Tarihin Derinliklerinde Kaybolmus Kibris'li Azize Katerina

Transkript

1 Tarihin Derinliklerinde Kaybolmus Kibris'li Azize Katerina Ata Atun TARİHİN DERİNLİKLERİNDE KAYBOLMUŞ KIBRIS LI AZİZE KATERİNA Doç. Dr. Ata ATUN 1 Hristiyan Azizler ve Azizeler arasında Kıbrıs ta doğmuş olanlar da bulunmaktadır. Bunlardan en ünlüleri, özellikle Kıbrıs, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Suriye ve Lübnan da yaşayan Ortodoks Hıristiyanlar tarafından da çok sevilen Azize Katerina dır. Azize Katerina bu ülkelerde yaşayan bir çok genç kızın en çok sevdiği ve Azizler arasında en favori konumunda olandır. Çoğunun odasında resmi, boynunda kolyesi asılıdır. Kimdir Azize Katerina. Nerede doğmuştur, nerede yaşamıştır ve özelliği nedir. Bu bilgiler için tarih içinde yolculuk yapmak gerekmektedir. Orta çağda Kıbrıs a uğrayan seyyahlardan Nicolai de Marthoni, Fransiskan Rahibi R. P. Noe ve Christophori Fürer anılarında Azize Katerina nın doğduğu yerden, Hz. İsa ile nişanlanmasından, hapis olunduğu yerden ve öldürülmesinden bahsetmektedirler. MARTONI Revue de l Orient Latin, 1895 Mağusa Yazıları, Sayfa 20 Campania da Calvi yakınındaki Carinola Noteri olan yazar Nicolai de Marthoni, 17 Haziran 1394 tarihinde Gaeta da İskenderiye ye gitmek üzere gemiye bindi; Kahire yi, Sina Dağı nı ve Kudüs ü ziyaret ederek 27 Kasımda Mağusa ya geldi. Resim 1: Kıbrıs adasının doğusunda yer alan Mağusa (Famagusta Olim Tamassus) şehrini, Kuzeyindeki antik Costanzo (Salamis) şehrini ve Azize Katerina adasını göstermektedir. Aziz Katerina nın 2 Doğduğu Yer Hakkında : Hz. İsa nın inayeti ile, kutsanmış Katerina nın tüm hikâyesini ve yaptıklarını gördüm. İskenderiye de de hapishanenin yerini ve kendi kilisesinde olduğu gibi, üstünde Hz. İsa uğruna muhteşem şahadetinin gerçekleştiği iki direk arasındaki tekerleği, melekler tarafından kutsal bedeninin konduğu görkemli dağdaki zirveyi ve sonra yüce dağdan, kendine ait St. Catherina Kilisesine getirilen 3 kutsal bedenini gördüm. Sonra, doğduğu ülkeyi görme arzusu duydum ve bu nedenle Üçüncü Mali Yıl ın 4 Aralık ayının on beşinci günü, Mağusa dan dört mil uzakta bulunan, takdis edilmiş Katerina nın babası Kral Konstantin tarafından kurulmuş, bir zamanların muhteşem kenti ki, şimdi maalesef tümüyle tahrip edilmiş antik Constantia şehrini ziyaret ettim. Bir zamanlar büyük boyutlarda olduğu tahmin edilen, halen ayakta duran şehir surlarının olduğu yere ve şimdi yıkılmış [durumda], kutsal Katerina nın doğduğu odaya gittim. Yanında, Mağusalıların içtenlikle ve sık sık gittikleri güzel görünümlü bir şapel bulunmaktadır. 1

