ONTOLOJIK AÇIDAN MÜSBET HAREKET. Abdurreşid ŞAHİN *

Transkript

1 Köprü Sayı 137 Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos 2017 ISSN: ss ONTOLOJIK AÇIDAN MÜSBET HAREKET Abdurreşid ŞAHİN * Öz Bediüzzaman ın öğretisi ekseninde müsbet hareket, kainatın Sahibine karşı ubudiyetle mükellef olan kulun, eşya ve hadiseler karşısında takındığı ontolojik duruşu ifade eder. Bu tanım gereği, müsbet hareketin her an yaşanılabilir olması gerekir. Bu makalenin merkeze aldığı soru ise şudur: müsbet hareket, her şart, zaman ve mekanda uygulanabilir bir tavır mıdır? Eğer uygulanabilir ise, müsbet hareket kavramının şeklî değil, ilkesel tanımlanması gerekir. Peki, bu ilke nedir? Bu makale, müsbet hareket kavramını adalet-i mahza ve ubudiyet ekseninde tanımlar. Adalet ve ubudiyet, Risale-i Nur da Kur an ın dört esas maksadı arasında zikredilir. Adalet, eşyanın yerli yerine konmasıdır. Ubudiyet de, kulun her bir eşya ile yaratılış maksadına uygun bir ilişki kurmasıdır. Dolayısıyla, ubudiyeti yerine getiren, adaleti yerine getirmiş olur. Adalet de, izafî adalet ve mahza adalet olmak üzere ikiye ayrılır. İzafî adalet, kemiyet eksenli, tanımını kıyastan alan ve rölatif bir adalettir. Mahza adalet ise, keyfiyet eksenli, tanımı kıyasa dayanmayan ve mutlak bir adalettir. Bize göre, müsbet hareket, mahza adaletin tezahürü olan bir ubudiyettir, duruştur, haldir ve tavırdır. Yani, müsbet hareket zatında güzel olandır. İlke de, mahza adalettir. Bediüzzaman, bu ilkenin pratiğe bakan yönünü, muhabbete muhabbet, adavete adavet denklemi ile formulize etmiştir. Anahtar Kelimeler İzafi adalet, mahza adalet, müsbet hareket, ubudiyet Giriş Tarihçe-i Hayat adlı eserin bir haşiyesinde, Bediüzzaman`ın rüyasında mazhar olduğu bir hakikat rivayet edilir. Nur talebeleri arasında meşhur olan bu rüyasında Bediüzzaman, Rasulullah`tan (asm) ilim talep eder. İlim talebine karşı Rasulullah`tan (asm) şu müjdeli ve bir o kadar da hikmetli haberi işitir: ümmetimden sual sormamak şartıyla sana ilm-i Kur`an verilecektir. 1 Bir başka ifadesiyle, ümmete sual sormamak, ilm-i Kur`an`ı tahsil etmeye şart koşuluyordur. Burada sual sormamak tan * abdresid@hotmail.com 113

2 Ontolojik Açıdan Müsbet Hareket / Abdurreşid ŞAHİN kasıt nedir? Bediüzzaman`ın müsbet hareket düsturu ile ümmete sual sormamak arasında bir ilişki olabilir mi? Daha da ötesi, Bediüzzaman bu kavramı bu usulden devşirmiş ya da ders almış olabilir mi? Risalelerin neredeyse tümünde gözlemleyebildiğimiz bir usul olan, ümmeti yargılamadan, tenkit etmeden, menfiyi zikredip yaralamadan, sadece müsbeti nazara verip, isim zikretmeden, imana taalluk eden tüm şüpheleri ve vehimleri izale etme çabası, müsbet hareketin bir unsuru olabilir mi? Genelde müsbet hareket, özelde ise müsbet iman hizmeti tabirlerindeki müsbet vurgusunun anlamı, hikmeti nedir? Müsbetten kasıt, kainatın şahitliğinde, isbata dayalı bir yöntem midir? Bediüzzaman`ın talebelerine yazmış olduğu son mektubunda 2 ısrarla vurguladığı müsbet hareket kavramı ilkesel bir duruş mudur, yoksa zaman ve zemine göre şekil alan değişken/geçici bir tedbir midir? Bu sorular, bu makalenin ortaya çıkmasına vesile olan sorulardır. Müsbet İsbat Vücud Adalet İlişkisi ve Müsbet Hareket Burada müsbet iman hizmeti kavramını, müsbet hareket bağlamında ele almayı uygun bulduğumuzdan makalemize müsbet hareket, ve bilhassa müsbet kavramı ekseninde başlamak uygun olacaktır. Müsbet kelimesi, Arapça s -b-t kökünden gelen mus bat, مثبت yani kanıtlanmış, konfirme edilmiş sözcüğünden alıntıdır. 