Hazar Yahudileri ve Rus-Hazar İlişkileri. Şir Muhammed DUALI 1
|
|
- Nergis Yalçınkaya
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Hazar Yahudileri ve Rus-Hazar İlişkileri Şir Muhammed DUALI 1 Özet Yahudilik, kendine özgü inanç kıstasları nedeniyle dışa kapalı bir milli din görünümü segileyen inaç olma özelliği taşımaktadır. Bu yapısından dolayıdır ki Yahudi geleneğinde Hıristiyanlık veya İslam inancında yer alan misyonerlik/tebliğ anlayışına benze bir bakışaçısı pek yer almamaktadır. Ancak tarihi kayıtlar tarihin balli dönemlerinde Yahudiliğin de diğer ırk ve toplumlar arasında hayat bulduğunu ortaya koymaktadır. Bu toplumların başında ise kuşkusuz Yahudiliği resmi din olarak benimseyen Hazar Türkleri gelmektedir. Biz bu makalemizde Hazar Türklerinin Yahudi inancını benimsemesinin gerekçeleri üzerinde duracağız. Ayrıca Hazar Yahudilerinin Kuzey komşuları olan pagan Rus toplumuyla ikili ilişkileri ve Hazar Yahudilerinin zamanla Rus himayesi altında girme sürecini değerlendirmeye çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Hazarlar, Yahudi, Rusya, Din, Siyaset Khazar Jews and Russian-Khazar Relations Abstract Because of the specific criteria self-enclosed, Judaism have characteristic of belief that exposes a national religious appearance. Thus, Jewish or Christian tradition are rarely part of a similar perspective to the understanding of the Muslim faith is located missionary. However, historical records of Judaism in certain periods of history reveals that he found life among other races and communities. At the beginning of this society, of course, comes the Khazar Turks who adopted Judaism as its official religion. In this article, we will focus on the grounds of the Khazar Turks adopted the Jewish faith. In addition we will try to analyze bilateral relations of the pagan Russian society of the northern neighbor with Khazar Jewish. Keywords: Khazars, Jewish, Russian, Religion, Politica 1. Yahudilerin Bölgeye İntikal Süreci Karadenizin Kuzey Doğu bölgesinden başlayarak Hazar Denizinin Kuzey Batı kıyılarına kadarki geniş coğrafyayı kapsayan bölgede varlık gösteren Hazar Türklerinin Yahudi inancını benimsemeleri ile ilgili günümüze kadar çeşitli bilgiler ulaşmış bulunmaktadır. Ancak bu bölgede ilk Yahudi varlığı ile ilgili elimizde çok az kaynak bulunduğundan sağlıklı sonuçlara ulaşmak pek kolay olmamaktadır. Biz burada elde mevcut veriler ışığında Karadenizin Kuzey kıyılarında bulunan Yahudi varlığı ve Hazar Türklerinin bölgeye intikali hususunu irdelemeye çalışacağız. 1 Yrd. Doç. Dr., Gaziosmanpaşa Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi, muhammed.duali@gop.edu.tr. ICPESS 2016-ISTANBUL, August
2 Ş.M.DUALI Şimdiki Rusya Federasyonu sınırları içerisinde bulunan Phanagoria şehri (Kherc Boğazı kıyıları) civarında XX. yüzyıl içerisinde gerçekleştirilen arkeolojik kazılar, bölgede Yahudi varlığı ile ilgili önemli bulguların gün yüzüne çıkmasına yol açmıştır ki bu bölgeler uzun müddet boyunca hazarların kontrolü altında olmuştur. Bu kazılarda örneğin üzerlerinde yedi kollu şamdan (Menora) ve İbranice harflerin yer aldığı mezar taşları bulunmuştur. Bu bulgular Miladi I. yüzyıldan itibaren Yahudilerin Karadenizin Kuzey Doğu kesimlerinde varlık gösterdiklerini ortaya koymuştur. 1 Araştırmacılar Yahudilerin bu bölgelere M.S tarihlerinde Bar Kohba önderliğinde Roma İmparatorluğuna karşı meydana gelen Yahudi ayaklanması sonucunda sürüldüklerini ileri sürmektedir. Zira dönemin Roma İmparatoru, Traianus Hadrianus (ö. 138), ayaklanmayı kanlı bir biçimde bastırmış ve binlerce Yahudiyi de idama mahkum etmiştir. Söz konusu olay, Filistin dolaylarında bulunan Yahudilerin dünyanın diğer coğrafyalarına göç etmeleri ile sonuçlanmıştır. Bu bölgelerin başında, Roma nın himayesi altında bulunan Bosporos Krallığına bağlı şimdiki Kırım Yarımadası ve doalyısıyla da Kherc Boğazı doalyları gelmektedir. Ancak bölgede Yahudi varlığının çok daha eski tarihlere dayandığını belirten araştırmacılar da yok değildir. Buna göre Kırım ve civarına ilk Yahudi göçü, M.Ö. VI. yüzyılda Babil esareti sonrası Kafkasya üzerinden gerçekleşmiştir. Roma nın himayesinde olan Bosporos Krallığının önemli bir bölümü M.S. IV. yüzyıl içerisinde Gotların ve Hunların kontrolü altına girmiştir. İleryelen dönemlerde Kiev merkezli bir siyasi oluşum haline gelen Rusların söz konusu coğrafyayı kontrol altına alması, bu bölgede bulunan Yahudilerin de Rusların himayesi altına girmesiyle neticelenmiştir ki Rusya Yahudilerinin tarihi bu dönemlerden itibaren başlatılmaktadır. 2 Grek tarihçi Theophanes un (ö. 818) başta Phanagoria şehri olmak üzere bölgede çok sayıda Yahudinin varlığından bahsetmesi de bu savı destekler mahiyettedir. Bu bilgilerden mütevellit bazı araştırmacılar Kırım Yarımadasında M.S. V. yüzyıl dolaylarında bir Yahudi Derebeyliğinin varlığından ve en önemli şehirlerinden birinin de Çufut Kale olduğundan bahseder. Ancak genel kanı, bölgede bir Theodoro Derebeyliğinin olduğu, halkının ise Yahudilerden ziyade Gotlar, Grekler ve Karaimlerden oluştuğu üzerinedir. 3 1 V. L. Vihnovich, 2000 Let İstorii Yevreyev Rossii, Akademiya İssledovaniya Kulturi, Petersburg, 2012, s Alina Rebel, İstoriya Yevreyev v Rossii, Eksmo, Moskova, 2013, s Rebel, İstoriya Yevreyev v Rossii, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August 2016
3 Her ne kadar Yahudilerin Kırım yarımadası ve civarına Babil esareti sonrası geldikleri ileri sürülmüşse de elimizde mevcut kaynaklar, Yahudilerin bölgedeki varlığıyla ilgili olarak M.S. I. yüzyıla işaret etmektedir. Dolayısıyla Kırım Yarımadası civarında ilk Yahudi varlığını ortaya koyan belge, M.S yıllarına ait olduğu tahmin edilen bir mermer yazıttır. Grekçe olan ve dönemin Roma İmparatoruna hitaben yazılan mermerde, Yahudi sinagoglarından bahsedilmektedir. Dolayısıyla bu tarihi kanıt, M.S. I. yüzyılda, Kırım ve civarında Yahudi nüfusunun varlığını ortaya koymaktadır. Rusya asıllı Yahudi tarihçi Dubnow, bu Yahudi cemaatinin Yunan Helenizmi etkisinde kalan Yahudilerden müteşekkil olduğunu, yazışmalarını Yunanca yaptıklarını ve Yunan isimler kullandıklarını belirtmektedir. 4 İlerleyen dönemlerde bölgenin Rus Derebeylerinin yönetimi altına girmesi ile birlikte bölgede mevcut Yahudi nüfus da giderek azalmaya yüz tutmuştur. Ancak zamanla bölgeye yönelik Yahudi ilgisi artmıştır ki bunun başlıca sebebi, Doğu Roma İmparatorluğu nun kendi sınırları içerisinde bulunan Yahudilere yönelik uyguladığı sistematik baskı politikasıdır. Dolayısıyla Yahudiler, merkezinde Kiev olmak üzere, Kuzey Batıda Suzdal şehrine, Güneyde ise Taman Yarımadasına kadar uzanan geniş bir coğrafya içerisinde varlık göstermeye başlamıştır. Ayrıca Kiev in bir semtine 933 yılında Rus Kınyazı 5 İgor (ö. 945) tarafından Kırım ve Kerç ten esir olarak getirilen iki bin civarında Hazar Yahudisinin yerleştirildiği hususu Rus kaynaklarda yer almaktadır. 6 Bundan dolayıdır ki İgor döneminde Kiev şehrinin güney kesimi Hazar olarak isimlendirilmiştir. Sonuç olarak Yahudilerin önceleri Hazarların X. yüzyıldan itibaren ise Kiev Rus Derebeyliğinin eğemenliği altında bulunan bölgelere ne zaman ve nasıl geldikleri ile ilgili ortaya atılan tezler, mevcut kaynaklar çerçevesinde değerlendirildiğinde şu üç hipotez karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan ilki, Doğu Batı üzerinden Aşkenaz Yahudilerinin bölgeye intikalini öngörürken, ikincisi, İslam ülkeleri üzerinden bölgeye gerçekleşen Yahudi yayılmacılığını ön plana çıkartır. Sonuncusu ise Doğu Roma sınırları içerisindeki Yahudilerin ticari ve ekonomik nedenlerden dolayı bölgeye yerleşmesi tezidir. Bilim dünyasında kabul gören ve Batı teorisi olarak 4 S. M. Dubnow, History of the Jews in Russia and Poland From the Earliest Times Until the Present Day, Volume I, Varda Books, 2001, s Slavlar arasında faaliyette bulunan Vareg kıtaları veya Drujinaların başında duran Norman beylerine Kinyaz denmiştir. Dokuzuncu yüzyıldan itibaren Rus siyasal yönetiminin başında bulunan kişiler bu unvanı kullanmışlardır. Bkz. A. Nimet Kurat, Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917 ye Kadar, II. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1987, s A. İ. Soljenitsin, Dvesti Let Vmeste, v Dve, Tomah, Tom Perviy, İzdatelstvo, Russkiy Put, Moskova, 2001, s. 4. ICPESS 2016-ISTANBUL, August
