çin Yeni Roller ve Esnekli in in Geli tirilmesi

Transkript

1 Hem ireler çin Yeni Roller ve Esnekli in in Geli tirilmesi Yard.. Doç.. Dr. Emine TÜRKMENT Koç Üniversitesi HYO **ASG taraf ndan 12 May s 2011 Hem irelik Haftas Etkinlikleri Kapsam nda Düzenlenen Panelde Sunulmu tur.

2 çerik Sa k hizmetlerinde de im Hem irelik rollerinde de im, rolü geni letme ve rolü büyütme/geli tirme Ülkemizde yeni yasal düzenlemeler ve de en roller Yeni rolleri uygulamaya geçirebilmek için neler yap labilir?

3 Sa l k k hizmetlerinde de i im? im? Nüfus art çok h zl, ya am süresi uzun, kronik hastal klar, göçler Teknoloji ve bili im tan ve tedavi yöntemlerinde geli meler Temel sa k hizmetlerinden çok tedavi edici hizmetler ve özel sa k hizmetlerinde artma Maliyetleri dü ürme, kaliteli ve güvenli bak m Yat süreleri k sa, evde bak m hizmetleri Bireylerin sa k beklentileri, küreselle me Hem irelik e itimi

4 Sa l k k hizmetlerinde de i im? im? 1961 Anayasas Devlet, herkesin beden ve ruh sa içinde ya ayabilmesi ve t bbi bak m görmesini sa lamakla ödevlidir. Devlet, yoksul ya da dar gelirli ailelerin sa k artlar na uygun konut ihtiyaçlar kar lay tedbirler al r

5 Sa l k k hizmetlerinde de i im? im? 1982 anayasas (Madde 56) Herkes, sa kl ve dengeli bir çevrede ya ama hakk na sahiptir. Çevreyi geli tirmek, çevre sa korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatanda lar n ödevidir. Devlet, herkesin hayat, beden ve ruh sa içinde sürdürmesini sa lamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi art rarak, i birli ini gerçekle tirmek amac yla sa k kurulu lar tek elden planlay p hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sa k ve sosyal kurumlar ndan yararlanarak, onlar denetleyerek yerine getirir.

6 3359 Say l Sa l k Hizmetleri Temel Kanunu (1987) Madde 5: Sa k hizmetlerinin özelle tirilmesi. Sa k ve Sosyal Yard m Bakanl n uygun görmesi halinde Bakanlar Kurulu karar ile kamu tüzelki ili ine haiz sa k i letmesine dönü türülürler. Madde 7: Ayr ca, özel bir meslek bilgisine ve ihtisas na ihtiyaç gösteren veya ülke düzeyinde mesleki geli meyi sa layacak. elemanlar da kadro kar aranmaks n sözle meli olarak çal labilir

7 Sa l k k hizmetlerinde de i im? im? Sa k Reformu (1992) ve Sa kta Dönü üm Projesi (2002) ile Aile hekimli i modeli Kamu Hastaneleri Birli i Sa k Finansman sistemi tek elde (SGK)

8 Temel hem irelik rolleri (ANA Standartlar,, 2004) Uygulama (de erlendirme, tan lama, sonuçlar belirleme, planlama, uygulama, sonuçlar de erlendirme) Profesyonel performans - kalite geli tirme - performans de erlendirme - e itim - i birli i, ortak çal ma - etik - ara rma - kaynaklar kullanma - liderlik

9 Uzman hem irelik rolleri (ANA Standartlar,, 2004) Uygulama (de erlendirme, tan lama, sonuçlar belirleme, planlama, uygulama, vaka yönetimi, konsültasyon, sa iyile tirme ve geli tirme, itim, reçete etme, yönlendirme, sonuçlar de erlendirme) Profesyonel performans - kalite geli tirme - kendi kendini de erlendirme - e itim - liderlik - etik - interdisipliner çal ma - ara rma

