Baş Editör (Editor in Chief) Aynur Ayşe KARADUMAN. Editör Yardımcıları (Associate Editors) Teknik Editör (Technical Editor)

Transkript

1 ISSN: e-issn: TÜRKİYE FİZYOTERAPİSTLER DERNEĞİ nin bilimsel yayın organı ve süreli yayınıdır. (The official scientific journal of Turkish Physiotherapy Association) Sahibi (Owner) Türkiye Fizyoterapistleri Derneği adına (On Behalf of Turkish Physiotherapy Association) Bülent ELBASAN Editör ve Yazı İşleri Müdürü (Editor in Chief and Editorial Manager) Aynur Ayşe KARADUMAN Tasarım (Design) Merdiven Reklam Tanıtım Telefon: Baskı (Printing) Ankara Ofset Büyük Sanayi 1. Cadde Necatibey İş Hanı Alt Kat No: 93/43-44 İskitler - Ankara Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi ; Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL), EBSCO, Excerpta Medica EMBASE), AMED Physiotherapy Index, SPORT Discus, Türkiye Atıf Dizini ve Ulakbim Türk Tıp Dizini nde yer almaktadır. Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation is listed in Cumulative Indexto Nursing and Allied Health Literature (CINAHL), EBSCO, Excerpta Medica (EMBASE), AMED Physiotherapy Index, SPORT Discus, Turkey Citation Index and Ulakbim Medical Index. Açık Erişim Dergi Yılda 3 kez (Nisan, Ağustos, Aralık) yayınlanır. Open Access Journal Published three times (April, August, December) a year. İletişim (Correspondence) Türkiye Fizyoterapistler Derneği Genel Merkezi Adres: Kültür Mah. Mithatpaşa Cad. 71/13 Kızılay/ANKARA Telefon : (0312) Fax : (0312) Gsm : (0507) editor@turkjphysiotherrehabil.org Dergi Basım tarihi:??????????? TURKISH JOURNAL OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ Baş Editör (Editor in Chief) Aynur Ayşe KARADUMAN Editör Yardımcıları (Associate Editors) Semin AKEL Hacettepe Üniversitesi (İng. ED) İpek ALEMDAROĞLU Bezmialem Vakıf Üniversitesi (İng. ED) Ummühan BAŞASLAN Pamukkale Üniversitesi Gürsoy COŞKUN Hacettepe Üniversitesi İlkim ÇITAK KARAKAYA Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (İng. ED) İrem DÜZGÜN Hacettepe Üniversitesi Bülent ELBASAN Gazi Üniversitesi Tüzün FIRAT Hacettepe Üniversitesi Arzu GENÇ Dokuz Eylül Üniversitesi Mehmet Gürhan KARAKAYA Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Defne KAYA Biruni Üniversitesi Akmer MUTLU Hacettepe Üniversitesi (İng. ED) Çiğdem ÖKSÜZ Hacettepe Üniversitesi (İng. ED) Zübeyir SARI Marmara Üniversitesi Ela TARAKCI İstanbul Üniversitesi Emine ASLAN TELCİ Pamukkale Üniversitesi Semra TOPUZ Hacettepe Üniversitesi Baki Umut TUGAY Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (İng. ED) Emine Handan TÜZÜN Kırıkkale Üniversitesi İpek YELDAN İstanbul Üniversitesi Öznur YILMAZ Hacettepe Üniversitesi Gül Deniz YILMAZ Turgut Özal Üniversitesi Nuray YOZBATIRAN Texas Üniversitesi (İng. ED) Teknik Editör (Technical Editor) Numan DEMİR Hacettepe Üniversitesi Yardımcı Teknik Editörler (Associate Technical Editors) Selen SEREL Hacettepe Üniversitesi Elif TURGUT Hacettepe Üniversitesi Orkun Tahir ARAN Hacettepe Üniversitesi Şulenur SUBAŞI Hacettepe Üniversitesi Özgün KAYA KARA Hacettepe Üniversitesi Bioistatistik Editörü (Biostatistics Advisor) Levent EKER Sağlık Bak. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü Ulusal Danışma Kurulu (National Advisory Board) Esra AKI Candan ALGUN Berna ARDA Hülya ARIKAN Sinan BEKSAÇ Uğur CAVLAK Arzu DAŞKAPAN Mahmut Nedim DORAL Hakan GÜR Nilgün GÜRSES Hülya HARUTOĞLU Serap İNAL Özgür KASAPÇOPUR Hülya KAYIHAN Uluslararası Danışma Kurulu (International Advisory Board) Peter C. BELAFSKY (USA) Ayşenur TUNCER (USA) Richard Wallace BOHANNON (UK) Michael CALLAGHAN (UK) Victor DUBOWITZ (UK) John A. NYLAND (USA) Barbara H. CONNOLY (USA) Michelle EAGLE (UK) Ayşe EDEER (USA) Christa EINSPIELER (AT) Web Tabanlı Danışma ve Hakem Kurulu Listesi adresinde yer almaktadır. Nilüfer ÇETİŞLİ KORKMAZ Feza KORKUSUZ Mahmut KÖMÜRCÜ Mehtap MALKOÇ Arzu RAZAK ÖZDINÇLER Levent ÖZTÜRK Gülden POLAT Cem SARAÇ Sema SAVCI Bilsen SİRMEN Haluk TOPALOĞLU Mine UYANIK Özlem ÜLGER Sibel AKSU YILDIRIM Andre FARASYN (BEL) P. Senthil KUMAR (India) Sheila LENNON (AU) Carole B. LEWIS (USA) Rusu LIGIA (RO) Jerilyn A. LOGEMANN (USA) Jarmo PERTTUNEN (Fi) Paul ROCKAR (USA) Guy G. SIMONEAU (USA) Deborah Gaebler SPIRA (USA) (3)