4 Ş.M.DUALI bilinen ilk ihtimale dayanak olarak haçlı seferleri gösterilmektedir. Nitekim haçlı seferleri sırasında Almanya ve Fransa dan geniş çapta Yahudi göçünün yaşandığı bilinmektedir. 7 Ancak kaynaklar haçlı seferleri sırasında Kiev dolaylarına yönelik herhangi bir Yahudi göçünden bahsetmemektedir. Bu da söz konusu tezin yetersizliğini ortaya koymaktadır. İkinci ihtimalle ilgili olarak öne sürülen en önemli kanıt Arap tarihçi el-mesûdî nin İslam ülkeleri ve Rum diyarından gelen Yahudilerin Hazar devletine göçüyle ilgili aktardığı bilgilerdir. Henüz 720 yıllarında Doğu Roma tahtına çıkan Leon İsaur, bir ferman yayınlayarak tüm Yahudilerin Hıristiyanlığa geçmesini emretmiştir ki bu durum Yahudilerin Doğu Roma İmparatprluğu dışına kaçmalarıyla sonuçlanmıştır. 8 Buna benzer bir diğer uygulama Doğu Roma İmparatoru olan Romanos tarafından X. yüzyılın ortalarına doğru, uygulamaya konmuştur. 720 yılında olduğu gibi bu dönemde de bir kısım Yahudi, Hazar yurduna kaçmak mecburiyetinde kalmıştır. 9 Diğer taraftan Rusların Hıristiyanlığı kabul etmelerinden önce bir kısım Yahudilerin Bizans İmparatorluğu nun sınır boylarına göç etmeleri olası bir ihtimaldir. Zira Taman Yarımadası, her ne kadar Kiev Rus Derebeyliğinin önemli merkezlerinden biri olsa da Bizans etkisinin canlı olduğu bir coğrafya olmaya devam etmiştir. Ayrıca bu bölge, Helenistik dönemden itibaren önemli Yahudi merkezlerinden biri olma özelliğine sahipti. 10 Üçüncü ihtimal olan ticari ve ekonomik nedenlerin de Yahudi göçlerinde etkin rol oynadığı muhakkaktır. Zira tarihi kayıtlar, Karadeniz in Doğu Roma İmparatorluğu nun kontrolünde bulunan Kuzey bölgelerinde erken tarihlerden itibaren bir Yahudi varlığından bahsetmektedir. 2. Hazar Yahudileri Batı Türk İmparatorluğundan neşet etmiş bir topluluk olan Hazar Hanlığı, 11 VII. yüzyıldan XI. yüzyılın ortalarına kadar, Volga ve Dnyeper nehirleri arasını kapsayan geniş bir coğrafyada varlık gösteren ve inanç olarak da Yahudiliği benimseyen bir devlet olarak karşımıza çıkmaktadır. Hazarların Yahudiliği, devletin resmi dini olarak benimsemeleriyle ilgili elimizde birden fazla kaynak bulunmaktadır. Hazar Yahudileriyle ilgili ilk elden bilgiler, Endülüslü bir Yahudi olan Hasday bin 7 Yevreyskaya Entsiklopediya, Krestoviye Pohodi, Obshestvo Dilya Nauchnih Evreyskih İzdaniy, İzdatelstva Brokgauz-Efron, Tom 9, Peterburg, , s D. M. Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, İngilizceden Çev, Zahide Ay, Selenhe Yayınları, İstanbul, 2008, s El-Mesûdî, Muruc ez-zeheb, çev, Ahsen Batur, Selenge Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2011, s Kulik, Yevreyi Drevney Rusi: İstoçniki i İstoriçeskaya Rekonstruktsiya. s Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August 2016
5 Şaprut un (ö. 970) Hazar Hanı Josef ile olan mektuplaşmasında karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında Hazar Hanlığı ile komşu olan Arap, Bizans ve Ermeni tarihçi ve coğrafyacıların eserlerinde de konuyla ilgili bilgiler yer almaktadır. 12 Yahudiliği benimseyen Hazarların konuştukları dil hususunda da farklı görüşler mevcuttur. Bazı kaynaklar, Hazarların, Türkler ve Perslerin dilinden farklı bir dil kullandığını kaydetmektedir. Ancak elimize ulaşan bazı belgeler, Hazarların yazı dili olarak İbraniceyi kullandığını ortaya koymaktadır. Nitekim Arap bibliyografya bilgini İbnü'n Nedîm (ö. 998), Hazarların İbraniceyi kullandıklarını belirtmek suretiyle bu hususu teyit etmektedir. 13 Buna rağmen araştırmacıların çoğu, Hazar dilinin kısmen Macar-Bulgar lehçesinden oluştuğunu kısmen de Türk dili ailesine bağlı olduğunu ileri sürmektedir tarihleri arasında yaşanan Arap-Hazar savaşları sonucunda Müslüman orduları bölgeyi fethetmiş ve halkın büyük bir bölümünü Kuzeye yani Rusların kontrolü altında bulunan bölgelere göçe zorlamıştır. Ancak bu tarihlerde Hazarların Paganist 15 oldukları bilinmektedir. Tarihi belgeler Hazar Hükümdarının 737 yılında Müslümanlar karşısında aldığı tarihi yenilgi sonrasında İslam ı kabul ettiğini ileri sürmektedirler. Ancak yine tarihi kayıtlara göre Hazar Hükümdarının, 740 yılında İslam dan feragat ederek, Yahudiliğe yönelmesi söz konusudur. Hazarların, Yahudiliği tercih etmeleri hususunda Doğu Roma nın baskılarından kaçarak bölgeye sığınan Yahudilerin etkin olduğu varsayılmaktadır. Arap kaynaklarda bu konuyla ilgili ilk bilgler, ünlü Arap tarihçisi Mesudi nin Muruc ez Zeheb adlı eserinde yer almaktadır. Mesudi, eserinde Hazar Hükümdarı ve maiyetinin, halife Harun Reşit zamanında Yahudiliği kabul ettiğini, bununla birlikte halkın önemli bir bölümünün Müslüman, Hıristiyan ve putperestlerden müteşekkil olduğunu kaydetmektedir. 16 Arap seyyah İbn Fadlan da Seyahatnamesinde Hazarlar ve Hükümdarlarının Yahudiliği benimsediğini teyit etmektedir. Ancak onun verdiği bilgilere göre Etil nehrinin iki yakasına kurulu büyük bir şehrin bir yakasında Müslümanların, diğer yakasında Hakan ve maiyetinin ikamet etmektedir. 17 Yine bir diğer Arap tarihçisi olan Mukaddesi, 12 P. K. Kokovtsov, Yevreysko - Khazarskaya Perepiska v X veke, İzdatelstvo Akademii SSSR, Lenengrad, 1932, s. VI. 13 Hans H. Wellisch, The First Arab Bibliography: Fihrist al-'ulum, Urbana-Champaign Library, Number 175, December 1986, s Shlomo Sand, Yahudi Halkı Nasıl İcat Edildi, Kitabı Mukaddes ten Siyonizme, çev, Işık Ergüden, Doğan Kitap, İstanbul, 2011, s Evreyskaya Entsiklopediya, Khazar, Tom 15, s El-Mesûdî, Muruc ez-zeheb, s İbn Fadlan, Seyahatname, Önsöz ve Trc, R. Şeşen, Bedir Yayınları, İstanbul, 2011, s. 83. ICPESS 2016-ISTANBUL, August
6 Ş.M.DUALI Ahsenü t-tekasim adlı eserinde, Hazar Hanlığından bahsederken bölgede Yahudi varlığına dikkat çekmektedir. 18 Her ne kadar Hazar Hanlığı Yahudi inancını devletin resmi dini olarak benimsemişse de halk arasında çeşitli inançlara mensup toplulukların yaşamlarını idame ettirdiğini, Arap seyyah İbn Dasta nın eserinde görmek mümkündür. Ayrıca Dasta, Hazar Hanlığı içerisinde Müslümanların yoğunlukta yaşadığı iki yerleşim yerinin varlığından da söz etmektedir. 19 Bu durum, araştırmacılar arasında farklı görüşlerin ortaya çıkmasına zemin oluşturmuştur. Dolayısıyla bir kısım araştırmacı, Doğu Avrupa Yahudilerinin kökenlerini Hazar Yahudilerine dayandırırken bazıları da bu sava karşı çıkmaktadırlar. Örneğin Kevin Alan Brook Doğu Avrupa Yahudilerinin Kökeni başlıklı çalışmasında, Yahudilerin Doğu Avrupa coğrafyasına M.S. IX ve X. yüzyıllarda Doğu Roma İmparatorluğu nun baskıları sonucunda göç ettiklerini ileri sürmektedir. 20 Nitekim tarihi kayıtlar 820 yılında tahta çıkan II. Mişel döneminden itibaren İmparatorluk içerisinde Yahudi aleyhtarlığının ivme kazandığını, I. Basil ile birlikte Yahudilerin din değiştirmeye zorlandığını ve koyu bir Ortodoks olan I. Romanius zamanında ise bir kısım Yahudi nin baskılardan kaçarak Hazar Hanlığına sığındığını yazmaktadır. 21 Artur Kostler ise Doğu Avrupa Yahudilerinin kökenini Hazar Hanlığına dayandırmaktadır ki bu hususa yeniden değinilecektir. Hazar Hükümdarının ne zaman ve nasıl Yahudiliği kabul ettiği hususuna gelince, Arap kaynakların verdiği bilgilere göre, Hazar Hükümdarının ehli kitap temsilcisiyle dini meseleler üzerine görüş alış verişinde bulunduğu, Yahudi bir bilginle Hıristiyan papaz arasında münazara gerçekleştiği ve Yahudi bilginin Hükümdarı ikna ettiği üzerinedir. 22 Hükümdarın bununla yetinmeyip İslam ı da tanımak istediği ancak Müslümanlar tarafından gönderilen elçinin Yahudi bilgin tarafından engellendiği ve nihayetinde Hükümdarın Yahudi inancını kabul ettiği nakledilmektedir. 23 Arap kaynaklarının aksine, Yahudi kaynaklar, Hazarların Yahudiliği 740 yılı itibariyle kabul ettiğini yazmaktadır. Oysa Arap kaynakları bu konuyla ilgili net bir tarih vermemekle birlikte, Halife Harun Reşit (M.S. 800 civarı) dönemine işaret etmektedirler. Yahudi kaynaklar içerisinde bu hususta 18 Mukaddesi, Ahsenü t- Takasim, Çev, Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, 2015, s Ebu Ali Ahmed Bin Omar Bin Dasta, İzvestiya o Hazarah, Bolgarah, Slavyanah i Russah, D. A. Hvolson, Petersburg, 1869, s Kevin Alan Brook, Doğu Avrupa Yahudilerinin Kökeni, çev, Osman Karatay, Karadeniz Araştırmaları, sayı 6/2005, s. 2 (1-25) 21 Yusuf Besalel, Osmanlı ve Türk Yahudileri, Genişletilmiş 2. Baskı, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 2004, s Dubnow, History of the Jews in Russia and Poland, Volme I, s Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August 2016
