Trump ve Almanya: İhracat savaşları

Transkript

1 Trump ve Almanya: İhracat savaşları Bu strateji, Trans-Pasifik Ortaklığı ndan çekilmek ve herhangi bir yeni ticaret anlaşmasının Amerikan işçilerinin çıkarına olacağından emin olmakla başlıyor. Başkan Trump, NAFTA ile müzakere yapmaya kararlıdır. İş ortaklarımız, Amerikalı işçilere adil bir anlaşma sağlayan bir müzakereyi reddediyorsa, Başkan ABD nin NAFTA dan çekilmek istediğini bildirir. Donald Trump başkan oluşunun ilk gününde Trans-Pasifik Ortaklığı ndan çekildiklerini duyurduğunda Beyaz Saray ın resmi web sitesinden yapılan açıklama. Pascal Quignard ın 1994 seneli Amerikan İşgali (L Occupation Américaine) başlıklı romanından uyarlanan ve Alain Corneau nun yönetmenliğini yaptığı Yeni Dünya (Le Nouveau Monde) filmi, dünya savaşının sonrasında Fransa nın kırsalında geçen bir aşk

2 hikayesini konu edinir. Aşk hikayesine konu olan çift Amerikan rüyasına tutkuyla bağlıdır ve bu sebeple o kültüre ait her türlü eşyayı ve benzeri cisimleri toplayıp biriktirme gibi bir hobi edinirler. Bu hobi adeta, Amerikan emperyalizminin dayattığı kültürel yozlaşmayı bir içselleştirme fetişi halini alır. Çiftin kendi aralarında hissettikleri sevginin yanı sıra, ABD ye ve onun dünyasına duydukları hayranlıkla karışık bir sevgi de mevcuttur. Corneau nun filmi, ikinci emperyalist paylaşım savaşının ertesinde bina edilmiş olan bir uluslararası rezonansın sıradan hayatlara tezahür edişini gerçekçi bir şekilde işler. 78 yaşına bastığı 1971 senesindeki ölümüne dek, dört ABD başkanına hem 2. Dünya Savaşı nda hem de Soğuk Savaş dönemi boyunca danışmanlık yapmış olan eski ABD Dış İşleri Bakanı Dean Acheson un, hayat hikayesiyle adeta temsil ettiği politikacılar kuşağı (Truman, Marshall, Eisenhower), kendileri lehine olan uluslararası koşullar eşliğinde, Yeni Dünya filmindeki aşık çiftimizin hayran olduğu bu rezonansı yaratmayı başarmışlardı. Bugün ise, sadece Acheson un bir parçası olduğu ve devlet yönetiminde profesyonelleşmiş o kuşağın ( devlet aklının ) değil, aynı zamanda onların yarattıkları ABD nin de yok olmuş olduğunu ifade etmek abartı olmaz. Trump, işte bu hegemonya krizinin gerici bir dışavurumu olarak iktidara geldi. Şimdi Trump, seçim sürecinde söz verdiği üzere bu dünyayı yeniden bina etmeye, ABD yi yeniden muhteşem yapmaya çabalayacak. Meşhur deyişin söylediği üzere ilki trajediydi, ikincisi komedi olacak mı, tarih gösterecek. Bunu gerçekleştirebilmek için benimsemiş olduğu program, Reagan dan bu yana Beyaz Saray ın oval ofisini işgal etmiş olan bütün kadrolarınkinden farklılık gösteriyor. Göçmenlik yasaları bir kenara, bu farklılığın temeli kendisinin ekonomi politikalarından kaynaklanıyor. Trump ın bu farklı yöneliminin ardında yatan belli başlı sebepler var. Aynı zamanda bu yönelimin doğurduğu sert reaksiyonlar da mevcut.

