TÜRKİYE DE EKOLOJİK TARIMDA YAPI, MALİYETLER, PAZARLAMA: EKOLOJİK OLARAK ÜRETİLEN ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM ÖRNEĞİ

Transkript

1 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül E){)6 - Adana l ıll I Savla ~75 TÜRKİYE DE EKOLOJİK TARIMDA YAPI, MALİYETLER, PAZARLAMA: EKOLOJİK OLARAK ÜRETİLEN ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM ÖRNEĞİ 1. GİRİŞ 1.1. Konunun Önemi Doç. Dr. Sedef A K(il S (.ÖR ' Türkiye'de özellikle son yıllarda çevre ile dost üretim tekniklerinin tarım sektöründe uygulanmasının özendirilmesinin gerekli olduğu vurgulanmaktadır (7 Beş Yıllık Kalkınma Planı) Ekolojik tarım, çevre ile dost üretim tekniklerinden biridir. Bu üretim tekniğinin daha geniş bir üretici kesimi tarafından benimsenmesi, ekolojik tarımın verim ve maliyetlere nasıl yansıdığı konusu ile yakından ilişkilidir Ayrıca söz konusu teknoloji ile üretilen ürünlerin pazarlama organizasyonunda yer alan kuruluşların belirlenmesinin ve pazarlama hizmetlerinin başarısının değerlendirilmesi, bu sektörün geliştirilmesi yönündeki çalışmalara ışık tutucu bilgiler sağlayacağı düşünülmektedir 1.2. Çalışmanın Önemi Çekirdeksiz kuru üzüm üretimi, Ege Bölgesinde önemli bir paya sahiptir (Özerin, 1986; Sandıkçıoğlu, 1992) Ekolojik Tarım Organizasyonumun 1994 yılı verilerine göre bu ürün, ekolojik olarak üretilen ürünler arasında üretim ve dışsatım hacmi bakımından en yüksek payı oluşturmaktadır. Ege İhracatçı birliği kaytılarına göre, 1992 ürünü çekirdeksiz kuru üzüm dışsatımı , 380 ton ve 1994 ürünü çekirdeksiz kuru ıırüın dışsatımı , 850 tondur Ekolojik Tarım Organizasyonu verilerine göre 1992 yılında ton, 1994 yılında ise ton çekirdeksiz kuru üzüm ekolojik olarak üretilmiştir. Ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzümün tümünün dış piyasalara gönderildiği düşünülürse, ekolojik yöntemlerle üretilen ürünün toplam dışsatım içinde yaklaşık %3 lük bir paya sahip olduğu görülmektedir Avrupa Birliği Ülkeleri'nde ekolojik olarak üretilen tarım ürünlerine olan talebin büyümesine paralel olarak, bu ülkelerin ekolojik yöntemlerle üretilmiş olan çekirdeksiz kuru üzüme olan talebin de artacağı tahmin edilmektedir Ekolojik ve geleneksel teknikle üretilen çekirdeksiz kuru üzümde verim ve maliyet ile ilgili karşılaştırmalar. Türkiye'de ekolojik tarımın yaygınlaştırılması ile ilgili olanaklar konusunda bir fikir verebilir Ekolojik 1Ege Üniversitesi. İktisadi ve İdari Bilimleri Fakültesi. İşletme Bölümü. İZ M İR

2 Türkiye 2. Tarım Ekonom isi Kongresi, Adana Cilt: I Sayfa:!(\ olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm pazarlamasının incelenmesi ise, pazarlam a sırasında ortaya çıkan sorunları belirlemek ve öneriler ortaya k o ym ak bakımından önemlidir Pazarlama ile ilgili incelemenin, Türkiye'de ekolo jik tarım ürünleri piyasasında uygulanan sözleşmeli tarınmın pazarlama bakım ından başarısının değerlendirilmesi açısından da önemli olduğu düşünülm ektedir 1.3. Çalışmanın Amacı Çalışm anın amaçları şunlardır: Çalışm anın amaçlarından ilki, Türkiye'de ekolojik tarımın şu andaki du ru m u n u genel olarak tanıtmaktır. İkinci amaç, ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm piyasasının yapısını* tanımlamaktır. Yapı tanımlanırken, alt sektörde yer alan tarım üreticisi