7 elimize ulaşan ilk belge, XII. yüzyılda yaşamış bir Yahudi olan Yehuda Ha-Levi (ö. 1141) tarafından kaleme alınan Hazar başlıklı çalışmadır. O, bu çalışmasında Hazar Hükümdarının Yahudiliği kabul etme olayını Arap müelliflerin naklettiklerinden farklı olarak mistik bir anlayış çerçevesinde konu edinmektedir. Zira ha-levi, dönemin Hazar Hükümdarının, gördüğü bir rüya üzerinden yola çıkarak Hıristiyan, Müslüman ve Yahudi bilginlerle diyalog içerisine girdiğinden bahsetmektedir. Nihayetinde hakikatin peşinden giden Hükümdar, Yahudiliğin hakiki din olduğunda karar kılmıştır. 24 Burada şu hususu da belirtelim ki üç semavi din temsilcisiyle dinler üzerine yapılan tartışma meselesi sadece Hazarlar için söz konusu olmayıp, Bulgar ve Rusların da benzer bir yöntemle dini seçim yaptıkları nakledilmektedir. 25 Dolayısıyla burada Ha-Levi nin zamanından 400 sene önce cereyan ettiği varsayılan olayı detaylı bir biçimde aktarıyor olması, rivayetin sıhhatine gölge düşürmektedir. Ayrıca Hazarların Yahudiliği kabul tarihi olarak aktarılan 740 yılının da tartışmalı olması söz konusu kuşkuları güçlendirmektedir. Bunun dışında Yahudi kaynaklarında yer alan ve Hazar Hükümdarı Jozef ile Yahudi Hasday ibn Şaprut 26 arasında cereyan ettiği varsayılan yazışmalar söz konusudur. Tahmini X. yüzyılın ortalarına ait olduğu düşünülen bu mektup, mahiyeti itibariyle Endülüslü Yahudi din adamı Hasday ın Hazar Hükümdarına yönelttiği birtakım soruları yanıtlamasından ibarettir. Bu yazışmaların da gerçeklik payı yüksek olmakla birlikte, sahihliği henüz kanıtlanmış değildir. 27 Tüm bu söylenenler ışığında, Hazar Hanlığında mevcut Yahudilerin aslında bölgeye Bizans baskısı sonucunda yerleşen Yahudilerden müteşekkil olduğunu, buna ilaveten başta Hükümdar olmak üzere maiyetinin zamanla Yahudiliği benimsediğini söylemek mümkündür. Zira bölge halkının ekseriyetinin başta İslam olmak üzere Hıristiyanlık ve putperestliğe mensup olduğu çeşitli kaynaklarda ortaya konulmaktadır. Yönetici düzeyindeki kişilerin Yahudiliği resmen kabul etmesi hususuna gelince; bunun, Hıristiyan Doğu Roma ve Müslümanlardan oluşan iki kutuplu dünya dengeleri göz önünde bulundurulmaksızın anlaşılması güç olsa gerek. Onüçüncü Kabile adlı çalışmasında bu konuyu değerlendiren Yahudi yazar Arthur Koestler, VIII. yüzyılda Konstantinopolis ve Bağdat merkezli temel iki gücün yansıra Hazar Hanlığının üçüncü bir güç olarak varlık gösterdiğinin altını 24 Judah Halevi, Kuzari, Russian Translation by, G. Lipsh, Second Edition, Jerusalem, 1990, s Bu hususta geniş bilgi için bkz. Dualı, Erken Dönem Rus Kroniğinde İslam Algısı, s Hasdai İbn Şaprut, 910 yılında Cordoba da Yahudi bir ailede dünyaya gelmiş, tıp alanındaki başarısından dolayı halife III. Abdurrahman onu saray doktoru olarak atamış ve daha sonra vezirlik makamına kadar yükselmiştir. Bkz. Koestler, The Thirtheenth Tribe, s Bkz. Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August
8 Ş.M.DUALI çizmektedir. Dolayısıyla ne Hıristiyanlığın ne de İslam ın Hazarlarca benimsenmesi, kendi bağımsızlığı açısından yararlı gözükmekteydi. Çünkü bu inançlardan herhangi birini kabul etmek ya Doğu Roma nın ya da İslam Halifesinin nüfuzu altına girmek anlamı taşımaktaydı. 28 Hazarların geleneksel dinleri olan Şamanizm e gelince, bu inancın muadillerine nazaran çok ilkel bir görümüne sahip olduğu aşikârdır. Bu durumda, her iki dinin de baskısından kurtulmak ve en az onlar kadar saygın olan bir dinin, yani Yahudiliğin kabulü gündeme gelmiştir. 29 Arthur Koestler in bu tesbiti, oldukça mantıklı gözükmektedir. Nitekim bölgesinde önemli bir güç merkezi haline dönüşen Hazar Hanlığının ne Halifenin ne de Sezarın etki alanı altında kalmayı kabul etmesi düşünülemezdi. Yukarıda değinildiği üzere buna benzer bir durum Kiev Rus Derebeyliğinin din seçimi hususunda da gündeme gelmiş, lakin Rusların din tercihi ile ilgili elimize ulaşan tarihi kayıtlar, Kiev Derebeyi Vladimir in, Doğu Roma İmparatorluğu nun nüfuzu altına girme pahasına, Hıristiyanlığı tercih etmiştir. 30 Ancak Hazar Hanlığının daha bağımsız bir tercihde bulunduğu görülmektedir ki kuşkusuz bu tercihin jeopolitik ve sosyolojik gereksinimleri olmuştur. 3. Rus-Hazar İlişkileri Öteden beri Hazar Hanlığıyla Rus Derebeyleri arasında hem coğrafi he de ticari zorunluluktan dolayı ikili ilişkilerin mevcudiyeti bilinen bir husustur. Ayrıca Rusların ilk başkenti konumunda olan Kiev in IX. yüzyılın başlarında Hazar Hanlığının kontrolü altına geçmesi ve 965 yılına kadar da Hazarlara tâbi kalması, iki ulus arasındaki ilişkileri gözler önüne sermektedir. 31 Ayrıca Hazar Hanlığının kontrol ettiği sınırlar içerisinde önemli ölçüde Rus/Slav nüfusun varlığı da söz konusudur. Bu konuda özellikle Arap kaynakları bazı bilgiler ihtiva etmektedir. Örneğin 737 tarihinde gerçekleşen Arap-Hazar savaşı sonucunda Mervan bin Muhammed in Hazarları yenilgiye uğrattığı ve Slav nehrine kadar ilerlediği - buradan Volga nehrinden bahsedildiği anlaşılmaktadır- kaydedilmektedir. Ayrıca Mervan ın yirmi bin civarında Slavı da esir aldığı bilinmektedir. 32 Pagan Rusların Hazar Hanlığı sınırları içerisinde yaşadıklarıyla ilgili Mesudi nin Muruc ez-zeheb (Altın Bozkırlar) adlı eserinde bazı bilgiler yer almaktadır. Mesudi, Hazar Hanlığından bahsederken, ülkede Yahudi, Hıristiyan, Müslüman ve putperestlerin 28 Rebel, İstoriya Yevreyev v Rossii, s Koestler, The Thirtheenth Tribe, s Ş. M. Dualı, Başlangıçtan Günümüze Rusya da Din-Devlet İlişkileri, İz yayınları, İstanbul, 2014, s Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s Vihnovich, 2000 Let İstorii Yevreyev Rossii, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August 2016
9 yaşadığını nakleder. Kuşkusuz bu putperest kavimlerin başında da Ruslar gelmektedir. Mesudi nin Ruslar hakkında verdiği bilgiler, -ölülerin bazı hayvanlarla ve ölen kişinin sahip olduğu cariyeyle birlikte yakılması- diğer kaynaklarca da doğrulanmaktadır. 33 Ayrıca Mesudi nin verdiği bilgilere göre, Hazar Hanlığı bünyesinde diğer din ve inançlara karşı hoşgörü iklimi hâkimdir. Zira Hazar başkentinde geçerli olan adet uyarınca, kentte iki Müslüman, iki Yahudi, iki Hıristiysan ve biri de Putperest olmak üzere yedi yargıç bulunmaktaydı. Her din mensubu, aralarında vuku bulan sorunlarını kendi yargıçlarına danışmak suretiyle çözüme kavuşturmaktaydı. 34 Buna ilaveten Rusların kendi yöneticilerini XII. yüzyılın başlarına kadar Kağan olarak tanımlamaları, Hazarların bölgedeki etkinliğini ortaya koymak açısından önemli bir husustur. Hazarların kontrolü altında bulunan putperest Rusların dışında, herhangi bir devletin etkisi altında kalmayan ve kendi askeri ve ticari filolarını oluşturan Rus toplulukların varlığından da bahsetmekte yarar vardır. Nitekim bu Rus topluluklar başta Hazar olmak üzere, Endülüs, Roma ve Konstantinopolis e ticari amaçlı seferler düzenlemeleriyle bilinmekteler.d 35 Hazar denizine yönelik gerçekleştirilen seferlerin Hazar Hanlığı tarafından hoş karşılanmadığı, bu hususta Ruslarla karşı karşıya geldikleri de bilinen bir diğer husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu hususa Hazar Hanı Yusuf un İslam Halifesine yazdığı bir mektupta değinildiği görmek mümkündür. Han, mektubunda Rusların güneye doğru yönelen akımının önünde bir engel olduğunu açıkça belirtmektedir. Ancak Hazar Hanlığının bu konuda her zaman başarılı olduğu da söylenemez nitekim tarihi kayıtlar Rusların Hazar denizine ilk inişinin 864 ile 884 yılları arasında gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. 