T.C GAZİ ÜNİVERSİTESİ BİLİŞİM ENSTİTÜSÜ YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ ANA BİLİM DALI

Transkript

1 T.C GAZİ ÜNİVERSİTESİ BİLİŞİM ENSTİTÜSÜ YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ ANA BİLİM DALI PARDUS İŞLETİM SİSTEMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA YÜKSEK LİSANS PROJESİ Mehmet Emin AKKAYA Danışman: Öğr.Gör.Dr. Çelebi ULUYOL 2013

2 1 İÇİNDEKİLER Önsöz.. 2 Pardus un Tarihçesi...3 Pardus un Kronolojik Tarihçesi....4 Pardus Nedir? Pardus un Özellikleri...17 Pardus un Bileşenleri...18 Pardus un Sistem Gereksinimleri Pardus u Kullanan Kurum ve Kuruluşlar 20 Ofis Uygulamaları LibreOffice...21 LibreOffice nin Avantajları.22 Kaynaklar.24

3 2 ÖNSÖZ Bilgisayar; bilgileri alabilen, depolayabilen, bunların üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yapabilen sonucu çıktı olarak bize geri verebilen elektronik bir makinedir. İşletim sistemleri, bilgisayarların işlem görebilmesi için gerek duyduğu ve tüm sistemin koordineli bir biçimde organize bir şekilde çalışmasını sağlayan sistem yöneticileridir. İşletim sistemi, bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama programlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. Yapılan araştırmada, TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü bünyesinde yürütülen bir Linux dağıtımı projesi olan açık kaynak kodlu ve GPL (Genel Kamu Lisansı) ile dağıtılan ve bilişim okur-yazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını karşılayan, mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanan bir ulusal dağıtım, özgür bir yazılım, Pek çok ülkenin üzerinde çalıştığı fakat çok azının başarıya ulaştığı, kendi işletim sistemini yazabilen ilk ülkelerden biri olan, Türk üretimi, Pardus incelendi. Pardus Günümüzde her ne kadar Windows ve benzeri işletim sistemleri gibi yaygın olarak kullanılmasa da, bir işletim sisteminin yazılabilmiş olması dahi büyük bir başarıdır. Türkiye de kısmen kamusal alanda kullanımı mevcut olan Pardus un tüm kamu kuruluşlarına entegre edilebilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Kişisel bilgisayar kullanıcılarına da hitap eden bir işletim sistemi olan Pardus ile Ofis uygulamalarını gerçekleştirebilmek, film izlemek, müzik dinlemek, internete girmek gibi kişisel bilgisayar kullanıcıları tarafından yapılan günlük bilgisayar aktivitelerindeki tüm ihtiyaçları karşılayabilme yeteneğine sahiptir. Kişisel kullanıcının günlük işlerini görebileceği gibi, Virüs bulaşmaması, kaliteli görsellik sunması ve buna rağmen üstün performansla çalışması, hızlı olması, Windows a tercih edilmesi ve kullanılması için kattığı artılar arasındadır.

4 3 PARDUS TARİHÇESİ Pardus, Türkiye'de TÜBİTAK tarafından geliştirilen bir GNU/Linux dağıtımı olan işletim sistemi. Planlamasına 2003 yılında başlanmış olup ilk kararlı sürümü 26 Aralık 2005 te yayınlanmıştır. Pardus adı, Anadolu Parsı'nın bilimsel adı olan Panthera pardus tulliana'dan gelmektedir. Pardus, ilk sürümden sürümüme kadar herhangi bir başka Linux dağıtımı temel alınmadan kendine özgü projelerle geliştirilmiş olup 2013 yılında yayınlanan Pardus 2013 sürümü ile beraber Debian tabanına geçilmiştir yılı son aylarından itibaren TÜBİTAK bünyesinde yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde yönetici ve geliştirici ekip dağıtılarak tasfiye edilmiştir yılında TÜBİTAK, Pardus projesi için tekrar geliştirici istihdam etmiş ve o güne kadar Pardus projesi kapsamında geliştirilmiş olan PİSİ paket yönetim sistemi, ÇOMAR yapılandırma yöneticisi, YALI kurulum aracı, Müdür açılış sistemi, Kaptan ilk ayar sihirbazı ve diğer irili ufaklı tüm projeler terk edilerek Debian tabanına geçilmiştir. Kararlı sürümü 25 Ocak 2013'te yayınlanan "Pardus 2013 Anadolu Parsı" sürümüyle beraber artık Pardus, Debian tabanlı bir Linux dağıtımı haline gelmiştir. Terk edilen eski Pardus projeleri ise gönüller tarafından yürütülen Pisi Linux projesi kapsamında sürdürülmeye çalışılmaktadır. Ayrıca yine gönüllüler tarafından yürütülen Pardus Topluluk Sürümü projesinin web sayfasında eski Pardus araçlarının Debian tabanı üzerinde kullanılabilmesi için çalışmalar yürütüldüğü ve kullanılması mümkün olan bazı araçların ileride Pardus Topluluk Sürümüne dahil edilebileceği bildirilmektedir. Pardus, 2013 sürümü ile beraber artık bireysel kullanıcılara yönelik resmi bir sürüm yayınlamamakta, Kurumsal, Sunucu ve Fatih projesi sürümü olmak üzere 3 ayrı sürümü yayınlanmaktadır. Pardus 2013 sürümünden itibaren bireysel kullanıcılara yönelik resmi bir sürümü bulunmamakla birlikte TÜBİTAK tarafından "Pardus" isminin kullanımı için izin verilen, TÜBİTAK'tan bağımsız bir topluluk tarafından Pardus Topluluk Sürümü adı altında bireysel kullanıma yönelik bir sürümü yayınlanmaktadır.