2 YAZARLARIN DİKKATİNE Yazım Kuralları ve Genel Bilgiler Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, Türkiye Fizyoterapistler Derneği nin yayın organı olup, yılda 3 kez (Nisan, Ağustos ve Aralık) Türkçe ve İngilizce olarak yayınlanmaktadır. Dergi fizyoterapi ve rehabilitasyon konuları ile ilişkili özgün araştırmalar, çağrılı derlemeler, olgu sunumları, editöre mektupları değerlendirmek üzere kabul eder. Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi yayınladığı makalelerin konu ile ilgili en yüksek etik ve bilimsel standartlarda olması ve ticari kaygılarda olmaması şartını gözetmektedir. Derginin yazım kurallarında Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals - International Committee of Medical Journal Editors ( adlı belge temel alınmıştır. İletişimden sorumlu yazar makalenin sunum aşamasından basımına kadar olan süreçlerde her türlü yazışmayı gerçekleştiren yazardır. İletişimden sorumlu yazar makaleyi dergiye Yayın Hakları Sözleşmesi ve Çıkar Çatışması Formu nu tamamlayarak göndermelidir. Makalenin sunum yazısı e-imza ile imzalanarak ya da çıplak imza ile imzalandıktan sonra taranarak gönderilmelidir. Dergi gerektiğinde çıplak imzalı sunum yazısını isteme hakkına sahiptir. Makalede kitap ya da dergilerde daha önce yayınlanmış alıntı yazı, tablo, şekil vs. mevcut ise makale yazarı, yayın hakkı sahibi ve yazarlarından yazılı izin almak ve bunu makalede belirtmek zorundadır. Bilimsel toplantılarda sunulan bildiler özet şeklinde daha önce sunulmuş ve/veya basılmış ise başlık sayfasında belirtilmesi koşulu ile kabul edilir. Yazıların bilimsel içeriği ve etik kurallara uygunluğu yazar(lar)ın sorumluluğundadır. Dergiye Etik kurul onayı almış ve Helsinki Bildirgesi ne uygun yazılar kabul edilir. Çalışmada Hayvan öğesi kullanılmış ise yazar(lar), makalenin Gereç ve yöntem bölümünde Guide for the Care and Use of Laboratory Animals ( prensipleri doğrultusunda çalışmalarında hayvan haklarını koruduklarını ve kurumlarının etik kurullarından onay aldıklarını belirtmek zorundadır. Yazar(lar), araştırmaya katılan bireylerden Bilgilendirilmiş Onam Formu (informed consent) alındığını yazılarında belirtmeli ve gerektiğinde onam formlarını belgeleyebilmelidir. Dergiye gönderilen makale biçimsel esaslara uygun ise editör ve editör yardımcılarına ek olarak en az iki hakemin incelemesinden geçip, gerek görüldüğü takdirde, istenen değişiklikler yazarlarca yapıldıktan sonra yayınlanır. Makale bilimsel değerlendirme için işleme alındıktan sonra yayın hakları devir sözleşmesinde belirtilmiş olan yazar isimleri ve sıralaması esas alınır. Bu aşamadan sonra hiçbir aşamada makaleye yayın hakları devir sözleşmesinde imzası bulunanlar dışında yazar ismi eklenemez ve yazar sırası değiştirilemez. Makale yazarlarından herhangi birinin isminin makaleden çıkartılması için konuyla ilgili tüm yazarların açıklamalı ve yazılı izinleri alınır. Yayın hakları devir sözleşmesinde ismi belirtilmiş olan yazarların gönderilen makalede doğrudan katkısının olması gerekir. Yazar olarak belirlenen isim aşağıdaki özelliklerin tümüne sahip olmalıdır. Çalışmanın planlanmasına ve verilerin toplanmasına veya verilerin analizine ve yorumlanmasına katkısı olmalıdır. Makale taslağının hazırlanması veya revize edilmesine katkıda bulunmalıdır. Makalenin dergiye gönderilecek ve yayınlanacak son halini okuyup kabul etmelidir. Yazım Kuralları Türkçe makalelerde Türk Dil Kurumu nun Türkçe Sözlüğü esas alınmalıdır. İngilizce makaleler ve İngilizce özetler, dergiye gönderilmeden önce dil uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Makaleyi İngilizce yönünden değerlendiren yazarlardan biri değil ise bu kişinin ismi makalenin sonunda TEŞEKKÜR (Acknowledgement) bölümünde belirtilmelidir. Makaleler, sayfa A4 boyutunda olacak şekilde, PC uyumlu Microsoft Word programı ile Times New Roman yazı tipi kullanılarak 12 punto ile makalenin tüm bölümlerinde çift aralıklı olarak yazılmalıdır. Sayfanın her iki kenarında 2.5 cm boşluk bırakılmalı, sayfalar numaralandırılmalıdır. Orijinal araştırma makaleleri 3000 kelime, derlemeler 5000 kelime, olgu sunumları 1000 kelime ve editöre mektuplar ise 500 kelimeyi aşmamalıdır. Makale dergiye yayımlanmak üzere gönderilmeden önce, Yazar için Son Kontrol Listesi ne göre gözden geçirilmelidir. Başlık Sayfası Makalenin başlığı kısa fakat içeriği tanımlayıcı ve amaçla uyumlu olmalıdır. Başlıkta kısaltma kullanılmamalıdır. Makale başlığının hem Türkçe hem de İngilizcesi yazılmalıdır. Ayrıca yazının 40 karakterlik kısa bir başlığı da hem Türkçe hem de İngilizce olarak başlık sayfasında belirtilmelidir. Yazarların açık adları, soyadları ve akademik unvanları, çalıştıkları kurum, çalışmanın yapıldığı klinik, bölüm, enstitü, hastane veya üniversitenin açık adı ve adresi belirtilmeli ve her yazar için üst numaralandırma kullanılmalıdır. İletişimden sorumlu yazarın iletişim bilgileri ayrıca belirtilmelidir. İletişim bilgileri, adres, güncel e-posta adresi, faks ve GSM numaralarını içermelidir. Yazı özet ve/veya bildiri şeklinde daha önce sunulmuş ise sunum yeri, tarihi ve basılmışsa basımı yapılan yayın organı bu sayfada belirtilmelidir. Ayrıca dergiye gönderilen yazı ile ilgili herhangi bir kuruluştan destek alınıp alınmadığı, alınmışsa bu desteğin kapsamı başlık sayfasında belirtilmelidir. Özetler Her makale hem Türkçe hem de İngilizce özet içermelidir. Türkçe Özet ve Anahtar Kelimeler Türkçe özet ayrı bir sayfadan başlamalı ve 250 kelimeden fazla olmamalıdır. Türkçe özet bölümü çalışmanın amacını, uygulanan yöntemi, temel bulguları ve sonucu içermelidir. Özet, Amaç, Yöntemler, Sonuçlar, Tartışma alt başlıklarına ayrılmalıdır. Anahtar kelimeler 3 ten az, 5 ten çok olmamalıdır. Anahtar kelimeler Türkiye Bilim Terimleri listesinden seçilmelidir ( Türkiye Bilim Terimleri, MeSH (Medical Subject Headings) terimlerinin Türkçe karşılıklarının bulunduğu bir anahtar kelimeler dizinidir. MeSH listesinde henüz yer almamış yeni bir kavram için liste dışı kelimeler kullanılabilir. Anahtar kelimeler noktalı virgül ile birbirinden ayrılmalıdır. Yazı içerisinde kullanılacak kısaltmalar için org/ ltwa.php adresinden yararlanılabilir. İngilizce Özet (Abstract) ve Anahtar Kelimeler (Key Words) İngilizce özet ayrı bir sayfadan başlamalı ve 250 kelimeden fazla olmamalıdır. İngilizce özet Purpose, Methods, Results, Discussion alt başlıklarına ayrılmalıdır. İngilizce özet ve anahtar kelimeler, Türkçe özet ve anahtar kelimelerin birebir aynısı olmalıdır. Anahtar kelimeler MeSH (Medical Subject Headings) terimlerinden seçilmiş olmalıdır. MeSH listesinde henüz yer almamış yeni bir kavram için liste dışı kelimeler kullanılabilir. Anahtar kelimeler noktalı virgül ile birbirinden ayrılmalıdır. Araştırma Makalelerinin Bölümleri Makale metni Giriş, Yöntemler, Sonuçlar ve Tartışma bölümlerinden oluşur. Metin içinde kısaltma kullanılacak ise 5 defadan fazla tekrar eden ifadeler için kullanılmalıdır. Kısaltmalar standart ifadeler şeklinde olmalıdır. Giriş Çalışma konusuyla ilgili önceki yayınlardan elde edilen temel bilgilerin özetini içermelidir. Çalışmanın yapılmasındaki gereklilik ve amaç kısaca belirtilmelidir. Yöntemler Çalışmadaki klinik, teknik veya deneysel yöntemler açıkça belirtilmelidir. Yöntemler için uygun kaynaklar verilmelidir. İstatistiksel analiz, alt başlık halinde belirtilmelidir. İstatistik çözümlemede herhangi bir istatistik program kullanılmış ise kullanılan programın adı ve sürüm numarası belirtilmeli ve istatistik çözümleme yöntemleri gerekçeleri ile birlikte sunulmalı, gerektiğinde kaynaklarla desteklenmelidir. Sonuçlar Bulgular yorum yapmadan tanımlanmalıdır. Tablolarda sunulan verilerin metin içinde tekrar edilmesinden kaçınılmalı, en önemli bulgular vurgulanmalıdır. Tartışma Giriş ve Sonuçlar bölümündeki ifadelerin tekrarı olmamalıdır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar yorumlanmalı ve önceki çalışmaların sonuçları ile ilişkilendirilmelidir. Bu bölümde çalışmanın kısıtlılıkları alt başlık halinde belirtilmelidir. Kısıtlılıklar çalışmanın amacıyla uyumlu olmalıdır. Tartışma bölümü çalışmanın literatüre olan katkısını da içermelidir. Sonuçlar bölümünde ve tablolarda yer alan bulguların, detayları ile tartışma bölümünde tekrar edilmesinden kaçınılmalıdır. Araştırmada elde edilmeyen veriler tartışılmamalıdır (Tip III hata). Teşekkür Makalenin sonuna, yazının hazırlanmasında emeği geçen kişi ve kuruluşlar için teşekkür notu eklenebilir. Teşekkür bölümü referanslardan sonra ayrı bir sayfada olmalıdır. Kaynaklar Kaynakların sunumuna makalenin giriş, gereç ve yöntem, sonuçlar ve tartışma bölümlerinin oluşturduğu ana metinden hemen sonra başlanılmalıdır. Kaynaklar yazıda geçiş sırasına göre numaralandırılmalıdır. Kaynaklar metinde cümle sonunda parantez içinde Arabik numaralarla gösterilmelidir (Örnek:...meydana geldiği bulunmuştur (21).). Birden çok kaynağa atıf varsa: (3,7,15-19) şeklinde olmalıdır. Burada 15-19, 15. kaynaktan 19. kaynağa kadar olan beş yayını kapsamaktadır. Ayrıca, kaynaklar arasına virgül konulmalı, virgülden önce ve sonra boşluk bırakılmamalıdır (Örnek: 21,34,37). Dergi adları Index Medicus ta gösterilen şekilde kısaltılmalıdır. Yayınlanmamış gözlem ve kişisel görüşme lerin ve kitapların (en fazla 2-3 kitap) kaynak olarak kullanılmasından kaçınılmalıdır. Standart dergide yazar sayısı 6 ve daha az ise tüm yazarların adı yazılmalı, 6 dan çok ise ilk 6 yazar yazılmalı ve diğerleri Türkçe kaynaklarda ve ark. İngilizce kaynaklarda ise et al. olarak belirtilmelidir. Endnote kullanacak yazarlar Endnote programı içerisinde bulunan VANCOUVER stilini kullanmalıdır. Vancouver stilinde verilen bir referansta mutlaka olması gereken bilgiler aşağıda belirtilmiştir: - Yazar(lar) ad(ları) - Makale adı - Dergi adı (Medline kısaltmalarına uygun olarak) - Basım yılı - Dergi seri numarası (volume) - Dergi sayısı (issue) - Sayfa aralığı (10-15 vb) Kaynak yazım örnekleri aşağıdaki gibidir: Makale Örneği - Yazarlı yayınlar Brooks C, Siegler JC, Cheema BS, Marshall PW. No relationship between body mass index and changes in pain and disability after exercise rehabilitation for patients with mild to moderate chronic low back pain. Spine. 2013;38(25): Makale Örneği - Araştırma grupları veya organizasyon yayınları Diabetes Prevention Program Research Group. Hypertension, insulin, and proinsulin in participants with impaired glucose tolerance. Hypertension. 2002;40(5): Dergi İlavesi Geraud G, Spierings ELH, Keywood C. Tolerability and safety of frovatriptan with short- and long-term use for treatment of migraine and in comparison with sumatriptan. Headache. 2002;42:Suppl 93-p9. Kitap Bölümü Kılınç M, Atay Yılmaz S, Aksu Yıldırım S. İnme. In: Karaduman A, Aksu Yıldırım S, Tunca Yılmaz Ö, editors. İnme sonrası fizyoterapi ve rehabilitasyon. Ankara: Pelikan Kitapevi, 2013; p Kitap Murtagh J. John Murtagh s General practice. 4th ed. Sydney: McGraw-Hill Australia Pty Ltd; Kongre Bildirisi Suttrup I, Hamacher C, Oelenberg S, Dziewas R, Warnecke T. Assessment of laryngeal movement during swallowing to detect dysphagia in parkinson s disease. In: Reza S, editor. 2nd Congress of European Society for Swallowing Disorders; 2013 October 25-27; Barcelona: Dysphagia; p Online Dergi Makalesi Abood S. Quality improvement initiative in nursing homes: the ANA acts in an advisory role. Am J Nurs [serial on the Internet] Jun [cited 2002 Aug 12];102(6):[about 3 p.]. Available from: Online Kitap Foley KM, Gelband H, editors. Improving palliative care for cancer [monograph on the Internet]. Washington: National Academy Press; 2001 [cited 2002 Jul 9]. Available from: edu/books/ /html/ Web Sayfası American Medical Association [homepage on the Internet]. Chicago: The Association; c [updated 2001 Aug 23; cited 2002 Aug 12]. AMA Office of Group Practice Liaison; [about 2 screens]. Available from: Tablolar, Şekiller ve Grafikler Tablolar, her biri farklı sayfada olacak şekilde makalenin sonunda Microsoft Word dosyası olarak yer almalıdır. Her kolona kısa bir başlık yazılmalıdır. Tablo başlığı tablonun üst kısmında, notlar alt kısmında yer almalıdır. Tabloda kullanılan tüm kısaltmaların açıklamaları tablonun alt kısmında yazılmalıdır. Ayrıca, tabloda kullanılan verilerin birimleri, verilerin yanında parantez içinde belirtilmelidir (Örnek: yaş (yıl), vücut ağırlığı (kg), vb). Belirli bir aralığı kapsayan birimler aralık dilimi ile sayısal olarak ifade edilmelidir (Örnek: VAS (0-10 cm)). Şekiller profesyonel olarak çizilmeli, fotoğraflanmalı veya fotoğraf kalitesinde dijital baskı olarak sunulmalıdır. Şekil isimleri şeklin altında yer almalıdır. Makale içinde kullanılan fotoğraflar net olmalıdır. Fotoğraf, tablo ve çizimler metin içinde geçiş sırasına göre numaralandırılmalıdır. İnsan öğesinin bulunduğu fotoğraflarda kişinin kimliğini gizleyecek önlemler alınmalı, makalede fotoğrafı kullanılacak kişiden yazılı izin alınarak sunum yazısı ile birlikte dergiye gönderilmelidir. Makale Gönderme Formatı Makalelerin yazar adlarını içeren ve içermeyen kopyaları aynı içerik olmak şartıyla iki ayrı Microsoft Office Word dosyası olarak editor@turkjphysiotherrehabil.org adresine, yazışmaların yapılacağı yazarın güncel e-posta adresinden gönderilmelidir. Yazar adlarını içeren kopyada yazar bilgileri başlık sayfasında yer almalıdır. Yazar adlarını içermeyen kopyada ise yazarlara ait herhangi bir bilgi yer almamalı ve metnin içinde çalışmanın yapıldığı yeri veya yazarların kimliğini açığa çıkarabilecek herhangi bir ifade yer almamalıdır. Makale Değerlendirme Süreci Makaleler derginin yayın kriterleri doğrultusunda değerlendirmeye alınacaktır. Dergiye gönderilen her makaleye bir takip numarası verilecek ve e-posta yoluyla ilgili yazara bildirilecektir. Gerek görüldüğü takdirde, yazardan ilk teknik düzeltmeler istenecek, daha sonra hakem değerlendirme süreci başlayacaktır. Makaleler ilgili alanda uzman hakemler tarafından çift kör değerlendirmeye tabi tutulacak ve hakem raporları ilgili yazara bildirilecektir. Telif Hakkı Dergimizde yayınlanan yazıların tüm telif hakları Türkiye Fizyoterapistler Derneği ne aittir. Makale gönderimi ile ilgili aksaklıklardan dergimiz sorumlu değildir.