36 Bu bağlamda Rus Derebeylerinin Hazar Hanlığıyla olan güç mücadelesi X. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir. Ancak zamanla Rusların, güçlerini birleştirmeleri ve Kiev merkezli bir siyasal yapıya bürünmeleri, Hazarlar açısından ciddi tehdit unsuru haline dönüşmüştür. Hatta artık Ruslar, 890 yılı itibariyle Volga (İdil) nehrinin aşağı kısımlarına yönelik akınlar düzenlemek suretiyle Hazar Hanlığının etkinliğini kırmaya çalışmışlardır. 37 Hazar Rus çatışması uzun yıllar devam etmiş ve Rus Derebeyi Svyatoslav ın 965 yılında Hazarlar üzerinde elde ettiği zaferle birlikte nihayete ermiştir. Arap tarihçi İbn Havkal a göre bu akınlar sırasında Ruslar, başta Hazar olmak üzere Bulgar ve Burtas ı talan ederek 33 Bkz. İbn Fadlan, Seyahatname, s El-Mesûdî, Muruc ez-zeheb, s El-Mesûdî, Muruc ez-zeheb, s S. A. Pletneva, Khazari, 2-e İzdaniye, Nauka, Moskova, 1986, s Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August
10 Ş.M.DUALI yıkılmasına neden olmuştur. 38 Rusların bölgeye düzenledikleri bu akınlar her ne kadar Hazar Hanlığının tarih sahnesinden silinmesiyle sonuçlanmamışsa da bir daha toparlanamayacak kadar yıpranmasına yol açmıştır. Dolayısıyla daha önce Hazar kontrolü altında bulunan toprakların Rus Derebeylerinin eline geçmesi, bölgede mevcut Yahudi nüfusun da Rus etkisi altına girmesi ile neticelenmiştir. Kuşkusuz buna Yahudi inancına mensup Hazarlılar ve öteden beri Kırım yarımadasında yaşayan Yahudi nüfusu da yakından ilgilendirmiştir. 39 Daha önce bahsedildiği üzere Rus kroniği, Hazar Yahudilerinden oluşan bir heyetin 986 yılında Kiev i ziyaret ederek dönemin Derebeyi Vladimir i Yahudiliğe davet ettiği nakledilmektedir. 40 Bu durum bize, Rusların başkenti konumunda olan Kiev de Hazar Yahudilerinin mevcudiyetini teyit etmektedir. Zira Hazarların Kıpçak saldırılarından korunmak amacıyla Rus Derebeyi Vladimir Monomakh a (ö. 1125) sığındıkları ve bölgede bir Hazar yerleşim bölgesi oluşturdukları öne sürülmektedir. 41 Ayrıca Rus tarihçi Vasily Nikitich Tatishchev (ö. 1750) kaleme aldığı İlk Çağlardan Günümüze Rusya Tarihi adlı eserinde, 965 tarihi itibariyle Hazar kentlerinin Svyetoslav tarafından bozguna uğratılması sonrasında bölgede bulunan Hazarların önemli bir bölümünün Rus kentlerine yerleştirildiğini yazmaktadır. 42 Yine Arap coğrafyacı İbn Hurdâzbih (ö. 912) Kitâbü'l-mesâlik ve lmemâlik adlı eserinde ticaret yolarından bahsederken Kuzeyden gelen Yahudi tücaarların bir kısmının Rusça konuştuklarını belirtmektedir. 43 Bu veriler ışığında hareket eden bazı araştırmacılar, başta Kırım olmak üzere Ukrayna, Polonya ve Macaristan hattında mevcut Yahudi nüfusun, Hazarların torunları olduğu görüşünü öne sürmüştür. Onlara göre, Doğu Avrupa Yahudilerinin Sami ırkı değil Hazar soyundan olma olasılığı daha yüksek bir ihtimaldir. Örneğin kendisi de bir Yahudi olan Arthur Koestler, bu tez üzerinde durmakta ve eğer Avrupa Yahudileri Hazar kökenli ise o halde söz konusu Yahudilerin atalarının Tur Dağından değil, Kafkas Dağlarından geldiği; Ürdün dolaylarından değil Volga kıyılarından koptuğu savı 38 Osman Karatay, Hazarlar, Yahudi Türkler ve Ötekiler, Kripto Kitapları, Ankara, 2014, s Dubnow, History of the Jews in Russia and Poland Volume I, s Duyduk ki Bulgar (Müslümanlar) ve Hıristiyanlar kendi inançlarını sana öğretmek için sana gelmişler. Hıristiyanlar bizim Çarmıha germiş olduğumuz İsa ya inanırlar. Oysaki bizler, İbrahim in İshak ın ve Yakup un tanrısı olan tek Tanrı ya inanırız. Bunun üzerine Vladimir; Sizin kanunlarınız nelerdir der. Yahudi elçiler, Sünnet olmak, domuz ve tavşan eti yememek, bir de cumartesi gününü (şabat) gözetmek derler. Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey, Tom Tritsat Tretiy, İzdatelstvo Nauka, Leningrad, 1977, s Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s V. N. Tatishchev, İstoriya Rossiyskaya, Tom I, Moskova, 1994, s İbn Hurdâzbih, Kniga Putey İ Stran, İzdatelstvo ELM, Bakü, 1986, s ICPESS 2016-ISTANBUL, August 2016
11 gerçeklik kazanır demektedir. 44 Kostler, Hazar Yahudilerinin başta Macaristan olmak üzere Doğu Avrupa coğrafyasına yönelik göçünü Hazar Hanlığının zayıflamasına, bölgede veba salgınının yaygınlaşmasına ve özellikle de Moğol istilasına bağlamaktadır. Ayrıca Kırım ın karşısında bulunan Taman merkezli prensliklerin XV. yüzyıla kadar Yahudilerce yönetildiği ve Moskova ile ilişkiler kurduğunu hatırlatarak, XVI. yüzyılda Rus soyluları arasında revaçta olan jidovstva 45 hareketini ortaya koyan etkenlerden birinin de bu olabileceğini öne sürmektedir. 46 Özetle bu sava göre, Doğu Avrupa Yahudilerinin bir bölümü Hazar topraklarından ve Kiev Rus Derebeyliğinden bölgeye intikal ederken, Batı ve Güney Avrupa dan bölgeye Yahudi göçü çok daha sonraki tarihlerde gerçekleşmiştir. Nihayetinde bölgenin XVIII. yüzyılın sonlarına doğru Çarlık Rusyası nın kontrolüne geçmesi ile birlikte Rusya da ciddi manada Yahudi sorunu gündeme gelmiştir. Yukarıda da belirtildiği üzere Kostler in bu tezine mükabil, Kevin A. Brook, Rusya Yahudileri nin hem eski Ortadoğu Yahudilerinden hem de Yahudi olmayan (Hazar) halklardan müteşekkil olduğunu öne sürmektedir. 47 SONUÇ Sonuç olarak Hazar devletinin Yahudi inancını resmi bir din olarak benimsemesi dönemin jeopolitik gereksinimleri çerçevesinde gerçekleşmiştir. Zira Hıristiyanlık Doğu Roma İmparatorluunun temellerini üzerine inşa ettiği bir din iken islam da Halifeliğin resmi ideolojisini temsil etmekteydi. Bu nedenle en az Hırıstınaylık ve İslam dini kadar özgün bir inanç olarak Yahudiliğin benimsenmesi her iki gücün etkisi altına kalmadan dönemin popüler din anlayışına geçişi sağlayacaktır. Ancak görüldüğü üzere Hazar hanlığının üst düzey yöneticileri böyle bir karar almışlar sa da halkın geneli Yahudiliğe uzak kalmış ve diğer inançlar üzerine yoğunlaşmıştır. Rus- Hazar ilişkisine gelince, Rusların tarih sahnesinde boy göstermeye başlamaları ve Hazar Hanlığı ile olan ikili ikişkileri en başta Rus derebeylerin bir yönetim deneyimi kazanmasına sebep olmuştur. Ayrıca Hazar hanlığının din seçimi konusunda Yahudiliği yeğelemesi ve bunda başarılı olamaması sonraki süreçte Rusların Yahudiliğe pozisyon almalarıyla sonuçlanmıştır. Dolayısıyla 988 yılında 44 Koestler, The Thirtheenth Tribe, s Jid (жид-tekil, жиди-çoğul) sözcüğünden hareketle oluşturulan Jidovstva kelimesi, Yahudi inancını benimseyen kişileri belirtmek amacıyla öteden beri Rus dilinde kullanılagelmiştir. Kelimenin kökeniyle ilgili çeşitli görüşler ortaya atılmaktadır. Jid sözcüğünün İbrenice Yahudi tanımlamasının Farsçaya johūd/juhud şeklinde intikali ve buradan Rusçaya Jid şeklinde (יהודי) geçtiği ileri sürülmektedir. Bkz. Rebel, İstoriya Yevreyev v Rossii, s Koestler, The Thirtheenth Tribe, s Brook, Doğu Avrupa Yahudilerinin Kökeni, s. 23. ICPESS 2016-ISTANBUL, August