5 4 PARDUS KRONOLOJİK TARİHÇESİ Pardus' un tarihine ilişkin bir özet, projeyi etkileyen önemli dönüm noktaları ve kilit olaylar ile ilgili kısa bilgiler tarih sırasına göre verilmektedir. Aralık 2002 Ali Işıngör ve Görkem Çetin M5 Haber dergisinde dünya ordularının Linux ve açık kaynağa olan yönelimlerini detaylı bir şekilde mercek altına alan "Ordunuz hâlâ annenizin işletim sistemini mi kullanıyor?" başlıklı bir yazı yayımlarlar []. Mart 2003 Başbakanlık, milli bir işletim sistemi geliştirme işinin fizibilite ve projelendirme işini yürütmek üzere TÜBİTAK'ı görevlendirir. 01 Eylül 2003 Bu tarih Pardus Projesi'nin (eski adıyla Uludağ Projesi) UEKAE içerisinde "Özgür" kod adı ile anılmaya başladığı tarihtir. O dönemlerde proje sorumluları Alp Öztarhan ve Erkan Tekman'ın hedefi, (daha sonra 10 Ocak 2005'te projeden ayrılacak olan çiçeği burnunda bilgisayar mühendisleri) Ayşe Genç ve Zerrin Çakmakkaya ile beraber, ortaya bir işletim sistemi çıkartmaktan ziyade böyle bir şeyin yapılabilirliğinin ne derece mümkün olduğunu araştırmaktır. Lâkin kısa bir süre sonra bu işi sadece araştırmakla kalmayıp, Türkiye'deki Linux camiasından isimler ile böylesine büyük ve ciddi bir projenin hayata geçirilmesi ile ilgili görüşmeye karar verirler. Alp Öztarhan ve Erkan Tekman'ın önderliğinde başlayan bu sürecin sorumluluğu, Alp Öztarhan'ın 9 Eylül 2004'te projeden ayrılması ile Erkan Tekman'ın omuzlarına binecektir. 01 Aralık 2003 Böyle bir projeyi hayata geçirmek için önce doğru insanları bulmak gereklidir ve oluşturulacak çekirdek ekibin ilk elemanı bu tarihte UEKAE'de çalışmak üzere işe alınır: Barış Metin. Barış Metin'i takip eden süreçte sırası ile Serdar Köylü, A. Murat Eren, Gürer Özen, S. Çağlar Onur, Onur Küçük, ve M. Umut Pulat'ın da işe alınmasıyla Pardus un ilk ürünü Çalışan CD 1.0'a kadar gidecek olan ekip şekillenmiş olacaktır. Pardus, UEKAE'nin ilerici ve yenilikçi vizyonuna uygun şekilde sadece "bir diğer Linux dağıtımı projesi olmak" hedefiyle yola çıkmamıştır ve hedef kitlesi Linux kullanan kimseler ile sınırlı değildir. Pardus un ilk gününden itibaren diğer Linux dağıtımlarının kullanıcıları ve geliştiricilerini zorlayan kimi tarihi problemlerine çözümler sunmak ve insanların

6 5 rahatlıkla kullanabileceği bir işletim sistemi oluşturmak gibi ciddi bir gayeye sahiptir. Pardus un önünde "problemlerin neler olduğunu ortaya çıkartmak", "problemlere cesur ve hayata geçirilebilir çözümler üretmek" ve "çözümleri hayata geçirerek sürekli bir işletim sistemi ortamı hazırlamak" gibi üç aşama ile özetlenebilecek bir yol haritası vardır. Geliştirici ekip bu yol haritasının en zor adımı sayılabilecek ilk adım üzerinde tartışmaya ve sorunları modellemeye başlar. Pardus'ta yer alacak uygulamaların Türkçe ile ilgili teknik problemleri çözülmesi, destek olunacak yerelleştirme çalışmaları ile tam Türkçe desteği sağlanması, yeni bir paket yöneticisinin (PiSi), uygulamalar arası iletişimi sağlayarak yapılandırma yükünü mümkün olduğunca kullanıcının sırtından alacak bir altyapının (ÇOMAR) ve kolay, sorunsuz bir bir kurulum uygulamasının (YALI) hazırlanması gerektiği eylül ayına kadar süren düşünce ve hazırlık döneminde incelikleri ile ortaya çıkar ve Eylül ayı ile beraber bu çözümlerin sırası ile hayata geçirilmesi çalışmaları gerçek anlamda başlamış olur. 15 Ocak 2004 Serdar Köylü ekibe katılır (15 Kasım 2005 tarihinde ayrılır). 15 Mayıs 2004 A. Murat Eren ekibe katılır. 30 Eylül S. Çağlar Onur ve Gürer Özen ekibe katılırlar. 16 Ekim 2004 Önceki dönemlerde yapılan çalışmalar sonucunda uzlaşılan Proje Ana Sözleşmesi resmen yayınlanır. Bu sözleşme ile projenin ortaya koyacağı ürünlerin hepsinin Genel Kamu Lisansı (GPL) ile lisanslanacağı, yani üretilen her bir yazılımın açık kaynak kodlu özgür yazılımlar olacağı ve Pardus un topluma tamamen açık ve toplum için geliştirilen bir proje olacağı resmiyete bağlanır. 08 Kasım 2004 Görkem Çetin ve Onur Küçük ekibe katılırlar. 01 Aralık 2004, Pardus Kök Dosya Sistemi Kök dosya sistemi henüz ortada olmayan Pardus un kendi ayakları üzerine kalkmasına yardımcı olacak araçlarının üzerinde yazıldığı sisteme verilen isimdir. Herhangi bir kurulum ve kullanım kolaylığı sunmayan bu geliştirme sistemi üzerinde tasarlanan ve iskeleti oluşturulan Pardus, numaralı ilk sürüm numarası ile 1 Aralık 2004 tarihinde ofis içinde kullanılmaya başlanır. Henüz bu olan bitenden ne kullanıcıların ne de Pardus projesini duyup takip edenlerin haberi vardır. Bu bir süre daha bu şekilde devam edecektir. 20 Aralık 2004 M. Umut Pulat ekibe katılır. 25 Mayıs 2004 Bugzilla çevirilerini üstlenen Barış Özyurt, SVN sunucusuna yazma izni olan çekirdek ekip dışındaki ilk katkıcı olur.