3 Information and Instructions for Authors Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation is the official journal of the Turkish Physiotherapy Association, and is published in Turkish and English, three times per year (April, August and December). The journal welcomes original articles, invited reviews, case presentations and letters to the editor that are relevant to the science or practice of physiotherapy and rehabilitation. Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation stipulates that its published articles comply with the highest ethical and scientific standards, and are free from commercial concerns. Submission guidelines of the journal are based on the document entitled Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals, issued by the International Committee of Medical Journal Editors ( The corresponding author is the one who carries out all correspondence of the paper from submission to publishing process. The corresponding author should submit the manuscript to the journal after completing the Copyright Agreement Form and Conflict of Interest Form. A cover letter, which is electronically signed, or the scanned version of the cover letter after being originally signed, should be submitted to the journal. The journal holds the rights for asking the originally signed cover letter, when required. If the paper includes extracted statements, tables, figures, etc. from previously published journals or books, the authors should specify in the paper that they have obtained the written permission from the copyright owner and the authors of the related publications. The presentations of scientific meetings can be accepted, if they had been previously presented and/or published as an abstract, and if this statement is included in the title page. The scientific content of the paper and its accordance with the ethical principles are under the responsibility of the author(s). The journal accepts papers which; have been approved by the relevant Ethical Committees; and are in accordance with ethical principles stated in the Declaration of Helsinki. In case of involving animals in the study, the author(s) should state in the Methods section that they have; protected the rights of the animals in accordance with the principles of Guide for the Care and Use of Laboratory Animals ( and obtained approval from the relevant Ethical Committees. The authors should state in their paper that they have obtained informed consent from the participants of the study, and also should be able to present informed consent forms, if required. If submitted papers are in accordance with the formal principles of the journal, they are subjected to peer-review of at least two reviewers, as well as the Editor s and Editor Assistants, and are published after being revised by the authors, if required. By the beginning of the scientific assessment process, the name(s) and order of author(s) that were specified in the Copyright Agreement Form will be based on. After this stage, no author name can be added to the paper, except the ones who have signatures in the Copyright Agreement Form, and no change of author(s) name(s) order can be made. In order to delete an author name, a written permission from all authors, including the justifications, should be obtained. The authors, whose names were specified in the Copyright Agreement Form, should have had direct contribution to the paper submitted. Authorship requires all three of the following: Substantial contributions to conception and design of the study, and acquisition of data, or analysis and interpretation of data; Contributions to drafting the article or revising it critically for important intellectual content; and Final approval of the versions to be submitted and published. Instructions for Authors Turkish dictionary of Turkish Language Institution should be considered in Turkish manuscripts. A linguistic specialist should edit the manuscripts and abstracts in English before being submitted to the journal. If the person who evaluated the manuscript in terms of English is not one of the authors of the manuscript, his/her name should be declared in the ACKNOWLEDGEMENT section, at the end of the manuscript. All text should be prepared by a PC compatible Microsoft Word program, double-spaced, with 2.5 cm margins on both sides of an A4 page, using 12-point type in Times New Roman font. The pages should be numbered. Original research articles should not exceed 3000 words, reviews 5000 words, case reports 1000 words and letters to the Editor 500 words. The manuscript should be checked according to the Final Check List for Authors, before submitting to the Journal. Title Page The title of the manuscript should be brief but descriptive for the content and compatible with the purpose. Abbreviations should not be used in the title. Both Turkish and English titles should be written. In addition, a short title (not exceeding 40 characters) should be specified both in Turkish and English, in the title page. Full names, surnames, academic titles and institutions of the authors, full name and address of the clinic, department, institute, hospital or university which the study was conducted at should be declared, superscript numbers should be used for all authors. The communication information of the corresponding author should also be specified. The communication information should include; address, updated address, fax and GSM numbers. If the study was previously presented as oral or poster presentation, the date and place of presentation and publication information (if published), should be defined in this page. In addition, all sources and scope of funding should be declared in the title page, if exist. Abstracts Each manuscript should include both Turkish and English abstracts. Turkish Abstract and Key Words: The Turkish abstract should begin from a separate page and should not exceed 250 words. It should include the aim of the study, the method, major findings and results. The abstract must be divided into subheadings of Purpose, Methods, Results, and Discussion. The number of key words should not be less than 3 and more than 5. Key words should be selected from Turkey Science Terms list ( Turkey Science Terms is a key word index that includes Turkish equivalents of the terms in MeSH (Medical Subject Headings). The out-of-list terms may be used for a new concept that has not taken place in MeSH, yet. Key words should be separate by semicolons. The following website - may be useful for abbreviations in the text. English Abstract and Key Words: The English abstract should begin in a separate page and should not exceed 250 words. It must be divided into subheadings of Purpose, Methods, Results, and Discussion. The English abstract and key words should be exactly the same with the Turkish abstract and key words. Key words should be selected from MeSH (Medical Subject Headings) terms. The out-of-list terms may be used for a new concept that has not taken place in MeSH, yet. Key words should be separate by semicolons. Sections of the Original Research Articles The text includes Introduction, Methods, Results and Discussion sections. Abbreviations can be used for the expressions, which are repeated more than 5 times in the manuscript. Abbreviations should be in standard expressions. Introduction The introduction should contain the summary of the basic knowledge obtained from previous studies related to the study topic. The rationale and purpose of the study should be described briefly. Methods The clinical, technique or experimental methods used in the study should be specified clearly. Appropriate references should be given for the methods. Statistical analysis should be described as a subheading. If it is used for the statistical analysis, name and version number of the statistical program must be identified. The methods of statistical analysis should be justified, and supported by references, if needed. Results The findings should be defined without interpretation. It should be avoided to duplicate data by presenting it both in the text and in a table, and the most important data should be emphasized. Discussion This section should not be the repetition of the statements of Introduction and Results. The results of the study should be interpreted and the association with the results of previous studies should be provided. The limitations of the study should be provided as a subheading in this section. The limitations should be consistent with the study aim. The Discussion section should also contain the contribution of the study to the literature. Details and repetition of the results provided in the Results section and in the tables should be avoided. Data not obtained from the study should not be discussed (Type III error). Acknowledgement An acknowledgement may be provided at the end of the manuscript, for persons and institutions contributed to the preparation of the article. The Acknowledgements section should be in a separate page following the references. References The references should be presented right after the main text that consists of the Introduction, Methods, Results and Discussion sections of the article. The references should be numbered in their order of appearance in the text. The references should be shown in Arabic numbers in the text (example:... has been found (21).). If more than one reference is used, this should be in the form of (3,7,15 19). The here covers the 5 references from reference 15 to reference 19. A comma should also be placed between the references and no spaces should be used before and after the comma (for example: 21,34,37). Journal names should be abbreviated as in Index Medicus. The use of unpublished observations and personal conversations and books (2-3 books can be used at most) as references should be avoided. All authors should be written if the number of authors is 6 or less in the standard journal. If the number of authors is more than 6, only 6 authors followed by ve ark. for Turkish references, and et al. for English references should be used. The authors, who use Endnote program, should use VANCOUVER style that was shown in Endnote program. In Vancouver style referencing, the following information should be presented: - Author(s) name(s) - Article name - Journal name (According to Medline abbreviations) - Publication Year - Journal volume - Journal issue - Page numbers (10-15, etc.) Reference samples are as follows: Article Articles by authors Brooks C, Siegler JC, Cheema BS, Marshall PW. No relationship between body mass index and changes in pain and disability after exercise rehabilitation for patients with mild to moderate chronic low back pain. Spine. 2013;38(25): Article Articles by research groups or organizations Diabetes Prevention Program Research Group. Hypertension, insulin, and proinsulin in participants with impaired glucose tolerance. Hypertension. 2002;40(5): Journal Supplement Geraud G, Spierings ELH, Keywood C. Tolerability and safety of frovatriptan with short- and long-term use for treatment of migraine and in comparison with sumatriptan. Headache. 2002;42:Suppl 93-p9. Book Chapter Kılınç M, Atay Yılmaz S, Aksu Yıldırım S. İnme. In: Karaduman A, Aksu Yıldırım S, Tunca Yılmaz Ö, editors. İnme sonrası fizyoterapi ve rehabilitasyon. Ankara: Pelikan Kitapevi, 2013; p Book Murtagh J. John Murtagh s General practice. 4th ed. Sydney: McGraw-Hill Australia Pty Ltd; Published Congress Presentation Suttrup I, Hamacher C, Oelenberg S, Dziewas R, Warnecke T. Assessment of laryngeal movement during swallowing to detect dysphagia in parkinson s disease. In: Reza S, editor. 2nd Congress of European Society for Swallowing Disorders; 2013 October 25-27; Barcelona: Dysphagia; p Online Journal Article Abood S. Quality improvement initiative in nursing homes: the ANA acts in an advisory role. Am J Nurs [serial on the Internet] Jun [cited 2002 Aug 12];102(6):[about 3 p.]. Available from: nursingworld.org/ajn/2002/june/wawatch.htm. Online Book Foley KM, Gelband H, editors. Improving palliative care for cancer [monograph on the Internet]. Washington: National Academy Press; 2001 [cited 2002 Jul 9]. Available from: books/ /html/. Web Site American Medical Association [homepage on the Internet]. Chicago: The Association; c [updated 2001 Aug 23; cited 2002 Aug 12]. AMA Office of Group Practice Liaison; [about 2 screens]. Available from: Tables, Figures and Graphics Tables, each at separate pages, should be placed at the end of the manuscript as a Microsoft Word file. A short title should be written in each column. Table titles should be placed above, and footnotes should be given at the bottom of the tables. The explanations of all abbreviations should be written below the tables. Units of the data used in the table should be indicated in parentheses (for example: age (year), body weight (kg), etc.). Intervals should be indicated numerically (for example: VAS (0-10 cm)). Figures should be drawn or photographed professionally or must be submitted in photo-quality digital printing. Titles of the figures should be included below the figures. The photographs used in the manuscript should be clear. Photos, tables and figures should be numbered consecutively according to the order in which they have been cited in the text. For images containing a human element, measures should be taken to hide the identity of the person; a written permission from the people, whose photo was used, should be sent to the journal with a presentation letter. Manuscript Submission Two copies of the manuscript as separate Microsoft Office Word files; one including the author names, and the other not including the author names, and both providing the same content, should be submitted to editor@turkjphysiotherrehabil.org address from the corresponding author s actual address. For the copy including author names, title page should include author information. Information of all authors should be removed from the other copy, and the text should not include any information that might reveal the place where the study was conducted or the identity of the authors. Peer Review Process Manuscripts will be assessed according to the publication criteria of the journal. A tracking number will be given to each submitted manuscript and the related author will be notified via . If necessary, the corresponding author will be asked to m ake initial technical revisions, and then, the process of peer review will begin. Manuscripts will be subjected to a double-blind review process by reviewers who are experts in the related fields, and their reports will be send to the corresponding author. Copyright Copyrights of all published articles will be hold by the publisher: the Turkish Physiotherapy Association. The journal is not responsible for the hitches related to manuscript submission. weight (kg), etc.). Intervals should be indicated numerically (for example: VAS (0-10 cm)). Figures should be drawn or photographed professionally or must be submitted in photo-quality digital printing. Titles of the figures should be included below the figures. The photographs used in the manuscript should be clear. Photos, tables and figures should be numbered consecutively according to the order in which they have been cited in the text. For images containing a human element, measures should be taken to hide the identity of the person; a written permission from the people, whose photo was used, should be sent sponsible for the hitches related to manuscript submission.