sayısı, ekolojik yöntemlerle işlenen tarım alanı, işletmelerin büyüklüklerine göre dağılımı, üretim miktarı, ortalama verim düzeyi, işleme v e pazarlam a firmalarının sayısı ile pazarlama kanalının yapısı ele alınacaktır. Üçüncü amaç, ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm ile geleneksel olarak üretilen kuru üzümün birim üretim maliyetini karşılaştırm aktır. Çalışmanın dördüncü amacı, ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kum üzüm piyasasında yürütülen pazarlama hizmetlerini belirlemek ve pazarlama hizm etlerinin başarısını çeşitli kriterlere göre değerlendirmektir Materyal Ekolo jik olarak ve geleneksel olarak üretilen çekirdeksiz kum üzümün verim ve maliyetini ortaya koymak için kullanılan veriler, birincil kaynaklardan elde edilmiş orijinal verilerdir. Birincil kaynaklardan sağlanan verilerin bir bölümü, ekolojik olarak ve geleneksel olarak çekirdeksiz kum üzüm üreten üreticiler ile yapılan anketlerden elde edilmiştir.araştırmada kullanılan diğer birincil veri kaynağı, ekolojik olarak çekirdeksiz kuru üzüm dışsatım ı yapan firmaların yetkilileridir Yöntem Materyalin Toplanması Sırasında izlenen Yöntem E k o lo jik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm ile geleneksel olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm veriminin ve maliyetinin incelenmesi için Salihli ve Kem alpaşa yöresinden tesedüfi olarak belirlenen 71 bağ üreticisi ile anket yapılm ıştır Salihli ve Kemalpaşa, Eg e Bölgesinde çekirdeksiz kum üzüm üretiminin yoğun olarak yapıldığı iki yöredir (Özerin, 1986). Üretici örnek hacmi belirlenirken kullanılan ölçüt, ana kitledeki üreticilerin sahip

3 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana Cilt: I Sa y fa:ll olduğu bağ alanı olarak kabul edilmiştir (Örnekleme ile ilgili ayrıntılı bilgi, Akgüngör, 1996'da verilmiştir) Pazarlama ile ilgili hizmetlerin belirlenmesi için, ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzümü üreticilerle yapılan anlaşmalar çerçevesinde satın alan dışsatımcılarla görüşmeler yapılmıştır. Türkiye'de ekolojik olarak üretilen ürünlerin dışsatımı için yetki almış 9 firmadan 2 tanesinin, sertifikasyonu olduğu halde dışsatım yapmadığı belirlenmiştir. Ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm dışsatımı yapan 7 firmadan 6 tanesinin yetkilileri ile görüşülmüştür Çalışmanın kaleme alındığı dönemde, firmalardan bir tanesinin yetkilisi ile görüşülmesi mümkün olamamıştır Materyalin Analizi Sırasında izlenen Yöntem Verim ile ilgili karşılaştırma, bağın bulunduğu yöre (Salihli ve Kemalpaşa), bağın tesis edildiği arazinin türü (taban arazi ve kırtaban arazi) ve bağın tesis şekline (goble sistem ve yüksek sistem) göre yapılmıştır. Verimin ortalama değerinin farklı olmadığı hipotezi smanınıştır (Yöntem ile ilgili ayrıntılı bilgi, Akgüngör, 1996'da verilmiştir). Maliyet ile ilgili karşılaştırma yapılırken, Salihli'de ve Kemalpaşa'da bulunan bağlar, farklı verim düzeylerine göre incelenmiş ve birim üretim maliyeti hesaplanmıştır. Pazarlama ile ilgili analiz yapılırken, pazarlama kanalı içinde yer alan birey ve kuruluşların arasındaki ilişkileri düzenleyen paarlama hizmetleri tanıtılmıştır. Pazarlama sürecinin başarısı, çeşitli kriterlerlere göre değerlendirilmiştir. Pazarlama hizmetlerinin başarısının değerlendirilmesi için kullanılan kriterler şunlardır: I. Pazarlama kanlının her aşamasında arz ve telebin yer, miktar, zaman ve kalite bakımından uyumu; 2. Pazarlama sırasında yaratılan katma değerin üreticiler ve alt sektörde yer alan firmalar arasında adil paylaşımı; 3. Piyasada yer alan kuruluşların değişen piyasa koşullarına uyum sağlama konusunda gösterdikleri esneklik. 