3 16 Ocak ta İngiliz Times da ve Alman Bild gazetesinde yayınlanan bir görüşmesinde Trump Almanya nın hizmetinde olan bir Avrupa nın varlığını kınadı. Avrupa Birliği nin Birleşik Devletler için hiçbir çıkarı temsil etmediğini söyledi. Trump ın politik danışmanı olarak atadığı Steve Bannon Amerikan faşist siyasetinin simge isimlerinden birisi ve sıkı bir AB karşıtı. Bannon sağcı Breitbart News sitesinin editörlerinden. Bu yayın organına göz atacak olursanız, Avrupa daki AB karşıtı Putinci akımlara ve siyasi partilere gösterilen sempatiyi gözlemleyebilirsiniz. Eski Fransız Dış İşleri Bakanı Hubert Védrine Trump ve Obama arasında inkâr edilemez bir bağ olduğu yönünde bir demeç verdi. Védrine in eski Alman meslektaşı Joschka Fischer, Project Syndicate isimli site için Batı dünyasının olası sonu başlıklı bir metin kaleme aldı. Metinde Fischer şöyle yazıyor: Batı düzeni, Amerikalıların kendi müttefiklerinin savunulması için çalışmaya bağlı olması üzerine kurulu. Bu düzen Birleşik Devletler in oynadığı yakıcı rol olmadan var olamaz; ki Donald Trump ın Amerikası bu görevi terk edebilir. Bugün Batı düzeninin geleceği tehlikededir. NATO eski Genel Sekreteri Javier Solana ile emperyalizmin ideolojik üssü Brookings Enstitüsü nün patronu Strobe Talbott da ortaklaşa olarak New York Times da benzeri kaygıları dile getirdiler: Liberal düzenin garantisi olan Birleşik Devletler ile Avrupa arasındaki transatlantik ortaklık, varoluşsal bir krizle karşı karşıyadır. Yazarlara göre Trump, bu krizin çözülmesi gerektiğine ikna edilememiştir. Fransız Le Monde gazetesi ise Trump ın göreve geldiği süreçte, hafta sonu ekine Amerikan düzeninin sonu manşetini atmayı uygun gördü. Bir kaos izlenimi veren bu dağınık tepkilerin ortaklaştıkları noktayı, Trump ın siyasal ve ekonomik yöneliminin tekelci iktisadi statükonun gündemlerinden farklılaşan noktaları oluşturuyor. Trump seçimlerde Wall Street sakinlerinin temsilcisi rolündeki Clinton a karşıt olarak küçük ölçekli endüstri ve ticaret erbabını, güney eyaletlerinin tarım zenginlerini temsil etti. Elbette bu gerçek, Trump ın Birleşik

4 Devletler kapitalizminin azılı bir savunucusu ve savaşçısı olduğunu değiştirmiyor. Ancak onun düzene rağmen düzen için şeklinde somutlaşan iktisadi programı, Almanya nın bankalarının gereksinimini hissettiği yoğunlaşan bir küreselleşme stratejisiyle çelişiyor. Uluslararası burjuva basınında Trump ın iktidarı üzerine dile getirilen kaygıların, hangi saiklerle ortaya çıktıklarını anlamak önemli. Zira ne NATO eski Genel Sekreteri, ne de Almanya eski Dış İşleri Bakanı, var olmayan samimi demokratik inançlarının yükümlülüğüyle hareket etmiyor. Avrupa merkezli bu endişe fırtınasının ve liberal düzenin ardından yakılan ağıtların sebebi, şartları ve stratejileri değişen yeni paylaşım ve rekabet mücadelelerine işaret ediyor. Alman tekelleri Trump ın programının ihracat savaşlarında yeni bir eşiğin aşılması anlamını taşıdığının farkındalar. Doğu da Putin in Batı da ise Trump ın, kendi pazar alanları üzerinden elde ettikleri artı değerlere bir tehdit oluşturduğunun bilincindeler. Bu tehdide karşı olarak bu sene yapılan Davos zirvesine Çin devlet başkanı ilk kez çağrılarak, uluslararası manevra alanlarını genişletmeye çalıştılar. Ne var ki Çin devlet başkanının, adeta Trump ın demeçlerindeki sıfatların karşıt anlamları yazılarak Almanya tarafından eline tutuşturulan ve küreselleşmenin devam etmesi gerektiği vurgusu yapılan demeci hemen unutuldu. Tartışmanın ibresi bu demeçten, hızla Trump ın küreselleşme karşıtı söylemlerine kaydı. Pekiyi Trump ın yeni ekonomik yönelimini tetikleyen süreçler hangi koşullar içerisinde ve nasıl doğdu? ABD de en büyük 500 şirketin toplam GSYH içerisindeki payının 1955 teki %35 oranından 2015 te %71,9 a çıkmış olması, emekçi sınıflar için yoğun bir sefalet ve toplumsal zenginlikten dışlanmışlık anlamını taşıyor. Ancak bunun yanı sıra küçük ölçekli işletmelere sahip patronların, sermaye birikimi olan üst-orta sınıfların ve tüccarların ulusal artı-değerden sömürdükleri oranın istikrarlı bir biçimde oransal azalma yaşadığını da gösteriyor. Yoksullaşmalarını değil (!)

