İzmir Türk Musevileri e-haber Bülteni Revista Digital de los Judios Turkanos de İzmir. DIYAL o G. Adalet. İçindekiler

Transkript

1 İzmir Türk Musevileri e-haber Bülteni Revista Digital de los Judios Turkanos de İzmir DIYAL o G Mart - Nisan Dürüstlük Adalet Barış Gitmek istediğiniz başlığın üstüne tıklayarak gidebilirsiniz. İçindekiler bölümüne dönmek için sayfa sonlarındaki ok'u tıklayınız. İçindekiler Bülten sayfaları, bir A4 sayfada alt alta iki A5 olarak düzenlenmiştir. Ekranınızın görünüm yüzdesini bir A5 e ayarlamanız halinde "PgUp / PgDn" tuşları ile sayfalar arasında kolaylıkla gezinebilirsiniz. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İÇİNDEKİLER Merhaba HABERLER İçimizden Aramızdan Ayrılanlar KURUMLARIMIZDAN Liga Sunday School İyi Niyet Beth Hayim Karataş Hastanesi İZMİR E İZ BIRAKANLAR Alber Alazraki - Sarit Bonfil SEKSION EN LADINO El Kantoniko de Rachel - R.A.Bortnick İmajes del Viejo İzmir - R.A.Bortnick 039- Yehuda ke Dize - Yehuda Hatsvi Rekuerdos de Roz - Roz Kohen Drohobyczer D aki D aya - Eliz Gatenyo Un Ramo de Versos - Haim Vitali Sadacca Kantoniko de Buenos Aires - G.T. de Ryba Haim Vidal Sephiha - Trenos de la Meduza Robert Cohen - Me kema! Neil Cikurel - Miel con Canela Ben Becker - Five Months in İzmir BİZDEN BİRİ Prof.Dr. İzak Kaya - Sarit Bonfil KÖŞE YAZILARI Baş Yazı - Rafael Algranati Derinlik Mi-draş İtzhak - Rav İsak Alaluf 082- Kronometre - İvo Molinas Uzak Yakın - Selim Amado Çağrışımlar - Avram Ventura One Minute I - Avram Aji Yansımalar - Raşel Rakella Asal Sabetay Sevi'nin Ardından - Gad Nassi Açı - David Enriquez One Minute II - Avram Aji Yaşam Koçunuz - Violet Alalof Yahudilik Felsefesi - Yisahar Aaron İzak Astroloji - Beki Baron Görüş - Daniel Levi İskele - İsrael Benyakar EskiYeni - Moris Şaul GENÇ GÖRÜŞ Natan Abulafya Şoşi Kohen Rozi Alaluf 142- Ben Becker PAYLAŞALIM, GÜÇ ALALIM BİLİYOR MUYUZ? - Bet Amikdaş ÇOCUKLAR - Marifetli Çocuk KONUŞAN RESİMLER - Selim Bonfil EKONOMİ - Ekonomi Ne Kadar Sıcak? BİZİM KÜRSÜ Süleyman Doğu Avram Hasan OKUR İLETİLERİ Sami Azar Cherly Smith Sami Barki BASINDAN SEÇMELER 179- Virna Banastey - Şalom Ludger Kazmierczak - Deutche Welle Sedat Ergin - Hürriyet Egemen Bağış Hasan Cemal - Milliyet Sedat Ergin - Hürriyet Ali Bayramoğlu - Yeni Şafak Vatan Ali Bayramoğlu - Yeni Şafak Hasan Cemal - Milliyet Ali Bayramoğlu - Yeni Şafak Haber Vaktim Gerçek Gündem Kıbrıs Postası İlber Ortaylı - Milliyet İzmir Sanat Etkinlikleri 225 -Bu Sayının Sözü Gitmek istediğiniz başlığın üstüne tıklayarak sayfasına gidebilirsiniz. Bu sayfaya dönmek için sayfa sonlarındaki ok'u tıklayınız

2 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Merhaba Değerli İzmirliler, Yayın Yönetmeni Daha iyi ve güzele ulaşabilmek için, fikir ve görüşlerin özgürce tartışılabileceği tarafsız ve demokratik bir platform oluşturmak, DIYALoG un ana görevlerinden biridir. Bu amaçla, ilk sayımızdan bu yana olduğu gibi DIYALoG un sütunları, görüş ve düşüncelerini dile getirmek isteyen toplumumuzun her mensubuna sonuna kadar açıktır. Unutulmaması gereken; birçok yayın kurumunda olduğu ve bültenlerimizin son sayfasında açıkça belirtildiği gibi, yazıların sorumluluklarının yazarlarına ait olduğudur. Değerli Okurlarımız, Birleşmiş Milletlerin 27 Ocak tarihini Uluslararası Yahudi Soykırımını Anma Günü ilan etmesi üzerine, Alaadin Projesi kapsamında bu yıl ilk kez Auschwitz de düzenlenen etkinlikler, tüm dünya basınında oldukça ses getirdi. Türkiye den törenlere katılan çok sayıda basın mensubunun gazetelerinin köşelerinde dile getirdikleri izlenimlerini bu sayımızın Basından Seçmeler bölümünde bulabilirsiniz. Okumanızı öneriyorum!.. Türkiye nin de dahil olduğu 104 ülkenin onayı ile kabul edilen bu önemli günün anısına, önümüzdeki yıllarda İstanbul da olduğu gibi İzmir de de etkinlikler düzenlenmesini umuyoruz. DIYALoG Yayın Ekibi adına hepinizin Purim bayramını kutluyor, sağlık ve mutluluklar diliyorum. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Haberler Karataş Hastanesi nin Bilgilendirme Toplantısı Karataş Hastanesi Yönetim Kurulu, 22 Şubat 2011 Salı akşamı Liga salonlarında cemaat üyelerine bir bilgilendirme toplantısı düzenledi. Açış konuşmasını İzmir Cemaat Başkanı ve aynı zamanda Karataş Hastanesi Yönetim Kurulu Başkanı Jak Kaya yaptı. Bir evvelki yönetimin istifa etmesi ve yönetime başka aday bulunamaması üzerine, Cemaat Yönetim Kurulundan dört üye ile birlikte yönetimi devralmak mecburiyetinde kaldıklarını ifade eden Jak Kaya, bu zor görevi üstlenen ve kendisine destek olan çalışma arkadaşlarına teşekkür etti. Başkan yardımcısı Avram Sevinti, hastane yönetimini devraldıkları günden bu yana yapılan çalışmaları anlattı. Sürekli zarar eden ve oldukça yüklü bir borç içinde olan Karataş Hastanesi nin, yapılan çalışmalar ve alınan önlemlerle, zarar yerine kâr eden bir kurum haline getirildiğini, borçların azaldığını ve önümüzdeki dönemde hedeflerinin bu borcu sıfırlamak olduğunu ifade etti. Yönetim olarak orta veya uzun vadede ticari bir işletme olan hastanecilikten çıkma kararında olduklarını ifade eden Sevinti, kendilerine bu konuda gelen her türlü teklifi değerlendirmeye açık olduklarını anlattı. Toplantının asıl amacının, görevi devralmak durumunda kaldıkları toplantıda, zora düşülmesi halinde maddi yardımda bulunmayı vaad eden cemaat bireylerine teşekkür etmek olduğunu, bu vaadlerinin verdiği manevi destek ve motivasyon ile başarıya ulaşabildiklerini ifade ederek, katılanları 20 Mart tarihinde yapılacak olan Genel Kurula davet etti.