3 Sabit, isbat, sübut vb. kelimeler de kökünü ayni sözcükte bulmaktadır. Muhakkiklerin eşyanın hakikati sabittir 4 hükmündeki sabit kelimesi de, müsbet kelimesiyle aynı köktendir. Bu önermede öne çıkarılan hakikat, eşyanın sabit, kararlı, ve hak olan bir hakikatinin olduğunu vurgulamaktır. Bediüzzaman da bu hakikat, 32.Söz`deki şu ifadede kendini bulur: Bütün mevcudatın hakaiki, bütün kâinatın hakikati, esmâ-i İ lâhiyeye istinad eder. Herbir şeyin hakikati, bir isme veyahut çok esmâya istinad eder. 5 Bu ifadesiyle Bediüzzaman`ın sabit olan ilahi esmalara dayandığını söyleyebiliriz. Müsbet kavramına yüklediğimiz bu anlam ışığında, müsbet hareket ya da müsbet iman hizmeti kavramları tanımlarını şu ifadede bulur: Müsbet hareket, isbata dayalı, vücudi olanı izhara dayalı bir harekettir. Müsbet iman hizmeti de, isbata dayalı, vücudi olanı izhara dayalı hizmettir. Bir başka ifadesiyle, nasıl ki Risale-i Nur`un öğretisinde kainat ve eşyanın varoluşlarının hakikati esmaya dayanır, aynen öyle de, iman hakikatleri de meşruiyetini ilahi isimlerin hakikatlerinden alırlar diyebiliriz. Bu bağlamda, Risale-i nur hareketi ve hizmetinin hedefi ve gayesi de, iman hakikatlerinin isbatı bağlamında, esma-i ilahiyeye dayanır. Yani, Risaleler, bizden kainattaki çeşitliliği ve insanlardaki farklılığı, esmanın çeşitliliğinden ve farklılığından kaynaklandığını tasdik etmeye davet eder. 114

3 Köprü Sayı 137 Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos 2017 ISSN: ss İkinci olarak değinmemiz gereken mesele de vücud meselesidir. Eşyada vücud ve hayır esastır, şer ve ademler ise nisbi izafi ve cüz idirler. 6 Müsbet hareket de vücudi olana, hayra ve hüsne hizmet esasına dayanır. Bu tanım bizi şöyle bir ayrıma götürür. Müsbet hareket, hayrı isbat anlamında pozitif bir duruş iken, şerri def anlamında zahiren menfi görünse de, neticesi itibariyle müsbet olan bir duruştur. Yani müsbet hareketin iki saç ayağı vardır, (1) birincisi her biri hüsna olan, mevcud ve müsbet olan esma-i İlahiyenin isbatına bakar. (2) Diğeri de yine o esmaların mutlakıyetinin izharı manasında, şüphelerin ve vesveselerin izalesine bakan, neticesi itibariyle müsbet olan bir duruştur. Bu duruş bizi tartışmamız gereken üçüncü kavrama götürür. Kur`an`ın dört maksadından biri olan ve eşyanın yerli yerine vaz edilmesi anlamında adalet ve ubudiyet hakikatine dayanır. Bilindiği üzere Bediüzzaman makasıd-ı kuranı sayarken tevhid, risalet, haşir ile birlikte adalet vurgusunu da yapar ve adalet kavramını ubudiyetle birlikte anar. 7 Yani kulun vazifesi, adaletin teminine hizmettir. Zira diğer üç maksadın tezahürü, abdin kainatta tecelli eden adaleti isbatıyla