2. TÜRKİYE'DE EKOLOJİK TARIM Türkiye'de 1994 yılı verilerine göre, ekolojik olarak üretilen 26 ürün bulunmaktadır (T C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 1995). Üretim alanı, 6 789,5 hektar, üretici sayısı ise dir. Üretim alanı bakımından en geniş araziye sahip olan ürünler, sırası ile, fındık, üzüm ve incirdir Son on yılda, özellikle gelişmiş ülkelerdeki üreticilerin besinlerde tarımsal ilaç kalıntılarına karşı gösterdiği duyarlılık artmıştır (Akgüngör, 1992). Türkiye'de ekolojik tarım uygulamaları, dünyada çevre ve insan

4 Tiirkiyc 2. Tarım T'.konnmıst Kongresi Adana ('ili: I Sayfa:1ü sağlığına uygun tarımsal ürünlere olan talepteki artışa paralel olarak 198ı yılında başlamıştır (Altındişli ve Aksoy, 1994). D ışalım a ülkelerin talebi ve bu ülkelerin mevzuatı doğrultusunda başlayan ekolojik tarım hareketi, ilk önce çekirdeksiz kuru üzüm ve kuru incir üretimi ile sınırlı kalmıştır Daha sonra, ekolojik olarak üretilen ürün sayısı yükselmiş ve 26 ya ulaşmıştır Ekolo jik yöntemlerle üretilen tarım ürünlerinin üretim ve dışsatımı l!)92 yılından sonra Avrupa Topluluğu'nun bu konudaki E E C No 2092/91 sayılı yönetm eliği doğrultusunda gerçekleştiği görülmektedir (Oflicial Journal of the Eııropean Commıınities. 1991) 1994 yılı sonlarında ise, T C Tarım ve K övişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan "Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Ek o lo jik M etodlarla üretilmesine İlişkin Yönetm elik" çıkmış ve hu tarihten sonra ülkedeki ekolojik tarım hareketi bir yasal çerçeveye oturtulmuştur ( T C Resm i Gazete, 1994) yılı verilerine göre, Türkiye'de ekolojik olarak üretilen tarım ürünlerinin dışsatımını yapan 33 fırına bulunmaktadır Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş ve ekolojik ürünler ile bu ürünleri işleyen ve pazarlayan firmaları sertifikalandıran 3taııe kontrol ve sertifikasvon firması bulunmaktadır 3.EKOLOJİK OLARAK ÜRETİLEN ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM PİYASASI 3.1.Ekolojik Olarak Üretilen Çekirdeksiz Kuru llzüm Piyasasının Yapısı Ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm piyasasında yer alan kişi ve kuruluşlar, üreticiler, önder çiftçiler, kontol ve sertifikasvon firmaları ve üreticilerle sözleşme yaparak ürünü satın alan ve dış piyasalara gönderen dışsatım firmalarıdır. Türkiye'de ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm üretimi, Eg e Bölgesinde, İzmir ve Manisa yöresinde yoğunlaşmıştır Ekolojik Tarım Organizasyonunun verilerine göre 1994 yılında ekolojik olarak çekirdeksiz kuru üzüm üretimi yapan 325 sözleşmeli üretici bulunmaktadır yılında ise, ekolojik olarak çekirdeksiz kuru üzüm dışsatımı yapan ve çalışma kapsamında görüşülen 6 firmanın toplam sözleşmeli üretici sayısı 674'e ulaşmıştır Çalışmanın gerçekleştirildiği Salihli yöresinde, ekolojik olarak üretim yapılan bağ arazilerinin ortalama büyüklüğü. 20 dekardan küçük işletmeler için 12 dekar, dekar arasındaki işletmeler için 29 dekar, 40 dekardan büyük işletmeler için 55 dir Kemalpaşa yöresinde ise ortalama bağ arazisi