12 Ş.M.DUALI bir dizi istişareler sonucu Hıristiyanlığın Ortodoks mezhebinde karar kılınmıştır ki bu durum Rus derebeylerin uzun yıllar boyunca Doğu Roma imparatorluğu etkisi altında kalmasına yol açmıştır. İstanbulun Fethi ile birlikte bu bağımlıluık taamen yerini bağımsılzığa bırakırken Rus kilisesi Üçüncü Roma İddiası ile yeni bir vizyon başlatmıştır. KAYNAKÇA Besalel Yusuf., Osmanlı ve Türk Yahudileri, Genişletilmiş 2. Baskı, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, Brook Kevin Alan., Doğu Avrupa Yahudilerinin Kökeni, çev, Osman Karatay, Karadeniz Araştırmaları, sayı 6/2005, s Dualı Şir. M., Başlangıçtan Günümüze Rusya da Din-Devlet İlişkileri, İz yayınları, İstanbul, Dubnow S. M., History of the Jews in Russia and Poland From the Earliest Times Until the Present Day, Volume I, Varda Books, Dunlop D. M., Hazar Yahudi Tarihi, İngilizceden Çev, Zahide Ay, Selenhe Yayınları, İstanbul, Ebu Ali Ahmed Bin Omar Bin Dasta, İzvestiya o Hazarah, Bolgarah, Slavyanah i Russah, D. A. Hvolson, Petersburg, El-Mesûdî, Muruc ez-zeheb, çev, Ahsen Batur, Selenge Yayınları, 2. Baskı, İstanbul İbn Fadlan, Seyahatname, Önsöz ve Trc, R. Şeşen, Bedir Yayınları, İstanbul, İbn Hurdâzbih, Kniga Putey İ Stran, İzdatelstvo ELM, Bakü, Judah Halevi, Kuzari, Russian Translation by, G. Lipsh, Second Edition, Jerusalem, Karatay Osman., Hazarlar, Yahudi Türkler ve Ötekiler, Kripto Kitapları, Ankara, Kokovtsov P. K., Yevreysko - Khazarskaya Perepiska v X veke, İzdatelstvo Akademii SSSR, Lenengrad, Hans H. Wellisch, The First Arab Bibliography: Fihrist al-'ulum, Urbana-Champaign Library, Number 175, December Kurat A. Nimet., Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917 ye Kadar, II. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Mukaddesi, Ahsenü t- Takasim, Çev, Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, Pletneva S. A., Khazari, 2-e İzdaniye, Nauka, Moskova, ICPESS 2016-ISTANBUL, August 2016
13 Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey, Tom Tritsat Tretiy, İzdatelstvo Nauka, Leningrad, Rebel Alina., İstoriya Yevreyev v Rossii, Eksmo, Moskova, Sand Shlomo., Yahudi Halkı Nasıl İcat Edildi, Kitabı Mukaddes ten Siyonizme, çev, Işık Ergüden, Doğan Kitap, İstanbul, Soljenitsin A. İ., Dvesti Let Vmeste, v Dve, Tomah, Tom Perviy, İzdatelstvo, Russkiy Put, Moskova, Tatishchev V. N., İstoriya Rossiyskaya, Tom I, Moskova, Vihnovich V. L., 2000 Let İstorii Yevreyev Rossii, Akademiya İssledovaniya Kulturi, Petersburg, Yevreyskaya Entsiklopediya, Krestoviye Pohodi, Obshestvo Dilya Nauchnih Evreyskih İzdaniy, İzdatelstva Brokgauz-Efron, Tom 9, Peterburg, ICPESS 2016-ISTANBUL, August
Türklerin Anayurdu ve Göçler Video Ders Anlatımı
Türklerin Anayurdu ve Göçler Video Ders Anlatımı III. ÜNİTE TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE İLK TÜRK DEVLETLERİ ( BAŞLANGIÇTAN X. YÜZYILA KADAR ) A- TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI I-Türk Adının Anlamı
DetaylıKazak Hanlığı nın kuruluşunun 550. yılı dolayısıyla Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümümüzce düzenlenen Kazak
Kazak Hanlığı nın kuruluşunun 550. yılı dolayısıyla Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümümüzce düzenlenen Kazak Hanlığı ve Kazakistan konulu bu toplantıda Kısaca Kazak
DetaylıORTA ASYA TÜRK TARİHİ-I 1.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Orta Asya Tarihine Giriş
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ-I 1.Ders Dr. İsmail BAYTAK Orta Asya Tarihine Giriş Türk Adının Anlamı: Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı Türk adından ilk olarak Çin Yıllıklarında bahsedilmektedir. Çin kaynaklarında
DetaylıBu durum, aşağıdakilerden hangisin gösteren bir kanıt olabilir?
DÜNYA GÜCÜ OSMANLI 1. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve Osmanlı İmparatorluğu nun Yükselme döneminde Anadolu daki zanaatkarlar lonca denilen zanaat gruplarına ayrılarak yöneticilerini kendileri seçmişlerdir.
DetaylıTıbb-ı Nebevi İSLAM TIBBI
Tıbb-ı Nebevi İSLAM TIBBI Tıbb-ı Nebevi İslam coğrafyasında gelişen tıp tarihi üzerine çalışan bilim adamlarının bir kısmı İslam Tıbbı adını verdikleri., ayetler ve hadisler ışığında oluşan bir yapı olarak
DetaylıTARİH BÖLÜMÜ ÖĞRETİM YILI DERS PROGRAMI
TARİH BÖLÜMÜ 2014-2015 ÖĞRETİM YILI DERS PROGRAMI I. YARIYIL ECTS II. YARIYIL ECTS BİL 150 Temel Bilgi Teknolojisi 4+0 5,0 TAR 107 İlkçağ Tarihi I 3+0 5,0 TAR 108 İlkçağ Tarihi II 3+0 5,0 TAR 115 Osmanlıca
DetaylıEMEVİLER VE ABBASİLER DÖNEMİ
EMEVİLER VE ABBASİLER DÖNEMİ DERS NOTLARI VE ŞİFRE TANER ÖZDEMİR DETAY TARİHÇİ TÜRK TELEKOM NURETTİN TOPÇU SOSYAL BİLİMLER LİSESİ TARİH ÖĞRETMENİ EMEVİLER Muaviye tarafından Şam da kurulan ve yaklaşık
DetaylıOrhan TÜRKDOĞAN (2009). Günümüzde Karaman ve Hazar Türkleri, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 224 Sayfa. ISBN ( ).
Orhan TÜRKDOĞAN (2009). Günümüzde Karaman ve Hazar Türkleri, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 224 Sayfa. ISBN (978-975-255-271-5). Gülhan YAMAN Temel amacı, Türk toplumunu anlamak ve açıklamak olan
DetaylıEdirne Tarihi - Bizans Döneminde Edirne. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı
Edirne Tarihi - Bizans Döneminde Edirne Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı Aralık 25, 2006 2 İçindekiler 0.1 Hadrianopolis ten Edrine ye : Bizans Dönemi.......... 4 0.2 Hadrianopolis Önce Edrine
DetaylıEĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 9. SINIF TARİH DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ YILLIK PLANI
KASIM EKİM 07-08 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 9. SINIF TARİH DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ YILLIK PLANI Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı TARİH VE TARİH YAZICILIĞI
DetaylıContribution of Russian Jews to the Movement of Zionism
Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, Yıl 3, Cilt 3, Sayı 2, Güz 2017 (149-162) Rusya Yahudİlerİnİn Sİyonİzm Hareketİne Katkıları * Şir Muhammed DUALI ** Öz Bu makale günümüz Filistin
DetaylıBalkanlarda Arnavutlar ve Arnavut Milliyetçiliği
Balkanlarda Arnavutlar ve Arnavut Milliyetçiliği Balkanlarda Arnavutlar ve Arnavut Milliyetçiliği Balkan Yarımadasın da en eski halklarından olan İllirya kökenli bir halk olarak kabul edilen Arnavutlar,
DetaylıTokat ın 68 km güneybatısında yer alan Sulusaray, Sabastopolis antik kenti üzerinde kurulmuştur.
Çekerek ırmağı üzerinde Roma dönemine ait köprüde şehrin bu adı ile ilgili kitabe bulunmaktadır. Tokat ın 68 km güneybatısında yer alan Sulusaray, Sabastopolis antik kenti üzerinde kurulmuştur. Antik Sebastopolis
DetaylıKalem İşleri 60. Ağaç İşleri 61. Hünkar Kasrı 65. Medrese (Darülhadis Medresesi) 66. Sıbyan Mektebi 67. Sultan I. Ahmet Türbesi 69.
İÇİNDEKİLER TARİHÇE 5 SULTANAHMET CAMİ YAPI TOPLULUĞU 8 SULTAN I. AHMET 12 SULTAN I. AHMET İN CAMİYİ YAPTIRMAYA KARAR VERMESİ 15 SEDEFKAR MEHMET AĞA 20 SULTANAHMET CAMİİ NİN YAPILMAYA BAŞLANMASI 24 SULTANAHMET
DetaylıİSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TEST
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TEST TANER ÖZDEMİR DETAY TARİHÇİ TÜRK TELEKOM NURETTİN TOPÇU SOSYAL BİLİMLER LİSESİ TARİH ÖĞRETMENİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TEST 1 1) Türklerin Anadolu ya gelmeden önce
DetaylıHAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları
HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders Dr. İsmail BAYTAK HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları Hristiyanlarca kutsal sayılan Hz. İsa nın doğum yeri Kudüs ve dolayları, VII. yüzyıldan beri Müslümanlar ın elinde
DetaylıYAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH
YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH CEVAP 1: (TOPLAM 2 PUAN) Savaş 2450-50=2400 yılının başında sona ermiştir. (İşlem 1 puan) Çünkü miladi takvimde, MÖ tarihleri milat takviminin başlangıcına yaklaştıkça
DetaylıAVRUPA VE OSMANLI (18.YÜZYIL) GERİLEME DÖNEMİ
AVRUPA VE OSMANLI (18.YÜZYIL) GERİLEME DÖNEMİ 1. Osmanlı İmparatorluğu nun Gerileme Devrindeki olaylar ve bu olayların sonuçları göz önüne alındığında, aşağıdaki ilişkilerden hangisi bu devir için geçerli
Detaylıİslam ın Serüveni. İslam ın Klasik Çağı BİRİNCİ CİLT MARSHALL G. S. HODGSON
İslam ın Serüveni BİRİNCİ CİLT İslam ın Klasik Çağı MARSHALL G. S. HODGSON 4 İçindekiler Tabloların Listesi... 6 Haritaların Listesi... 7 Önsöz... 9 Marshall Hodgson ve İslam ın Serüveni... 13 Yayıncının
Detaylı5. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ. Prof. Dr. Atilla SANDIKLI
5. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ Prof. Dr. Atilla SANDIKLI Karadeniz bölgesi; doğuda Kafkasya, güneyde Anadolu, batıda Balkanlar, kuzeyde Ukrayna ve Rusya bozkırları ile çevrili geniş bir havzadır.