mümkündür. Adalet özü eşyayı yerli yerine, yani vaz edildiği gibi, koymaktır. Abd ise eşyayı yerli yerine koymak, her şeyin hakkını tesbit edip anlamak ve anlamlandırmak manasında ubudiyet görevini yerine getirir. Bu anlamda diyebiliriz ki, her bir mevcudun ve insanın varlığı da bir esmaya dayanır. İnsanın vücud sahasındaki mevcudiyeti de, o esmanın ilanı ve isbatı içindir. Bu anlamda ubudiyet, kainata ve eşyaya müdahale etmek değil, eşyada tecelli edeni izhar edip hakkın izharına vesile olmaktır. Kainat sahibinin her işinde adaletle hükmettiğini tespit ve ilan etmektir. Kainatta her bir şeyi hak üzere yaratan ve her şeyin hakkını veren adil bir saltanatın hükmettiğini görmek ve göstermek ubudiyetin iktizasıdır. Bu meyanda kulun hareket noktası gözlemlemiş olduğu mevcudat sahifeleri olmalıdır. Zira sabit olan hakikatler mevcudata dayanarak sübut bulur. Hakkın ve hakikatin isbatı, vücudi ve şuhudi olana dayanmalıdır ki sübut bulsun, isbat olunup yakine vesile olsun. Bu minval üzere, insanın ikna olması ancak kainata dayalı şuhudi isbatlarla mümkündür. Buna göre abdin vazifesi alemlerin sayfalarında tezahür ile müsbet ve sabit olan hakaik-i imaniye ve Kuraniyeyi isbat ve tesbit ile izhar etmek olmalıdır. İşte, müsbet hareket ve müsbet iman hizmeti, meşruiyetini de bu zeminden alır. Risalelerin her biri, meşruiyetini insanın temel vazifesinin kurucu ögelerinden biri olan adalet ve ubudiyet hakikatinden alır. Hedefi ve maksadı rıza-i ilahi doğrultusunda, müsbet hakikat-ı imaniyeyi isbat ve tesbittir. İnsanın da en birinci vazifesi, hadsiz 115

4 Ontolojik Açıdan Müsbet Hareket / Abdurreşid ŞAHİN esmasıyla alemlere tecelli eden Halık-ı kainatın isbatı, tanınması, ve tanıtılmasıdır. 8 Risale-i Nur`un teklif ettiği bu nazariye, talebesine şöyle bir ölçücük verir: Ortaya koyduğun bu tavır, hizmet, ya da söz, hangi imani hakikatin isbatına hizmet ediyor? Bu ölçücük o kadar anlamlı, o kadar sabit, o kadar nüfuzlu bir ölçücük oluyor ki, Bediüzzaman`ın her bir hareketini, tavrını, sözünü anlamamıza yardımcı olan bir ölçüyü önümüze koyuyor. Bir Prensip Olarak Müsbet Hareket Tanımları tekrar hatırlarsak: Müsbet hareket, isbata dayalı, vücudi olanı izhara dayalı bir harekettir. Müsbet iman hizmeti de, isbata dayalı, vücudi olanı izhara dayalı hizmettir. Yukarı ki bölümde teorik temellerini ontolojisinden aldığını izah etmeye çalıştığım müsbet hareket kavramının, bir diğer vurgulanması gereken yönü de, mesleki anlamda bir ilkeye, bir prensibe işaret ediyor olduğudur. Gerek risale-i nur, gerekse hadis ve kuran okumalarından ulaştığım netice, bu hareket tarzının zaman ve zemine göre farklı tezahürleri var gibi görünse da, özünde tüm zamanlara bakan ilkesel bir duruşu ifade ettiği hakikatidir. Meşruiyetini adalet-i mahzanın esası olan Hiçbir günahkâr başkasının günahını yüklenmez. 