3 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İzmir Cemaat Başkanı Jak Kaya Şalom Sütunlarında Ester Yannier in Konuğu Oldu Şalom Gazetesi yöneticilerinden Ester Yannier in İzmir Cemaat Başkanımız Jak Kaya ile yaptığı söyleşi, Şalom un 16 Şubat tarihli yayınında tam sayfa yayınlandı. Soru cevap şeklinde gerçekleşen röportajda Başkan Jak Kaya, İzmir Yahudi Cemaatinin güncel durumu, kurumları ve sorunları hakkında geniş açıklamalarda bulundu. Yapılan röportaj özetle şöyle idi : Cemaat başkan ve yönetim kurulu seçimi ne zaman gerçekleşti? 28 Kasım 2010 Pazar günü İzmir Musevi Cemaati nin 3 yılda bir yapılan olağan Genel Kurulu, 103 cemaat üyemizin katılımı ile toplandı. Faaliyet raporu ve mali raporlar okunduktan sonra Yönetim Kurulu seçimlerine geçildi. Göreve yeniden talip olan eski yönetim kurulundan başka aday listesi var mıydı? Önce seçim sisteminden söz etmeliyim yılındaki Genel Kurul toplantısında alınan karar gereğince, seçimlerde liste sistemi getirildi. Amaç, aralarında fikir birliği olan ve uyumlu çalışma yapabileceklerini düşünen kardeşlerimizin, bir başkan adayının etrafında toplanarak aday listesi oluşturmaları ve seçimin bu listeler arasında tercih (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G kullanılmak sureti ile yönetim kurulunun belirlenmesi idi. Ancak 2004 ve 2007 seçimlerinde, oluşturduğumun dışında başka aday listesi çıkmayınca, liste sistemi kimi cemaat bireyleri tarafından eleştirilmeye başlandı. Bunun üzerine, Nisan 2010 da bir olağanüstü Genel Kurul toplantısı yaparak, sistemi yeniden gündeme getirdik. Ekseriyetle aynı sistemin devamına karar verildi. Kasım 2010 da, başka liste çıkmadı ve eski yönetim kurulu (küçük bir değişiklik ile) yeniden göreve talip oldu. 103 kişinin katılımı ile yapılan seçimde listemiz büyük bir çoğunlukla onaylandı. Başkanlığını yine benim üstlendiğim yeni yönetimde, Başkan Yardımcılığına Avram Abuaf, Saymanlığa Hayim Eskenazi, Sekreterliğe Mirey Eskenazi getirildiler. Yönetiminizin geçen dönem faaliyetlerinden biraz bahseder misiniz? Cemaatin alışılagelmiş rutin işleri, yani sinagogların bakım ve onarımlarının yapılması, dinî personelimizin sorunlarının çözümlenmesi, bayramlarımızın kutlanması, İstanbul dan hamursuz getirtilip tevzi edilmesi, kaşer et sağlanması aksatılmadan yerine getirildi. Her bayramda beş sinagogumuz ve ayrıca yaz mevsiminde Çeşme Sinagogu hizmete açıldı. Şaar Aşamayim Sinagogu nun çevre güvenlik tesisi tamamlandı. Ticaret Odası nda Türkiye Sinagogları Fotoğraf Sergisi Hahambaşı Rav İsak Haleva nın katılımı ile açıldı. Beth İsrael Sinagogu ndaki müzemiz sürekli ziyarete açık tutuldu. Aynı şekilde Havra Sokağı çevresinde bulunan ve geçmiş yıllarda onarılan tarihî sinagoglarımız sürekli olarak okullar, dernekler ve turistler tarafından ziyaret edildi. Beth İsrael Sinagogu nda, büyük topluma açık olarak, İzmir yerel yöneticilerinin ve protokolün de katılımı ile soprano Linet Şaul ve arkadaşının konseri büyük beğeni topladı. Böylece, bu güzel mekânımızın, sanat ve kültür faaliyetlerinde kullanılmasının yolu açıldı. Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Egemen

4 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Bağış İzmir Musevi Cemaati ni ziyaret etti. Bu ziyaretin bizlere çok büyük yararları olduğunu söyleyebiliriz. Zengin bir kültür mirasına sahip olan İzmir Cemaati, azalan bir cemaat Bu mirası korumak cemaat idaresine nasıl bir zorluk yaratıyor? İzmir Cemaati nin en önemli eksikliği, tüzel kişiliği olmaması. Maalesef, 1936 yılında, cemaatimizce beyanname verilmemesinden dolayı, vakıf oluşturulamadı ve değerli sinagoglarımızın mülkiyet sorunları halen devam ediyor. Öyle ki, kimisi İzmir Hahambaşılığı adına, kimisi Musevi Cemaati adına kayıtlı, kimisinin malik hanesi boş vs Bu tür bürokratik sorunlar, yapılması gereken restorasyonlara tadilatlara engel oluşturuyor. Çözüm konusunda İstanbul geçmiş dönem Cemaat Başkanı Silvyo Ovadya ile yine İstanbul hukukçuları Nedim Karako, Ester Zonana, Şemi Levi ile Ankara ya gittik. Vakıflar Genel Müdürlüğü yetkililerine sorunlarımızı anlattık. Bu vesile ile yardımcı olan, katkıda bulunan dostlarımıza teşekkür ediyorum. İstanbul Yahudi Cemaati idaresi ile ilişkileriniz ne durumda? Yukarıda da belirttiğim gibi, İstanbul yönetimi bize özellikle bürokratik ve hukuki sorunlarda her zaman yardımcı oluyor. Etkinliklerimizde de bizleri yalnız bırakmıyorlar. Bazı bayram kutlamalarını internet üzerinden canlı bağlantı sağlayarak kutluyoruz. İzmir e şohet ve moel hizmetleri için görevliler gönderiyorlar. Ayrıca, İzmir Başkanı kadrosundan Hahambaşılık Müşaviriyim ve bütün toplantılara katılıp yakın ilişki içinde olmaya çalışıyorum. Büyük ilgi de görüyorum. Yerel yönetim ile ilişkileriniz nasıl? Gerek Konak Belediyesi, gerek Büyük Şehir Belediyesi ve başkanı Aziz Kocaoğlu ile çok yakın ilişkilerimiz var. Bet İllel Sinagogu muzu ve eski Hahambaşı evinin restorasyonlarını (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G belediyelerimiz projelendirdiler. Uygulama aşamasına yakında geçilecek. Ayrıca, çeşitli münasebetlerde, başkanlarla bir araya gelip görüşüyoruz, yaptıkları toplantı ve panellere katılıyoruz. İl Emniyet Müdürlüğü, her etkinliğimizde, cemaate açık olan her havramızda bize ekip göndererek mekânlarımızın güvenliğini sağlıyor. Dünya tarih mirası sayılan sinagogların koruma altına alınması gibi bir çalışma söz konusu idi. Bu proje hayata geçirildi mi? Kiryati Vakfı ile müştereken yapmayı öngördüğümüz bu proje, yukarıda anlattığım sinagog hukuki sorunları nedeni ile yavaş ilerliyor. Geçtiğimiz günlerde, bu konuda çalışma yapacak olan İzmir Sefarad Kültürü Derneği kuruldu. Umuyorum 2011 yılında daha önemli adımlar atabileceğiz. Bu proje, tarihî 6 sinagogumuzu bir açık hava müzesi kompleksi kapsamında, bütünleştirerek, ülke ve dünya kültürü ile turizmine açmayı hedefliyor. İzmir Cemaat Kurumları çalışmalarını sürdürüyor Karataş Hastanesini, 2010 Nisan ından beri, önceki yönetimin istifasından sonra, başkanlığımda ve cemaat yönetiminden arkadaşlarımın katkısı ile yönetmeye çalışıyoruz. Yeni bir yapılanma ile zarar, yerini kâra bırakmaya başladı ve borçlarımız azalmaya başladı. Hastanemizin sorunlarında bize destek olan Cemaat Başkanı Sami Herman a, Onursal Başkan Bensiyon Pinto ya ve Or- Ahayim Hastanesi yönetim kuruluna şükranlarımızı sunuyoruz. *** Söyleşinin son kısmında İzmir deki kurumları tek tek ele alan Jak Kaya, bu kurumlarımızın yaptıkları hizmetler hakkında övgü dolu açıklamalarda bulundu.