2 Kutsal Katerina nın Hz. İsa nin Eşi Olmak Üzere Melek(ler) Tarafından Nişanlandığı Yer Hakkında : Mağusa şehrinde, kutsanmış Katerina hakkında, efsanesinde olup olmadığını hatırlayamadığım bir [yeni] hikâyesi bana anlatıldı. Büyüyüp, kadınların en güzeli ve en akıllısı olduğu vakit, anne ve babası kendisini evlendirme girişimlerine başlayınca, ilâhi sevgi ile kendinden geçmiş olan Azize 5 şunları söyledi : - Benden daha iyi, daha akıllı ve daha zengin bir koca bulmadıkça, evlenmeyeceğim. Sonunda, Aziz Katerina nın annesi olan Kraliçe, bunun, kızının kesin arzusu olduğunu anlayınca dedi ki : - Çocuğum, senin aradığın, senden daha iyi, daha akıllı ve daha zengin biri, benim bildiklerimin arasında yoktur. Uzakta olmayan bir adada, Allah yolunda, yalnız yaşayan eski bir Hıristiyan 6 bilge kişi vardır. Ona git ve senin gibi mevkisi yüksek, güzel ve zengin vasıfları olan bir eşi sor. Aziz Katerina, ben hazırım diye yanıt vererek bilge kişiye gitti ve böyle vasıflardaki bir eşle evlenme arzusunu belirtti O da kendisine: - Dilediğin gibi, senin kadar akıllı, bilgili, güzel ve zengin olan birinin dışında, sana evlenebilmen konusunda bir şey söyleyemem. [dedi] Bunun üzerine Aziz Katerina sordu : - Söylediğin kişi kimdir? Bilge kişi, - Hazreti 7 İsa dır, yanıtını verdi. Sonra, Aziz Katerina : - Kendisinin eşim ve efendim olmasını dilerim ve sadece kendisine hizmet etmek isterim dedi. Ve... kendisi [Aziz Katerina], orada, [öylece] ayakta dururken, Allah ın Meleği, gece cennetten aşağı indi ve kendisini Hazreti İsa nın gelini olarak kabul ederek, Hazreti İsa adına 8 bir yüzükle nişanladı... Ve ben de aynı Aralık ayının on altıncı günü, Aziz Resim 2 : Azize Katerina nın Hz. İsa ile sanal olarak nişanlanması Katerina nın Hz. İsa ile nişanlandırıldığı o yere, Mağusa dan iki ok atımı uzaktaki adaya gittim. Ada, bir modius 9 ( yarda) büyüklüğünde olup, üstünde, Aziz Katerina ya ithaf edilmiş güzel bir kilise bulunmaktadır. FRA. NOE Viagio da Venetia al S. Sepolcro, et al Monte Sinai... Mağusa Yazılar Sayfa 36 Fransiskan Rahibi olan R. P. Noe, XV.ci yüzyılın sonlarına doğru kutsal topraklara yaptığı haç seyahatinde Kıbrıs a uğradı. Mısır dan ayrıldık ve kısa bir zaman içinde Kıbrıs adasının limanı olan Mağusa şehrine ulaştık. Bu şehirden çıkarak, karadan, aziz bakire Katerina nın babası olan Kral Costa nın bir 2

3 zamanlar yaşadığı yere gittim. Bu yer Salamina olarak ve şehir de Constantia olarak adlandırılmıştır. Şehir tamamen yıkılmış olmasına rağmen, Kral Costa nın yaşamış olduğu kalenin duvarlarını görmek, mümkündür. Azize Katerina nın doğmuş olduğu yerdeki kilise şehir dışında ve Rumların elindedir. Azize Katerina nın ve Havari 10 Barnabas ın kafalarının kesildiği yere işaret olarak küçük bir şapel yapılmıştır. Resim 3 : Azize Katerina FÜRER Christophori Füreri ab Haimendorf, Equitis Aurati, & c... Itinerarium, 1621 Mağusa Yazıları, Sayfa 54 Seçkin bir soydan gelen ve eğitimi az olan yazar Christophori Fürer,, 1541 de Nürnberg de doğdu, gezilerine 21 yaşında başladı ve 1610 da öldü. Kıbrıs ziyaretini 1566 yılında gerçekleştiren yazar, burada, 29 Mart - 7 Mayıs tarihleri arasında kaldı. Şehirden çok fazla uzak olmayan bir yerde, Aziz Paul ve Barnabas ın Hz. İsa nın İncili ni anlattıkları Eski Mağusa veya Salamin bölgesi bulunmaktadır. Bazı kalıntılar ve kayadan yontulduğu gözlemlenen Azize Katerina nın yeraltı hapishanesinin olduğu kilise, halen görülebilmektedir. Hatıralarda bahsedilen ada, Kıbrıs ın doğusundaki Mağusa şehrinin, deniz tarafında bulunan konvensiyonel limanın güneyinde yer alan askeri limanın doğusunda yer almaktadır. Üzerinde 1974 öncesi Pilot Evi olarak tanımlanan, günümüzde Deniz Kuvvetleri Vakfı binası olarak bilinen bina bulunmaktadır. Söz konusu ada, Aziz Katerina nın Hz. İsa ile nişanlandırıldığı yerdir. Tanım olarak, Nicolai de Marthoni nin hatıralarında bahsettiği Mağusa dan iki ok atımı uzaktaki ada tarifine tam olarak uymaktadır. Azize Katerina anısına ada üzerine yapılmış olan kilise büyük bir olasılıkla, iki bin yıllık bir dönemde ola gelmiş depremlerle yıkılmıştır. Kilise mimarisi, yapıldığı dönemdeki Bizans kilise yapım tarzına ve Suriye Kilise yapım tarzına çok benziyor olmalıydı. 3