DetaylıDersin Adı İSLAM TARİHİ Sınıf 12 İSLAM TARİHİ
Dersin Adı İSLAM TARİHİ Sınıf 12 İSLAM TARİHİ Tarihi Öğretim Yılı Dönemi Sırası 2014-2015 2 1 B GRUBU SORULARI 12.Sınıflar Öğrencinin Ad Soyad No Sınıf Soru 1: Aşağıdaki yer alan ifadelerde boşluklara
DetaylıAbdrasul İSAKOV. Tarih Kritik - Sayı 2, Ocak Dr.,
Kırgızlar ve Kıpçaklar, IX. Asrın Yarısından XVI. Asra Kadar Kırgızlar ve Kıpçakların Etno-siyasi İlişkileri Mehmet Kıldıroğlu Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013, XIX+311 sayfa, İSBN: 978-975-16-2711-7.
Detaylı1 KAFKASYA TARİHİNE GİRİŞ...
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 1 I. ARAŞTIRMANIN METODU... 1 II. ARAŞTIRMANIN KAYNAKLARI... 3 A. Tarihler... 4 B. Vakayi-Nâmeler/Kronikler... 10 C. Sikkeler/Paralar ve Kitabeler... 13 D. Çağdaş Araştırmalar... 14
DetaylıDoktora Tezi: Kırım Hanlığı nı Kuruluşu ve Osmanlı Himayesinde Yükselişi (1441-1569)
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı: Muzaffer Ürekli 2. Doğum Tarihi: 03.05.1955 3. Ünvanı: Yrd.Doç.Dr. 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Siyasi Tarih İstanbul Üniversitesi 1977 Y. Lisans ------------
DetaylıTÜRKİYE DE DİLLER VE ETNİK GRUPLAR. (Ahmet BURAN-Berna YÜKSEL ÇAK, Akçağ Yayınları, Ankara 2012, 318 s.)
TÜRKİYE DE DİLLER VE ETNİK GRUPLAR (Ahmet BURAN-Berna YÜKSEL ÇAK, Akçağ Yayınları, Ankara 2012, 318 s.) Murat AKA Eski dünyanın en önemli medeniyet merkezlerinden olan Anadolu yüzyıllardır değişik milletlere
DetaylıTefsir, Kıraat (İlahiyat ve İslâmî ilimler fakülteleri)
ARAŞTIRMA ALANLARI 1 Kur an İlimleri ve Tefsir Kur an ilimleri, Kur an tarihi, tefsir gibi Kur an araştırmalarının farklı alanlarına dair araştırmaları kapsar. 1. Kur an tarihi 2. Kıraat 3. Memlükler ve
DetaylıAsya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) Orta Asya da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunların ilk oturdukları yer
Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) Orta Asya da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunların ilk oturdukları yer Sarı Irmak ın kuzeyi idi. Daha sonra Orhun ve Selenga ırmakları
DetaylıAbant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü I. Öğretim Programı Müfredatı
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü I. Öğretim Programı Müfredatı Genel Toplam Ders Adedi : 8 T : 16 U : 4 Kredi : 16 ECTS : 24 T+U : 16 1. YARIYIL No Ders Kodu Ders Adı
DetaylıMakedonya Cumhuriyeti ; 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir.
Makedonya Cumhuriyeti ; 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan,
Detaylı9. SINIF TARİH DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ
KASIM EKİM AY HAFTA DERS SAATİ KONU ADI KAZANIMLAR TEST NO TEST ADI.Tarih biliminin konusunu, tarihçinin kullandığı kaynakları ve yöntemleri kavrar..tarihî olayların incelenmesinde yararlanılan zaman kavramlarını
DetaylıYAHUDİ- HAZAR YAZIŞMALARI
Olgun ERGÜN - Paşa Cengiz KARA ÖZGÜN BELGELER IŞIĞINDA YAHUDİ- HAZAR YAZIŞMALARI ISBN: 978-605-2132-60-9 Yayın Editörü Olgun ERGÜN - Paşa Cengiz KARA Kapak Tasarımı Göktuğ Kaan KARA Mizanpaj Burhan MADEN
DetaylıORTA ASYA TÜRK TARİHİ PDF
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ PDF Orta Asya Tarihi adlı eser Anadolu Üniversitesinin ders kitabıdır ve Ahmet Taşağıl gibi birçok değerli isim tarafından kaleme alınmıştır. PDF formatını bu adresten indirebilirsiniz.
DetaylıÖN SÖZ... XI KISALTMALAR... XIII KAYNAKLAR VE ARAŞTIRMALAR... XV GİRİŞ... 1 I. ARNAVUTLUK ADININ ANLAM VE KÖKENİ...
İçindekiler ÖN SÖZ... XI KISALTMALAR... XIII KAYNAKLAR VE ARAŞTIRMALAR... XV GİRİŞ... 1 I. ARNAVUTLUK ADININ ANLAM VE KÖKENİ... 5 I.1. Arnavutluk Adının Anlamı... 5 I.2. Arnavutluk Adının Kökeni... 7 I.3.
DetaylıHazırlayan Muhammed ARTUNÇ 6.SINIF SOSYAL BİLGİER
Hazırlayan Muhammed ARTUNÇ 6.SINIF SOSYAL BİLGİER SOSYAL BİLGİLER KONU:ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİ (Büyük)Asya Hun Devleti (Köktürk) Göktürk Devleti 2.Göktürk (Kutluk) Devleti Uygur Devleti Hunlar önceleri
DetaylıÖĞRETİM YILI DERS İNTİBAKLARI. I.YY ARY 105 Tarih Araştırma Yöntemleri 2+0 4,5 Z I.YY ARY 105 Tarih Araştırma Yöntemleri MS
Fakülte/Yüksekokul : Edebiyat Fakültesi Böl./Program Tarih Bölümü Yarıyılı : Güz / Bahar ESKİ PROGRAM DERSİN YARIYIL KODU ADI (T+U 2012-2013 ÖĞRETİM YILI DERS İNTİBAKLARI YENİ PROGRAM DERSİN ECTS ECTS
DetaylıTÜRK BİLİMLERI VE ÇAĞDAŞ ASYA BİLİMLERİ BÖLÜMÜ. ID Başlık ECTS
TÜRK BİLİMLERI VE ÇAĞDAŞ ASYA BİLİMLERİ BÖLÜMÜ ID Başlık ECTS 1 Yarıyıl 70001 Α Türk Dili I Biçimbilim ve Sözdizimi 70001 Β Türk Dili I Okuma - Anlama ve Yazılı Anlatım Becerileri 70001 C Türk Dili I-
DetaylıKitap Tanıtımı/ Book Review İlyas Kemaloğlu, Rusların Gözüyle Türkler, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2015
VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, Mart/March 2016, Yıl/Vol. 1, No. 1 ISSN: 2149-9535 Kitap Tanıtımı/ Book Review İlyas Kemaloğlu, Rusların
DetaylıİÇİNDEKİLER SUNUŞ İÇİNDEKİLER... III GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ DÜNYADA SİYASİ DURUM 1. Üçlü İttifak... 5 2. Üçlü İtilaf...
İÇİNDEKİLER SUNUŞ İÇİNDEKİLER... III GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ DÜNYADA SİYASİ DURUM 1. Üçlü İttifak... 5 2. Üçlü İtilaf... 7 a. Fransız-Rus İttifakı (04 Ocak 1894)... 7 b. İngiliz-Fransız
DetaylıİLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TALAS SAVAŞI (751) Diğer adı Atlık Savaşıdır. Çin ile Abbasiler arasındaki bu savaşı Karlukların yardımıyla Abbasiler kazanmıştır. Bu savaş sonunda Abbasilerin hoşgörüsünden etkilenen
Detaylıtamamı çözümlü tarih serkan aksoy
kpss soru bankası tamamı çözümlü tarih serkan aksoy ÖN SÖZ Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yeri olan Tarih bölümündeki 30 soruyu uygun bir süre zarfında ve
DetaylıYILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ LİSANSÜSTÜ PROGRAMLARI
YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ LİSANSÜSTÜ PROGRAMLARI TARİH TEZLİ YÜKSEK LİSANS Tezli yüksek lisans programında eğitim dili Türkçedir. Programın öngörülen süresi 4
DetaylıYahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya
VAHYE DAYALI DİNLER YAHUDİLİK Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya nispetle verilmiştir. Yahudiler
DetaylıKafkasya da Etnik Grupların Boru Hatları Üzerindeki Etkisi
Kafkasya da Etnik Grupların Boru Hatları Üzerindeki Etkisi Onlarca etnik grubun yaşadığı Kafkasya bölgesi, kabaca Karadeniz ile Hazar Denizi arasında, İran, Türkiye ve Rusya nın kesiştiği bir noktada yer
DetaylıESKĠġEHĠR OSMANGAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ, TARĠH BÖLÜMÜ DERS ġablonu (ÖĞRETĠM PLANI / MÜFREDAT)
ESKĠġEHĠR OSMANGAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ, TARĠH BÖLÜMÜ DERS ġablonu (ÖĞRETĠM PLANI / MÜFREDAT) 1. Yarıyıl (Güz) 121711200 İlkçağ Tarihi I Z 2 0 0 2 2 3 121711201 Osmanlıca I Z 4 0 0 4 4
DetaylıKAMU YÖNETİMİ PROGRAMI
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI SİYASAL DÜŞÜNCELER TARİHİ YARD. DOÇ. DR. MUSTAFA GÖRKEM DOĞAN 7. ERKEN MODEN DÖNEMDE SİYASAL DÜŞÜNCE 7 ERKEN MODEN DÖNEMDE
DetaylıAKDENİZ DE COĞRAFYA, TEKNOLOJİ VE SAVAŞ:
sakarya üniversitesi ilahiyat fakültesi dergisi 12 / 2005, s. 227-233 kitap tanıtımı AKDENİZ DE COĞRAFYA, TEKNOLOJİ VE SAVAŞ: Araplar, Bizanslılar, Batılılar ve Türkler John H. Pryor (trc. Füsun Tayanç
DetaylıFAYLARDA YIRTILMA MODELİ - DEPREM DAVRANIŞI MARMARA DENİZİ NDEKİ DEPREM TEHLİKESİNE ve RİSKİNE FARKLI BİR YAKLAŞIM
FAYLARDA YIRTILMA MODELİ - DEPREM DAVRANIŞI MARMARA DENİZİ NDEKİ DEPREM TEHLİKESİNE ve RİSKİNE FARKLI BİR YAKLAŞIM Ramazan DEMİRTAŞ Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi, Aktif Tektonik
DetaylıAralık 2013 December 2013 Yıl 6, Sayı XVI, ss Year 6, Issue XVI, pp DOI No:
Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Aralık 2013 December 2013 Yıl 6, Sayı XVI, ss. 789-793. Year 6, Issue XVI, pp. 789-793. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/joh384 Bolat E. KUMEKOV,
DetaylıİÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V GİRİŞ 1 A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 BİRİNCİ BÖLÜM: AVRUPA SİYASAL TARİHİ 1 2 I.