5 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Show Dünyasının Yeni Yıldızı Can Bonomo müzik albümü ve Show Tv ekranlarında yayınlanan +18 adlı komedi Sit-Com ile adından söz ettiriyor. Renin Eliş - İzmir Sempatik kişiliği ile ekranların yeni yüzü olan Bonomo, DJ likle başladığı meslek hayatına, popülaritesini gitgide arttırarak devam ediyor. Kendisine başarılar diliyoruz. Güneş & Yaşar Bonomo çiftinin oğulları genç kardeşimiz Can Bonomo, piyasaya sürdüğü yeni (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İstanbullu Gençlerin İzmir Ziyareti Renin Eliş - İzmir yemeğinin ardından, Cumartesi günü dernek lokalinde tüm gün süren farklı konularda seminerler düzenlendi. İzmir Kültür Derneği, İstanbul Yıldırım ve Göztepe Derneklerinin ortak bir faaliyeti ile gençlerimiz, İstanbullu arkadaşlarını ağırladılar. Ocak ayının son hafta sonunda gerçekleşen bu organizasyon önce şehrimizi tanıtan bir turla başladı. Cuma akşamı hep birlikte yenen Şabat Yoğun geçen bir günün ardından, akşam saatlerinde gençler hep birlikte İzmir Kordon Boyu nun keyfini yaşadılar. Özellikle üniversite çağına gelen İzmirli gençlerimiz, eğitimlerini İstanbul'da sürdürmek istedikleri için bu buluşmalar gerçekten önemli. Bu şekilde oradaki yaşıtlarını tanıma, fırsatı bulmaktalar.

6 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Rıfat Bali nin Yeni Kitabı Tabutluklar, Sansaryan Han ve İki Emniyet Müdürü Balat Fırınları, Tabutluklar, Sansaryan Han. 1940'lı yıllara damgasını vurmuş bu üç deyim İkinci Dünya Savaşı yıllarında İstanbullu Yahudilerin, Turancılıkla suçlanan milliyetçilerin ve komünistlikle suçlanan solcuların korkulu rüyasıydı. "Balat fırınları" İstanbullu Yahudilerin ortak hafızasında "Naziler Türkiye'yi işgal ederse bizleri yakmak için Balat'ta fırınlar hazırlanmıştı" söylencesiyle yer etti. "Tabutluklar" ve "Sansaryan Han" ise gerek 1944 Türkçülük - Turancılık Davası'nda gözaltına alınan milliyetçi gençlerin, gerekse komünist faaliyetlerde bulunmakla suçlanan solcuların unutmaları mümkün olmayan işkence mekânları olarak hafızalarında yer etti. Dönemin İstanbul Emniyet Müdürleri Nihat Haluk Pepeyi ve halefi Ahmet Demir bu ortak hafızada yer alan aktörler. Bu araştırma selef-halef olan bu iki Emniyet Müdürünün mesleki hayatlarını anlatmakta. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Türk Yahudileri'nin En Büyük Sözlü Arşivi Bilge Eser Sabah Avrupa Yüzyılına Yahudi Tanıklığı çalışmasının Türkiye ayağını yürüten Osmanlı-Türk Sefarad Merkezi tarihe ışık tutuyor. Türk Yahudiler, hayatlarının en ince detaylarını anlatıyor. Merkezi Viyana'da bulunan Centropa adlı araştırma merkezi ile İstanbul'daki Osmanlı- Türk Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi, Türkiye'nin dört bir yanından Yahudiler'in yaşam öykülerini derliyor. Türk Yahudileri'nin en geniş sözlü arşivini yüzlerce fotoğraf da destekliyor. Yaklaşık 7 yıldır süren arşiv çalışmasında bugüne kadar yaklaşık 35 Yahudi ile görüşüldü. "Avrupa Yüzyılına Yahudi Tanıklığı" başlıklı araştırmada, 16 ülkeden özellikle 70 yaşın üzerindeki Yahudiler, hayatlarını en ince detayına kadar anlattı. Çalışmanın Türkiye ayağını yürüten Osmanlı - Türk Sefarad Merkezi'nin Genel Koordinatörü Karen Gerson Şarhon, "Yazılı arşivlerimizin büyük bir kısmı yandı. Bu söyleşilerle sözlü tarihe tanıklık ediyoruz" dedi. Türkiye'deki Yahudiler'in Avrupa'dakilerden farklı olduğuna dikkat çeken Şarhon, "Bizim topluluğumuzun çoğunluğunu Sefarad'lar oluşturuyor. Dünyada soykırımı yaşamamış tek cemaatiz. Hep iki hayat vardır; soykırım öncesi hayat, sonra sıfırdan başlamış hayat. Bu bizim için söz konusu değildi" şeklinde konuştu ARASI YAŞAM Proje fikrinin Centropa direktörü Edward Serotta'dan çıktığını dile getiren Şarhon, "Kendisi bir fotoğrafçı ve fotoğrafların gücüne çok inanıyor. Yahudi cemaatlerindeki 70 yaş üstü insanların hayat hikâyelerini dinlemek ve fotoğraflarla birlikte resmetmek istedi. Edirne, Kırklareli, Urfa, Çanakkale'den İstanbul'a gelen Yahudiler'le

7 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G konuştuk. Hedefim, İzmir ve Van'dan gelenlerle de konuşmak" ifadelerini kullandı. Şarhon şöyle devam etti: "İnsanların yaşam tarzlarını, şartlarını ve yaşam ayrıntılarını öğrenmek çok önemli. Hikâyeleri okuduğunuzda roman gibi hayatlar ortaya çıkıyor. Bizim için çok önemli olan, arasındaki yaşam şartları. Hem soykırım hem de savaşlar büyük acılar getirmiş. Herkese en ince detayına kadar sorduk. Su akar mıydı? Nasıl ısınırdınız? Tuvalet nasıldı? Gençler bunları hiç bilmiyor. Örneğin savaş zamanı erkeklerin birçoğu geri dönmedi. Çocuklarına bakmak için 1900'lerin başlarında kadınlar terzilik yaptılar; çeyizlerini ve altınlarını satarak geçindiler." "Peki Türkiye'deki Yahudiler'in en büyük acıları neler oldu?" diye sorduğumuzda, Kültür Merkezi Direktörü saymakla bitiremedi: "En büyük zorlukların başında 1934 Trakya olayları geliyor. Bu, Trakya'nın boşalmasına neden olmuş. 1942'deki Varlık Vergisi, çoğunluğu ekonomik olarak mahvetmiş arasında gayrimüslimlere yönelik bir olay olan 20 sınıf askerlik de felaketmiş. Diyelim ki arasında doğanların hepsi, babalarla oğulları gidiyor. Askere alıyorlar ama asker gibi değil, değişik üniformalar veriyorlar. Ardından bu kişileri yol yapımında kullanıyorlar. Erkeklerin hepsinin gitmesi çok büyük bir darbe vuruyor. Tabii ki 1955'teki 6-7 Eylül olaylarını unutmamak gerek. Rumlar'a yönelik olsa da Yahudileri de etkiledi." EN BÜYÜK ACI TRAKYA'DA Bu kadar acı yaşansa da Yahudi cemaatinin tamamen Türkiye'den ayrılmadığının altını çizen Şarhon, kişinin yaşadığı toprakları bırakmasının çok da kolay olmadığını söyledi. Şarhon şöyle devam etti: "Biz burada 500 yıldan fazladır yaşıyoruz. Tabii ki problemler var ama dünyanın her yerinde var. Sonuçta burası bizim ülkemiz. Topraklarınız insanın genlerine işliyor. Şehirden gitmek bile acı verirken ülkeyi değiştirmek büyük bir travma. Bugün bir Trakyalı'ya sorsanız topraklarını nostaljiyle anıyor." (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İsrail de İBRANİCE-TÜRKÇE SÖZLÜK Fiyatı 100 Şekel (yaklaşık 28.5 Dolar) olarak belirlenen sözlük, 15 Ocak ta İsrail'deki kitabevlerinin raflarında satışa sunulacak. Sözlüğün önsözünde İsrael Benyakar, çalışmalarındaki amacı "İbranice öğrenmek isteyenlere yardımcı olmak" diye aktardı. Benyakar, bu sözlüğün eksikliğini gidermeyi kendisine amaç edindiğini ve 2001 yılında çalışmalarına başladığını ifade etti. İsrail'deki Türkiyeliler Birliği'nin katkısıyla, uzun süredir üzerinde çalışmaları devam eden İbranice- Türkçe sözlük yayımlandı. Türkiye kökenli Yahudi İsrael Benyakar'ın bu alandaki eksikliği görerek başlattığı sözlük çalışmalarına, 2006 yılında elektrik mühendisi, şair ve tiyatrocu Yuda Siliki de katılmıştı. Benyakar ile Siliki'nin sözlüğü 16 binden fazla sözcüğü içeriyor. İlk yıl kelime biriktirdiğini, ancak böyle geniş kapsamlı bir sözlüğü tek başına hazırlamanın güçlüğüne de değinen Benyakar, Hayfa'dan Yuda Siliki'nin çalışmalarına katılmasının ardından, dilbilgisi uzmanı Amit Cohen'in de yardımıyla sözlüğü tamamlanma aşamasına getirdiklerini; Türkiyeliler Birliği'nin de basım ile ilgili sorunları çözmeyi üstlendiğini belirtti. Benyakar, "Artık İsrail eğitim dünyası ilk kez İbranice-Türkçe, Türkçe-İbranice sözlüğe kavuşmuştur" dedi.