10 Hem irelik Hizmetleri Yönetmeli i THD Öneriler (2011) Bak m Tan ve tedavi itim ve dan manl k Yönetim Ara rma leti im/ birli i/ Ortakl k HHY (2011) Bak m Tan ve tedavi itim ve dan manl k

11 Hem ireli ireli in in geni leyen rolleri? Son 20 y ld r önemli bir tart ma konusu Bir di er sa k profesyonelinin rollerini üstlenme=yerine koyma=rolü geni letme Sa kla ilgili yeni roller üstlenme=tamamlama=rolü büyütme ya da geli tirme Moyra Allen, Hem ireli in geni leyen rollerinin teorik çerçevesi, 1999

12 Rolü geni letme Temel hem irelik e itimi sonras Temel uygulay hem ire (temel pratisyen hem ire) Özel ya da genel alanlarda çal an Çal alan n artlar na göre rolünün geni letilmesi Yasalarla birlikte kurumsal düzeyde düzenleme Bu rollere yönelik özel e itim almal Bu rolü sürdürme için e itimin süreklili i sa lanmal Moyra Allen, Hem ireli in geni leyen rollerinin teorik çerçevesi, 1999 William M. Daily, hem irelik rolleri ve uygulama seviyeleri, 2003

13 Rolü büyütme ve geli tirme Temel hem irelik e itimi sonras nda özel bir alanda akademik e itim (YL, doktora) Uzman hem ire Temel hem irelik rollerine ilave olarak özel bir alanda hem bili sel hem de motor becerilerinin geli tirilmesi Alanda 3-5y l / 5-10 y l deneyim Daha çok sorumluluk, daha çok yetki, daha çok otonomi Yasal düzeyde düzenleme Özelle ti i alanda sürekli yenilenmesi Moyra Allen, Hem ireli in geni leyen rollerinin teorik çerçevesi, 1999 William M. Daily, hem irelik rolleri ve uygulama seviyeleri, 2003

14 Rolü geni letme ve büyütme/geli tirmetirme Kadro, ünvan itim, Deneyim Temel hem ire Uzman hem ire.1 Uzman Hem ire.2 Hem ire CNS ANP, NP,CN Temel itim, demsiz demli YL, özel alan e itimi 3-5 y l YL, doktora 5-10 y l Çal ma alan Primer, sekonder, tersiyer Sekonder ve tersiyer Primer ve sekonder

15 Rolü geni letme ve büyütme/geli tirmetirme Temel hem ire Uzman hem ire.1 Uzman Hem ire.2 Bilgi, beceri, standart Temel hem irelik becerileri, profesyonel uygulama standartlar Temel hem irelik becerileri, spesifik beceriler, profesyonel uygulama standartlar Temel hem irelik becerileri, spesifik beceriler, ileri beceriler profesyonel uygulama standartlar

16 Rolü geni letme ve büyütme/geli tirmetirme Temel hem ire Uzman hem ire.1 Uzman Hem ire.2 Odak noktas Do rudan hasta bak Rolü geni letilebilir Hastal klara ya da birimlere odakl Daha çok dolayl bak mda (e itim, yönetim, kalite geli tirme) Özelle ti i alandaki sa kl /hasta bireyler ve gruplar Do rudan bak n koordinasyonu

17 Ülkemizde, profesyonel rolü gerçekle ekle tirme Eski Madde 1.. Ortaokulu bitirmi olup. 3 sene tahsil görüp..hem ire unvan (eski HK, 1954) Madde ya ndan yukar bulunmayan kad nlar Madde 4.. müdavi tabip taraf ndan tavsiye edilen tedavi. Çiçek a, pansuman, SC, V, M ilaç uygulamalar, hasta e itimi. (eski HK, 1954) Yeni Madde 1.. hem irelik ile ilgili lisans e itimi veren fakülte ve yüksek okullar ndan mezun. (yenilenen HK. 2007) Madde 1. cinsiyet s rlamas yok Madde 4.. her ortamda bireyin, ailenin ve toplumun. yetkili sa k personelidir (yenilenen HK. 2007)