9 emsali ayetleriyle adaleti emreden ve makasıd-ı kurandan biri olan adalet ve ubudiyet hakikatinden almış, çıkış noktası alemdeki hayır ve hüsünle hakikati tezahür eden, ve her biri hüsna olan esma-i İlahiyeye dayanmaktadır. Hedefi ise, abdin kesbi ile tezahür edecek olan saltanat-ı İlahiyenin izharı olan, ontolojik bir duruşu temsil etmektedir. Müsbet hareket semada kainat çapında hayır ve şer; iman ve küfür; nur ve zulumat; hasenat ve seyyiat, hüsün ve kubuh: vücud ve adem ekseninde vuku bulan ve esma-i hüsnanın külli cemali tecelli alanı olan vücut alemlerinin aktığı cenneti ve celali tezahür alanı olan adem alemlerini döküldüğü cehennemi netice veren geniş dairede melek ve şeytanın mücadelesini temsil eden insani boyutta ise nefis ve kalbin arasında vuku bulan mücadelenin kalbe bakan veçhesini temsil etmektedir. Semada tayyip ruhların tayyip olan hayra ve vücuda hizmet eden amelleriyle habis ruhların şerre ve ademe merci olan amellerinin tanzimine bakan insani boyutta bir çabayı ifade eder. Müsbet hareket ya da müsbet iman hizmeti kavramları da, derinliğini bu ontoloji üzerinde alırlar. Bu anlamda insanın vazifesi meleki olanın yanında durup, hayra hizmet kanalıyla esma-i İlahiyenin tezahürlerine mazhar olmak ve onların tezahürlerine mani olan şeytani vesvese ve şüpheleri izale ederek, o esmaların kutsiyetine halel verebilecek maniaları def etmektir. Böylece, hayrı kabul etmek ve şerre merci olmak için yaratılan 116

5 Köprü Sayı 137 Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos 2017 ISSN: ss nefsin duruşunu da belirlemiş oluruz. Müsbet hareketin bu derinliğini zihne yaklaştırmak için matematikteki çarpma kurallarının fonksiyonundan istifade edebiliriz. Bilindiği gibi, pozitif sayılarla pozitif sayıların çarpım neticesi pozitiftir. Negatif sayılarla da, negatif sayıların çarpımı pozitiftir. Ama negatif çarpı pozitif, pozitif çarpı negatif, sonuç/netice itibariyle negatiftir. Pozitif netice için işaretlerin fonksiyonunu unutmamalıyız. Pozitif x pozitif = pozitif Negatif x negatif = pozitif Pozitif x negatif = negatif Negatif x pozitif = negatif Matematikteki bu ifadenin hakikat mesleğindeki tatbiki muhabbete muhabbet adavete adavet 10 düsturunda cem olmuştur. Bunu şöyle açıklayabiliriz. İnsanın küçük aleminde iki unsur var. Vücudi-müsbet duygular ve ademi-menfi duygular ya da hasletler. Buna mukabil alemde de bu ikilinin tezahür alanları var. Vücudi kısımda hayırlar, hüsünler ve diğer müsbet şeyler varken, ademi tarafta da şerler, kubuhlar ve diğer menfi şeyler bulunmaktadır. İnsanda olanla enfüste olanla alemde afakta olan arasında daimi bir münasebet vardır. Bu münasebetin neticesinin müsbet olması, insan iradesinin doğru kullanılması ile, hayırları hayırlarla buluşturup, hüsna olan esmanın izharına hizmet ve aynı zamanda ademi olanla ademi olanı çarpıştırıp şerlerin defi manasında, yine neticesi itibariyle müsbet olan bir hareket tarzını benimsemektir. Mesela muhabbet, müsbet bir haslettir. Onun alemdeki muhatabı hayırlar hüsünler gibi müsbet vücudi şeyler olmalıdır ki neticesi müsbet olsun. Enfüsi alemi selamete kavuşsun. Aynı şekilde yine insanda bulunan ama asli olmayan adavet tavrı da alemdeki şerlerin ademlerin define hizmet edecek tarzda istimal edilmeli ki yine insanın iç alemindeki sekinete vesile olsun. Yoksa muhabbetin menfi ve ademi şeyler üzerine teksif