8 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Libra Kitapçılığın Yeni Yayını Turkey s Jews 1984 yılında Amerikalı fotoğrafçı Laurence Salzmann, antropolog eşi Ayşe Gürsan-Salzmann ile birlikte Anadolu yu ve Trakya yı bir uçtan bir uca dolaştılar. Kaybolmaya yüz tutan sinagogları ve mezarlıkları fotoğrafladılar ve hayatta olan Yahudilerle konuştular. Geziden 25 yıl sonra yayınlanan bu kitapta yer alan insan ve mekânların çoğu artık hayatta ve ayakta değil. Bu nedenle kitap arşiv ve tarihi değer taşımakta. 17 Şubat 2011 Perşembe akşamı Rıfat Bali nin de katılımı ile İzmir de yaptıkları sunumla kitaplarını tanıtan Salzmann çifti, imzaladıkları kitapları ile birlikte gezi sırasında çekilen Türkiye Sefaradları: 500 Yıl belgesel filmin Türkçe altyazılı DVD sini de sundular. Kitabı sipariş etmek isteyenler info@librakitap.com.tr adresine başvurabilirler. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Kıssadan Hisse Hayatın Anlamı Hayatın anlamını kavramak için dünyayı dolaşmaya çıkan bir genç, gezdiği ülkelerden birinde ünlü bir bilgeyi ziyarete gitmişti. Gezgin genç, bilgenin yaşadığı evde, tüm duvarların kitaplarla kaplı olduğunu gördü... Fakat evi dikkatle gözden geçirdikten sonra, yerde bir kilim, duvar dibinde yatak olarak kullanılan bir sedir, ortada ise bir masa ve sandalyeden başka evde hiçbir eşyanın olmadığını gördü ve merakla sordu: - Neden hiç eşyanız yok? dedi. Bilge, bu soruya karşılık olarak kendi bir soru sordu gezgin gence: - Senin de yalnızca, sırtında taşıdığın küçük bir çantan var, yavrum dedi. - Peki, senin eşyaların nerede? Gezgin genç, kendini savunurcasına yanıtladı bu soruyu: - Ama görüyorsunuz... Ben yolcuyum!.. - Ben de öyle, yavrum" dedi ünlü bilge, hak verircesine gülerek: - Ben de öyle!.. - Koltuklarınız, kanepeleriniz, büfeleriniz... Onlar nerede?

9 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İÇİMİZDEN Renin Eliş / İzmir Astro & Eli Yüksek çiftinin Torun Sevinci Astro & Eli Yüksek çifti, torun sevincini yakınlarıyla İzmir Kültür Derneği çatısı altında paylaştı... Yüksek çifti, yaşamlarını İstanbul'da sürdüren evlatları Forti & Erol Nufusi çiftinin 4 Aralık 2010 tarihinde dünyaya gelen oğulları VİDAL'ın, İzmirli dostlarından gelen doğum tebriklerini Liga da kabul ettiler. DÜĞÜNLER Kamelya Güt & Semi Asal Esra Eskinazi & Nedim Şaul Nufüsi ve Yüksek ailelerini tebrik eder, Vidal'a sağlık, mutluluk dolu bir yaşam dileriz. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Aramızdan Ayrılanlar Rafael Roditi 30 Ocak 2011 Raşel Mizrahi 16 Şubat 2011 Röne Sadi 01 Mart 2011 Moiz Büberoğlu 03 Mart 2011 Mordoşe Kanyas 03 Mart 2011 Baruh Dayan Aemet!..

10 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Kurumlarımızdan Liga Değerli İzmirliler, Liga olarak geçtiğimiz iki ay boyunca faaliyetlerimiz yoğun bir tempo ile devam etmiştir. Tu Bişvat - Frutaz bayramını kutlamaları için derneğimizin yaptığı sepet ve talega lar İzmir de olduğu kadar İstanbul da da büyük beğeniyle karşılandı. Geçtiğimiz günlerde İstanbul dan gelen Dostluk, Yıldırım ve Göztepe Kültür dernekleri gençleri onuruna cuma akşamı yapılan Şabat yemeğinde İzmirli ve İstanbullu gençlerimiz biraraya gelerek bol bol eğlendiler. Gençlerimiz, seminerlerin, eğlence ve folklorun paylaşıldığı unutulmaz bir hafta sonu geçirerek dostluklarını pekiştirdiler. Astro ve Eli Yüksek çifti, torunlarının doğumunu kutlamak amacıyla derneğimizde düzenledikleri open house da dostları ve sevenleri ile bir araya geldiler. Yeni doğan bebeğe sağlıklı ve uzun bir ömür diliyoruz. Gençlerimiz ve Sunday School çocuklarımızla birlikte yaklaşan Purim bayramımızı neşe içinde kutlamak için hazırlıklarımız sürüyor. Pesah Bayramımız için de hazırlıklarımıza başladık. Dost ve akrabalarınıza göndermeniz için hazırlanacak olan bayramlık hediyeleri sizlere SMS mesajları ile ileteceğiz. Sağlıklı ve mutlu olmanız dileği ile... (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Sunday School İyi Niyet Değerli İzmirliler, Çocuklarımızla çalışmalarımız planlandığı şekilde başarı ile sürdürülmektedir. Perşembe ve Cuma akşamları bir araya geldiğimiz çocuklarımızla öncelikle tarihimizi, bayramlarımızı ve geleneklerimizi işliyor ve onların bu konularda bilgilenmeleri için olanca gücümüzle çalışıyoruz. Son dönemde, Liga ile birlikte gerçekleştireceğimiz Purim kutlamaların ağırlık verdik. Önümüzdeki günlerde sizlere SMS yolu ile duyurulacak Purim kutlamalarına katılarak bizlere destek vermenizi rica ediyoruz. İyi Niyet grubumuzun Berit, doğum, düğün, evlilik yıldönümü, bayram, bar-mitzva, bat-mitzva, sağlık, her türlü kutlama, başsağlığı için kart gönderimleri yapılmakta olup mezuza ve şabat mumu satışlarımız devam etmektedir. Yaklaşmakta olan Pesah bayramı için çalışmalarımız süratle devam etmekte olup bu sene yeni ürünlerle karşınızda olacağız. Büyük olasılıkla ürün tanıtımlarına Nisan ayı başında başlanacaktır. Gönlünüzden gelerek yapacağınız ufak bir yardımın ihtiyaçlı kişilere gideceğini ve onları mutlu edeceğini unutmayalım. Katkılarınınz için teşekkür ediyor, birlik ve beraberliğimizin hiçbir zaman bozulmamasını diliyoruz.

