merkez yoklamasıdır sayılı Kanun'un 37. maddesinde de açıkça sayılan bu yöntemlerin dışında başka bir yöntem de benimsenmemiştir. CHP Tüzüğü'nün 58/3. maddesi, seçimlerle ilgili hangi yöntemin belirleneceğini parti meclisine bırakır iken "seçim çevresini" esas almıştır. Önseçim ve aday yoklaması yapılan yerlerde %5'lik kontenjan dışındaki tespite siyasi parti uymak zorundadır. Somut ihtilafın konusu olmamakla birlikte 2820 sayılı Kanun'un 37 ve CHP Tüzüğü'nün 58 A,B ve C maddelerinin tümüne aykırı şekilde Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12. maddesindeki değişiklikle, aday yoklaması seçim çevresi esas alınarak belirlenebilecek iken bu 83 aday adayını önseçim ve aday yoklaması yapılan yerlere dağıtılabileceğini öngörmek de yasal değildir. Siyasi partilerin hangi yolla aday belirlemesi yapacakları iç işi ise de, partinin kendi yaptığı tüzüğe uygun hareket edip etmediğini denetlemek Yüksek Seçim Kurulunun görev ve yetki alanındadır. Kaldı ki bunun farkında olan siyasi parti, tüzük ve yönetmeliği uygulamadaki düşüncelerinin kabul edilip edilmeyeceği yolunda Yüksek Kuruldan karar istemiştir. Merkez yoklaması CHP Tüzüğü'nün 58. maddesinde öngörülen üç usulden biridir (Tüzük 58/A). Aynı usul Yönetmeliğin 8. maddesinde de sınırlı olarak sayılmıştır. Merkez yoklamasında adaylar parti meclisince saptanır (Tüzük 58/3). Aday belirlemesinde merkez yoklaması yapılmasına karar verilen yerde, eğilim yoklaması yöntemleri kullanılabilir. Yöntemler tüzükte sayılmış ancak yöntemlerle ilgili diğer hususların yönetmelikle düzenleneceği (Tüzük 58/D) öngörülmüştür. Tüzükle belirlenen 3 yöntemin uygulama usulleri yönetmeliğe bırakılmıştır. Yönetmelikle tüzükte öngörülmeyen yeni bir yöntemin belirlenmesi mümkün değildir. 11 / 14

12 Tüzükte bulunmayan dördüncü yöntem yönetmelikle, yönetmeliğin 12/1. maddesine de aykırı olarak getirilmiş olup, tüzüğü değiştirmeye yetkili Büyük Kongrenin yetkisi, Genel Merkez tarafından yönetmelikte değişiklik yapılmak suretiyle elinden alınmıştır. Tüzüğe aykırı yönetmeliğin uygulanmasına olanak bulunmamaktadır. Tüzüğün 84. maddesine göre tüzük değiştirme yetkisi Kurultayındır. Merkez yoklaması ile belirlenecek aday adayı sayısı, TBMM üye tamsayısının %15'i ile sınırlıdır. Bu sayıda 83 olmaktadır. Merkez yoklaması yapılacak yerlerde adaylar parti meclisince belirlenecektir. Örneğin, A şehrinde parti meclisi merkez yoklaması yapmaya karar vermiş ise A şehrinde gösterilecek adayları belirleme yetkisi parti meclisine aittir. (Tüzük 58/C-3, Yönetmelik 8,12/1-2) A şehrinde belirlenen adayların tamamı Merkez Yoklaması ile belirlenebilecek sayıdan düşülmelidir. Siyasi partinin öne sürdüğü eğilim yoklaması nedir? Eğilim yoklaması ile merkez adayı belirlenebilir mi? Eğilim yoklamasının ne olduğu CHP Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliğinin 12. maddesinde açıklanmıştır. Yönetmeliğin 12. maddesi de eğilim yoklamasını tarif etmeden "Merkez yoklaması yönteminde adaylar Parti Meclisi tarafından saptanır." hükmünü tespit ettikten sonra ikinci fıkrada açıkça parti meclisinin kararına kaynak oluşturmak üzere eğilim yoklaması yönteminin uygulanacağı belirtilmiştir. Buna göre eğilim yoklaması sayılanlara eklenmiş bir yöntem değil, Yönetmeliğin 12/2 maddesinde de belirtildiği gibi merkez yoklaması yönteminin en verimli şekilde uygulanabilmesini sağlamak için uygulanabilecek bir yöntemdir. Parti meclisi, eğilim yoklaması sonucuna uymak zorunda değildir. Eğilim bağlayıcı olmadığı gibi burada belirlenecekler kabul görse bile eğilim yoklaması, sonucu belirlemez. İsimlerin parti tarafından aday adayı olarak merkez aday listesinden farklı olarak bildirilme imkanı yoktur. Talep dilekçesinde de belirtildiği gibi "Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün 58. maddesi aday saptama yöntemlerini önseçim, aday yoklaması ve merkez yoklaması olarak tespit etmiş (TÜZÜK 58/A), önseçim ve aday yoklamasının yargı gözetim ve denetiminde yapılacağını (Tüzük 58/C-4), merkez yoklamasında adayların Parti Meclisi tarafından saptanacağını (Tüzük 58/C-3) düzenlemiştir. Ayrıca merkez yoklaması yapılmasına karar verilen yerlerde, eğilim yoklaması yöntemlerinin kullanılabileceğini (Tüzük 58/C-3) ve yöntemlerle ilgili diğer hususların yönetmelikle düzenleneceğini (Tüzük 58/D) hükme bağlamıştır. Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12. maddesi, merkez yoklaması usulüne karar verilen yerlerde uygulanacak eğilim yoklamasının şeklini düzenlemiştir. Buna göre eğilim yoklaması örgüt gözetim ve denetiminde sandık koyup seçim yapmak suretiyle uygulanabilir, bu durumda adaylar örgüt içinde yapılan bir seçimle belirlenecek ancak seçilen adayların Yüksek Seçim Kuruluna bildirme şekli merkez yoklaması usulündeki gibi olacaktır. Eğilim yoklamasında esasen adaylar Parti Meclisi değil, üyelerin seçimi ile belirlenmiş olmakla birlikte, şeklen Parti Meclisinin belirlediği adaylar olarak Yüksek Seçim Kuruluna bildirilecektir." 2820 sayılı Kanun'un 37. CHP Tüzüğü'nün 58/C-3, Yönetmelik Bölüm II madde 8'de sınırlı olarak sayılan üç aday belirleme yönteminden biri olan merkez yoklaması usulünde, merkez yoklaması yapılmasına karar verilen yerlerdeki adayların parti meclisi tarafından tespiti zorunlu iken parti açısından bağlayıcılığı olmayan sadece parti meclisinin kararına kaynak oluşturacak eğilim yoklaması ile belirlenecek kişileri Tüzüğün 58/C-3 maddesindeki %15'lik sayıdan düşmek mümkün değildir. Aksi 83 adayın birden fazla aday çıkaracak illere birer ikişer dağıtımı imkanını getirir. Tüzüğün öngördüğü bu değildir. 83 adayın tespitinde merkez yoklaması yapılacak yerlerde parti meclisinin tespit edeceği aday sayısı değil merkez yoklaması yapılacak yer belirlenecektir. Merkez yoklamasında adayların ne şekilde tespit edildiği Yüksek Seçim Kurulu açısından önemli değil, Parti Meclisinin belirlediği yer adayları olarak bildirilmesi ve toplam sayısı 83 olması önemlidir. 12 / 14