7 6 02 Şubat 2005, Pardus Çalışan CD 1.0 Pardus Çalışan CD aslında başta yapılan planlar arasında olan bir sürüm değildir. Fakat açık bir proje olan Pardus' un insanlar tarafından duyulmaya, ilgiye ve desteğe ihtiyacı vardır. Bu niyet ile Şubat ayına değin yapılan çalışmaları insanların karşısına kolayca göz atabilecekleri bir şekilde çıkartma fikri ortaya atılır. Çalışan CD, bilgisayara kurulmadan tam anlamı ile CD'den çalışan bir Pardus işletim sistemini insanların denemesine ve kullanmasına olanak sağlayacak şekilde tasarlanmış bir Pardus sistemidir. Pardus Çalışan CD'nin, çıktığı tarih itibarı ile dünyanın en iyi LCD ekran tanıma ve yapılandırma kabiliyetine sahip olan Linux sistemi olmasını sağlayacak olan ÇOMAR da bu tarihte kullanıcılara ulaşır. Sistem beklenenin üzerinde bir ilgi ve beğeniyle karşılanır. Geliştiricilerin çıkmasından önceki 55 saati sürekli çalışarak geçirdikleri Pardus' un bu ilk ürününün ardından ilerleyen aylarda Mehmet D. Akın, İsmail Dönmez, Koray Löker ve Eray Özkural da kurulan ilk kararlı sürüme giden yolda çekirdek ekibe katılan isimler olacaklardır. 05 Mayıs 2005, Pardus Çalışan CD 1.1 Kurulan sürüm ile ilgili çalışmalar sürerken ilk Çalışan CD içerisindeki bazı hataların düzeltildiği yeni sürüm bu tarihinde duyurulur. Bu sürüm, biraz da Pardus Çalışan CD'nin 1.0 sürümünün gördüğü ilgi nedeniyle bilgisayar dergileri tarafından dağıtılır, ulusal basında Pardus ile ilgili birkaç haber yayınlanır. Artık Pardus isimli bir projenin büyük hedeflerle yola çıktığı bilgisi daha fazla insana ulaşmaya başlamıştır, insanlar e-posta listelerine üye olarak sorular sormaya ve proje ile ilgili gelişmeleri takip etmeye başlarlar. 05 Mayıs 2005, Pardus Kök Dosya Sistemi Diğer taraftan kurulabilir kararlı sürüme giden yolda çalışmalar da sürmektedir. Aralık ayından bu yana yapılan çalışmalar ile gelinen noktada kuluçka sisteminin üzerinde evrilen Pardus, dışarıdaki geliştiricilerin karşısına çıkmaya hazırdır sürüm numarasına ulaşmış olan kök dosya sistemi geliştiricilerin ve uzman testçilerin görüşlerine sunulur. Sayısı pek de fazla olmayan ilgili kitlenin görüş ve önerileri doğrultusunda çalışmalar ve iyileştirmeler sürer. 27 Mayıs 2005 Mehmet D. Akın ekibe katılır. 27 Haziran 2005 Eray Özkural ekibe katılır (27 Haziran 2006'da ayrılır). 15 Temmuz 2005 İsmail Dönmez ekibe katılır.(15 Nisan 2008'de ayrılır.) 01 Ekim 2005 Koray Löker ekibe katılır.

8 7 07 Ekim 2005, Pardus Kök Dosya Sistemi 0.1 PiSi paket yöneticisinin ilk deneme sürümünün ortaya çıkmasıyla kök dosya sistemi 0.0.6'dan 0.1 gibi önemli ve nispeten büyük bir sürüm numarasına zıplar. 12 Temmuz'da nasıl bir mimariye sahip olduğunun ve hangi sorunlara nasıl çözümler ortaya koyulduğuna dair bilgiler içeren belgenin ardından 3 ay gibi bir sürede yazılan PiSi sayesinde Pardus artık hiçbir destek almaksızın, tamamen kendi ayakları üzerinde durmaya başlar. Kendi uygulamalarını Internet'ten kurup güncelleyebilen, kaldırabilen ve derleyebilen bir Pardus sistemi 0.1 sürüm numarası ile geliştiricilerin ve testçilerin karşısına çıkmıştır. Bu sırada Pardus un etrafında toplanan insanların sayısı artmaya başlar. 01 Kasım 2005, Pardus Kök Dosya Sistemi sürümü ile beraber daha kararlı bir PiSi ve ÇOMAR'ın yanında çok daha fazla uygulamanın bilgisayara kurulmasına olanak veren, içinde Firefox web tarayıcısı ve OpenOffice.org ofis yazılımını da barındıran geniş paket depoları geliştirici ve testçilere sunulur. Tüm uyarılara rağmen son kullanıcıların problemler ile yüzleşmekten korkmayanları da bu sistemi bilgisayarlarına kurmaya ve kullanmaya başlarlar. 14 Kasım 2005, Pardus 1.0 Alpha Ve sahneye zorlukla kurulan kök dosya sistemi trendinin sonunu getiren YALI çıkar. YALI ile beraber Pardus artık tüm araçları ve uygulamaları ile beraber CD'den kurulabilen bir işletim sistemidir. Kurulan CD'ye giden yolda önemli bir engel aşılmıştır. 30 Kasım 2005, Pardus 1.0 Beta Nihai sürümde olması beklenen tüm özellikler ile beraber Pardus un geliştiriciler ve sabırsız kullanıcılar tarafından test edilmesi için Beta sürümü, 35 saat kesintisiz bir çalışmanın sonunda Barış Metin'in doğum gününe denk gelen 30 Kasım gününde duyurulur. 14 Aralık 2005, Pardus 1.0 Sürüm Adayı Tüm geliştirmelerin sona erdiği sürüm adayı, sadece hataların test edilmesi ve gözden kaçan sorunların düzeltilmesi için duyurulur.