11 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Beth Hayim Karataş Hastanesi Değerli Kardeşlerimiz, Altındağ mezarlığındaki rutin çalışmalarımız geçtiğimiz iki ay boyunca devam etmiştir. Yeni gömü yeri için başlatılmış olan çalışmalar programa uygun şekilde sürdürülmektedir. Kış mevsiminin bitmesinden sonra her sene yapılan çevre temizliği ve bakım çalışmalarına tekrar başlanacaktır. Her fırsatta bizlere verdiğiniz maddi ve manevi desteklerinize teşekkür ediyor, hepinizin Purim Bayramını kutluyoruz. Değerli İzmirliler, Hastanemizin Olağan Genel Kurulu 20 Mart 2011 Pazar günü saat 11:00 Alsancak Şaar Aşamayim Sinagogunda gerçekleştirilecektir. Toplantı hakkında kesin bilgiler, zamanı geldiğinde SMS ve e-posta yolu ile siz değerli üyelerimize duyurulacaktır. Toplantıya katılarak sürdüreceğiniz manevi desteğe her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olduğunu lütfen unutmayın. Genel Kurulda hep bir arada olmak umudu ile saygı ve sevgilerimizi sunuyoruz. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Gülelim bu kurala uymak istedim! Polis: Otoyoldaki Teyze ABD'de 22 no'lu karayolunda, devriye görevi yapan bir otoyol polisi arabasından yolu izlerken bir araba görmüş. Bu aracı radarla incelemiş ve en az 50 km hızla gidilmesi gereken bu yolda aracın tam 22 km hızla gittiğini farketmiş. Bu araba yolu tıkıyormuş. Aracı durdurup sürücüyü uyarmaya karar vermiş. Aracın peşinden gidip aracı durdurmuş. Bir de ne görsün? Aracı kullanan çok yaşlı bir teyze. Aracın arkasındaki koltuklarda da çok korkmuş 3 tane yaşlı teyze daha var. Polisi görünce yaşlı sürücü endişeyle: - Polis bey,çok mu hızlı gidiyordum? Polis: -Hanımefendi,hızlı değil, tersine çok yavaş gidiyorsunuz ve bu tüm otoyol trafiğini etkiliyor! Radardan gördüğüm kadarı ile 22 km hızla gidiyorsunuz. Yaşlı teyze: -Ama otoyolun girişinde 22 yazıyordu ve ben de -Teyzeciğim; o 22 otoyolun numarası. Bu yolda en az 50 km hızla gitmelisiniz. Yaşlı teyze: -Tamam,bundan sonra hızlanacağım. Polis tam kendi arabasına gidreken,gözü yine arkada oturan, hiç konuşmayan ve çok korkmuş 3 yaşlı teyzeye kaymış ve sürücüye sormaya karar vermiş: -Teyzeciğim bir şey sorabilir miyim? Bu arkada oturanların nesi var? Çok korkmuş gözüküyorlar, sanki dillerini yutmuşlar gibi! Yaşlı teyze: -Valla ben de anlamadım, 250 no'lu karayolundan çıktıktan beri böyleler...

12 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İzmir e İz Bırakanlar Sarit Bonfil Alber Alazraki (1849 İzmir Paris) Alber Alazraki, uzun yıllar bankacılık ve bir dönem cemaat başkanlığı yapmış değerli bir isim. İyi bir bankacı olmasının yanında, edebiyat, felsefe ve müzik alanında kendini yetiştirdi, dürüstlüğü ve efendiliği ile toplumda saygın bir yer edindi. Kızı Katlin Şalom un anlatımından yola çıkarak derlediğimiz yaşam öyküsünde başarılı bir bankacı, şefkatli bir baba ile karşılaşmanın ötesinde, okuyarak kendini geliştirme disiplinine hayranlık duyacağınız gerçek bir entelektüele tanık olacaksınız. Alber Alazraki, 1912 yılında İzmir'de doğdu. Ailesindeki yedi kardeşin en büyüğü idi. İki kızkardeş ve beş erkektiler. Bir kardeşleri genç yaşta vefat etti. Orta halli bir aile ortamında büyüdü. Karşıyaka'da otururlardı. Babasının İzmir'de havra sokağında şarap imalatı yapan bir meyhanesi vardı. Adı Alazraki Şaraphanesi idi ve orada kaşer şarap satılırdı. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Alliance ortaokulunu bitirdi. Daha sonra ise çeşitli konularda kitap ve dergiler okumayı hobi edinerek kendini sürekli geliştirdi yaşlarında Alman Deutsch-Orient Bank'ın İzmir şubesinde çalışmaya başladı yılında Naziler iktidara geçince bankayı terk etmeye mecbur kaldı. Orada çalışmamasına rağmen, banka için ekonomik raporlar yazmaya devam etti yılında Rebeka Gomel ile evlendi ve bir kızları oldu Katlin. Daha sonra Ziraat Bankası nda uzun yıllar Kambiyo Müdürlüğü yaptı. O yıllarda, Ziraat Bankası tarafından, bir grup ile, birkaç aylığına Amerika'da Colombus/Ohio'ya bir bankacılık kursuna gönderildi. Ziraat Bankasından, Selanik Bankasının yeni İzmir şubesinin müdürlüğünü yapmak üzere ayrıldı. Geniş tecrübesi sayesinde İzmir ticaret ve bankacılık çevrelerinde tanınan ve takdir edilen bir kimseydi.

13 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Bilgisi, görgüsü ve tecrübesiyle cemaat yönetiminde de önemli hizmetleri oldu. Jozef Kohen den sonra 1972 den itibaren bir dönem cemaat başkanlığı yaptı. O günleri hatırlayanlar, önemli kararları çekinmeden alabilen aktif ve iddialı bir başkan olduğunu ama gerektiğinde özeleştiri yapmaktan kaçınmadığını söylüyor. Daha sonra başkanlığı Jozef Özel e devretti. Bankacılık yanında, İzmir'in tanıdık simalarından Sabri Korur ile sigorta şirketinde çalışırdı. Aralarında çok yakın bir işbirliği ve arkadaşlık vardı. Sabri Korur vefat ettiğinde Alber Alazraki işin başına geçen gelinine yardımcı olmaya devam etti ve böylece epey ileri bir yaşta bile kendisine hürmet eden ve onu sayan bir iş ortamında çalışma fırsatını buldu de eşini kaybetti. Nefes darlığı ve başka rahatsızlıkları ağırlaşınca tedavi görmek üzere (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Aralık 2000'de İsrail de yaşayan kızıyla birlikte İsrail'e gitti. Ancak dört gün sonra orada vefat etti. Alber Alazraki den geriye kalan anılar kah gülümsetip, kah hüzünlendirirken ortaya takdir edilesi bir insan portresi çıkıyor. KATLİN ŞALOM (kızı) Babam Alliance ortaokulunu bitirdikten sonra kendi kendini eğitmeye devam etti. Tam anlamıyla bir "self-made man" idi; en yüksek üniversite tahsili almış bir insanı aratmazdı. Fransızca ve