DetaylıTARİH BOYUNCA ANADOLU
TARİH BOYUNCA ANADOLU Anadolu, Asya yı Avrupa ya bağlayan bir köprü konumundadır. Üç tarafı denizlerle çevrili verimli topraklara sahiptir. Dört mevsimi yaşayan iklimi, akarsuları, ormanları, madenleriyle
DetaylıKafiristan nasıl Nuristan oldu?
Kafiristan nasıl Nuristan oldu? Afganistan'ın doğusunda Nuristan olarak anılan bölgenin Kafiristan geçmişi ve İslam diniyle tanışmasının hikayesi hayli ilginç. 10.07.2017 / 13:21 Hindikuş Dağları'nın güneydoğusunda
DetaylıArap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir.
Akadlar,Babiller,Asurlular ve Elamlılar Video Ders Anlatımı AKADLAR M.Ö. 2350 2150 Arap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir. Samiler tarafından Orta Mezopotamya da Kral Sargon
DetaylıBu doküman Kâtip Çelebi tarafından 1632 de yazılan ve İbrahim Müteferrika nın eklemeleri ile Matbaa-ı Amire de basılan Kitabı-ı Cihannüma nın
Detaylı
ETKİNLİKLER/KONFERSANS
ETKİNLİKLER/KONFERSANS Anadolu'nun Vatanlaşmasında Selçukluların Rolü Züriye Oruç 1 Prof. Dr. Salim Koca'nın konuk olduğu Anadolu'nun Vatanlaşmasında Selçukluların Rolü konulu Şehir Konferansı gerçekleştirildi.
DetaylıT.C. SİNOP ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLGİLER ENSTİTÜSÜ TARİH TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
T.C. SİNOP ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLGİLER ENSTİTÜSÜ TARİH TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI I. YARIYIL II. YARIYIL Adı Adı TAR 501 Eski Anadolu Kültür 3 0 3 TAR 502 Eskiçağda Türkler 3 0 3 TAR 503 Eskiçağ Kavimlerinde
DetaylıA. ŞİMŞİRGİL, Otağ I: Büyük Doğuş - Türklerin İslamiyeti Kabülü. İstanbul Timaş Yayınları, 193 sayfa (4 resim ile birlikte). ISBN:
www.libridergi.org Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi Journal of Book Notices, Reviews and Translations Volume III (2017) A. ŞİMŞİRGİL, Otağ I: Büyük Doğuş - Türklerin İslamiyeti Kabülü. İstanbul
Detaylıistanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sebepleri istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından gelişmesi istanbul'un fethinin türk
, istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sebepleri istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından gelişmesi istanbul'un fethinin türk ve dünya tarihi açısından sonuçları istanbul'un fethinin
DetaylıAKADEMİK ÖZGEÇMİŞ YAYIN LİSTESİ
AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ 1. Adı Soyadı : Muharrem KESİK İletişim Bilgileri Adres : Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Telefon : (0212) 521 81 00 Mail : muharremkesik@gmail.com 2. Doğum -
DetaylıCOG 446 RUSYA Hafta 2. Rusya: Makro Bir Perspektif
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Coğrafya Bölümü COG 446 RUSYA Hafta 2. Rusya: Makro Bir Perspektif Dr. Erdem BEKAROĞLU 1 Rusya Federasyonu nun (kısaca Rusya), başkenti Moskova dır.
DetaylıBaşlangıçtan Günümüze RUSYA DA DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ. Şir Muhammed DUALI, İz Yayıncılık, İstanbul, 2014 (302 s.) ISBN:
Başlangıçtan Günümüze RUSYA DA DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ Şir Muhammed DUALI, İz Yayıncılık, İstanbul, 2014 (302 s.) ISBN: 978-605-326-006-6 -Kitap Tanıtımı- Halit KALLİ * Ortodoks, Yunanca bir kelime olup
DetaylıYard. Doç. Dr. Ali AHMETBEYOĞLU
Yard. Doç. Dr. Ali AHMETBEYOĞLU 1964 yılında Kayseri de dünyaya gelen Ali Ahmetbeyoğlu, 1976 yılında Kayseri Namık Kemal İlkokulu ndaki, 1979 yılında Kayseri 50. Dedeman Ortaokulu ndaki, 1982 yılında ise
DetaylıAYP 2017 ÜÇÜNCÜ DÖNEM ALIMLARI
ALANLAR ve ÖNCELİKLER AYP 2017 ÜÇÜNCÜ DÖNEM ALIMLARI 1- Kur an İlimleri ve Tefsir Kur an ilimleri, Kur an tarihi, tefsir gibi Kur an araştırmalarının farklı na dair araştırmaları 1. Kur an tarihi 2. Kıraat
Detaylıİstanbul Fikir Enstitüsü Yayınları Aralık YAHUDİ TÜRKLER: HAZAR TÜRKLERİ NE GENEL BİR BAKIŞ Nergis TAN
YAHUDİ TÜRKLER: HAZAR TÜRKLERİ NE GENEL BİR BAKIŞ Nergis TAN ÖZET 7. ve 11. yüzyıllarda Doğu Avrupa da yaşamış bir Türk halkı olan Hazarlar ın soyunun hangi Türk boyuna dayandığı hakkında muhtelif görüşler
DetaylıIV.HAFTA XX.YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU
IV.HAFTA XX.YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU Osmanlı Devleti nin 19. yüzyılda uyguladığı denge siyaseti bekleneni vermemiş; üç kıtada sürekli toprak kaybetmiş ve yeni yeni önem kazanan petrol Osmanlı
DetaylıAvrupa İslam Üniversitesi İSLAM ARAŞTIRMALARI. Journal of Islamic Research البحوث االسالمية
Avrupa İslam Üniversitesi İSLAM ARAŞTIRMALARI Journal of Islamic Research البحوث االسالمية Yıl 3 Sayı 1 Mayıs 2010 .. / Özet: Hadislerin anlaşılmasında aklın putlaştırılması Batıyla geniş bir etkileşim
DetaylıHELEN VE ROMA UYGARLIKLARI
HELEN VE ROMA UYGARLIKLARI DERS NOTLARI-ŞİFRE ETKİNLİK TANER ÖZDEMİR DETAY TARİHÇİ TÜRK TELEKOM NURETTİN TOPÇU SOSYAL BİLİMLER LİSESİ TARİH ÖĞRETMENİ HELEN UYGARLIĞI Makedonyalı İskender in doğu ile batı
DetaylıKİTAP İNCELEMESİ / BOOK REVIEW: KIPÇAK TÜRKLERİ Dilnaz SAİPEDİNOVA *
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (AEUİİBFD) Cilt 2, Sayı 1, Haziran 2018, Sayfa: 173-177 Politics, Economics and Administrative Sciences Journal of Kirsehir
Detaylıİktisat Tarihi I. 18 Ekim 2017
İktisat Tarihi I 18 Ekim 2017 Kuruluş döneminin muhafazakar-milliyetçi bir yorumuna göre, İslam ı yaymak Osmanlı toplumunun en önemli esin kaynağını oluşturuyordu. Anadolu'ya göçler İran daki Büyük Selçuklu
DetaylıKIRGIZİSTAN DAKİ YABANCI DESTEKLİ ÜNİVERSİTELER VE DİĞER EĞİTİM KURUMLARI
KIRGIZİSTAN DAKİ YABANCI DESTEKLİ ÜNİVERSİTELER VE DİĞER EĞİTİM KURUMLARI Yrd. Doç. Dr. Yaşar SARI Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan Giriş Kırgızistan Orta Asya bölgesindeki toprak ve
DetaylıEĞİTİM- ÖĞRETİM YILI NUH MEHMET YAMANER ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ 10.SINIF OSMANLI TARİHİ I. DÖNEM I. YAZILI SORULARI A GURUBU
Ertuğrul Gazi 1) * Orhan Bey tarafından fethedilmiş olup başkent buraya taşınmıştır. * İpek sanayisinin merkezi konumundaki bu bölgenin fethiyle Osmanlı gelirleri. Yukarıdaki özellikleri verilmiş bölge
DetaylıAVRUPA DA MEYDANA GELEN TEKNİK GELİŞMELER : 1)BARUTUN ATEŞLİ SİLAHLARDA KULLANILMASI: Çinliler tarafından icat edilen barut, Çinlilerden Türklere,
COĞRAFİ KEŞİFLER 1)YENİ ÇAĞ AVRUPASI AVRUPA DA MEYDANA GELEN TEKNİK GELİŞMELER : 1)BARUTUN ATEŞLİ SİLAHLARDA KULLANILMASI: Çinliler tarafından icat edilen barut, Çinlilerden Türklere, Türklerden Müslüman
DetaylıİÇİNDEKİLER. Karşılaştırmalı Eğitim Nedir?... 1 Yabancı Ülkelerde Eğitim... 4 Uluslararası Eğitim... 5 Kaynakça... 12
İÇİNDEKİLER Karşılaştırmalı Eğitim Nedir?... 1 Yabancı Ülkelerde Eğitim... 4 Uluslararası Eğitim... 5 Kaynakça... 12 I. ALMANYA EĞİTİM SİSTEMİ 1. DOĞAL FAKTÖRLER (Coğrafi Yapı, İklim Koşulları)... 14 1.1.