edilmesi alemde şerrin çoğalmasına ve yine adavetin müsbet mevcudata yönlendirilmesi da yine insanın alemindeki şer hesabına hayırların azalmasına sebep olacaktır. Burada insanın duruşunu belirleyen, hayır hesabına olan ve vücudi neticeleri veren netice itibariyle müsbet olan tavrı sergilemektir. Muhabbete muhabbet, adavet duygusunun ise kendisine adavet. Muhabbet(e) x Muhabbet = Saadet Adavet(e) x Adavet = Saadet Adavet(e) x Muhabbet = Hasaret Muhabbet(e) x Adavet = Hasaret 117

6 Ontolojik Açıdan Müsbet Hareket / Abdurreşid ŞAHİN Söylemek istediğimin özeti şudur. müsbet hareketin iki saç ayağı vardır, (1) birincisi her biri hüsna olan, mevcud ve müsbet olan esma-i İlahiyenin isbatına bakar. (2) Diğeri de yine o esmaların mutlakıyetinin izharı manasında, şüphelerin ve vesveselerin izalesine bakan, neticesi itibariyle müsbet olan bir duruştur. Dolayısıyla, benim Risalelerden anladığım müsbet hareket kavramına göre, şu şu şu hareketler müsbet harekettir, bu bu bu hareketler ise müsbet hareket değildir gibi bir ayrım yapmak mümkün değildir. Başka bir ifadeyle, bir hareketi veya tavrı veya hizmeti müsbet yapan onun almış olduğu form değil, taşıdığı kasıt ve arkasında barındırdığı ontolojiyle anlam kazanır. Yani, müsbet hareket, neticesi itibariyle musbet olan ve esmayi İlahiyeyinin varlığını izhara vesile olan ve mutlaklığını isbat eden her nevi fiili, tavri, fikri, veya hali olan hareketlerin bütünüdür. Şimdi, yukarıdaki iki bolümde çizdiğimiz teorik çerçeveyi, Risale-i nurun iman eğitimi bağlamında ortaya koyduğu her eserde görmek mümkün. Fakat bu bize müsbet hareket kavramının sadece fikri yansımasını gösterir. Şimdi ise, Bediüzzaman`ın bazı fiili tavır ve ifadelerinde daha somut bir hale getirmeye çalışalım. Aksi takdirde, teorik bir tartışma seviyesinden öte bir anlam ifade etmeyecektir burada tartıştığımız konu. Müsbet Hareketin Risale-i Nur ve Bediüzzaman`da Fiili Örnekleri Birinci örnek olarak, Bediüzzaman son mektubunda ve Risale-i Nur`un çok yerlerinde, müsbet hareketle birlikte rıza-i ilahi vurgusunu yapmakta ve bunu vazifeyi yapıp (müsbet iman hizmetini yapıp) vazife-i İlahiyeye karışmamak olarak formulize etmektedir. Bu vurgunun yukarıda çerçevesini çizdiğimiz müsbet hareket kavramıyla bağlantısını şöyle kurabiliriz: rıza-i ilahi kavramından, en öz ifadesiyle, Allah`ın razı olduğuna razı olmak olarak ifade edilebilir. 11 Biliyoruz ki mevcud olan her şey yaratıcının eseri ve mahlukudur. Onun emri ve rızası doğrultusunda yaratılmakta olup, hayırdır. Yani mevcud olan her şey hayırdır. Şer ise ademi, nisbi, ve izafidir. Bu anlamda, yukarıda da tanımladığımız gibi, insanın vazifesi yaratılandaki hayrı görüp, esma-i ilahiye bakan veçhelerini ilan etmek ve insanın nazarına bakan şerleri de izale ederek o esmaların pak ve müberra olduklarını, kusurdan ve zulümden beri olduklarını izhar etmektir. Böylece Allah`ın razı olarak yarattığı ve ilahi esmalarını onlar üzerinden tanıttığı mevcudatı tenkit etmeden onlarda tecelli edeni görüp takdir etmek, nefse gelen vesvese ve şüpheleri yine mevcut olana dayanarak izale etmek rıza-i İlahiyeye vasıl olmak olarak anlaşılabilir. Bu kadere imanın da bir tezahürüdür. Kaderde olan her şey hayır olması cihetiyle kadere rıza müsbet hareketin önemli düsturlarındandır. 12 İkinci olarak, asayişi muhafaza kavramının müsbet hareket kavramıyla olan iliş- 118