14 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İngilizce'den başka Italyanca, İspanyolca, Almanca ve Rumca da bilirdi. Bütün gün kitap okurdu. Anneme ve bana okuma aşkını o geçirmiştir. Her zaman koltuğunun yanında L'Express gazetesi vardı ve kendisi her türlü Fransızca dergiye abone idi. Piyano çalar, ayrıca bir Fransız gazetesine müzik kritikleri yazardı. Kudüs'te profesör olan kardeşi şöyle der: "Gerçi ben tarih profesörü oldum ve başka bir kardeşimiz de doktor oldu, fakat aramızda en başarılı ve en kültürlü olan Albert'dir. Babam çok zeki, güzel konuşan, çok geniş bilgisi olan bir insandı. İnsanların ilgisini çekecek şekilde konuşmayı bilirdi. Çok hisliydi fakat hislerini göstermemeye gayret ederdi. Sanıyorum ki gerçek hislerini yalnız bana gösterirdi. Ailesine çok bağlıydı, kardeşlerini çok sever ve onlarla gurur duyardı. Bir kısmı yüksek mevkilerde olan çok geniş arkadaş çevresi vardı. Çok güzel briç oynardı ve ustalar tarafından aranan bir partnerdi. İkinci Dünya Savaşı zamanında Milli İstihbaratta görevliydi. Çok duyarlı bir babaydı. Henüz küçük bir kızken gözlük takardım. Kompleksim olmasın diye bir gün bana her renkte 7-8 çift gözlük getirdi. Böyle beni düşünen bir babam olduğu için kompleksim gurura dönüştü. Küçüklüğümde benimle yalnız Fransızca konuşurdu. Başka dilde konuşsam cevap vermezdi. Böylece bana bir dil daha öğretmeyi başarmış oldu. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Onunla ilgili gülümseyerek hatırladığım birçok anı var. Ben Amerikan kız kolejindeyken yaramaz bir öğrenciydim. Bir gün komiklik olsun diye öğretmene "see you later, alligator" (timsah, sonra görüşürüz) dediğim için kolej müdiresi beni eve yolladı ve "yalnız annenle birlikte dön" dedi. Annem olanları babama anlatmamak için beni yengeme yolladı ve kendisi babama yemek verip beni tekrar okula getirecekti. Ama babam o gün filozofi yapmak halet-i ruhiyesinde idi. Anneme saatlerce bir kitap okudu ve onun hakkında açıklamalar yaptı. Annem babamı dinlemiyor ama çok ilgilenmiş gözüküyordu. "Katlin i okula geri almayacaklar" diye endişeliydi. Annem babamı işe yollayıncaya kadar akla karayı seçmişti. Babam ciddi bir insandı fakat hasta olup ateşi yükseldiğinde annemle bana çok yüksek sesle şarkılar söylerdi. Bir türlü susturamazdık. Bir gün arabamızla Çeşme'ye vardığımızda arabanın biraz yan durduğunu fark etti. Babam, "ben şimdi onu düzeltirim" dedi ve aracı kaldırmaya çalıştı. Tabii ki kaldıramadı ama belinde bir-iki kemik kırdı ve epey zaman alçıda kaldı. Çok salata severdi. "Ne yemek istersin?" diye sorulduğunda, her zaman "une bonne salade" olsun derdi ve gerisi onun için önemli değildi. Evlilik arifesinde genç bir delikanlıyken yaşadığı traji-komik bir olay da unutulmayan anılar arasında. Gençliğinde mali durumu iyi olmayan

15 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G babam, evlenmeden önce yüzük satın almaya gittiğinde cebinin (hakiki ve mecazi anlamda) delik olduğunun farkına vardı ve delikten bütün parasının düştüğünü anladı. Eve eli boş dönen babam ancak bir akrabasının yardımıyla alyansları alabilmiş. MERİ ŞEN Alber Alazraki, halamın oğludur. Çok dürüst bir insandı. Dedikoduyu sevmeyen, hep kitap okuyan, felsefe ile ilgilenen bir kişiydi. Kardeş gibiydik. Onu ağabeyim olarak görürdüm. Bayramları hep ailece beraber kutlardık. Eşini kaybettikten sonra, haftada bir gün onu görmeye gider, onunla oturup sohbet ederdim. Kızı onu almaya gelinceye kadar sık sık onunla görüştüm. Sıradan bir insan değildi. Farklı özellikleri olan, değerli bir kişiydi. EROL ESKİNAZİ Teyzemin eşi olan Alber Alazraki çok iyi bir bankacıydı. Hatta Türkiye nin gelmiş geçmiş en iyi bankacılarından biri olduğunu söyleyebilirim. Görünüşte Ziraat Bankasının ikinci müdürüydü ama gerçekte birinci müdürün görev ve sorumluluklarını taşımaktaydı. Bankacı olduğu için yüksek mevki ve güç sahibi çok dostu vardı. Cemaat yönetiminde çalıştığı yıllar boyunca bu tanıdıkları vasıtasıyla cemaatin birçok sorununu, etrafına fazla belli etmeden, sessiz sedasız bir biçimde çözüme kavuşturdu. Bu yönünü herkes bilmez. Çok kültürlü ve kıymetli bir insan olarak cemaate önemli katkıları olmuştur. *** Tıpkı tüm İzmir e iz bırakan Yahudiler gibi Alber Alazraki de başarılı kariyerinin yanı sıra hem kendi cemaatine hem de geniş topluma katkılarıyla her zaman saygı ve şükranla anılacak. Keşke onu farklı kılan, öğrenme ve düşünce dünyasını zenginleştirme tutkusu herkese ilham kaynağı olsa.. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Kıssadan Hisse Göz Çukuru Halinden yoksul olduğu anlaşılan bir adam, deniz kenarında oltayla balık tutuyordu. Tesadüfen oradan geçmekte olan ülkenin padişahı bu gariban adamla ilgilendi ve ona : - Oltana ben burada iken ilk takılan şey ne olursa sana onun ağırlığınca altın vereceğim dedi. Biraz sonra oltaya takıla takıla ortası delik bir kemik takıldı. Hükümdar balıkçıya : - Ne yapalım, şansın bu kadar, oltana ağır bir şey takılmadı diyerek alıp sarayına götürdü. kefesine de altın koymaya başladılar. Beş, on, yirmi, elli diyerek altınları koydular ama kemik yerinden oynamıyordu. Görünüşte dört beş altını zor tartar göründüğü halde, tahminlerin on misli üzerinde altın koydular kemik bana mısın demedi. Altını doldurmaya devam ettiler, terazinin kefesi doldu taştı ama kemik tarafı yerinden kımıldamıyordu. Bunda bir sır olduğunu anladılar. Bir bilgeyi çağırıp bu sırrın ne olduğunu sordular. Bilge kemiği eline alıp şöyle bir baktıktan sonra şu açıklamada bulundu: - Bu kemik açgözlü bir insanın göz çukurudur. Siz bunu tartmak için bütün hazineyi koysanız yine yerinden oynamaz. Çünkü doymaz!.. Ama bir avuç toprak bunu doyurur!.. Saraya varınca adamlarına, balıkçıya elindeki kemiğin ağırlığınca altın vermelerini emretti. Nitekim bir avuç toprak alıp terazinin kefesine koydu ve kemik yukarı kalkıverdi. Adamları kemiği terazinin kefesine koydular, öbür

16 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Seksion en Ladino Debasho avia unas kuantas linyas en grego de otra Evreopula, esta de Girit. El kantoniko de Rachel Rachel Amado Bortnick / U.S.A. bortnickra@sbcglobal.net Una Investigasion Obsesiva: Djudias en Kantikas Gregas La estorya empeso kuando mi kolaborador Bob Bedford de New York (visepresidente del FASSAC, sephardicstudies.com, ke ya tengo mensionado) saviendo mi entereso en todo lo ke konserna Izmir, me mando kopya de dos ojas, p. 171 i 172, del livro de Avraham Galante, 1935, Le juif dans le proverbe le conte et la chanson orientaux ke kontenia una kantika en grego de Izmir yamada Evreopula (La judia), i su traduksion en fransez. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Tambien me izo saver ke esta estorya se parese a una kantika de la revolusion grega de 1821, ande Omer Vrionis Pasha le da la ultima opsion al martiro grego Athanasios Diakos de konvertirse al Islam i salvarse la vida, diziendo: Te vas azerte turko, mi Diakos, trokar tu relijion, orar en meskita i deshar la kilisia? i kontinua kon Nasi grego, i grego me vo murir, ets. Desidi a azer una bushkeda para saver si estas kantikas egzistian en muestro espanyol tambien. Le demandi al profesor Samuel Hassid de Israel ke konose el grego, ma el no savia, solo topo en internet los biervos en grego, al pareser de la version de Girit kon una de Yanina (Yanya.) ( song_id=23112) Ma yo bushkava la traduksion a muestra lingua de la ke konserna la djudia de Izmir, o de Girit, o Yanya. No saviendo en grego, kopyi el biervo Εβραιοπουλα del sitio ke me dio Sam, i lo meti al search (Bushkar) de Google. Entre lo ke topi estava esta muzika en youtube : Ma dainda no vide ni sinti la traduksion en ladino. Esta ves eskrivi a la profesora Gila Hadar de Israel. Eya, kon grande jantiyeza, me mando los biervos de las dos versiones en muestra lingua, eskritas en letras ebreas, diziendo ke los avia