9 8 26 Aralık 2005, Pardus 1.0 Uzun bekleyiş sona erer ve Pardus' un ilk kararlı sürümü duyurulur. Pardus 1.0 ilk ayında 25 bin kişi tarafından indirilir, projenin web sayfaları 142 binden fazla ziyaret alır. Ulusal basında Pardus ile ilgili onlarca haber çıkar, sistem kullanıcılar tarafından beklenenin üzerinde bir ilgi ve beğeni ile karşılanır. Pardus, bu sürümün ardından güvenlik ve hata güncellemelerinin devam ettiği, sürekli yeni uygulamalar ile genişleyen paket depoları ile hatırı sayılır sayıda bilgisayara misafir olur. İkinci kararlı sürüm ile ilgili çalışmalar 8 ay sürecek ve bu süre içerisinde Pardus' a onlarca yeni gönüllü geliştirici katılacak, gönüllüler tarafından Pardus kullanıcılarına destek olmak amacı ile forumlar ve web siteleri açılacak, Pardus hakkında ulusal basında 50'nin üzerinde haber çıkacaktır. Projenin en kritik virajlarından birisi olan 'ilk kararlı sürümün' başarı ile dönüldüğünü, geliştirici ekip dahi kabul edecektir. 03 Mart 2006 Gökmen Göksel ve Bahadır Kandemir ekibe katılır. 27 Mart 2006 A. Erdinç Köroğlu ekibe katılır (2 Nisan 2007'de ayrılır). 10 Nisan 2006 Faik Uygur ekibe katılır. 09 Temmuz 2006, Pardus 2007 Alpha 1 (kod adı, Meren) Uzun süren bekleyişin ve sessizliğin ardından gelen bu sürüm ile beraber, Pardus' un bir diğer özgün ve ayrıcalıklı projesi Müdür işletim sisteminin iskeletinde ilk kez yer alır. Pardus ile diğer Linux dağıtımlarını arasındaki farkın Pardus lehine biraz daha artmasını sağlayan Müdür, işletim sisteminin açılışından sorumlu altyapıdır ve ilerleyen aylarda uluslararası saygınlıktaki Linux haber sitelerinde hakkında yazılar çıkacak ve insanlar tarafından ilgi gören bir diğer Pardus projesi halini alacaktır. 14 Temmuz 2006, Pardus 2007 Alpha 2 (kod adı, Üzüm) Geliştirici sürümleri ilk Alpha sürümündeki hataların bir kısmının giderilmesi ile ikinci test ve deneme sürümü ile kararlı sürüme bir adım daha yaklaşılır. 30 Ekim 2006 Ekin Meroğlu ekibe katılır. 03 Ekim 2006, Pardus 2007 Alpha 3 Bir süredir Pardus ile iletişim halinde olan Hollandalı Pardus severler Pardus un özgün uygulamalarını Hollandaca' ya çevirerek, Pardus' un İngilizce ve Türkçe'den sonraki üçüncü dil desteğini eklerler. Bu, yurt dışındaki yabancı geliştirici ve kullanıcılardan alınan ilk katkıdır. Hollandalı Pardus kullanıcıları uluslararası bir forum açarak yabancı kullanıcıların Pardus'a olan ilgisini arttırmak için gönüllü olarak çaba göstermeye başlarlar.

10 9 10 Kasım 2006, Pardus 2007 Beta 1 (kod adı, ATA) Ulu Önder'in hayata gözlerini yumduğu bu güne denk gelen bu tarihte Pardus 2007'nin ilk Beta sürümü duyurulur. Bu sürümün duyurulmasıyla beraber ulusal basında Pardus un yaklaştığına dair haberler çıkmaya başlar. 24 Kasım 2006, Pardus 2007 Beta 2 (kod adı, Sait Faik) Pardus 2007 deneme sürümlerinin son dönemecine, Yazmasam deli olacaktım diyen, Türk edebiyatının önemli isimlerinden birisini kod adı ile anarak girer. Bu sürümle beraber Pardus ve özgün uygulamaları artık Almanca da konuşabilmektedir. 27 Kasım 2006 Türk ordusunun birimlerinden birisi olan ASAL (Askere Alma Dairesi), tüm Türkiye'deki 625 sunucu ve adet bilgisayarında Pardus kullanmaya karar verir. Bu sözleşme ile Pardus artık kamu kurumlarında kendisine yer bulabilecek bir kararlılığa ve sürekliliğe ulaştığını resmen ispatlamış olur. Bu önemli gelişme projenin ilk günlerinden beri hedeflenmiş olan önemli bir kilometre taşına ulaşıldığının göstergesidir. Ulusal basında da yankı uyandıran haber Kamu'da özgür yazılım dönemi ortak görüşü ile kendisine yer bulur. 01 Aralık 2006, Pardus 2007 Sürüm Adayı Pardus 2007 için tüm geliştirmeler durmuştur. Yayınlanan sürüm adayı ile gözden kaçan küçük hataları bulma işi artık iyice genişleyen testçi ordusuna bırakılır. Pardus 2007'nin çıkış tarihi bellidir ve bekleyiş başlar. 18 Aralık 2006, Pardus 2007 Çalışan CD 19 ayın ardından yeni bir Çalışan CD sürümü kullanıcıların kullanımına sunulur. Bu tarihten itibaren Kurulan ve Çalışan CD ürünleri eşzamanlı olarak dağıtılmaya başlanacaktır. 18 Aralık 2006, Pardus 2007 Birçok kişi tarafından beklenen gün sonunda gelir. Sürümün duyurulduğu 23:00'dan itibaren 24 saat boyunca TÜBİTAK TTNet Internet omurgasının % 80'i Pardus' u indirmek isteyenler tarafından işgal edilir ve kısa süreli bir Internet krizi yaşanır. Takip eden bir aylık dönemde Pardus 100 binden fazla indirilecek, web sayfaları 250 binden fazla insan tarafından ziyaret edilmiş olacaktır. İlk kararlı sürümünden bu yana Pardus un 1.700'den fazla hatası