18 Ülkemizde hem irenin yasal rolleri YTK Y ( ) 11 madde Uygulama; 3 madde Tan ve tedavi; 2 madde itim (hasta); 2 madde birli i; 1 madde Ara rma; YOK Kalite-yönetim; YOK Destek hizmetler; 5 madde HHY ( ) 11 madde Uygulama; 5 madde Tan ve tedavi; 3 madde itim (kendi, hasta, ö renci, meslekta ); 1 madde birli i; 2 madde Ara rma; 1 madde Kalite-yönetim; 2 madde Destek hizmetler; YOK

19 Ülkemizde ba hem hem irenin rolleri YTK Y ( ) 7 madde Uygulama yön.; 1 madde Personel yön; 3 madde, ba hekime BA IMLI itim; 1 madde birli i; 2 madde Ara rma; YOK Kalite-yönetim; YOK Destek hizmetler; 3 madde HHY ( ) 12 madde Uygulama yön.; 1 madde Personel yön; 2 madde itimin yön.; 3 madde birli i; 2 madde Ara rma; 1 madde Kalitenin yön.; 4 madde Destek hizmetler; YOK

20 Temel hem ire; rolün geni lemesi (2011) Yo un bak m ve acil bak m hem iresi Sertifikal Acil durumlarda.. o an ünitede hekim yok ve (geçerlilik süresi dolmam ) ileri ya am deste i sertifikas var ise temel ve ileri ya am deste i uygulamalar ba lat r, kalp masaj, solunum deste i, defibrilasyon ve acil senkronize kardiyoversiyon uygular..nazogastrik tüp takar.. infüzyon ve transfüzyon lemlerini kurum politika ve talimatlar do rultusunda ba lat r

21 Temel hem ire; rolün geni lemesi (2011) Diyaliz hem iresi Sertifikal Stoma hem iresi Sertifikal..Diyaliz i lemi s ras nda olu abilecek komplikasyonlara müdahale eder... Yaraya mekanik debritman uygular (Islak kuru pansuman, bas nçl kama).yaraya kimyasal ve cerrahi debritman uygular Liyezon psikiyatri hem iresi Sertifikal..psikoterapi uygulamalar nda görev al r Alkol ve madde ba ml hem iresi Sertifikal.. madde ölçümü tetkiklerin yap labilmesi için idrar al r alkolmetre ölçümü yapar

22 Hem irelik Hizmetleri Yönetmeli i i (2011) Hem irelik giri imleri listesi* Hem irelik karar ile uygulan r - Özel cerrahi giri imlere uygun (mastektomi vb.) egzersiz yapt rma - Barsak e itimi - Üriner al kanl k e itimi Hekim karar ile uygulan r - Fiziksel hareketi s rlama laç uygulamalar Hekim ile birlikte yapar - Bronkoskopi vb. hekimin yapt uygulamalara yard m * aretli uygulamalar ünite protokolüne göre hekim istemi olmadan hem ire taraf ndan yap labilir.

23 Uzman hem ire; rolün geli tirilmesi(2011) Kapsaml sa k de erlendirmeleri yapar Bak mda yeni stratejiler geli tirir Hem irelere dan manl k yapar Hasta ve ailesinin e itimini planlar,. bak m ve tedavi yöntemleri ile olas yan etkileri hakk nda bilgilendirir Etik konularda ki i, kurum ve kurulu lara dan manl k ve bilirki ilik yapar