4

5 EDİTÖRDEN EDITORIAL Değerli meslektaşlarım, 2014 yılının son sayısını 5 araştırma makalesi ile yayınlıyoruz. Bu yıl toplam olarak 16 araştırma makalesi, 1 olgu takdimi, 2 de ek sayı yayınladık. Yayın Kurulu olarak dergimizin daha çok indeks tarafından taranması ve daha fazla kütüphanede yer almasını hedefliyoruz. Bu amaca ulaşabilmek için kaliteli yayın ilkesini sürdürme kararlılığındayız. Önümüzdeki günlerde dergimizin makale sistemi ve web sitesi ile ilgili alt yapı eksiklerini tamamlamış olacağız. Bu süre zarfında göstermiş olduğunuz ilgi sayesinde dergiye üye olan kişilerin sayısı geçtiğimiz bir yılda ciddi artış göstermiştir. Dergimize göstermiş olduğunuz bu yoğun ilgi ve katkılarınız için teşekkür ederiz. İlginiz, motivasyonumuzu ve mücadele gücümüzü artırmaktadır. Mesleğimiz için çok önemli olan bu akademik çabanın sürdürülmesinde emeği geçen tüm hakemlerimize, kullanıcı üyelerimize, takipçilerimize ve öğrencilerimize yayın kurulu adına teşekkürü borç bilirim yılının hepimiz için sağlık, mutluluk ve başarı getirmesini dilerim. Saygılarımla. Prof. Dr. A. Ayşe KARADUMAN Baş Editör

6 Ek Yerleştirmede BİLGİ Ergoterapi den %50 Burs İstanbul Bilgi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu bünyesinde eğitim veren 4 yıllık Ergoterapi Bölümü, ek yerleştirmede tüm paralı kontenjanlara %50 burs sağlıyor ve yeni öğrencilerini bekliyor. BİLGİ mezunu bir Ergoterapist olarak hızla büyüyen sağlık sektöründe geniş iş imkanlarıyla kariyerine adım atarken, fiziksel ya da sosyal sebeplerden dolayı toplum dışına itilmiş kişilerin sağlık ve refahını geliştirebilirsin. I

7 EDITORIAL EDİTÖRDEN Dear Colleagues, We re publishing the latest issue of the year 2014 with 5 research articles. In this year, we ve published 16 research articles, 1 case report and 2 supplemental issues. As the Editorial Board, we aim our journal to be covered by more indexes and to be included in more libraries. We are determined to maintain the high quality publishing policy to achieve this goal. In the following days, we will solve the infrastructure deficiencies of our journal web site and online article submission system. Owing to your interest, journal members significantly increased this year. We would like to thank you for your interest and contribution to our journal. Your interest is improving our motivation and power to struggle. On behalf of the Editorial Board, I thank to all our referees, user members, followers and students contributing to sustain this academic effort, which is very important for our profession. I wish the year 2015 brings health, happiness and success to all of us. Kind Regards, A.Ayşe Karaduman, PT. PhD. Prof. Editor-in-Chief

8

9 TURKISH JOURNAL OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ (3) ARAŞTIRMA MAKALELERİ (RESEARCH ARTICLES) İÇİNDEKİLER (CONTENTS) (3) AMPUTASYONDAN SONRA NORMAL YAŞAMA YENİDEN KATILIM SÜRECİNİN YAŞAM KALİTESİ VE FONKSİYONEL DÜZEY İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP OF THE PROCESS OF REINTEGRATION TO NORMAL LIVING WITH QUALITY OF LIFE AND FUNCTIONAL LEVEL AFTER AMPUTATION Senem DEMİRDEL, Kezban BAYRAMLAR DİZ OSTEOARTRİT ŞİDDETİNİN YÜRÜYÜŞÜN KİNEMATİK PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİLERİ EFFECTS OF KNEE OSTEOARTHRITIS SEVERITY ON GAIT KINEMATIC PARAMETERS Serkan TAŞ, Aysun BAKİ, Yıldız ERDOĞANOĞLU, Eda AKBAŞ, Gizem İrem KINIKLI, Zafer ERDEN, Kezban YİĞİTER BAYRAMLAR EFFECTS OF SPORT TYPE AND ANGULAR VELOCITY ON HAMSTRING TO QUADRICEPS STRENGTH RATIO IN ADOLESCENT FEMALE ATHLETES ADÖLESAN KADIN SPORCULARDA SPOR TİPİ VE AÇISAL HIZIN HAMSTRİNG QUADRİCEPS KUVVET ORANINA ETKİSİ Gülcan HARPUT, Filiz ÇOLAKOĞLU, Gül BALTACI PULMONER ARTERYEL HİPERTANSİYONDA İNSPİRATUAR KAS KUVVETİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER: DİSPNE VE FONKSİYONEL KAPASİTE DETERMINANTS OF INSPIRATORY MUSCLE STRENGTH IN PULMONARY ARTERIAL HYPERTENSION: DYSPNEA AND FUNCTIONAL CAPACITY Melda SAĞLAM, Hülya ARIKAN, Naciye VARDAR YAĞLI, Deniz İNAL İNCE Ebru ÇALIK KÜTÜKÇÜ, Sema SAVCI, Ali AKDOĞAN, Lale TOKGÖZOĞLU MEME KANSERİ OLAN KADINLARDA VE SAĞLIKLI KİŞİLERDE PULMONER FONKSİYONLAR VE SOLUNUM KAS KUVVETİNİN KARŞILAŞTIRILMASI A COMPARISON OF PULMONARY FUNCTION AND RESPIRATORY MUSCLE STRENGTH BETWEEN BREAST CANCER SURVIVORS AND HEALTHY SUBJECTS Naciye VARDAR-YAĞLI, Gül ŞENER, Melda SAĞLAM, Deniz İNAL İNCE Ebru ÇALIK KÜTÜKÇÜ, Hülya ARIKAN, Sema SAVCI, Kadri ALTUNDAĞ Tezer KUTLUK

10

11 Demirdel S, Bayramlar K, Amputasyondan Sonra Normal Yaşama Yeniden Katılım Sürecinin Yaşam Kalitesi Ve Fonksiyonel Düzey İle İlişkisinin İncelenmesi, Turk J Physiother Rehabil. 2014; 25(3):?????????. ARAŞTIRMA MAKALESİ Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi (3)???? Senem DEMİRDEL, Uzm. Fzt 1 Kezban BAYRAMLAR, Prof. Dr. 2 Geliş Tarihi: (Received) Kabul Tarihi: (Accepted) Çalışmanın yapıldığı klinik: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Protez ve Biyomekanik Ünitesi, 06100, Sıhhiye- Ankara Not: Çalışmamızdaki bazı veriler pilot çalışma olarak 14. Fizyoterapide Gelişmeler Sempozyumu nda poster olarak; 8. Uluslar arası Katılımlı Ulusal Protez-Ortez kongresinde poster olarak, 2014 Protez Ortez Kongresinde sözel sunum olarak sunulmuştur. İletişim (Correspondence): Senem Demirdel Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, 06100, Sıhhiye- Ankara, Türkiye. e-posta: fzt_sb@hotmail.com Tel: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, 06100, Sıhhiye- Ankara, Türkiye. 2 Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Gaziantep, Türkiye. AMPUTASYONDAN SONRA NORMAL YAŞAMA YENİDEN KATILIM SÜRECİNİN YAŞAM KALİTESİ VE FONKSİYONEL DÜZEY İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZ Amaç: Çalışma amputasyondan sonra normal yaşama yeniden katılımın yaşam kalitesi ve fonksiyonel düzey ile ilişkisinin incelenmesi ve normal yaşama yeniden katılım sürecini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapıldı. Yöntemler: Çalışmaya yaşları arasında değişen, unilateral ekstremite amputasyonu olan 120 birey dahil edildi. Katılımı değerlendirmek için Normal Yaşama Yeniden Katılım İndeksi nin (Reintegration to Normal Living Index, RNLI) Türkçe versiyonu uygulandı. Amputelerde protez kullanımına ilişkin faktörleri ve proteze uyum düzeyini belirlemek, fonksiyonel düzeyi değerlendirmek amacıyla Trinity Amputasyon ve Protez Deneyim Ölçeği (Trinity Amputation and Prosthesis Experience Scale, TAPES) kullanıldı. Yaşam kalitesi, Kısa Form 36 (Short Form, SF 36) ile değerlendirildi. Demografik bilgileri, amputasyon ve proteze ait bilgileri, mesleki ve işe yönelik bilgileri sorgulayan tanımlayıcı genel ampute değerlendirme anketi tarafımızca oluşturulup olgulara uygulandı. Sonuçlar: RNLI alt bölümleri ve toplam skorları ile SF-36 nın alt bölümleri ve özet skalaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu (p<0.05). RNLI alt bölümleri ile TAPES 1. Kısım psikososyal uyum, aktivite kısıtlaması, protez ile memnuniyet bölümleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki olduğu saptandı (p<0.05). Eğitim düzeyi, rehabilitasyon alma durumu, güdük ağrısı ve fantom ağrısı, genel sağlık durumu ve genel fiziksel kapasite algısı gibi değişkenlerin normal yaşama yeniden katılımı etkilediği gözlendi (p<0.05). Tartışma: Bu çalışma, amputasyondan sonra normal yaşama katılımın yaşam kalitesi ve fonksiyonel düzey ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Amputasyon; normal yaşama yeniden katılım; rehabilitasyon. RESEARCH ARTICLE INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP OF THE PROCESS OF REINTEGRATION TO NORMAL LIVING WITH QUALITY OF LIFE AND FUNCTIONAL LEVEL AFTER AMPUTATION ABSTRACT Purpose: This study was carried out to investigate the relationship of reintegration to normal living process with quality of life and functional level after amputation and to determine the factors that effecting the reintegration to normal living process. Methods: 120 subjects were included that have unilateral extremity amputation whose ages ranging from 18 to 50. Turkish version of Reintegration to Normal Living Index (RNLI) survey was used to evaluate reintegration. Trinity Amputation and Prosthesis Experience Scale (TAPES) was used to determine the factors regarding the use of prosthesis and the level of compliance with the prosthesis and to evaluate the functional level for amputees. Quality of life was assessed by Short Form-36 (SF-36). General descriptive amputee evaluation questionnaire that questioned demographic data, information about the amputation and prosthesis, occupational information formed was used. Results: Statistically significant relationship was found between subdivisions and total scores of RNLI and subdivisions and summary scales of SF-36 (p<0.05). Statistically significant relationship was found between subdivisions of RNLI and subdivisions of TAPES that includes psychosocial adjustment, activity limitation, satisfaction with the prosthesis (p<0.05). Reintegration to normal living was impressed by education level, status of receiving rehabilitation, stump and phantom pain, perception of general health status and general physical capacity (p<0.05). Discussion: This study was showed that reintegration to normal living process was associated with quality of life and functional level. Keywords: Amputation; reintegration to normal living; rehabilitation 11