11 10 giderilmiş, yazılım depolarına 700'den fazla yeni yazılım eklenmiştir. Yurt dışındaki ciddi Linux haber sitelerinde Pardus ve özgün projelerine övgülerle dolu ve Pardus un rakiplerinden üstün olduğu noktalara dikkat çeken makaleler yayınlanır. 16 Mart 2007, Pardus Felis chaus Pardus 2007 ardından çalışmalar devam eder. Yapılan çalışmalar 16 Mart tarihine gelindiğinde kendini yeni bir güncelleme sürümü olarak ortaya çıkartır. Nesli tehlike altında olan Felis chaus (Sazlık Kedisi) sürüme adını verir. Bu tarihten itibaren Pardus her kararlı sürüm için üç aylık aralıklarla güncelleme sürümleri yayınlamaya başlayacaktır. 12 Temmuz 2007, Pardus Caracal caracal Pardus 2007 ürün ailesinin ikinci güncelleme sürümü Caracal caracal duyuruldu. 700 kadar güncelleme ve hata düzeltmesini içinde barındıran KDE masaüstü ortamıyla gelen sürüm öncesinde, Pardus destekçilerinin de desteğiyle, KDE bileşenlerinin Türkçe yerelleştirmelerinde ciddi bir kalite artışı yakalandı. Yeni sürüm, özellikle PDF araçlarının yönetimi ve gösteriminde ciddi performans artışları sağlıyor. Caracal caracal (Karakulak) sürümünde dikkati çeken yenilikler arasında, PEAP- MSCHAPv2 desteğiyle birlikte gelen Ağ Yöneticisi uygulaması ve Jmicron desteği var. Pardus Caracal caracal, açılış sürecinde görülen GRUB girdilerini eklemek, değiştirmek ya da silmek için kullanılabilen yeni bir açılış yöneticisini de sunmaya başlar. 19 Kasım 2007, Pardus Lynx lynx Pardus 2007 ürün ailesinin üçüncü güncelleme sürümü Lynx lynx duyuruldu. 300 kadar güncelleme ve hata düzeltmesini içinde barındıran KDE masaüstü ortamı ile gelen sürümde dikkati çeken yenilikler arasında, mevcut profillerinizde bulunan ağları otomatik algılayabilen ve otomatik olarak o profile geçiş yapabilen Ağ yöneticisi ile birçok paketin en güncel sürümleri ve OpenOffice.org 2.3 sayılabilir. 28 Haziran 2008, Pardus 2008 Yaklaşık sekiz ay süren çalışmaların ardından, Pardus 2008 çıktı. Pardus 2008 sürümüyle birlikte pek çok yenilik Pardus kullanıcılarına sunulmaya başlandı ile birlikte gelen gelişmiş yetki denetim sistemi, tüm kullanıcıların yetkilerini detaylı bir şekilde düzenlemesine, Pardus un parola sorma ve yetkilendirme davranışını kolayca özelleştirilebilmesine izin veriyor. Yenilenen Kullanıcı Yöneticisi tüm kullanıcılar için yetki

12 11 yönetimini kolay ve güvenli hale getiriyor. Pardus geliştiricileri tarafından geliştirilen yetkilendirme sistemi ve yetki yönetimi arayüzleri PolicyKit - dbus altyapısını kullanıyor ve COMAR ile birlikte çalışarak tüm sistemde sorunsuz bir yetki denetimi altyapısı sunuyor. Yeni Ağ Yöneticisi (network manager) uygulaması, oluşturulan ağ profillerini otomatik olarak algılıyor. Bağlantı bilgilerini sistem çekmecesinden izlenebiliyor, sürekli güncel bilgi alınabiliyor. Kablo (ethernet), kablosuz (wireless) ve modem bağlantıları değişik mekânlara göre profil olarak saklanabiliyor, özel ayar isteyen ağlara kolaylıkla bağlanılabiliyor. Birkaç tıklamayla yeni uygulamalar indirmeyi ve kurmayı sağlayan paket yöneticisi (PiSi), Pardus 2008 ile birlikte daha da gelişti ve hızlandı. Uygulamalar yalnızca yapılan değişiklikleri içeren küçük paketler indirerek güncellenebiliyor artık. PiSi'nin yeni geçmiş yönetimi desteği ve yeni Geçmiş Yöneticisi ile sisteme kurulan eski paketlere dönmek, sistemin o anki anlık görüntüsünü kaydetmek ve bu görüntüler arasında kolayca geçiş yapabilmek mümkün. Pardus' u sabit diske kurmak için kullanılan YALI (Yet Another Linux Installer), ilk adımda kurulum için gerekli soruları sorup, ardından yaklaşık 30 dakika süren kurulum işlemine geçiyor. Kullanıcı bilgileri, otomatik giriş, zaman dilimini - sistem klavye ve dili gibi özelleştirmeleri kolayca yapılmasını sağlıyor. Bunlara ek olarak, YALI sistemdeki sabit diskleri yönetmeyi kolaylaştıran yeni bir bölümlendirme arayüzünü de içeriyor. Pardus un yeni kullanıcıları karşılayan uygulaması Kaptan da Pardus 2008 ile birlikte yenilendi. Kullanıcıların klavye/fare, masaüstü, ağ ve paket yönetimi ayarlarını tek bir noktadan kolayca yapmalarını sağlayan Kaptan, kullanıcıların sistem ayarlarının iyileştirilmesi için önerilerde de bulunuyor. Pardus 2008'in bir diğer yeni özelliği olan Görüntü Yöneticisi, kullanıcıların monitör ve ekran kartı ayarlarını kolayca yapmalarını sağlıyordu. Çözünürlük, renk derinliği, çoklu ekran yapılandırması gibi gelişmiş ayarların arayüzden yapılması sağlayan Görüntü Yöneticisi, COMAR görüntü yapılandırma altyapısını (zorg) kullanıyor. Pardus un güçlü yanlarından biri olan otomatik donanım tanıma, Pardus 2008 ile daha da gelişti. Pardus 2008 ile birlikte sisteme bağlanan yazıcılar da otomatik olarak tanınarak yapılandırılıyor. Özellikle kablosuz ağ cihazları, web kamera, yazıcı - tarayıcı gibi sıkça kullanılan donanım ürünleri çok daha sorunsuz bir şekilde destekleniyor. Pardus 2008 sürümü, Pardus teknolojilerindeki yeniliklerin yanında birçok güncellemeyi de içeriyordu: KDE masaüstü ortamı Linux çekirdeği ile daha fazla donanım desteği, kararlı ve güvenilir sistem, Altyapı tarafında gcc 4.3.1, glibc 2.8, Python 2.5, Java 6 gibi önemli yenilikler,