24 Yönetici Hem ireler ne yapabilir? Hem kendileri hem de yönettikleri hem irelerin de en rollerinin uygulamaya aktar lmas nda kilit noktada Liderlik ve yönetim becerilerini geli tirmeleri, kendilerini sürekli yenilemeleri (güç olu turma, çat ma yönetimi, de imin yönetimi, vb) Di er yöneticilerle, sa k ekibi üyeleri ve kendi ekibi ile iyi bir koordinasyon sa lamalar Mevcut durumu sürekli izleyebilmek için ölçme sistemi olu turmalar (hasta-hem ire oranlar, hasta bak m indikatörleri vb) Teknoloji ve bilgi sistemlerinden yararlanmalar

25 Yönetici Hem ireler ne yapabilir? Emekli olan, çe itli nedenlerle meslekten ayr lmak zorunda kalan hem irelere yar zamanl çal ma olana (haftada 20 saat çal ma, yasal olarak mümkün) Özellikle kronik hastal klardan primer ve sekonder korunmada VAKA YÖNET /ORTAK BAKIM PLANLARIn n kullan lmas ve hem irelerin vaka yöneticisi olarak görevlendirilmesi (diyabet, HT, KAH, kanser, KOAH, vb)

26 Hem ireler ne yapabilir? De en mevzuat takip etmeli Kendi sorumlulu unda olmayan i lerden kurtulmal (destek hizmetler gibi) Do rudan bak mla ilgili i leri sahiplenmeli, özellikle e itim, i birli i, liderlik-yönetim, ara rma yapma ve kullanma becerilerini geli tirmeli Kendini sürekli yenilemeli ve geli tirmeli Meslekta lar ile birlikte çal ma yönünü geli tirmeli

27 E itimde neler yap labilir? Uzmanl k e itiminde (YL ve doktora) ilgili alanda bili sel becerilerin yan ra motor becerilerin kazand lmas lgili alanda 3-5 y l deneyim Sorumluluklar tam olarak yerine getirebilecek uzman hem irelerin yeti mesi için YL ve doktora programlar n gözden geçirilmesi Özel alanlara yönelik rolleri geni letmede, hem ireleri bu rollere haz rlamada etkin e itim programlar n yap lmas

28 Yap lan çal malar; Kanada Okul sa hem ireleri nas l güçlendirilir? Okul Sa hem ireli i program, 100 hem ire ki y ll k proje Hem irelere özel e itim sonras yetki Dan manl k ve denetim Ö renciler, veliler ve okul çal anlar ile yak n birli i Hem irelerle odak grup görü meleri ile yeni rolleri ve bu rollere uyumlar, hizmeti alanlar n bu rolleri nas l alg lad

29 Politikada neler yap labilir? Sertifikal hem ire için roller geni letilmi durumda (HHY-2011) Uzman hem irelerin rolleri detayl de il (HHY- 2011) Uzman hem irelerin do rudan hasta/sa kl bireylerin bak nda alabilecekleri rollerin ara lmas Uzman hem irenin rollerinin geli tirilmesi ve daha detayl tan mlanmas Uzman hem ireler için kadrolar olu turulmas

30 Politikada neler yap labilir? Temel sa k hizmetlerindeki roller? Aile sa hem iresi (eleman ) (HHY-2011 de tan ml de il) Hem ire i gücünün do ru alanda kullan Bu konuda detayl çal ma yap lmas ve rollerin tan mlanmas

31 ÖZETLE Hem ire i gücü krizi her yerde Hem ire i gücünün do ru kullan önemli Ülkemizde yeni yasal düzenlemeler çok istendik düzeyde olmamakla birlikte hem irelerin ça da rollerini yans tmakta Bu rollerin iyi oynanabilmesi için hem ireler, hem ire yöneticiler, e itimciler, ara rmac lar ve politikac lara önemli sorumluluklar dü mekte Hem irelerin do rudan bak mla ilgili rollerinin ön plana geçirilmesi (uygulama, e itim, i birli iortakl k, liderlik-yönetim, ara rma)

32 DE M OLMADAN LERLEME OLMAZ DE MEDEN Ö RENEMEZS Z, RENMEDEN DE EMEZS Z!