12 Amputasyondan Sonra Normal Yaşama Yeniden Katılım Sürecinin Yaşam Kalitesi Ve Fonksiyonel Düzey İle İlişkisinin İncelenmesi GİRİŞ Ekstremite amputasyonu hayatı değiştiren bir cerrahidir (1). Alt ekstremite amputasyonlarının insidansı, üst ekstremite amputasyonlarından daha yüksektir (2). Amputasyon nedenleri ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir. Gelişen dünyada yetersiz tedavi edilmiş kırıklar, motorlu taşıt kazaları (motosiklet ve tren) ve diğer motorlu araçlardan kaynaklanan travma, amputasyon nedenleri arasında en başta gelmektedir. Travmatik amputasyonların çoğu adolesan veya genç erişkinlerde meydana gelir (3,4). Gelişmiş ülkelerde ise sigara kullanımıyla ağırlaşabilen vasküler komplikasyonlar ve diyabet en önemli amputasyon sebepleridir. Son zamanlarda savaş hali veya sivil karışıklık içinde bulunan ülkelerde travma bütün amputasyonların %80 i kadarına sebep teşkil etmektedir (3). Amputasyonlar, günlük yaşam ve fonksiyonellik açılarından kişinin hayatında büyük değişikliklere yol açar (5). Amputasyondan dolayı meydana gelen vücut yapılarındaki ve vücut fonksiyonlarındaki limitasyonlar, aktivite seviyesini ve kişinin toplumsal katılımını etkiler (6). Amputasyondan sonra meydana gelen fonksiyonel yetersizlikler normal yaşama yeniden uyumu zorlaştırabilmekte, sosyal, mesleki ve psikolojik problemlere neden olabilmektedir (7,8). Amputelerde katılım kısıtlılıkları alt ekstremite amputeleri için özellikle fiziksel/yapısal çevredeki engellerle ilgilidir. Üst ekstremite amputeleri için kısıtlamalar daha çeşitlidir. El becerisi gerektiren aktiviteler özellikle amputasyon seviyesine bağlı olarak kısıtlanır (9). Amputeler protezleri ile mobilitelerini sağlayarak sosyal ve günlük aktivitelere yeniden uyum sağlayabilme potansiyeline sahiptir (10). Ampute rehabilitasyonunun amacı, yapım tekniği uygun, rahat, fonksiyonel ve estetik bir protezle fonksiyonel limitasyonu ve özürü azaltarak amputenin eski sosyal yaşantısına, işine dönmesini veya yeni bir iş yapabilecek duruma gelmesini sağlamak, hastanın yaşam kalitesini iyileştirmektir (11,12). Temel mobilite aktiviteleri öğrenildikten sonra amputenin amputasyondan önceki çalışma durumuna ve boş zaman aktivitelerine geri dönmesi sağlanmaya çalışılmalıdır (13). Fonksiyonel bağımsızlık kazandıkça kişinin kendine güveni artar, çevreye uyumu ve sosyal yaşantısı olumlu yönde etkilenir (12). Sosyal çevreye ve iş çevresine geri dönüş, kişisel ve çevresel faktörler gibi farklı tipte birçok şarta bağlıdır (14). Ülkemizde amputasyon cerrahisi geçirmiş bireylerin normal yaşama yeniden katılım düzeylerini ve normal yaşama yeniden katılım ile ilişkili faktörleri inceleyen bir çalışmanın bulunmaması bizi bu çalışmayı yapmaya yönlendirdi. Bu çalışma, amputasyondan sonra normal yaşama yeniden katılım sürecinin yaşam kalitesi ve fonksiyonel düzey ile ilişkisini incelemek amacıyla yapıldı. YÖNTEMLER Çalışma Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Değerlendirme Komisyonu tarafından HEK 11/87 kayıt numarasıyla tarihli toplantıda değerlendirilerek tıbbi etik açısından uygun bulundu. Katılımcılar: Çalışma, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Protez ve Biyomekanik Ünitesinde yapıldı. Çalışmaya; farklı nedenlerle ve seviyelerde unilateral ekstremite amputasyonu olan, en az 1 yıldır protezini aktif olarak kullanan, yaşları yıl arasında değişen, kognitif ve mental problemi olmayan, okuma yazma bilen, konjenital ampute olmayan, nörolojik herhangi bir problemi bulunmayan, aydınlatılmış onamı alınmış 120 ampute birey dahil edildi. Çalışma kapsamında yapılacak değerlendirmeleri istemeyen bireyler çalışmaya dahil edilmedi. Değerlendirmeler: Katılımcılar, tarafımızca oluşturulan demografik bilgiler, amputasyon ve protez kullanımına ilişkin bilgileri sorgulayan genel ampute değerlendirme anketini doldurdular. Bu anket medeni durum, cinsiyet, eğitim seviyesi, amputasyon yaşı, amputasyon seviyesi, amputasyon nedeni, amputasyon üzerinden geçen zaman, rehabilitasyon alma, amputasyondan sonra çalışma durumu ile ilgili sorular içeriyordu. Normal yaşama yeniden katılım; Normal Yaşama Yeniden Katılım İndeksi nin (Reintegration to Normal Living Index, RNLI) Türkçe versiyonu kullanılarak değerlendirildi (15). RNLI, aktivite ve günlük yaşam ile ilgili sekiz alanı günlük fonksiyonlar alt ölçeğinde değerlendirir: Ev içi mobilite, toplum 12 TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ 2014; 25(3)

13 Demirdel S, Bayramlar K. içinde mobilite, şehir dışına çıkabilme, kendine bakım becerileri, günlük aktiviteler ve iş aktiviteleri, boş zaman aktiviteleri, sosyal roller ve aile içindeki roller. RNLI kendisiyle ilgili algıları değerlendiren üç alanı kendisiyle ilgili algılar alt ölçeğinde değerlendirir. Bunlar: kişisel ilişkiler, kendini gösterme ve genel başa çıkma becerileridir (16). RNLI 5 seviyeli likert tipi skala kullanılarak skorlandı. Bu skorlama sistemine göre alınabilecek en düşük puan 11, en yüksek puan 55 tir. Daha yüksek puan, daha iyi katılım düzeyini göstermektedir (17). Amputelerde protez kullanımına ilişkin faktörleri ve proteze uyumun düzeyini belirlemek üzere geliştirilen çok yönlü bir değerlendirme aracı olan Trinity Amputasyon ve Protez Deneyim Ölçeği nin (TAPES) Türkçe versiyonu katılımcılar tarafından dolduruldu (21). Bu anket 2 kısımdan oluşmaktadır. 1. Kısım psikososyal uyum, aktivite kısıtlaması ve protez ile memnuniyet alt bölümlerini kapsamaktadır (22). Psikososyal uyum alt bölümü 5 seviyeli likert skalası ile skorlanmaktadır. Bu alandan toplam elde edilebilecek skor 5-75 arasında değişmektedir ve yüksek skor uyum seviyesinin daha yüksek olduğunu gösterir. Aktivite kısıtlaması alt bölümü 3 seviyeli likert skalası ile skorlanmaktadır. Bu alandan elde edilebilecek skor arasında değişmektedir ve yüksek skor aktivite kısıtlamasının yüksek olduğunu gösterir. Protez ile memnuniyet alt bölümü 5 seviyeli likert skalası ile skorlanmaktadır. Bu alandan elde edilebilecek skor arasında değişmektedir ve yüksek skor protez ile memnuniyetin yüksek olduğunu gösterir. TAPES in 2. Kısmında protezin günde ortalama kaç saat giyildiği, genel sağlık durumu ve fiziksel kapasite ile ilgili sorular vardır. Ayrıca fantom ekstremite ağrısı (FEA), güdük ağrısı (GA), amputasyonla ilişkili olmayan diğer tıbbi problemleri inceleyen bölümler de bulunmaktadır (21,22). İstatistiksel Analiz: İstatistiksel analiz için Windows SPSS 18 analiz programı kullanıldı. Ölçümle belirlenen değişkenler için ortalama±standart sapma, sayımla belirlenen değişkenler için yüzde (%) değeri hesaplandı. Çalışmamızda elde edilen veriler normal dağılım özelliği göstermediği için nonparametrik testlerden faydalanıldı. Aynı değişkenin farklı iki gruptaki ortalamaları arasındaki farkın testi için Mann Whitney U testten faydalanıldı. Sayısal değişkenler arasındaki ilişki Spearman korelasyon katsayısı ile değerlendirildi. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak alındı. SONUÇLAR Bireylerin demografik bilgileri ve amputasyonla ilgili genel bilgileri Tablo 1 de gösterildi. Çalışmada, amputasyon nedeni olarak travmanın, amputasyon seviyesi olarak ise diz altı seviyesinin ilk sırada yer aldığı görüldü. Tablo 1. Bireylerin demografik ve amputasyonla ilgili bilgileri Değişkenler N=120 Yaş ortalama (yıl) X± SD 34.52±6.91 Medeni hal (Evli/Bekar/Boşanmış) 92/26/2 Eğitim Seviyesi (İlkokul/Ortaokul/Lise/ Üniversite/Lisansüstü) 34/16/49/20/1 Amputasyon Seviyesi (Dirsek altı/ Dirsek üstü/omuz Dez./Diz altı/diz 3/6/2/65/32/5/7 üstü/diz dez./diğer Amputasyon sebebi (Travmatik/ Kanser/Dolaşımsal) 104/9/7 Rehabilitasyon alan/almayan 72/48 RNLI da yer alan sorulara verilen cevapların ortalamaları incelendiğinde iş faaliyetini sorgulayan 5. Soruya verilen cevap ortalamasının en düşük ortalama olduğu (4.12±0.99); en yüksek ortala- Tablo 2. RNLI ve SF 36 arasındaki ilişki N=120 PF RP BP GH VT SF RE MH Günlük fonksiyonlar r alt skalası p Kendisiyle ilgili r algılar alt skalası p Toplam skor r p (PF: Fiziksel fonksiyon, RP: Fiziksel rol, BP: Vücut ağrısı, GH: Genel sağlık, VT: canlılık, SF: Sosyal fonksiyon, RE: Emosyonel rol, MH: Mental sağlık) TURKISH JOURNAL OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION 2014; 25(3) 13