13 Tüzüğe ve kendi içindeki aday belirleme yöntemine ilişkin 8. maddede sayılan usullere aykırı şekilde yönetmeliğe uymayan bir yöntemle eğilim yoklamasıyla belirlenen ancak Parti Meclisi ile son olarak Yüksek Seçim Kuruluna bildirilen listede yer alan adayların 83 kişilik %15'lik kotadan düşümü yasal olmadığı gibi parti içi işi de değildir. CHP Tüzüğü'nün 52. maddesine göre Kurultay partinin en yüksek organıdır. Yasa ve Tüzük kuralları içinde, toplumun ve ülkenin genel sorularını ve parti tutumunu görüşüp karara bağlar. Tüzük yapma görevi Kurultay'a aittir (Tüzük 84). Parti Meclisi ise (Madde 38) Kurultay'dan sonra Partinin en yüksek karar organıdır. Merkez Yönetim Kurulunun hazırladığı yönetmelikleri karara bağlar. Önseçim aday belirlemesinde asıl usul, Parti Meclisine 58/C-5 maddesine göre %15 ile sınırlı belirli yerlerde merkez yoklaması yetkisi verilmiş iken, Parti Meclisinin kararına dayanak olacak temayül'ü kongre ve tüzük iradesine aykırı bir yöntem gibi değerlendirip, 83 adayı illerde gösterebilecek adaylardan birer ikişer kullanarak örgütün önseçim ve aday yoklamasıyla aday belirleme yetkisinin tüzüğe aykırı yönetmelik değişikliği ile elinden alınması doğru değildir. Parti yönetimi TBMM üyeliği için aday belirlemede kendi koyduğu kurallara uymak zorundadır. Bu nedenlerle sayın çoğunluğun kararına katılmıyoruz. Başkanvekili Turan KARAKAYA Başkan Sadi GÜVEN 13 / 14

14 - K A R Ş I O Y - İstem; Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü'nün 58/C-5,8; 58/D ve Milletvekili Aday Saptama Yönetmeliği'nin 12/III-IV maddelerine uygun olarak, örgüt gözetim ve denetiminde sandık koymak suretiyle yapılan eğilim yoklamasıyla belirlenen adayların %15'lik merkez yoklaması kotasına dahil edilmemesi hususunda görüş bildirilmesine ilişkindir. İleride ihtilaf doğma ihtimaline binaen Tüzük ve Yönetmeliklerin uygulanması konusunda görüş bildirilmesi istemi hakkında; Henüz bir ihtilafın doğmaması, Partinin Tüzük ve Yönetmelikleri uygulaması konusunda Kurul'un müşavirlik görevinin bulunmaması, İleride ihtilaf vukuunda seçim yargısı olarak karar verileceğinden, bu aşamada partinin iç sorunu olan bir konuda görüş bildirilmesi ihsası rey anlamına geleceği, nedenleriyle görüş bildirilmesine yer olmadığına gerekçesiyle çoğunluğun kararına katılmıyorum. Üye Zeki YİĞİT 14 / 14