7 Köprü Sayı 137 Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos 2017 ISSN: ss kisine bakabiliriz. Burada, asayişi muhafaza endişesi, imanın isbatına odaklanan bir anlayış açısından imanın inkişafını netice verecek zeminin inşasına bakar diye anlıyorum. Zira iman, anarşik ve/veya istibdat zemininde yeşermez. Bilakis, hürriyet ve asayiş zemininde yeşerir. Bu manada asayişin teminine hizmet, imanın zeminini tesis anlamında imana hizmet olarak anlaşılabilir. 13 Müsbet hareket kavramıyla sıklıkla ilişkilendirilen bu iki kavramdan sonra, diğer bazı tavırlara değinebiliriz. Misal, üçüncü örneğimiz, yazılı kaynaklardan ziyade, bir anekdota dayanmakta. Müsbet hareketin bu hatıradaki karşılığı, kendisini şu iki kavramın farklılığında buluyor: müdahale etmek ve alakadar olmak. Bediüzzaman`a bir gün talebelerinden Zübeyir Gündüzalp şöyle bir cümle söyler: Üniversitede vuku bulan bir olay var ve ben bu işe müdahale edeceğim. Buna karşılık Bediüzzaman talebesi Zübeyir ağabeye, bu işle alakadar olacağım demenin daha doğru bir tavır olduğunu söyler. Müsbet hareketin temelinde yatan espriyi anlamak adına bu anekdot bize çok şey söyler. İlk ifade, yaratılana bir nevi müdahale anlamında ontolojik anlamda tevhidi ıskalayan bir tavra işaret ederken, diğeri kaderi okuma anlamında yaratılmış olandan mesaj alıp sorumluluk üslenme ve oradaki emr-i İlahiyeye muhatap olma çabasına işaret eder. 14 Dördüncü örnek, müsbet hareket kavramının mesleki farka işaret eden yönünü vurgulamak için önem arz ediyor. Bediüzzaman`a atfedilen bir ifade vardır Tarihçe-i Hayat risalesinde. Orada şu ifade geçer: Mesleğimiz müsbettir; menfî hareketten Kur ân bizi men ediyor. 15 Bu ifadeden, kurmuş olduğumuz çerçeve yardımıyla ben şunu anlıyorum. İsbata dayalı eğitim, Kur an i bir metodolojidir, Kur an i bir tavırdır. Hatta denilebilir ki, sahabeler de isbata dayalı bir eğitimin ardından, kainatın şahitliğinde bir iman eğitimine tabi olduktan sonra resule (asm) arkadaş oldular. Esma-i İlahiyennin şahitliği üzerine, Rablerinin tanımaya geldiler. Risale-i Nur, Kur an i metottaki bulunan bu isbata dayalılık vurgusu kaçtığı için müsbet hareket kavramına bu derece ehemmiyet veriyor olabilir. Mesleğimiz müsbettir ifadesi, risalelerde yer yer ifade edilen mütekellim eleştirisi ile birleştirildiğinde, su borusu örneğini sıklıkla kullanır. 16 Yani, mütekellimin takip ettiği metot, zihinleri spekülatif, isbatın mümkün olmadığı bir alana çekmektedir ve bu anlamda menfi bir metottur. Hudus teorisi, delili olmayan bir alandır. Kur`an bizi nasıl men ediyor o zaman? Demek ki, Kuran bizi, nefis adına, esmayı ilahiye adına, perdeleyen, isbata dayanmayan her bir fiili reddediyor. Men edenin Kur`an olması, diğer taraftan dava sahibini de işaret eder. Risaleler, bu davanın isbatında hizmet eden burhandırlar, dava değildirler. Risale-i Nur talebesi de, burhansız hareket edemez. Burhansızlık cehalettir, çölde kaybolmaktır. Burhan üzerine inşa edilmiş hareketi, tavrı ve duruşu müsbet hareket olarak tanımlar Said Nursi. O 119