14 Amputasyondan Sonra Normal Yaşama Yeniden Katılım Sürecinin Yaşam Kalitesi Ve Fonksiyonel Düzey İle İlişkisinin İncelenmesi Tablo 3. RNLI ve TAPES 1. Kısım arasındaki ilişki N=120 Psikososyal uyum Aktivite kısıtlaması Protez ile memnuniyet Günlük fonksiyonlar alt skalası r p Kendisiyle ilgili algılar alt skalası r p Toplam skor r p manın ise ailede rol üstlenme düzeyini sorgulayan 8. soruya verilen cevaplarda olduğu gözlendi (4.40±0.69). Günlük fonksiyonlar alt skalası ortalaması 34.17±5.05, kendisiyle ilgili algılar alt skalası ortalaması 12.77±2.37, RNLI toplam skor ortalaması ise 46.93±6.92 olarak bulundu. RNLI nın günlük fonksiyonlar, kendisiyle ilgili algılar alt skalaları ve toplam skorunun, SF-36 nın alt bölümleriyle olan ilişkisi değerlendirildiğinde, pozitif yönde anlamlı ilişkilerin olduğu saptandı (p<0.05) (Tablo 2). RNLI ile TAPES 1. Kısım arasındaki ilişkilere bakıldığında; RNLI ile psikososyal uyum arasında pozitif yönde orta- kuvvetli düzeyde, aktivite kısıtlaması ile negatif yönde orta kuvvette, protez ile memnuniyet ile pozitif yönde zayıf kuvvette istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler olduğu bulundu (p<0.05) (Tablo 3). RNLI nın günlük fonksiyonlar alt skalası, kendisiyle ilgili algılar alt skalası skorları ve toplam skorlarının genel sağlık durumu algısı ve genel fiziksel kapasite algısı ile ilişkileri incelendiğinde pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı düzeyde ilişki olduğu gözlendi (p<0.05) (Tablo 4). Bireyler rehabilitasyon alma durumlarına göre, RNLI günlük fonksiyonlar alt skalası, kendisiyle ilgili algılar alt skalası skorları ve toplam skorları yönünden karşılaştırıldığında rehabilitasyon alanlar lehine istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu tespit edildi (p<0,05). Eğitim düzeylerine göre incelendiğinde lise ve üstü eğitimi olanlar lehine istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulundu (p<0.05). Bireyler güdük ağrısı olan ve olmayan durumlarına göre gruplandırılıp, RNLI alt bölümler ve toplam skorlar açısından karşılaştırıldığında, günlük fonksiyonlar alt skalası ve toplam skorlar arasında fark olduğu gözlendi (p<0.05). Fantom ağrısı olan ve olmayan durumlarına göre ise günlük fonksiyonlar alt skalası ve toplam skorlar arasında istatistiksel olarak anlamlı farka rastlandı (p<0.05) (Tablo 5). TARTIŞMA Amputasyondan sonra normal yaşama yeniden katılım sürecinin yaşam kalitesi ve fonksiyonel düzey ile ilişkisini incelemek amacıyla yapılan çalışmada; bu sürecin yaşam kalitesi ve fonksiyonel düzey ile ilişkili olduğu, ayrıca eğitim düzeyi, rehabilitasyon alma durumu, güdük ağrısı ve fantom ağrısı, genel sağlık durumu algısı ve genel fiziksel kapasite algısı gibi değişkenlerden etkilendiği görüldü. RNLI anketinin her bir maddesine verilen cevapların ortalamaları incelendiğinde en yüksek ortalama ailede rol üstlenme düzeyini sorgulayan maddeye verilen cevaplarda bulundu. En düşük ortalama ise iş faaliyetini sorgulayan maddeye verilen cevaplarda Tablo 4. Amputasyonla ilişkili veriler ve TAPES anketinin 2. Kısmına ait veriler ile RNLI arasındaki ilişki N=120 Günlük fonksiyonlar alt skalası Kendisiyle ilgili algılar alt skalası Toplam skor Amputasyon üzerinden geçen zaman Amputasyon yaşı Günlük protez giyme süresi Genel sağlık durumu r p r p r p Genel fiziksel kapasite 14 TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ 2014; 25(3)

15 Demirdel S, Bayramlar K. Tablo 5. Bireylerin medeni durum, cinsiyet, rehabilitasyon durumları, eğitim düzeyleri, amputasyon sonrası çalışma durumları, güdük ağrısı ve fantom ağrısına göre RNLI alt bölüm skorları ve toplam skorlar açısından karşılaştırılması Kendisiyle ilgili algılar alt Günlük fonksiyonlar alt skalası Toplam skor skalası X±SD z p X±SD z p X±SD z p Medeni durum Evli (N=92) 34.13± ± ±6.22 Bekar (N=26) 35.27± ± ± Cinsiyet Eğitim düzeyi Rehabili-tasyon Amputas-yon sonrası çalışma Güdük ağrısı Fantom ağrısı Kadın (N=10) 32.60±7.19 Erkek (N=110) Alan (N=72) Almayan (N=48) 34.31± ± ,30±3,89 12,90±2, ±2.26-0,97 0, ± ± ± ± < ± ±6.95 Lise altı (N=50) Lise ve üstü (N=70) 32.80± ± ± ± ± ±7.07 Çalışan (N=85) 34.56± ± ±7.02 Çalışmayan (N=35) 33.20± ± ±6.64 Var (N=47) 32.77± ± ± Yok (N=73) 35.07± ± ±6.04 Var (N=40) 32.90± ± ± Yok (N=80) 34.80± ± ± bulundu. Nissen ve arkadaşları amputelerde normal yaşama yeniden katılımı RNLI ile değerlendirdikleri çalışmada en çok rekreasyonel aktivitelerde kısıtlanma olduğunu saptamışlardır (16). Bu sonuçlar ülkemizde amputasyondan sonra bireylerin günlerini kendilerine göre gerekli bir işle meşgul olarak geçirme konusunda zorluklarla karşılaştıklarını göstermektedir. Bu bağlamda amputelerde mesleki rehabilitasyon uygulamalarının yaygınlaştırılmasının kişilerin iş yaşamına yeniden katılımı destekleyeceği görüşündeyiz. RNLI mobiliteyi üç farklı çevrede değerlendirir: Yaşanılan çevrede, toplum içinde ve şehir dışına seyahatte. Çalışmamızda bu üç çevrede mobiliteyi değerlendiren ilk üç maddeye verilen cevaplar incelendiğinde en yüksek ortalama yaşam alanında mobiliteyi değerlendiren maddeye verilen cevapta bulunmuştur. Bunu toplum içinde mobiliteyi değerlendiren maddeye verilen cevapların ortalaması takip etmiştir, en düşük ortalama ise şehir dışına seyahati sorgulayan maddeye verilen cevaptadır. Bu da göstermektedir ki amputeler en fazla kendi yaşadıkları çevredeki mobilite kolaylığı yaşarken en çok şehir dışına seyahatte zorlanmaktadırlar. Bunun nedeninin olguların kendi çevrelerinde mobiliteleri için gerekli düzenlemeleri kolayca yapabilmeleri ve özellikle alt ekstremite amputasyonları için yürüme mesafesinin kısa olmasına bağlı olduğu düşünüldü. Nissen ve arkadaşları da bizim sonuçlarımızla uyumlu olarak en yüksek mobilite düzeyini yaşam alanındaki mobilite olarak bulmuşlardır fakat en düşük mobilite düzeyini toplum içinde mobilite olarak bulmuşlardır (16). Normal yaşama yeniden katılımın psikososyal uyum, aktivite kısıtlaması, protez ile memnuniyet ile ilişkili olduğu bulundu. Bu, normal yaşama TURKISH JOURNAL OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION 2014; 25(3) 15

16 Amputasyondan Sonra Normal Yaşama Yeniden Katılım Sürecinin Yaşam Kalitesi Ve Fonksiyonel Düzey İle İlişkisinin İncelenmesi yeniden katılımın amputasyona psikososyal uyum ve fonksiyonel düzey arttıkça arttığını gösterir. Kişinin yaşamı üzerinde fiziksel, psikolojik ve sosyal açılardan büyük problemler yaratan amputasyon sonrasında, yapay bir uzuvdan elde edilen memnuniyet düzeyi, sağlıkla ilgili yaşam kalitesini de doğrudan ilgilendirmektedir. Protez, kullanıcı kişinin uzvunun yerine geçecek bir araç olduğu için protez ile memnuniyet düzeyi büyük önem taşımaktadır (23). RNLI skorları ile genel sağlık durumu algısı ve genel fiziksel kapasite algısı arasında ilişki bulundu. Genel sağlık durumu ve genel fiziksel kapasitesi daha iyi olanların normal yaşama yeniden katılım düzeyinin daha yüksek olduğu görüldü. Çalışmamızda, Türkiye de yapılan diğer çalışmalarla uyumlu olarak en fazla travmatik sebepli amputasyonlar ve major amputasyonlar içinde en fazla diz altı amputasyonlar yer almaktaydı (24,25). Diğer sebeplerle ve seviyelerde amputasyon geçirmiş kişilerin sayısının daha az olması, amputasyon sebebinin normal yaşama yeniden katılıma etkisini değerlendirmeyi zorlaştırmaktadır. Nissen ve arkadaşlarının bulgularına uyumlu olarak olguların medeni durumlarına göre evli ve bekarlar arasında ve cinsiyetlere göre RNLI skorlarında anlamlı fark bulunmamıştır (16). Çalışmaya katılan olguların genç olması, ek hastalıklarının bulunmaması ve dolayısıyla günlük yaşam aktivitelerini sürdürmek için bir desteğe ihtiyaç duymamaları evli ve bekarlar arasında fark çıkmamasını açıklayabilir. Çalışmaya katılan bireylerde lise ve üstü eğitim düzeyine sahip olanların normal yaşama yeniden katılım düzeylerinin daha iyi olduğu görüldü. Eğitim seviyeleri yüksek olan kişilerin entelektüel düzeyleri yüksek, yaşama bakış açıları daha farklı olduğundan, ayrıca sosyal hayatta ve iş hayatında aktif olma olanakları daha fazla olduğundan dolayı normal yaşama yeniden katılım oranlarının daha yüksek düzeyde olduğunu düşünmekteyiz. Çalışmada güdük ağrısı olmayanların RNLI günlük fonksiyonlar alt skalası ve toplam skorlarının daha iyi olduğu görüldü. Bu sonuç güdük ağrısının normal yaşama yeniden katılımı kısıtladığını göstermektedir. Güdük ağrısının mobilite ve rehabilitasyona olumsuz etkileri sonucunda aktivite kısıtlaması meydana gelir (26). Aktivite kısıtlaması normal yaşama yeniden katılımın kısıtlanmasını da beraberinde getireceği için, güdük ağrısı rehabilitasyon sürecinde üzerinde durulması gereken bir konudur. Fantom ağrısı ampute rehabilitasyonunu etkileyen postoperatif komplikasyonlardan biridir (27). Amputasyondan sonra sık görülen fantom ağrısının psikososyal uyum sürecine olumsuz etkileri saptanmıştır (28). Çalışmamızda, fantom ağrısı olanlarda RNLI skorlarının daha kötü olduğu gözlendi. Bu sonuç, fantom ağrısının normal yaşama yeniden katılımı kısıtladığını göstermesi bakımından önemlidir. Amputasyondan sonra rehabilitasyon alanlarla almayanların RNLI skorları arasında rehabilitasyon alanlar lehine fark bulunması ampute rehabilitasyonunun amputelerin normal yaşama yeniden katılımı için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Çalışmamıza katılan olguların %40 ının hiç rehabilitasyon almadığı belirlendi. Bu oranın bu kadar yüksek olmasının ampute rehabilitasyonu hizmeti veren merkezlere ulaşım zorluğundan kaynaklandığını düşünmekteyiz. Bu bağlamda ülkemizde ampute rehabilitasyonu hizmetlerinin yaygınlaştırılması amputasyondan sonra normal yaşama yeniden katılım düzeyinde artış için önemlidir. Amputasyondan sonra çalışanlarla çalışmayanların RNLI alt bölümleri ve toplam skorları arasında fark olmadığı saptandı. Amputasyondan sonra çalışmayanların aylık gelir ortalamasının günlük yaşamı sürdürebilmek için yeterli olabileceğinden dolayı amputasyondan sonra çalışıp çalışmamanın RNLI skorları arasında fark bulunmamış olabileceğini düşünmekteyiz. Amputasyon cerrahisi geçirmiş kişilerin normal yaşama yeniden katılım düzeyleri arttıkça yaşam kaliteleri de artmaktadır. Amputelerin fonksiyonel düzeylerinin daha iyi olması normal yaşama yeniden katılım düzeyini artıracağından dolayı amputelerin fonksiyonel açıdan daha iyi olmalarını sağlayan postoperatif ampute rehabilitasyonuna önem verilmesi gerektiğini düşünmekteyiz. KAYNAKLAR 1. Barwell JGP. Outcomes in lower limb amputation following trauma: A systematic review and meta-analysis. Injury, Int. J. Care Injured. 2011;42: TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ 2014; 25(3)