5 Turkıvc 2 Tanın Ekonomist Kongresi. 4-6 Evini I Adana t ıll I.S a7l> büyüklüğü, bağ arazisi 20 dekardan küçük işletmeler için 10 dekar, dekar arasındaki işletmeler için 20 dekar. 40 dekardan büyük işletmler için 53 dekardır iki yörede geleneksel yöntemle üretilen çekirdeksiz kuru üzüm verimi ile ekolojik yöntemle üretilen çekirdeksiz kuru üzıım verimi arasında. Kemalpaşa yöresindeki ve kırı aban arazideki bağlar dışında, istatistiksel açıdan bir farklılık olmadığı saptanmışın Kemalpaşa yöresinde bulunan veya kırtaban arazide tesis edilmiş olan bağlarda ise ekolojik yöntemle üretimin daha yüksek ortalama verim sağladığı belirlenmiştir Kemalpaşa yöresinde ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kıııu uzumun ortalama verimi 280 kg/daa, geleneksel olarak üretilen çekirdeksiz kuru uzumun ortalama verimi 211 kg/daa dır Kırtaban arazide ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzümün ortalama verimi. 324 kg/daa, geleneksel olarak üretilen çekirdeksiz kuru uzumun verimi se 232 kg'daa düzeyindedir Salihli yöresinde bulunan ya da taban arazide tesis edilen bağların veriminin, ekolojik ya da geleneksel yöntemlerle uygulanmasına bağlı olarak değişmediği belirlenmiştir (Akgungor. 1000) 3.2. Ekolojik Olarak Üretilen Çekirdeksiz Kunı Üzümün L retim Maliyeti Salihli yöresinde ve Kemalpaşa yöresinde ekolojik ve geleneksel olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzümün maliyeti ve birim maliyetin üretici eline geçen fiyat ile karşılaştırılması. Çizelge I de özetlenmektedir: Çizelge I: Salihli Yöresinde Geleneksel ve Fkolojık Olarak Üret ilen Çekirdeksiz Kuru Üziinnın Birim Ürenin Malı\c11 \c Salış Foalının Karşılaştırılması (TL./kg) V e rim Dii/.e\i (kg/daa) kg/daa \e daha fa/la G ele n e k sel (1 ) M a liy ct (2 )S a lış F i\ a lı T Fark ; (2 )- (1 ) -29.3X E k o lo ji k (3 ) M a liy e t (4 ) S a lış F i\ a iı 40 ooo Fark: (4)-( Not: Maliyetin hesaplanması ile ilgili ;ı\rıııiılı bilgi. Akgiingör ( I996)'da verilmiştir

6 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi Adana ('İh: I Sayfa :ü() Çizelge 2: Kemalpaşa Yöresinde Geleneksel ve Ekolojik Olarak Ürclilen Çekirdeksiz. Kum Üzümün Binin Örelim Maliyeti ve Satış Fiyatının Karşılaştırılması (TL/kg) Verim Düzeyi (kg/daa) 200 kg/daa dan düşük Geleneksel (Goble sistem) (1) Maliyet * * (2) Satış Fiyatı Fark: (2)-(l) Ekolojik (Goble Sistem) (3) Maliyet * * (4) Satış Fiyatı Fark: (4)-(3) Geleneksel (Yüksek Sistem' (5) Maliyet * * * * (6) Satış Fiyatı Fark: (6)-(5) Ekolojik (Yüksek Sistem) (7) Mahvet * * (8) Satış Fiyatı Fark (X)-(7) * Bıı verim gruplarındaki üreticilerden, maliyet ile ilgili hesaplamaların yapılması için sağlıklı bilgi cdiııilcıncınişiir. Not: Maliyetin hesaplanması ile ilgili ayrıntılı bilgi. Akgüngör (I9 % )'d a verilmiştir. Birim üretim maliyeti ve birim satış fiyatı ile ilgili yapılan karşılaştırmaya göre, Salihli yöresinde ekolojik olarak çekirdeksiz kunt üzüm üretimi yapan ve 500 kg/daa'dan daha yüksek düzeyde verim elde eden üreticiler, geleneksel olarak çekirdeksiz kuru üzüm üreten üreticilere oranla ürünün kilogramı başına daha yüksek bir getiri elde