17 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G topado en un jurnal de Izmir (no se akodro el nombre) datado de1/12/1921. Yo las transliteri, i vo las do aki. Evreopula de Izmir Un dia de Shabat, verso la tadrada Por la djuderia azia una paseada. Enkontri una mosa judia sola solika İ le dishe ven i azete kristianika Abandona tu Shabat i mi alhad sige. Madre, un Grego me dize i me persige: Ke deshe al shabat i el alhad ke resiva ke abandone todo i ke kon el yo biva. Mijor dezeo verte kortada la garganta Ke de azer ensulto a tu ley santa. --- Evreopula de Girit Un Alhad demanyanika, en un dia muy ermozo, Me levanti del lecho, a la djudria me fui kon gozo: Enkontri una mosa djudia peynandose Kon un peyne de oro afeytandose, Antes ke yo kitara biervo de mi boka Eya se bolto para mi de amor loka. Por mis dos ojos, tu sos mi deskojido! Le respondi yo entonses: si me tuvites kojido, Abandona el shabat i el alhad adopta. Troka tu Pesah i la Paskalya aksepta. A mi madre se lo dire, disho eya Madre, un grego kere ke kon el me vayga, ke abandone el shabat i ke alhad lo aga, ke troke el pesah i labri ke aga. Ija mia, mijor es ke te korte la espada I ke al djudezmo no des la espalda. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Ma Gila no savia si estas fueron kantadas, o solo traduizidas del grego. Desidi a demandar a otros investigadores ke konosko. Rivka Havassy de la universidad de Bar Ilan investiga la relasion entre la muzika grega i sefaradi. Eya me respondyo kon entusiasmo: Misterios del universo! Aze poko partisipi en una diskusion sovre una otra Evreopula, ke tiene version en ladino, ma es una kantika totalmente diferente. Esta "Xanthi evreopoula es muncho mas mueva (del siglo vente.) La Evreopoula ke tu mensionas es muncho mas vieja. Dos versiones (de Izmir i Girit) estan inkluyidas en una antolojia de kantes gregos folklorikos publikada en Al pareser ay i una version de Epirus (Yanya), ke esta en el video de youtube Naturalmente en kada version se refera a la ijika de akea rejion. Yo no konosko version en ladino, ma si tu la topas, azeme saver Rivka me dio otro link para sintir la version de Izmir (en grego) kon un ritmo mas alegre de la otra. La kadena se alarga! Dainda no topi lo ke bushkava. La kantika en ladino egziste, o no? Esta ves eskrivi a la Dra. Judith Cohen, muzikologa de Canada. Ni eya no savia, ma me mando un artikolo akademiko sovre kantikas gregas ke tratan de la mujer del otro (turkas, djudias, ermenias, etc.) konteniendo una Evreopula, de amor a una ermoza ruvia (blonda) djudia. Esta era la Xanthi Evreopula ke avia mensionado Rivka! La topi en Internet, i la podesh sintir, kantada de la

18 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G famoza Rita Abatzi en: r_embedded Ma i esta es en grego, kon un poko de arabe, ma tiene una koza enteresante: una linya es en muestro espanyol: Te kero bien muncho, ke no me mankes. Pensi ke puede ser era por esto ke Rivka disho ke esta tiene una version en ladino. Tambien topi enteresante ke el kompozitor de esta kantika era Stavros Pantelides, nasido en Smyrna! Entonses, deke metyo el nombre de la sivdad de Xanthi (Iskeçe en turko)? Demeuvo demandi a Rivka. (Tanto ke me esto ambezando de eya!) Me respondio ke: - Aki no se trata de la sivdad de Xanthi. Xanthi en grego kijo dizir blonda (ruvia.) - Esta kantika ( Xanthi Evreopula = lo blonda judia) egziste en ladino. Me mando los biervos, i el link para oyirla. Esta es la traduksion del kantador i kompozitor sefaradi Jack Mayesh, ke nasio en Kuşadasi en 1899 i murio en Los Angeles Mayesh traduizio munhcas kantikas del grego i turko al ladino. Komo verash, en esta version la ijika es morena, i no blonda, i no dize ke es djudia. No seas kaprichosa (Biervos de: Jack Mayesh) Entre las muchas ke enkontri Mas dulse de ti no vide Sos morena grasioza Ezvelta i ermoza Aver liviano y caprichoza Yalel ya selam, Ya selam, Ya selam Aman tahilli aman yassiti Oh aman morena no te puedo olvidar Te kero bien muncho (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Ke no me mankes Oh aman morena siempre yo te vo amar Tus miradas me ateman Tus caprichos me apenan No seas kaprichoza mira ser piadosa Kereme siempre mi presioza Yalel ya selam, Ya selam, Ya selam Aman tahilli aman yassiti Oh aman morena no te puedo olvidar Aman yaleli aman yassiti Oh aman morena siempre yo te vo amar. Lo podesh sintir a Jack Mayesh, a.a., el mezmo kantandola en: Re/6002-A/No_seas_capritchoza.sample.mp3 Ay ke adjustar aki ke esto es del sitio de Joel Bressler, el mas grande i emportante kolektor de muzika sefaradi: Refleksiones Un tiempo muestros padres i madres mos kontavan del tiempo del grego en Izmir (o Smirna ) kuando los negosios mas grandes i las kazas mas ermozas apartenian a los gregos. Aviya una Gregaya grande, i munchos djudios savian en grego. Asigun los rejistros otomanos, en 1910 en la provinisia de Aydin, ke inkluyiya Izmir, avia inhabitantes, kompuestos de turkos, gregos, ermenis, judios, i de otros grupos. Vos podesh imajinar esta mesklatina de puevlos, kaje egalmente divizados entre turkos i minoridades grandes? En este ambiente es siguro ke la kultura de kada uno fue enfluensada de las otras en munchos puntos de vista, sovre todo en la muzika. Mezmo en mi tiempo, los 1950s, la muzika grega era muy popular en Izmir, sovre todo en el tiempo de la Fuar (entonses era del 20 Agusto al 20 Septembre), ande avia un gazino en una guerta,

19 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G kon kantaderas gregas, ke era siempre yeno de djente, tomando plazer de sintir la muzika de sus mezikas kon raki i mezes. En mi bushkeda por la Evreopula vieja (mensionada del profestor Galante, a.a.) nunka la topi kantada en ladino, ma topi la Evreopula mas mueva, i su traduksion i enrejistrasion de Jack Mayesh, ke me izo alegrar. Tambien topi i me ambezi munchas kozas mas. Egzisten munchos sitios de web, artikolos, videos, i enrejistrasiones de muzika grega-turka, no solo de kantikas kopyadas i traduizidas uno del otro, ma tambien munchas kantikas gregas ke mensionan Izmir, i otras sivdades de turkia, ansi ke ijikas turkas, izmirlias, djudias, i otras. En el tiempo del grego i muncho despues tambien, komo agora, avia kavzos ke un mansevo de un grupo se namorava de uno afuera de su relijion. Ma yo no savia ke estas estoryikas de amor defendido entraron en el repertoryo de la muzika grega. No se si este sujeto se topa en kantikas turkas. En el egzemplo de la Evreopoula vieja - de Izmir, Girit, i Yanya - vemos amor entre una djudia i un grego. Ay chikas diferensias en las versiones - una es en shabat, la otra en alhad; en la una es el grego ke se namoro de la judia, en la otra es a la kontra. Ma en todas las dos esta muy klaro la reaksion de la madre! Yo mezmo me akodro de famiyas djudias ke desfijavan a la ijika ke se fue kon turko o kon grego. Komo trokaron los tiempos! Para Suscribirse al DIYALoG members.diyalog@yahoo.com (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G İmajes del Viejo İzmir De los archivos de Bob Bedford Rachel Amado Bortnick bortnickra@sbcglobal.net De los archivos de Bob Bedford, un reklama del Grand Hotel Huck, i una kartpostal del Pasaport, de 1903, ke amostra ande se topava este otel (ande esta la postahane sentral agora.) Enprimero se yamava Grand Hotel, ma despues el protrietario Alman le metio su nombre, Huck.