17 Demirdel S, Bayramlar K. 2. Ziegler-Graham K, MacKenzie EJ, Ephraim PL, Travison TG and Brookmeyer R. Estimating the prevalence of limb loss in the United States: 2005 to Arch Phys Med Rehabil 2008;89(3): Esquenazi A. Amputation rehabilitation and prosthetic restoration. From surgery to community reintegration. Disabil Rehabil. 2004;26: Mackenzie EJ, Bosse MJ, Castillo RC, Smith DG, Webb LX, Kellam JF, ve ark. Fuctional outcomes following trauma- related lower extremity amputation. J Bone Joint Surg Am. 2004;86: Sinha R, Heuvel WJA. A systematic literature review of quality of life in lower limb amputees. Disabil Rehabil. 2011;33(11): Sinha R, Heuvel WJA, Arokiasamy P. Factors affecting quality of life in lower limb amputees. Prosthet Orthot Int. 2011;35: Dajpratham P, Tantiniramai S, Lukkapichonchut P, Kaewnaree S. Factors Associated with Vocational Reintegration Among the Thai Lower Limb Amputees. J Med Assoc Thai. 2008;91(2): Schoppen T, Boonstra A, Groothoff JW, van Sonderen E, Goeken LN, Eisma WH. Factors related to successful job reintegration of people with a lower limb amputation. Arch Phys Med Rehabil. 2001;82: Kohler F, Cieza A, Stucki G, Geertzen J, Burger H, Dillon MP, Schıappacasse C, Esquenazi A, Kistenberg RS, Kostanjsek N. Developing Core Sets for persons following amputation based on the International Classification of Functioning, Disability and Health as a way to specify functioning. Prosthet Orthot Int. 2009;33(2): Miller WC, Deathe AB, Speechley M, Koval J. The influence of falling, fear of fallig, and balance confidence on prosthetic mobility and social activity among individuals with a lower extremity amputation. Arch Phys Med Rehabil. 2001;82(9): Deans SA, Mcfadyen AK, Rowe PJ. Physical Activity and quality of life: A study of a lower-limb amputee population. Prosthet Orthot Int. 2008;32(2): Algun C. Ortez ve Protez Kullanan Hastalarda Rehabilitasyon. Öztek Matbaası; Lusardi MM, Nielsen CC. Orthotics and Prosthetics in Rehabilitation. Saunders Yayınları; Fernández A, Isusi I, Gómez M. Factors conditioning the return to work of upper limb amputees in Asturias, Spain. Prosthet Orthot Int. 2000;24: Demirdel S, Bayramlar K. Amputelerde Normal Yaşama Yeniden Katılım İndeksinin (RNLI) Türkçe Versiyonunun Güvenirliği ve Geçerliği, Uluslararası Katılımlı 8. Ulusal Protez-Ortez Kongresi, Eylül 2012, Manavgat-Antalya. Kongre Kitapçığı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 2012, p Nissen SJ, Newman WP. Factors influencing reintegration to normal living after amputation. Arch Phys Med Rehabil. 1992;73: Davis AM, Devlin M, Griffin AM, Wunder JS, Bell RS. Functional outcome in amputation versus limb sparing of patients with lower extremity sarcoma: a matched casecontrol study. Arch Phys Med Rehabil. 1999;80: Koçyiğit H, Aydemir Ö, Fişek G, Ölmez N, Memiş A. Kısa Form-36 (KF-36) nın Türkçe versiyonunun güvenilirliği ve geçerliliği. İlaç ve Tedavi Derg. 1999;12: Başaran S, Güzel R, Sarpel T. Yaşam kalitesi ve sağlık sonuçlarını değerlendirme ölçütleri. Romatizma. 2005;20(1): Pehlivan S, Ovayolu Ö, Ovayolu N, Pehlivan Y, Onat AM. Romatolojik sorunu olan hastalarda yaşam kalitesi ve bazı semptomlarla ilişkisi. Gaziantep Tıp Derg. 2010;16(1): Topuz S, Ülger Ö, Yakut Y, Şener FG. Reliability and construct validity of the Turkish version of the Trinity Amputation and Prosthetic Experience Scales (TAPES) in lower limb amputees. Prosthet Orthot Int. 2011;35: Gallagher P, MacLachlan M. The development and psychometric evaluation of the Trinity Amputation and Prosthesis Experience Scales (TAPES). Rehabil Psychol. 2000;45: Şimşek İE, Şener G, Yakut Y. Unilateral alt ekstremite amputelerinde Protez Memnuniyeti Anketi nin Türkçe güvenirliği ve geçerliği: pilot çalışma. Fizyoter Rehabil. 2010;21(2): Ege R. Ayak ve ayak bileği sorunları. Ankara: Türkiye Rehabilitasyon Vakfı, 1997; p Aygan İ, Tuncay İ, Tosun N, Vural S. Amputasyonlar: Nedenleri ve seviyeleri. Artroplasti artroskopik cerrahi. 1999;10(2): Horgan O, Machlachlan M. Psychosocial adjustment to lower-limb amputation: A review. Disabil Rehabil. 2004;26: Bayramlar K, Halis S. Fantom ağrısı olan ve olmayan diz altı amputelerde eklem pozisyon hissinin karşılaştırılması: Pilot çalışma. Fizyoter Rehabil. 2008;19(2): Mosaku KS, Akinyoola AL, Fatoye FO, Adegbehingbe OO. Psychological reactions to amputation in a sample of Nigerian amputees. Gen Hosp Psychiatry. 2009;31:20-4. TURKISH JOURNAL OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION 2014; 25(3) 17

18 Taş S, Baki A, Erdoğanoğlu Y, Akbaş E, Kınıklı Gİ, Erden Z, Yiğiter Bayramlar K, Diz Osteoartrit Şiddetinin Yürüyüşün Kinematik Parametreleri Üzerine Etkileri, Turk J Physiother Rehabil. 2014; 25(3):????????? ARAŞTIRMA MAKALESİ Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi (3)??? Serkan TAŞ 1 Aysun BAKİ 1 Yıldız ERDOĞANOĞLU 2 Eda AKBAŞ 3 Gizem İrem KINIKLI 4 Zafer ERDEN 4 Kezban YİĞİTER BAYRAMLAR 5 Geliş Tarihi: (Received) Kabul Tarihi: (Accepted) İletişim (Correspondence): Serkan TAŞ, Uzm. Fzt.,Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı, Ankara, TÜRKİYE e-posta: serkan.tas@hacettepe.edu.tr İş Tel. No: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı, İş Tel. 2 Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü 3 Bülent Ecevit Üniversitesi Zonguldak Sağlık Yüksekokulu Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, 4 Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, 5 Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Gaziantep DİZ OSTEOARTRİT ŞİDDETİNİN YÜRÜYÜŞÜN KİNEMATİK PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİLERİ ÖZ Amaç: Bu çalışmanın amacı, diz osteoartritli bireylerin yürüyüşünde, hastalığın progresyonu içerisinde meydana gelen değişikliklerin 3-boyutlu yürüme analizi sistemleri ile araştırılıp sağlıklı bireylerle karşılaştırılmasıydı. Yöntemler: Çalışma gruplarına, Kellgren-Lawrence radyolojik skalasına göre Evre I-II ve III bilateral diz osteoartrit tanısı olan yaşları arasında (54.02±6.58) toplam 45 birey (36 kadın, 9 erkek), sağlıklı kontrol grubuna yaşları arasında (53.21±4.42) 14 sağlıklı birey (12 kadın, 2 erkek) dahil edildi. Çalışmaya dahil edilen bireylerin yürüyüşleri, 6 infrared kamera ve 2 kuvvet platformundan oluşan Vicon Yürüme Analizi Sistemleri ile değerlendirildi. Sonuçlar: Sallanma fazında diz fleksiyon ve total diz fleksiyon hareket açıklığı parametrelerinde, Evre II ve III gruplarının değerlerinin kontrol grubunun değerlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde azaldığı bulundu (p<0.008). Yürüme hızı parametresinde Evre III grubunun değerleri, Evre I ve kontrol grubuna göre, Evre II grubunun değerleri ise kontrol grubunun değerlerine göre belirgin azalma gösteriyordu (p<0.008). Çift adım uzunluğu parametresinde ise Evre III grubunun değerlerinin Evre I ve kontrol grubuna göre azaldığı bulundu (p<0.001). Tartışma: Diz osteoartritli hastalarda bulunan en belirgin kinematik değişiklikler sallanma fazında diz fleksiyon açısı, yürüme hızı ve çift adım uzunluğundaki azalmaydı. Bu değişikliklerin osteoartritin şiddetindeki artmaya bağlı olarak belirginleştiği görüldü. Sallanma fazında diz fleksiyon açısındaki azalmanın önemli bir nedeninin yürüme hızındaki azalma olduğu düşünüldü. Anahtar Kelimeler: Osteoartrit; diz; yürüme; biyomekanik. RESEARCH ARTICLE EFFECTS OF KNEE OSTEOARTHRITIS SEVERITY ON GAIT KINEMATIC PARAMETERS ABSTRACT Purpose: The aim of this study was to investigate gait differences via 3-D gait analysis system through osteoarthritis progression in patients with knee osteoarthritis and compare the results with healthy individuals. Methods: According to Kellgren-Lawrence radiologic classification Grade I-II and III, total 45 patients (mean age: 54.02±6.58 years) with (aged between years) bilateral knee osteoarthritis (female:36, male:9) and 14 (aged between years) healthy individuals (mean age: 53.21±4.42 years; female:12, male:2) participated in the study. Gait analysis was performed via Vicon Gait Analysis System consisted of 6 infrared cameras and 2 force platforms. Results: Knee flexion during swing phase and total knee flexion range of motion parameters were statistically lower in Grade II and III groups than controls (p<0.008). Gait speed parameter was significantly slower in patients with Grade III group than Grade I and control groups. In addition, gait speed parameter was lower in Grade II than control groups (p<0.008). There was significant decrease in stride length parameter in Grade III group than Grade I and control groups (p<0.001). Discussion: Distinctive kinematic changes were decrease in knee flexion angle during swing phase, gait speed and stride length parameters in patients with knee osteoarthritis. These variations were obvious accompanying with the severity of osteoarthritis. The possible reason for decrease in knee flexion angle during swing phase was thought decrease in gait speed. Keywords: Osteoarthritis; knee; gait; biomechanical 18 TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ 2014; 25(3)