etmektedirler. Bu yörede iki farklı teknolojinin ortalama verimi arasında fark olmadığı için, çekirdeksiz kuru üzuınü ekolojik olarak üretmenin daha karlı olduğı sonucuna varılabilir Kemalpaşa yöresinde ise, goble sistem bağda çekirdeksiz kuru üzüm üreten üreticiler, hangi üretim tekniğini uygularlarsa uygulasınlar, birim üründe net kazanç elde edememektedirler Yüksek sistem bağın birim üretim maliyetinin ise, goble sistem bağın birim üretim maliyetine göre daha düşük olduğu görülmektedir. Örneğin, yörede birim alanda 400 kg/daa ve daha yüksek çekirdeksiz kuru üzüm alan üreticilerin, bir kilogram kuru üzümde T L. ya yakın bir kazanç elde ettikleri görülmektedir. Elde edilen sonuçlar, hem Salihli yöresinde, hemde Kemalpaşa yöresinde yüksek sistem bağda ekolojik yöntemlerle çekirdeksiz kuru üzüm

7 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana Cilt: I Sayfa: XI üretilmesinin ve ürünün sözleşmeli olarak pazarlanmasmın üretici açısından karlı olduğunu ortaya koymaktadır Üretici açısından, geleneksel üretim yöntemine göre daha kazançlı olan bu üretim yöntemi ile üretilen ürünün pazarlama sürecinin de incelenmesinin, konuya bir bütünlük sağlaması bakımından doğru olacağı düşünülmektedir Çünkü bir tarım ürünü piyasası analiz edilirken, piyasada yer alan ve pazarlama hizmetlerini yürüten tüm kuruluşlar, bütünün parçalarını oluşturmaktadır. Ürünün üreticiden tüketiciye ya da ithalatçı firmaya ulaştırılması sırasında yürütülen dış pazarlama hizmetleri, ekolojik olarak üretilen çekideksiz kuru üzüm alt sektöründeki başarıyı şekillendirmektedir. B ir sonraki bölümde, ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm alt sektöründe yürütülen pazarlama hizmetleri tanıtılmakta ve bu alt sektörün başarısı çeşili kriterlere göre değerlendirilmektedir. 3.3.Ekolojik Olarak Üretilen Çekirdeksiz Kuru Üzümün Pazarlaması Ürünün Temini Türkiye'de, diğer ürünlerde olduğu gibi, çekirdeksiz kuru üzümün ekolojik olarak üretilmesi, sözleşmeli tarım kapsamında yapılmaktadır Üretici ile dışsatım firması arasında yapılan sözleşmede, ürünün ekolojik tarımın ilkelerine uygun olarak yapılması ve pazarlama firmasına satışının garantilenmesi amaçlanmaktadır. Üreticiye ürün bedelinin ödenmesi ise, dışsatım firmalarına göre değişmekle birlikte, teslimden sonra en geç on gün içinde yapılmaktadır Ürün, genellikle doğrudan üreticiden alınmaktadır. Bazı dışsatım firmaları, lider çiftçilerin ürünü bir araya getirmesini ve genellikle ürün bedelinin %0.5'i karşılığı ürünü lider çiftçiden almayı tercih etmektedirler. Dışsatım firmalarından ikisi, ürünü plastik kasalara konmasını, diğerleri ise ürünü yeni çuvallara konmasını istemektedir Ürünün İşlenmesi ve Paketlenmesi Ürünün paketlenmesi aşamasında da çevre ile dost üretim tekniklerinin uygulanması öngörülmekte ve bu amaçla paketleme evleri sertifıkasyon firmaları tarafından denetlenmektediler Firmalara göre değişmekle birlikte amabalajlar, 6,10,12,12 5, 14 kg lık karton kutular ya da 250,500,100 g lık sellofan paketlerdir Taşıma ve Dağıtım Çekirdeksiz kuru üzüm, yurt dışına konteynerlere yüklenerek gemi ile gönderilmektedir. Ürünler, yurt dışında ithalatçı firmanın adı ile pazarlanmalta ve paketlerin üzerinde Türkiye'de ekolojik olarak üretildiği ve sertifıkalandırıldığı belirtilmektedir.