20 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Yehuda ke dize? Benyamin de Tudela Yehuda Hatsvi / İsrael hatsvi@netvision.net.il La estoria de muestro puevlo empesa kon las palavras ebreas de "Leh Leha", las ke disho el Dio a muestro padre Avram: "Vate de tu tierra, i de tu patria, i de la kaza de tu padre, a la tierra ke te amostrare". De ayi ayi, muestro puevlo kontunea a kaminar i a viajer. Abasha a Ayifto, va a Babilonya, despues en Roma, i ande no. En Espania, basho el reino de Roma, ya bivieron Judyos desde la destruksion del primer Bet-haMikdash. El profeta Ovadia, ke toda su profesia en la Biblia es de un solo kapitolo, eskrivio: "I los kativos de Yerushalayim ke estan en Sefarad eredaran las sivdades del Negev". Los investigadores de la Biblia mos dizen ke Ovadia eskrivio "Sefard" (ke es la sivdad antigua Sardis, konosida oy komo Sart, 90 kilometros de Izmir). Dunke, Ovadia no se refere a Espania; ma por una sierta "omision de pluma" se vokalizo komo "Sefarad", i agora todos mozotros mos yamamos sefaradis. Todo bueno esta, ma ke lo pusha a un buen judyo, merkader de korales i de piedras presiozas en Espania, a salir de su sivdad en el anyo 1165 i viajar sin kedar en varyos paizes en Evropa i en el oriente, durante ocho anyos enteros? Por akodrarvos, Marco Polo, el viajador, salio de Venezzia a su viaje en Sien anyos despues de este judyo, por el kual avlaremos oy. Entre los judyos fue konosido komo Rabi Benyamin Bar-Yona (ijo de Yona) de Tudela. El titolo "rabi" le dieron solamente komo un djesto de onor, ma el nunka fue rabino. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Benyamin nasyo, i muryo, en la sivdad de Tudela en el norte de Espania, a la oriya del rio Ebro. Tudela es una sivdad chika (oy biven ayi algunos abitantes), i ayinda una grande parte de la sivdad mantiene las binas del tiempo de Benyamin muestro amigo. Al onor de Benyamin, (Benjamin), sivdadino de esta sivdad de Tudela, ay una pared grande en el buro de informasion para turistas kon un dezenyo de Benyamin el viajador. El dezenyo esta pintado sovre una superfisia de letras ebreas. En la parte antigua de esta sivdad, en la plasa de San Salvador, ay un otro monumento en forma de statua moderna, aun ke chika, i abasho en la baza eskrive en ebreo i en espanyol kuatro linias kurtas ke las traduizi a muestra lingua: Adios al rio de Ebro, Ande ti tornar tornare Aunke, afilu, sera solamente Por murir serka de tu oriya. Tambien ay de noter ke el governo de Espania kito en 1998 una seria de timbres memorando la estoria judia en el pais; un pul de esta seria fue dedikado a Benjamin de Tudela. Benyamin eskrivio un livro (en ebreo) kontando todas sus pasadias. Desde el siklo 16, este livro fue tresladado a varias lenguas, i el nombre de este judyo fue renomado en el mundo. En kurto vos do el itinerario del kamino de Benyamin: empesando de Katalunia, Provance, Italia, Gresia, los Balkanes, las izlas de la mar Mediterannea, Erets Yisrael, Siria, Babilonya, Yemen, Persia, India i Ayifto. El livro es un manadero muy importante sovre la jeografia i la etnografia de la Edad Media. Naturalmente, syendo ke el viajador se interesava en kada sivdad por los judyos ke biven ayi, su livro es tambien una fuente de informasion sovre la estoria de muestro puevlo.

21 (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Espesialmente en Erets Yisrael, kamino Benyamin de Tudela de sivdad en sivdad komo kaminando kon la Biblia en la mano, identifikando sitios i lugares mensionados en el Livro de los Livros. Dunke, Benjamin reusho a darmos un relato de espesial interes para el konosimiento de Erets Yisrael de akea epoka (basho el reino de los Kruzados) inkluye la vida de los judyos, los samaritanos i los karaitas, komo tambien las otras varias minorias etnikas en el pais. Benjamin de Tudela no desho ninguna pista darmos a saver ke fue el buto de su viaje. Ay investigadores ke kreen ke simplemente el salyo al kamino kon eskopo komersial i nada mas. Ma, muchas vezes topamos a Benyamin en lugares izolados, leshos de portos i nada de negosyos. Otros dizen ke talvez Benyamin era un embiyado de alguna komunidad judia en Evropa ke bushkava posibilidad de imigrar a algun pais mas trankilo i seguro. No tenemos en mano ningun haber sovre tala komunidad. Otros van ayinda mas leshos supozando ke Benyamin salyo a su viaje kon la esperansa de topar a los dies trivos perdidos de Yisrael. Ke kuryozo, ma no tenemos nada de datos sovre la famiya i la vida personal de Benyamin de Tudela. Sera ke toda su vida bushkava este ombre a su "alma djemela" en las leshanias? Benjamin de Tudela murio poko tiempo despues ke retorno a su sivdad natal. Es ke parvino kumplir su eskopo? No lo savemos... Es ke kada uno i uno de mozotros tiene algun buto klaro i seguro en la vida? A vezes me demando i lo dudo. (014) Mart - Nisan 2011 DIYAL o G Rekuerdos de Roz Purim Roz Kohen Drohobyczer rozkohen@gmail.com Ahashverosh, el rey de Shusan, en Paras, aviya desidado de organizar una fyesta de 180 diyas i noches, i envitar a todos los ofisyales de los payizes vizinos. Su reyna Vashti iva dar la fyesta para todas las mujeres del payis de Paras. Me akodro de las fyestas de Purim de mi chikez. Mi madre Ester, en primero anonsava ke iva tomar el tanid de Ester. Asigun la tradisyon, kada mujer djudiya nomada Ester teniya el privilejyo de tomar este tanid. El diya del tanid, empesavamos a selebrar la fyesta kon dulsuryas ke mi padre aparejava: el tishpisti i la baklava kon kanela. Mi madre mos amostrava la Megilat Ester ke teniya guadrada kon otros pedasos de su ashugar en el baul. I despues mos kontava la leyenda: En el syeten diya de las fiestas, kuando Ahasverosh estava un poko borracho, dyo el orden ke la reyna Vahsti venga a amostrar su ermozura a todos los envitados. Kuando Vashti refuzo de vinir, Ahashverosh se inyervo i desido de kitarla del palasyo i toparse una novya mueva para ke esto seya un egzemplo para todas las mujeres ke no respektan los ordenes de sus maridos. Despues empeso la bushkidad para ramplasar la reyna. Las mansevas las mas ermozas del payis empesaron a arekojersen en el palasyo. Akeyos diyas morava en Sushan Mordehay el Djudyo, un egzilado de Yerushalayim. El era el tiyo de Ester la guerfana. Mordehay ke oyo ke el rey estava