13 12 İnternet tarayıcısı Mozilla Firefox 3.0, Tüm ofis dosya biçimleri ile uyumlu çalışabilen OpenOffice.org 2.4.1, Hataları giderilmiş ve en son sürüme yükseltilmiş yüzlerce özgür yazılım 15 Eylül 2008, Pardus Hyaena hyaena Pardus 2008'in ilk ara sürümü olan Pardus Hyaena hyaena titiz bir test sürecinin ardından kullanıcıları ile buluştu. Pardus Test Ekibi tarafından yapılan detaylı testlerden sonra FTP sunucularında indirilmek üzere yerini alan Pardus , ismini nesli tehlikede olan bir başka Anadolu canlısından alıyor: Pardus , çizgili sırtlan olarak bilinen Hyaena hyaena'yı anıyor. Pardus Hyaena hyaena ile beraber gelen ilk büyük yenilik, 2008 serisinin de artık bir Çalışan CD'ye kavuşmuş olması. Çalışan CD iki farklı sürüm olarak yayınlandı. Bu sürümlerden ilki kullanıcılara Pardus un kararlı masaüstü ortamı olan KDE 3.5 serisini deneme olanağı veren Çalışan CD. Diğer CD ise KDE'nin en yeni masaüstü ortamı olan KDE 4 serisini kullanıcılara tanıtmayı ve KDE 4 ile Pardus'u denemek isteyen kullanıcıları tatmin etmeyi amaçlayan KDE 4 tabanlı Çalışan CD. KDE 4 tabanlı CD, KDE 4'ün en yeni ve kararlı sürümü olan KDE 4.1.1'i içeriyor. Kurulan CD ile gelen yenilikler de en az Çalışan CD'de olduğu kadar heyecan verici ile İsveççe dilini de desteklemeye başlayan Pardus, artık 11 farklı dile destek veriyor. Bu dil çeşitliliği ile karşımıza iki farklı Kurulan CD'nin çıkmasına neden oldu. İlk Kurulan CD, kurulumda sadece İngilizce ve Türkçe dillerini destekliyor ve diğer diller CD'de yer almadığı için daha fazla program ve geliştirme aracını yanında getiriyor. Uluslararası Kurulan CD ise Pardus sürümünün desteklediği 11 dilin yerellerini beraberinde getiriyor. Tüm bu yeniliklerin yanı sıra Pardus Hyaena hyaena, 2008 sürümünü takip eden 2,5 aylık süreçte yapılan pek çok hata düzeltmeleri ve güncellemeleri de içeriyordu. Pardus 'de yer bulan bazı temel bileşenlerse şöyle: KDE Mozilla Firefox OpenOffice.org Linux çekirdeği Güncellenen pek çok program Pardus 'de yerini aldı.

14 13 31 Ocak 2009, Pardus Canis aureus Pardus sürüm ismini, yaşam alanları tehdit altında olan başka bir Anadolu canlısından alıyor. Pardus 'nin sürüm adı Canis aureus. Bir başka deyişle, "Altın çakal". Pardus Canis aureus sürümüyle Kurulan CD içerisindeki 648 pakette yaklaşık 120 hata düzeltmesi, 60'ın üzerinde güvenlik güncellemesi kullanıcılara ulaştı. Yine aynı sürede CD'ye yeni özellik ve destekler ekleyen 23 yeni paket dâhil oldu, CD içindeki toplam 648 paketin 181'i güncellendi. Pardus Canis aureus, beraberinde bir sürü yeni özellik getiriyor. Pardus un temel teknolojileri olan PiSi ve COMAR birçok yeni özelliği desteklerken, daha sorunsuz bir kurulum için YALI'nın güncellenmiş sürümünü kullanılıyor. Açılış sisteminde yapılan iyileştirmelerle Pardus kullanan sistemlerin açılışı hızlanırken, uzak dosya sistemleri altyapısı için de birçok iyileştirme, Pardus ile birlikte gelen yenilikler arasında göze çarpıyor. Pardus Canis aureus ile birlikte yeni sürüme yükseltilen Ağ Yöneticisi ve ağ yapılandırma altyapısı da bir seri yenilik ve hata düzeltmesi içeriyor. Bu iyileştirmelerin ilk anda göze çarpanları şöyle: Kullanıcı ve bağlantı tabanlı DNS ayarları iyileştirmeleri, DHCP ve zaman aşımı iyileştirmeleri, ASCII olmayan ESSID iyileştirmeleri, Bağlantı başlatma ve durdurma sırasında betik çalıştırma desteği. 17 Temmuz 2009, Pardus 2009 Pardus Projesi'nin daha hızlı, kaliteli ve yepyeni bir masaüstü deneyimi sunan son sürümü Pardus 2009, kullanıcılarla buluştu. YALI ve PiSi'de yapılan iyileştirmeler ile kurulum hızı iki kat artan Pardus 2009, ortalama bir bilgisayara 15 dakikada kurulabiliyor. Kurulu sistemde son yapılan güncellemeleri geri almak, silinen önyükleyiciyi tekrar yüklemek gibi kurtarma ve sorun giderme işlemleri de yeni YALI ile yapılabiliyor. Pardus 2009 ile birlikte KDE4 öntanımlı olarak geliyor. Ayrıca tüm KDE yazılımları da yeni KDE ile uyumlu en güncel sürümleri ile Pardus depolarında yer alıyor. Başlıca yenilikler şöyle: KDE Linux çekirdeği sürüm OpenOffice.org ofis araç seti