8 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana ( 'ilt:i Sayfalı Piyasa ile İlgili Haber ve Bilgilere Ulaşım Dışsatımcılar. ekolojik olarak üretilen ürünlerin dış piyasa koşulları (arz, talep, fiyatlar, rakip ülkelerin durumları) konusundaki bilgilere genellikle müşterileri ya da kendi araştırmaları yolu ile ulaşabilmektedir. Türkiye'de ekolojik ürün piyasaları ile ilgili dış piyasa hareketlerinin izlenebileceği bir organizasyon ya da bir veri kaynağı yoktur Ürünün Satışı Dışsatım firmaları, ekolojik olarak üretilen ürünü pazarlayacakları dışsalım firmasını ya kendileri arayıp bulmakta ya da dış ülkelerdeki alıcılar belirli bir talep doğrultusunda dışalımcıya gelmektedirler Urun ün Dışsatımı İle İlgili Belgelendirme İşlemleri Bu pazarlama hizmetinin, Türkiye'de ekolojik olarak üretilen tarım ürünlerinin dışsatımı ile ilgili istatistiksel bilgilerin oluşturulması bakımından önemli olduğu vurgulanmaktadır T C Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, ekolojik olarak üretilen ürünlerin dışsatımını yapan firmalara 19% yılının Ocak ayından bu yana dışsatım belgesi doldurmaları için bir zorunluluk getirmiştir Şu ana kadar ekolojik olarak üretilen ve pazarlanan ürünler ile ilgili bilgi ve işlemler, geleneksel yöntemlerle üretilen ürünlere ait kayıtlar arasında yer almaktadır Hangi ürünün ekolojik, hangi ürünün geleneksel olduğu ise, bundan böyle doldurulacak dışsatım belgesi ile belli olacağı ifade edilmektedir 3.4. Ekolojik Olarak Üretilen Çekirdeksiz Kuru Üzüm Pazarlamasının Başarısının Bazı Kriterlere Göre Değerlendirilmesi Haşan Krılen l Arz w la/cyer, zaman, bakımından uyumu: Ekolojik olarak üretilen çekirdeksiz kuru üzüm piyasasında arz ve talebin uyumu, iki ayrı pazarlama hizmeti ile ilgilidir Bıı pazarlama hizmetlerinden ilki, ürünün tarım üreticisinden dışsatıma firmaya ulaştırılmasını sağlayan hizmettir İkinci pazarlama hizmeti ise, ürünün dışsatımcıdan dışalımcıya ve dış piyasalara sunumu ile ilgili hizmettir Ürünün tarım üreticisinden dışsatım firmasına ulaştırılması ile ilgili hizmet, sözleşmeli tarım kapsamında gerçekleştirilınektedir Sözleşmeli tarım, tarım üreticilerine piyasa garantisi veren ve istenen kalitede ve miktarda ürünün uygun zamanda dışsatıma firmaya ulaşmasını sağlamaktadır Ürünün dışsatımcıdan dışalıma firmaya ulaşması için, dışsatıma firmalar piyasa aramakta ya da dışalım firması belli bir taleple dışsatımcıya gelmektedir Her iki şekilde de ürünün dış piyasalara istenen zamanda,

9 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, 4-6 Eylül Adana miktarda ve kelitede ulaşmasının mümkün olduğu, dışsatım firmalarının yetkilileri tarafından ifade edilmiştir Başarı Kriteri 2: Yaratılan katma değerin adi! paylaşımı: Alt sektörde yaratılan katma değerin üreticiler ve pazarlama firmaları arasındaki paylaşımının yaratılan pazarlama hizmeti ile orantılı olup olmadığının belirlenmesi için yeterli verinin bulunamadığı düşünülmektedir. Ancak I 1995 yılları arasındaki dışsatım fiyatları ile üretici eline geçen fiyatların karşılaştırılması yapılabilmiştir. İki fiyat arasındaki farkın zaman içinde fazla değişmediği