4 Resim 4 : Azize Katerina Kilisesi (Sanal resim dönemin mimarisine uygun olarak Ata ATUN tarafından hazırlanmıştır.) Büyük bir olasılıkla, söz konusu kilisenin yapı olarak, tuğla boyutlarındaki taşlardan yapılmış küçük bir kubbesi, sonraki yıllarda inşa edilen kiliselerde bulunan geleneksel apse nin (Yarım daire şeklinde yapılan ayin yönetim yeri) bulunmadığı dikdörtgen karakterde bir yapısı, çan kulesi, rahiplerin ve muminlerin girdikleri kapıları, güneş ışınlarının içeri girmesini sağlayan dikleme dar pencereleri, iç kısım duvarlarına monte edilmiş kandiller, basit bir mimberi ve çoğunluğu Azize Katerina ya ait ikonları bulunmaktaydı. Hatıralarda bahsedilen hapishane, Mağusa-Karpaz anayolunun 7.ci kilometresindeki St. Barnabas manastırı sapağından batıya doğru dönüldükten ve yaklaşık 1 km. gidildikten sonra sol tarafta görülen, yol kenarına çok yakın, kaya içine oyulmuş, damı yarı silindirik görünümdeki yapıdır. Azize Katerina nın burada hapse konduğuna dair ispatlayıcı yazılı herhangi bir kayıt olmamasına rağmen anlatılanlarda küçük de olsa bir gerçek payı olduğu kesindir. Yapıya baktığımız vakit bunun antik bir Rum Ortodoks kilisesi olduğu kolayca anlaşılmaktadır. Kayıtlara göre kilise M.S yıllarına kadar ibadet amaçlı kullanılmıştır. Giriş kısmının altında bulunan duvarların çok büyük boyutlardaki taşlardan yapılmış olduğu ve ilk başlarda bunun Augustine dönemine ait bir Roma mezarı olduğu anlaşılmaktadır. Bu binanın inşa edildiği tarihin M.Ö. 700 olduğu tahmin edilmektedir. Bibliography COBHAM, Claude D. : Excerpta Cypria (Cambridge) 1908, repr Ata ATUN : Mağusa Yazıları (Ankara) 2002 BROWN, A. ve CATLING H. W. : Ancient Cyprus (Oxford) 1975 HILL, Sir George : A History of Cyprus (4 Cilt), (Cambridge) GUNNIS, R. : Historic Cyprus, (Cyprus) 1936, 1956, 1973 References 1 Ata ATUN, Doç. Dr. : SAMTAY Vakfı Kurucusu ve araştırma elemanı. Lefkoşa, Yakın Doğu Üniversitesi Öğretim Üyesi. 2 Aziz Katerina : St. Catherina. (A. A.) 3 Getirilen : İngilizce olarak bu cümlede Translate kelimesini kullanmıştır. Çeviride, Kutsal bedenin ilâhi bir güçle, dağın zirvesinden St. Catherina Kilisesi ne gittiği ni ima edebilecek tam bir Türkçe karşılığı olmadığından getirilen kelimesi kullanılmıştır. (A. A) 4 Üçüncü Mali yıl : M.S. 313 de Constantine tarafından konan ve M.S. 312 den itibaren hesaplanan 15 yıllık Mali Süre. Oxford Ansiklopedik Sözlük, s Azize : Azize Katerina.(A. A.) 6 Hıristiyan bilge kişi :, İngilizce olarak burada hermit kelimesini kullanılmıştır. Tam Türkçe karşılığı olmayan bu terim, Yalnız yaşayan veya eski Hıristiyan (dini bütün Hıristiyan) manasındadır. Çeviride Hıristiyan bilge kişi tanımı, hermit in bu cümledeki manasına çok yakın olduğundan kullanılmıştır. (A. A.) 7 Hazret : İngilizce olarak burada Lord kelimesini kullanılmıştır. Bu kelimenin tam Türkçe karşılığına en yakın mana olarak, Hazret kelimesi kullanılmıştır. (A. A) 8 Hz. İsa bedenen orada bulunamadığı için, Melek, O nun adına nişan yüzüğünü Aziz Katerina nın parmağına taktı cümlesi daha uyumlu ve açıklayıcı bir anlatım olmasına rağmen, çeviri ana metine sadık kalınarak ana metindeki gibi yapılmıştır (A. A) 9 Modius : 976 metre. 4

5 10 Havari : Hıristiyan dininde, Hz. İsa ya inanan ilk on iki kişi Havari olarak tanımlanmaktadır. (A. A.) 5