8 Ontolojik Açıdan Müsbet Hareket / Abdurreşid ŞAHİN yüzden risalede kul olmak, abd olmak, ubudiyeti ortaya koymak, insan olmak, bunların hepsi müsbet hareketin vasıtası ile ulaşılabilecek olan mesafelerdir. Beşinci örnek kategorimizde ise, detaya girmeden, kısa kısa bazı tavırlarla müsbet hareket kavramı arasında ilişki kurup makaleyi sonlandırmayı düşünüyorum. Bediüzzaman`ın ümmetinden sual etmemesi, kendi mesleğinin tamir ve revâcına sa y eder. Başkasının tahrip ve iptaline değil, belki tekmil ve ıslahına çalışır. 17 demesi, gayrin yanlışlarına hizmeti bina etmemek, başkasının yanlışıyla kendini tanımlamaması, Risalelerin talebelerine ders verdiği en önemli hakikatlerin başını çekerler. Hatta, daha da ileri götürüp, kimsenin yanlışlarıyla iştigal etmemeye kadar talebelerine nasihat verir. Bu hangi iman hakikatini isbat eder? Çünkü hidayet ve hayır müsbettir, imardır ve tamirdir, fiilen bu hakikatin izahı da bu tavrı takınmak ile mümkün olur. İlim ehlinin, İslam üzerine elde ettikleri donanımı geçimlerine alet ettiğine yönelik bir anlayışın hâkim olduğu bir toplumda, iman hizmetinin sadece ve sadece rıza-yı ilahi adına yapıldığının fiilen tekzip ve isbat edilmesi, yine ancak Bediüzzaman`in hediye almama adetinde, müsbet bir hareket olarak karsımıza çıkar. Yine, farklı görüşlere talebeleri içerisinde yer verdiğinin en büyük delili olan lahikalar serisi, kainatta tecelli eden esmayı hüsnanın sonsuz sayıda olduğu ve hakikatin tekelleştirilemeyeceği ve çok farklı renklere bürünebileceği hakikatini isbat eden, çok güzel bir müsbet hareket örneğidir. Talebelerine sürekli uhuvveti muhafaza etmelerini neredeyse emreden Bediüzzaman, Müslümanların değil, müminlerin kardeş olduğu hakikatini fiilen isbat etmeye davet eder talebelerini. Peki ya kardeşine tenkit kapısını aralamamak, hangi imanı hakikati isbat eder? Bir esmanın, diğer esmayı karşısına almaması gerekir demektir. Çünkü aksi takdirde o esmayı iptal etmiş olursun. İmanın çeşitliliği, hakikatin kapsamlılığını iptal etmiş olursun. Sonuç Tüm makale boyunca yapmak istediğim argüman şöyle özetlenebilir: müsbet hareket ya da müsbet iman hizmeti kavramları, ontolojisi ile daha derin bir anlam kazanan kavramlardır. Risale-i Nur mesleğinin formülü diyebileceğimiz bu kavram, bize eşyanın varlığını sorunsallaştırmayı öğreten bir muhakeme biçimi önerir. Bu muhakemede savaş da müsbet olabilir, barış da. Dolayısıyla, pratik fiilin formuna bakıp o hareketin müsbet hareket midir değil midir tartışması bu bağlamda sonuç vermez. 120