15 14 Firefox internet tarayıcı Xorg Ocak 2010, Pardus Anthropoides virgo Pardus 2009 sürümüm ilk ara sürümü olan Pardus Anthropoides virgo çıktı. Bir başka deyişle, "Telli turna". Bilgisayara kurulmaya ihtiyaç duymadan kullanılabilen Çalışan CD'nin sürümü de yeni Pardus ile gelen özellikler arasında. Pardus ile birlikte KDE masaüstü ortamının sürümü, çok daha fazla donanımı destekleyen Linux çekirdeğinin sürümü, Mozilla Firefox 3.5.7, OpenOffice.org , Xorg gibi önemli güncellemeler bulunuyor. 3 Şubat 2010, Sürüm Camia Temsilcisi Pardus 2009'un geliştirilme sürecinde sevgili Selim OK'un üstlendiği görevi, yeni dönemde sevgili Kubilay KOCABALKAN üstlenecek. 18 Şubat 2010, 64 Bit Projesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi(ÇOMÜ) Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nde Dr. Necdet YÜCEL tarafından kurulan bir ekip KOBİ'lerden kurumsal işletmelere kadar geniş bir kitleye hitap etmesi amaçlanan Pardus Kurumsal 2 Geliştirici Sürümü nü 64 bit sistem mimarisine port etme işine resmen başladı. 3 Haziran 2010, Pardus Geronticus eremita Pardus 2009 sürümünün Pardus 'den sonra ikinci ara sürümü olan Pardus Geronticus eremita çıktı. Bir başka deyişle, "Kelaynak". Bu sürüm ile birlikte birden çok dil destekli uluslararası sürüm DVD olarak geliyor. Uluslar arası sürümde Türkçe desteğinin yanı sıra daha fazla yazılım bulunmaktadır. KDE 4.4.4, Linux kernel , OpenOffice.Org Ofis Araç Seti , Mozilla Firefox gibi önemli güncellemeler bulunmaktadır. 26 Ağustos 2010, Pardus 2011 Alfa Pardus 2011 Alfa sürümünün, 64 ve 32 bit mimariler için Kurulan görüntüleri yayınlandı. Çalışan CD/DVD ile ilgili bazı sıkıntılar olduğundan dolayı Alfa sürümü için Çalışan

16 15 CD/DVD yayınlanmadı. Bu sürümde, KDE 4.5 masaüstü ortamı ve yeni KDE Ağ Yöneticisi arayüzü, Firefox 4 (beta4), GCC 4.5, glibc 2.12 gibi yenilikler bulunuyor. 16 Eylül 2010, Pardus 2011 Alfa 2 Pardus 2011 Alfa 2 sürümünün, 64 ve 32 bit mimariler için Kurulan ve Çalışan görüntüleri yayınlandı. Alfa sürümünden bu yana yapılan yeniliklerin birkaçı şu şekilde: 170'e yakın yeni paket ve 100'e yakın güncelleme, 2011 paket deposunda yerini aldı. Yönetim araçları (Açılış, Güvenlik Duvarı, Paket, Servis ve Kullanıcı Yöneticileri) ve Kaptan Pardus 2011'e dahil edildi. Paket Yöneticisi yeni arayüzüyle kullanıcılara sunuldu. KDE'nin son kararlı sürümü olan tüm paketleri ile 2011'e dâhil edildi. Birçok yeni donanım desteğiyle yeni çekirdek sürümü (2.6.36_rc4) Alfa 2'de kullanılmaya başlandı. 21 Ekim 2010, Pardus 2011 Beta Pardus 2011 Beta sürümünün, 64 ve 32 bit mimariler için Çalışan ve Kurulan görüntüleri yayınlandı. Pardus 2011 Beta sürümüne Alfa 2'den bu yana, 150 yeni paket ve 633 güncelleme dâhil edildi. Beta sürümünde yapılan yeniliklerin birkaçı şu şekilde: YALI, LVM/RAID desteği ve disk bölümlendirme ekranıyla yepyeni bir arayüze kavuştu. Paket Yöneticisi arayüzünde yapılan bazı yenilikler ve efektlerin yanı sıra PiSi altyapısında yapılan iyileştirmelerle çok daha hızlı paket güncelleme ve kurulumu gerçekleşiyor. Pardus un öntanımlı masaüstü ortamı KDE, sürümüyle geliyor. İnternet tarayıcısı olarak Firefox dışındaki alternatifleri tercih eden kullanıcılar için Chromium ve Rekonq gibi uygulamalar da hazır bekliyor. Kullanıcılar, Pardus 2011'de ofis ihtiyaçları için OpenOffice.org'un özgür bir proje olarak devamı niteliğindeki LibreOffice'i kullanabilecekler. Yeni bilgisayarları olan kullanıcılar için Linux çekirdeğinin rc7 sürümü güncel donanımlar için destek sağlıyor. 27 Ekim 2010, Çoklu Masaüstü Kurulumu (ÇoMak) Projesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nde Dr. Necdet YÜCEL tarafından kurulan bir ekip, Çoklu Masaüstü Kurulumu Projesi'ne başladı. Bu proje ile Pardus teknolojileri KDE bağımsız hale getirilecek.

17 16 20 Ocak 2011, Pardus 2011 Pardus 2011'in nihai sürümü yayınlandı. 32 ve 64 bit mimariler için iki farklı DVD halinde sunulan Pardus 2011'de şu yeni özellikler dikkati çekiyor: KDE Linux çekirdeği sürüm Mozilla Firefox İnternet tarayıcı 4.0 beta9 LibreOffice 3.3 Pardus kurulum aracı YALI, LVM/RAID ve UUID desteği sunuyor. Kullanışlılığı artırmak için tüm arayüz yeniden tasarlandı. PiSi, artık XZ' yi öntanımlı sıkıştırma algoritması olarak kullanıyor. İkili paketlerin isimleri artık hangi sürüm ve işlemci mimarisine göre derlendikleri bilgisini gösterir şekilde hazırlanıyor. Kullanıcılar paketleri oylayabiliyor ve ekran görüntülerine bakarak tercih yapabiliyor. Grafik arabirim kullanışlılığı artırmak için baştan tasarlandı. Daha hızlı çalışması için birçok iyileştirme yapıldı. Pardus sürümünde açılış süreci görselleştirmesi için kullanılan teknoloji bırakılarak, çok daha başarılı bir görsellik sunan Plymouth teknolojisine geçildi. Yeni ağ altyapısı ile kullanıcılar Ethernet (802.1x yetkilendirme desteği ile), Kablosuz (WEP/WPA/WPA2/WPA-EAP ve 802.1x yetkilendirme desteği), EDGE/3G/CDMA ve VPN ağlarına bağlanabiliyor. Milky 2.0, Pardus için özel olarak tasarlanan ve kurulumla dağıtılan simge setlerden biri. Kullanıcılar yenilenen Kaptan ya da Sistem Ayarları içinden kullanacakları simge setini seçebiliyor.