ve dışsatım fiyatının üretici fiyatının yaklaşık %20-30 fazlası olduğu belirlenmiştir Dışsatımcılarla yapılan görüşmelerde, özellikle kontrol ve sertifıkasyon firmalarına ödenen ücretin çok yüksek olduğu ve aradaki fiyat marjının normal olduğu vurgulanmıştır Başarı Kriteri 3: Alt sektörün değişen piyasa koşullarına uyum sağlama konusunda gösterdiği esneklik: Piyasa araştırmaları, Avrupa Topluluğu ülkelerinde pazarlanan tarım ürünleri arasında ekolojik olarak üretilen ürünlerin piyasa payının 2000 yılında % 2.5 ulaşacağını öngörmektedir. Sağlıklı ürünlere olan talebin ise günden güne büyüyeceği tahmin edilmektedir. Görüşülen dışsatım firmalarının yetkilileri, giderek büyüyen talebi karşılamak amacı ile üretim ve dışsatım kapasitelerini artırmayı planladıklarını ifade etmişlerdir. Ancak ekolojik tarım gibi çevre ile dost üertim yöntemlerinin Türk tarım üreticileri tarafından benimsenmesinin, halen uygulanmakta olan tarımsal destekleme ve yeyım politikaları nedeni ile güç olacağı düşünülmektedir Çünkü, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yürütülen politikalar ile ekolojik olarak üretilen ürünlerin dışsatmını yapan firmaların sözleşmeli üreticiye götürdüğü üretim teknolojisi birbirinden farklıdır nedenle, ekolojik olarak üretilen diğer ürünlerde olduğu gibi, çekirdeksiz kuru üzüm alt sektörünün de dış piyasanın gelişen ve büyüyen talebine uyum sağlama konusunda fazla esnek olamayacağı düşünülmektedir Bu 4.S O N U Ç Türkiye'de çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde ekolojik üretim tekniğinin uygulanmasının, üretici karını ve üreticinin refah düzeyini olumlu olarak etkileyeceği düşünülmektedir Ayrıca bu ürün, ekolojik olarak üretilen diğer ürünlerde olduğu gibi, önemli bir dışsatım potansiyeli oluşturmaktadır. Ekolojik tarımın geliştirilmesi yönündeki çalışmaların, Türkiye'de çevre ile dost tarım tekniklerinin daha geniş üretici kitleleri tarafından benimsenmesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

10 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana Cilt: I S K A Y N A K L A R Akgüngör, S. Türkiye'de Ekolojik Yöntemlerle Üretilen Çekirdeksiz Kuru Üzümün Verimi, Maliyeti ve Pazarlaması: Salihli ve Kemalpaşa Örneği. İzmir: Can Ofset, Akgüngör, S. The Economics o f Consumer Response to Health-Risk Information in Food Doktora Tezi, Michigan State Üniversitesi, AJtındişli, A. ve U. Aksoy "Organic Agriculture in Turkey: Past, Present and Future." Agribiomediterraneo. (Sunulmuş Bildiri), 1994 Özerin, G Çekirdeksiz Kuru Üzümde Uygulanan Politikanın Ege Bölgesinde Üretim ve Üretici Açoısından Değerlendirilmesi. Doktora Tezi Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Sandıkçıoğlu, M "Türkiye'nin Avrupa Topluluğu'na Çekirdeksiz Kuru Üzüm Pazarlaması ile İlgili Sorunları ve Çözüm Yolları. Yüksek Lisans Tezi Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Official Journal o f the European Communities. No. L 198/1-198/15, T.C. Resmi Gazete. Sayı 21145, 18 Aralık, 1994 T C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Türkiye'de Ekolojik Tarım (Teknik Dosya) Planlama ve Projeler Dairesi, Ankara, 1995