9 Köprü Sayı 137 Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos 2017 ISSN: ss Dipnotlar 1. Bediüzzaman Said Nursi, Tarihçe-i Hayat s.50, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Bediüzzaman Said Nursi, Emirdağ Lahikası s.630, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi. com.tr 3. Müsbet, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi. Cspet 4. Mâtürîdî, Kitâbü t-tevhid, (nşr. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2003, s. 9 (11); Nesefi, Tebsıratü l-edille fî usûli d-dîn, (nşr. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün), Ankara, , I, s Bediüzzaman Said Nursi, Sözler s.853, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Bediüzzaman Said Nursi, İlk Dönem Eserleri s.547, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi. com.tr 7. Bediüzzaman Said Nursi, İşarat ül İ caz s.30, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Bir başka ifadeyle, ubudiyetin iktizası eşyanın yaratılışındaki hikmetin izharı ve her şeyin maksadına uygun olarak yerli yerine konulması anlamında adaletin teminine hizmettir. Cenab-ı Allah`ın rububiyetinin alemdeki tezahürü, adaletin ibkasına bakar ve kulun vazifesi de bu adaletin izharına ve isbatına hizmet etmektir. Ubudiyetin iktizası adaletin teminidir. Eşyayı dayandığı hakikatleri ortaya çıkarmak anlamında, yerli yerine koymak, ubudiyetin gereğidir ki bu hareket tarzı müsbet iman hizmetinin de dayanağıdır. 9. Kur an, En am Suresi, 6/ Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat s.377, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Abdurreşid Şahin, Allah ı nasıl razı edelim?, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Eski Said ve Yeni Said arasındaki uygulama farklılığının bir izahı da, bu kaderi bakış açısındaki bir farklılıkta yatıyor olabilir. 13. Burada Hz. Hızır-Musa (as) kıssasın da yaşanan üçüncü hadisenin bu hakikate baktığını düşünüyorum. Birinci kıssa, sırran tenevveret yani nazarları celbeden afaktan uzaklaşıp enfüse bireye ve siyasi alemden ferdi alemlere yönelişi ifada ederken, ikinci kıssa rıza-i ilahi doğrultusunda gerektiğinde dünyayı feda edip ahirete ve imana yönelmeyi vurguluyor. Üçüncü kıssa da o imanın inkişafı için gerekirse ehli dünyaya yardım anlamında asayişin teminine ve dolaysıyla imanın yetişmesi için gerekli olan hürriyete hizmet olarak okunabilir. 14. Diğer taraftan, ilki daha çok afaka ve içtimaiyata bakarken, diğeri daha ziyade enfüse ve şahsi hayata bakıyor. Yine bu bağlamda Eski Said imanın izharı anlamında yatay düzlemde İslam ın izzetini korumaya odaklanmışken Yeni Said ise ilişkiyi doğrudan dikey bağlamda ele alıp esbabın üstünde konuşan rabbe kulak kabartmış ona göre davranmıştır. Yani biri ağırlıklı olarak gaibane bir muhatabiyetle aleme yönelirken diğeri hazırane muhataba suretinde bir duruşla rabbin esbab üzerinden konuşmasına odaklanmıştır. Zira Yeni Said daha ziyade nazarları değiştirip hayra ve vücuda odaklanarak imani ve kaderi bir okuma yaparak 121

10 Ontolojik Açıdan Müsbet Hareket / Abdurreşid ŞAHİN ferdi imanların inkişafını hedeflerken, Eski Said ağırlıklı olarak imanın içtimai tezahürlerine odaklanarak alem-i İslam ın ıslahına yönelik bir caba içine girmiştir. 15. Bediüzzaman Said Nursi, Tarihçe-i Hayat s.865, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Bediüzzaman Said Nursi, Sözler s.1029, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat s.380, 25 Nisan 2017 tarihinde erişildi