18 17 PARDUS NEDİR? Pardus, TÜBİTAK-UEKAE (Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü) bünyesinde yürütülen bir işletim sistemi geliştirme projesidir. Pardus açık kaynak kodlu ve GPL (GNU Genel Kamu Lisansı) ile dağıtılan bir özgür yazılımdır. Pardus, bilişim okuryazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını karşılayan, mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanan ulusal işletim sistemidir. Pardus un Amblemi Neden Pardus? Pardus' un özellikleri Özgürdür Lisansı sizi kısıtlamaz, üreticiyi sizden korumak için değil sizin haklarınızı korumak için tasarlanmıştır. Türkçe sever Çekinmeden Türk alfabesinin tüm harflerini kullanabilirsiniz. Yazım ve sözlük denetimi yapar, sizi güzel bir Türkçe kullanmaya teşvik eder. Virüslere geçit vermez İnternet'ten gelen her dosyayı kontrolden geçirmekle, ya da virüs bulaşmış bilgisayarınızı temizlemekle zaman kaybetmezsiniz. Hızlı kurulur 30 dakikada yüklenir. Tek kurulum işlemiyle bilgisayarınıza ofis yazılımı, İnternet gezgini, sohbet programı gibi gerekli bütün programlar da yüklenir. Kolay kullanılır Grafik ara yüzleri, menüleri, ikonları ile aklınıza ve güdülerinize hitap eder. Kullanmak için bilgisayar öğrenmek, ikinci bir dil bilmek ya da uzun eğitimlerden geçmek gerekmez. Tamdır Bir masaüstü kullanıcısının gereksinim duyacağı her türlü yazılım Kurulum CD'si içinde mevcuttur. İnternet araçları, ofis paketi, her türlü resim, müzik, film için oynatıcı ve düzenleyiciler, oyunlar, aklınıza ne gelirse...

19 18 Özelleştirilebilir Sistemi, kendi beğeninize göre özgürce değiştirebilirsiniz. Hem görünüş, hem de davranış açısından. Tek sınır, hayal gücünüzdür. Şeffaftır Kaynak kodlarını kendi ihtiyaçlarınıza göre değiştirebilir, kendi dağıtımınızı üretebilirsiniz. Ne yaptığını ve ne yapmadığını kaynak koduna bakarak bilirsiniz. Çok dil bilir Ayrı ayrı CD'ler ile tekrar yükleme yapmadan, iki dokunuşla Türkçe'den İngilizceye dönüşür. Herhangi başka bir dilin desteğini eklemek de son derece kolaydır. Eğlencelidir Kaptan Masaüstü, Pisi ve ÇOMAR ile bilgisayar kullanmanın keyfini, tam Türkçe desteği ile bilgisayarınızı kendi dilinizde kullanmanın kolaylığını yaşarsınız. PARDUS UN BİLEŞENLERİ NELERDİR? 1- YALI (Yet Another Linux Installer): Pardus ve paketlerin kurulumu için kurulum yazılımı 2- ÇOMAR (Configuration Manager): Yazılımların uyumu için yapılandırma yöneticisi 3- PİSİ (Packages Installed Successfully as Intended): Paketlerin kurulumu / kaldırılması için paket yönetim sistemi 4- TASMA: Kullanıcının sisteme dair ayarları değiştirebildiği uygulama 5- Zemberek Pardus: Türkçe yazım denetimi 6- Müdür: Gelişmiş donanım tanıma sistemi 7- Kaptan: Masaüstü yapılandırması 8- KDE: Masaüstü denetimi 9- OpenOffice: Ofis uygulamaları

20 19 PARDUS UN SİSTEM GEREKSİNİMLERİ Mhz Intel veya AMD işlemci (en az 1200 MHz önerilir) MB RAM (512 MB önerilir). 3- En az 4GB boş alana sahip harddisk. 4- Pardus hizmetlerine ve kaynaklarına ulaşmak için internet bağlantısı. NEDEN PARDUS KULLANMALIYIM? Özgürdür, Türkçedir, Virüslere geçit vermez, Hızlı kurulur, Kolay kullanılır, Her şey yazılım dahildir, Özelleştirilebilir, Şeffaftır, Çoklu dil desteği, Eğlencelidir. PARDUS U NASIL DENEYEBİLİRİM? Pardus u bilgisayarınıza kurarak ya da Çalışan sürümüyle sabit diskinize hiç dokunmadan deneyebilirsiniz. Pardus hem optik diskler üzerinde hem de USB bellek ve disklerde çalışabilir. Sisteminizin BIOS yazılımında belirlenen açılış sırasını Pardus kullanacağınız optik sürücü ya da USB bağlantısı önce olacak şekilde ayarlamanız gereklidir. Yeni bilgisayarların çoğu açılış sırasında bir tuşla (birçok masaüstü bilgisayarda F8 bu işi görür) bu sırayı değiştirebilmenizi sağlar. Pardus u aşağıdaki linklerden yükleyebilirsiniz. Pardus'u Pardus indirme bağlantısı: ftp://ftp.ulakbim.gov.tr/pub/pardus2013/ Alternatif indirme bağlantısı: ftp://depo.pardus.org.tr/iso/guncel PARDUS UN SÜRÜMLERİ HANGİLERİDİR? 1- Kurumsal sürüm olarak: Pardus Kurumsal 2 2- Kişisel sürüm olarak: Pardus Cervus elaphus