19 Taş S, Baki A, Erdoğanoğlu Y, Akbaş E, Kınıklı Gİ, Erden Z, Yiğiter Bayramlar K. GİRİŞ Eklem kartilajının progresif yıkımı ile karakterize dejeneratif bir hastalık olan osteoartrit (OA), özellikle diz eklemi gibi yük taşıyan eklemlerde görülmektedir (1). Diz OA sının klinik belirtilerinden olan ağrı, eklem sertliği, eklem hareketi, kas kuvveti ve nöromusküler kontroldeki azalma yürüyüşün kinetik, kinematik ve zaman mesafe parametrelerinde değişikliklere neden olabilmektedir (2-12). Diz OA progresyonu boyunca yürüyüşün kinematik parametrelerindeki değişikliklerin literatürdeki birçok çalışma tarafından araştırma konusu olduğu görülmektedir. Bu çalışmalarda, diz OA lı hastalarda OA şiddetinde artmayla birlikte, diz ve kalça fleksiyonunda azalma, gövde lateral salınımlarında, kalça adduksiyon ve ayak plantar fleksiyonunda artma gibi kinematik parametrelerde, yürüme hızında, tempo ve çift adım uzunluğunda azalma, duruş fazı uzunluğundaki artma gibi yürüyüşün zaman-mesafe parametrelerindeki değişiklikler ortaya konulmaktadır (5-10). Literatürde yapılan çalışmalarda belirtilen bu değişiklikler diz OA lı hastalarda görülen ağrı, eklemdeki dejeneratif değişiklikler, yürüme stabilitesi kaybı, fonksiyonel bozukluk ve nöromüsküler kontroldeki azalma ile ilişkilendirilmiştir (2-12). Diz OA progresyonu boyunca yürüyüşün kinematik parametrelerindeki değişiklikler konusunda uluslararası birçok çalışma olmakla birlikte, bu konuda ülkemizde 3-boyutlu yürüme analizi sistemlerinin kullanıldığı ve yürüyüşün kinematik parametrelerindeki değişikliklerin osteoartrit şiddetiyle ilişkilendirildiği çalışmaların oldukça yetersiz olduğu gözlenmiştir. Ülkemizde diz OA lı hastalarda 3-boyutlu yürüme analizi sistemleri kullanılarak yapılan çalışmalarda daha çok uygulanan tedavinin etkinliğinin araştırıldığı görülmektedir (13-16). OA dünya çapında en sık görülen eklem hastalığıdır ve özellikle ağrı ve özürlüğe neden olan büyük bir toplumsal sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır (1,17,18). Bu nedenlerden dolayı diz OA lı hasta grubu fizyoterapi ve rehabilitasyon kliniğine başvuran hastaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Diz OA progresyonu içerisinde meydana gelen biyomekaniksel değişiklikler ile birlikte yürüyüşün kinematik parametrelerinde meydana gelen değişikliklerin anlaşılması ve ortaya çıkardığı kompansatuar mekanizmaların bilinmesi, uygulanacak tedaviye karar verme konusunda önemli bilgiler sağlayabilir. Bu çalışmanın amacı diz OA lı bireylerde, diz OA şiddetindeki artışa paralel olarak, yürüyüşün zaman mesafe parametreleri ile pelvis, kalça, diz ve ayak bileği ekleminin kinematik parametrelerinde ortaya çıkan değişikliklerin 3-boyutlu yürüme analizi sistemleri kullanılarak araştırılması ve sağlıklı bireylerle karşılaştırılmasıdır. YÖNTEMLER Bu çalışmaya, Hacettepe Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Polikliniği ne ayaktan gelerek, öykü, muayene ve radyolojik değerlendirmelerle bilateral diz OA tanısı konulan yaş aralığında (54.02±6.58) olan 36 kadın, 9 erkek toplam 45 diz OA lı birey dahil edildi. Radyolojik sınıflandırması Kellgren Lawrence (KL) ın radyolojik sınıflandırma sistemine göre yapılan, I, II ve III üncü evrelerde diz OA sına sahip bireyler çalışmaya alındı. Çalışmaya KL sınıflandırmasına göre bilateral olarak aynı radyolojik evreye sahip diz OA lı bireyler dahil edildi. Çalışmaya katılan diz OA lı bireylerin; 14 ü Evre I, 16 sı Evre II, 15 i ise Evre III şiddetinde diz OA şeklinde dağılım gösterdi. Kontrol grubu yaşları arasında (53.21±4.42) olan 12 kadın, 2 Tablo1. Çalışmaya katılan bireylerin demografik özellikleri Sağlıklı Grup Diz OA Grubu Evre I Evre II Evre III p Yaş (yıl) 53.21± ± ± ± Boy (m) 1.60± ± ± ± Kilo (kg) 73.21± ± ± ± VKİ (kg/m 2 ) 28.68± ± ± ± Cinsiyet Kadın Erkek p: Kruskal Wallis testi ( 4 Grubun Karşılaştırması); VKİ: Vücut Kitle İndeksi TURKISH JOURNAL OF PHYSIOTHERAPY AND REHABILITATION 2014; 25(3) 19

20 Diz Osteoartrit Şiddetinin Yürüyüşün Kinematik Parametreleri Üzerine Etkileri Tablo 2. Yürüme analizine ait kinematik parametrelerinin karşılaştırılması Değerlendirilen Parametreler Sağlıklı Diz OA Grubu Grup Evre I Evre II Evre III p Duruş Fazında Pelvik Tilt 12.71± ± ± ± Sallanma Fazında Kalça Fleksiyonu 32.36± ± ± ± Topuk Kalkışı Fazında Kalça Ekstansiyonu 11.93± ± ± ± Sagital Düzlem Total Kalça Eklemi Hareket Açıklığı 44.29± ± ± ± * Topuk Kalkışı Fazında Diz Fleksiyonu 1.93± ± ± ± Sallanma Fazında Diz Fleksiyonu 54.57± ± ± ± * Total Diz Fleksiyon Hareket Açıklığı 52.64± ± ± ± * Sallanmanın Başı Fazında Ayak Bileği Plantar Flk 14.50± ± ± ± Topuk Vuruşu Fazında Ayak Bileği Dorsi Flk 0.70± ± ± ± Topuk Kalkışı Fazında Ayak Bileği Dorsi Flk 13.29± ± ± ± Sagital Düzlem Total Ayak Bileği Hareket Açıklığı 27.79± ± ± ± Orta Duruş Fazında Ayak Açısı 10.64± ± ± ± Duruş Fazı Uzunluğu (%) 62.27± ± ± ± Çift Adım Uzunluğu (mt) 1.21± ± ± ±0.09 <0.001* Yürüme Hızı (m/sn) 1.13± ± ± ±0.13 <0.001* *P 0.05; Kruskal Wallis testi ( 4 Grubun Karşılaştırması) erkek olmak üzere toplam 14 sağlıklı bireyden oluşuyordu. Çalışmaya, alt ekstremite cerrahisi ve majör travma öyküsü bulunmayan, tendinopati, bursit, ligament ve menisküs yaralanmaları gibi ortopedik diz yaralanmaları olmayan, yürüyüşünü etkileyebilecek nörolojik veya kardiyopulmoner bir hastalığı olmayan, alt ekstremitede belirgin postüral bozukluğu olmayan, ciddi işitme, görme ve konuşma bozukluğu ile alt ekstremitede diğer eklemleri ilgilendiren osteoartrit, gut, romatoit artrit gibi romatizmal hastalığı bulunmayan bireyler dahil edildi. Çalışmanın yapılabilmesi için Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu ndan gerekli izin ve onay alındı (Kayıt Numarası: HEK 12/83). Çalışma, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu nca ön görülen aydınlatılmış onam formunu kabul eden bireylerde yapıldı. Yürüme Analizi: Yürüme analizi kayıtları Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Yürüme Analizi Laboratuvarı nda yapıldı. 8x4 metre yürüme yoluna sahip olan bu laboratuvarda veriler, yüksek hızlı 6 adet 50 Hz JAI (Java Advanced Imaging) kızılötesi dijital kamera ve iki adet kuvvet platformu (Bertec Force Plate, USA) kullanılarak toplandı. Diz OA lı bireylerin yürüme analizi ile değerlendirilmesi aynı fizyoterapist tarafından yapıldı. Tablo 3. Dört grubun Kruskal Wallis Testi sonucunda istatistiksel fark bulunan parametrelerde ikili karşılaştırma sonuçları Sağlıklı- Sağlıklı- Sağlıklı- Evre I-II Evre I-III Evre II-III Evre I Evre II Evre III p p p p p p Sagital Düzlem Total Kalça Eklemi Hareket Açıklığı * Sallanma Fazında Diz Fleksiyonu * 0.001* Total Diz Fleksiyon Hareket Açıklığı * 0.007* Çift Adım Uzunluğu <0.001* <0.001* Yürüme Hızı * <0.001* <0.001* *p<0.008; Mann Whitney U testi (2 Grubun Karşılaştırılması) 20 TÜRK FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON DERGİSİ 2014; 25(3)