DetaylıAR&GE BÜLTEN. Kültür Turizmi ve İzmir
Kültür Turizmi ve İzmir Ümit ÇİÇEK Ege Bölgesi, Anadolu nun batısında, tarihin akışı içerisinde birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış, suyun hayat verdiği nehirleri ile bereketli ovalara sahip bir
Detaylıİstanbul u Fethinin Dahi Stratejisi - Genç Gelişim Kişisel Gelişim
Fetih 1453 gösterime girdi. Yönetmenliğini ve yapımcılığını Faruk Aksoy'un yaptığı, başrollerinde Devrim Evin, İbrahim Çelikkol ve Dilek Serbest'in yer aldığı İstanbul'un Fethi ni konu alan Türk film 17
DetaylıEĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 10. SINIF TARİH DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ
KASIM EKİM 017-018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 10. SINIF TARİH DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı 1. 1. XIV. yüzyıl başlarında
DetaylıTÜRKİYE NİN JEOPOLİTİK GÜCÜ
Dr. Tuğrul BAYKENT Baykent Bilgisayar & Danışmanlık TÜRKİYE NİN JEOPOLİTİK GÜCÜ Düzenleyen: Dr.Tuğrul BAYKENT w.ekitapozeti.com 1 1. TÜRKİYE NİN JEOPOLİTİK KONUMU VE ÖNEMİ 2. TÜRKİYE YE YÖNELİK TEHDİTLER
DetaylıTARİH BÖLÜMÜ LİSANS DERSLERİ BİRİNCİ YIL
TARİH BÖLÜMÜ LİSANS DERSLERİ BİRİNCİ YIL I. Yarıyıl II. Yarıyıl TAR 101 OSMANLI TÜRKÇESİ I 4 0 4 6 TAR 102 OSMANLI TÜRKÇESİ II 4 0 4 6 TAR 103 İLKÇAĞ TARİHİ I 2 0 2 4 TAR 104 İLKÇAĞ TARİHİ II 2 0 2 4 TAR
DetaylıMANASTIR TIBBI (Monastic Medicine)
MANASTIR TIBBI (Monastic Medicine) Hipokratik-Galenik Tıp ekolunun devamı Cerrahi teknikler bilinmesine rağmen, yüksek enfeksiyon riski nedeniyle zorunlu haller dışında pek uygulanmıyor Tam olarak hangi
DetaylıKitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi Journal of Book Notices, Reviews and Translations
www.libridergi.org Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi Journal of Book Notices, Reviews and Translations Volume III (2017) A. C. S. PEACOCK, Selçuklu Devleti nin Kuruluşu. İstanbul 2016. Türkiye
DetaylıGörsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı
SANAT TARİHİ I Görsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı Gotik Sanat Ortaçağ: Antik Çağ ın sona ermesinden (6. yüzyılın ilk yarısından) Rönesans a kadar olan yaklaşık bin yıllık dönem - klasik çağ
Detaylıtarih ve 495 sayılı Eğitim Komisyonu Kararı Eki
14.11.2013 tarih ve 495 sayılı Eğitim Komisyonu Kararı Eki Tablo 1 Sosyal BilimlerEnstitüsü İletişim Bilimleri Doktora Programı * 1. YARIYIL 2. YARIYIL İLT 771 SİNEMA ARAŞTIRMALARI SEMİNERİ 2 2 3 10 1
DetaylıKARMA TESTLER 03. A) Yalnız l B) Yalnız II. C) Yalnızlll D) I ve II E) I, II ve III. 2. Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na girmesine,
KARMA TESTLER 03 1. Osmanlı Devleti'nde matbaanın kurulması, I. Sanayi II. Ticaret III.Kültür alanlarından hangileri ile ilgili değişikliğin hız kazanmasını sağlamıştır? A) Yalnızl B) Yalnız II C) Yalnızlll
DetaylıT.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU TURİZM VE OTELCİLİK BÖLÜMÜ İNANÇ TURİZMİ
T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU TURİZM VE OTELCİLİK BÖLÜMÜ İNANÇ TURİZMİ DANIŞMAN:Özer YILMAZ HAZIRLAYAN: Erşad TAN,Tacettin TOPTAŞ İÇİNDEKİLER GİRİŞ I-İNANÇ TURİZMİ A- İnanç Kavramı
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ MİMARLIK BİLGİSİ YUNAN UYGARLIĞI
ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ MİMARLIK BİLGİSİ YUNAN UYGARLIĞI İÇİNDEKİLER Yunan Uygarlığı Hakkında Genel Bilgi Yunan Dönemi Kentleri Yunan Dönemi Şehir Yapısı Yunan Dönemi
DetaylıYÜKSELME DEVRİ. KPSS YE HAZIRLIK ARİF ÖZBEYLİ Youtube Kanalı: tariheglencesi
YÜKSELME DEVRİ KPSS YE HAZIRLIK ARİF ÖZBEYLİ www.tariheglencesi.com Youtube Kanalı: tariheglencesi 05.08.2017 II.Selim (1566-1574) Tahta Geçme Yaşı: 42.3 Saltanat Süresi:8.3 Saltanat Sonundaki Yaşı:50.7
DetaylıT.C. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı W. MONTGOMERY WATT IN VAHİY VE KUR AN ALGISI.
T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı W. MONTGOMERY WATT IN VAHİY VE KUR AN ALGISI Ersin KABAKCI Yüksek Lisans Tezi Çorum 2013 W. MONTGOMERY WATT IN VAHİY
DetaylıGörsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı
SANAT TARİHİ I Görsel İletişim Tasarımı Öğr.Gör. Elif Dastarlı Romanesk Sanat Tarihsel arka plan 375 yılındaki Kavimler Göçü'yle başlayan karışıklıklardan sonra Roma İmparatorluğu 395 yılında Doğu ve Batı
DetaylıDİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI 4. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASI 4.1. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL FELSEFESİ VE GENEL AMAÇLARI Kültürler arası etkileşimin hızlandığı
DetaylıTÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERSLER VE KUR TANIMLARI
TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERSLER VE KUR TANIMLARI GÜZ DÖNEMİ DERSLERİ Kodu Dersin Adı Statüsü T P K AKTS TAE 600 Özel Konular Z 4 0 0 30 TAE 601 Türkiyat Araştırmalarına Giriş I Z
DetaylıFevzi Karamuc;o TARIH 11 SHTEPIA BOTUESE LIBRI SHKOLLOR
Fevzi Karamuc;o TARIH 11 SOSYAL BiLiMLER LiSESi DERS KiTABI SHTEPIA BOTUESE LIBRI SHKOLLOR Prishtine, 2012 ic;indekiler I ÜNiTE: BÜYÜK COGRAFYA KESiFLERi 3 1. BÜYÜK COGRAFYA KESiFLERi 3 A. COGRAFYA KESiFLERi
DetaylıGÖÇ DUVARLARI. Mustafa ŞAHİN
Mustafa ŞAHİN 07 Eylül 2015 GÖÇ DUVARLARI Suriye de son yıllarda yaşanan dram hepimizi çok üzmekte. Savaştan ötürü evlerini, yurtlarını terk ederek yeni yaşam kurma ümidiyle muhacir olan ve çoğunluğu göç
DetaylıAVUSTURYA VE MACARİSTAN DA TAHIL VE UN PAZARI
AVUSTURYA VE MACARİSTAN DA TAHIL VE UN PAZARI Avusturya da un üretimi sağlayan 180 civarında değirmen olduğu tahmin edilmektedir. Yüzde 80 kapasiteyle çalışan bu değirmenlerin ürettiği un miktarı 500 bin
DetaylıRusya Tarihi (IR413) Ders Detayları
Rusya Tarihi (IR413) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Rusya Tarihi IR413 Seçmeli 3 0 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Yok Dersin Dili Dersin Türü
DetaylıSikkeler: (Sağda) Tanrısal gücün simgesi Ammon/Zeus un koç boynuzuyla betimlenen İskender. (Solda) Elinde kartal ve asa tutan Tanrı Zeus
T KİNİK 1 ANCAK ÖÜMÜN DURDURABİDİĞİ, DOĞUNUN V BATNN GNÇ İMPARATORU İSKNDR İN KİŞİİĞİ V SRİ K a yn a k 1 : H N U Y G A Amenhotep Tapınağı nda Amon-Ra ve firavun İskender rölyefi R Kay n a k 2 : Ğ Sikkeler:
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Tarih Celal Bayar Üniversitesi 2007 Y. Lisans Tarih - Ortaçağ Celal Bayar Üniversitesi
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Zafer Duygu 2. Doğum Tarihi : 11.08.1976 3. Unvanı : Yardımcı Doçent Doktor 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Tarih Celal Bayar Üniversitesi 2007 Y.
Detaylıİçindekiler. xi Şema, Harita, Tablo ve Resimler xiü Açıklamalar xv Teşekkür xvü Önsöz
İçindekiler xi Şema, Harita, Tablo ve Resimler xiü Açıklamalar xv Teşekkür xvü Önsöz ı BİRİNCİ KISIM AĞALAR VE HOCALAR: CUMHURIYET DÖNEMININ ÛF ILÇESI 3 BİRİNCİ BÖLÜM Hafıza Kaybı: Klan Toplumu ve Ulus
DetaylıANTİK ÇAĞDA ANADOLU ANATOLIA AT ANTIQUITY KONU 3 FRİGLER 1
ANTİK ÇAĞDA ANADOLU ANATOLIA AT ANTIQUITY KONU 3 FRİGLER 1 Frigler Frigler Troya VII-a nın tahribinden (M.Ö. 1190) hemen sonra Anadolu ya Balkanlar üzerinden gelen Hint Avupa kökenli kavimlerden biridir.
Detaylı1 İSMAİL GASPIRALI HER YIL BİR BÜYÜK TÜRK BİLGİ ŞÖLENLERİ. Mehmet Saray
Mehmet Saray 1942'de Afyon'un Dinar kazasında doğdu. Orta öğrenimini Çivril ve Isparta'da yapan Saray, 1961-1966 arasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nü bitirdi. 1968-1978 yılları
DetaylıTÜFEK, MİKROP VE ÇELİK
TÜFEK, MİKROP VE ÇELİK * Jared Diamond, Tüfek, Mikrop ve Çelik, Çeviri: Ülker İnce, Tübitak Yayınları, Ankara 2006, 17. Baskı, 662 sayfa. ISBN 975.403.271.8 Geleneksel gelişme teorisi özellikle İkinci
Detaylı