5 zenginleşememelerini oldukça gerici siyasal önermeler aracılığıyla ifade eden bu güruh, Trump ın seçim kampanyasının iskeletini oluşturdu. Elbette Trump ın tabanının çoğunluğu bu güruh değil, zira sayıları buna zaten yetmez! Ancak Trump ın programının en temel sosyo-ekonomik talepleri, bu güruhun kaygıları odak alınarak şekillendi. Bugün ise Trump ın temsilciliğinde bu güruh, kısa kollarının uzanıp erişemediği okyanus ötesi kârların yurda geri dönmesini, yani bu kârı mümkün kılan üretimin kendi küçük işletmelerinin boşalan bantlarını doldurmasını talep ediyor. Trump Birleşik Devletler i Trans-Pasifik Ortaklığı ndan çıkartarak bu yönde hızlı adımlarla çalışmaya başladı bile. Trump ın ihracat odaklı rekabet üzerinde yoğunlaşan ekonomi programının Putin i siyasal bir müttefik olarak öne çıkarması kaba ve yüzeysel Üçüncü Dünya Savaşı senaryolarına da bir darbe indirdi. Türkiye deki siyasal iktidarın ülke içerisindeki tabanını konsolide edebilmek adına Avrupa Birliği (AB) ve Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) arasındaki hayali bir siyasal ve ekonomik çatlağa oynaması da benzer tartışmaları gündeme getirmişti. Halbuki dünya pazarı ve üretici güçleri üzerinde sürmekte olan egemenlik mücadelesi sırasında taraflar yüksek ihtimalle, haritayı dikey olarak bölen bir Batı ve Doğu blokları şeklinde ayrışmayacak. Ayrışma, sınıflı toplumların doğası gereği, daha çok yatay ve emperyalistler içi bir çizgi çizecek. Rusya ve Çin gibi ülkeler, başlı başına bağımsız taraflar olmaktan ziyade, ABD ve Almanya arasında yükselen gerginliğin doğurduğu tarafların parçaları olacaklar. Bu tablo içerisinde Çin ekonomisi en yetkili makamının bu sene Davos a çağrılmasından da anlayabileceğimiz üzere Alman bankerleriyle bir çıkar ittifakı içerisinde. Öte yandan Rusya, Doğu Avrupa üzerindeki yayılmacı heveslerinin karşısında daima Almanya finans kapitalini ve ordusunu buldu. Trump ın ABD si ise, üretimi Çin den kendi vatanına geri getirmeyi ve ülkeye yapılan ihracatlardan yüksek oranlarda vergi kesmeyi öngörüyor. Bu politika Almanya nın dış politikası ile

6 çelişiyor. Böylece Putin, NATO nun en güçlü üyesi ile ortak bir düşmana sahip olmuş oluyor. Almanya yla sahip olduğu yapısal ekonomik çıkar ilişkilerinden bağımsız olarak Çin, ABD yabancı sermayesinin kendi ulusal sınırlarından çekilmesi taraftarı olmadığı için de Trump yönetimi ile anlaşamıyor. Çin üretimin kitleselliği noktasında tercih edilen taşeron ülke olsa da, teknoloji tekeli hala Batı nın elinde. Almanya nın Trump ın korumacı eğilimlerine karşı olmasının bir sebebi var. O da, bu ihracat odaklı korumacı tedbirlerin aslında 2008 krizinin süren etkilerini Avrupa ya ihraç etme çabalarının farklı bir biçimi olmasında yatıyor. Almanya nın bundan korkmasının nedeni, ABD krizi kendisine ihraç ettikçe kendisinin dünya pazarından aldığı pay oranının azalması. Almanya nın hizmetinde olan Avrupa yatırım bankalarının payı krizin kendilerine ihraç edildiği aralığından bu yana sürekli bir düşüş halinde. ABD mali sermayesi ise payını 2011 deki %35 ten, 2015 te %45 e yükseltmeyi başardı.(1) Çatışma yalnızca Trump ve Almanya arasında değil. Belirtmekte fayda var ki, Birleşik Devletler de de Almanya da da yeni ekonomi politikasının uluslararası bağlamının hangi düzlemde örülmesi gerektiği üzerine güçlü bir mutabakata varılabilmiş değil. Denebilir ki özellikle ABD de siyasi kadrolar, devlet aygıtları ve ekonomik kurumlar içerisinde ve arasında yaşanan bir çok başlılık var. Bu ABD nin dünya pazarı üzerinde yaşadığı siyasi-askeri hegemonya krizinin ulusal bağlama bir tezahürü. Troçki nin ustalıkla ifade ettiği üzere, bütün fatihler fethettikleri yeni topraklardaki çelişkileri kendi ülkelerine taşırlar. Trump ın, ABD emperyalizminin yarattığı toplumsal çelişkilerin ülke içerisinde hayat bulmasıyla aynı anda var olan bir siyasal fenomen halini almasının sebebi budur. 1 Şubat günü ABD Merkez Bankası, faiz oranını şu anki seviyesinde tutmaya karar verdi. Bu Beyaz Saray dan gösterilen ticaret savaşları retoriğinin tam ortasında alınan bir

7 karardı. Açıklama, Federal Açık Pazar Komitesi nin (FOMC) iki günlük bir toplantısının sonunda yapıldı. Gerekçe olarak ABD ve dünya ekonomisine hakim olan belirsizlik ve Trump yönetiminin önce ABD anlayışı gösterildi. Merkez Bankası nın bu kararının esas sebebinin, doların değerinin dünya piyasalarında yaşadığı dalgalanmaları takip ederek anlamaya çalışmak önemli. İşte burada Trump, ABD Merkez Bankası ile (ironik ve aslında komik bir biçimde tıpkı Erdoğan ın kendi Merkez Bankası ile bir faiz kavgası vermesi gibi) çelişkiler yaşıyor. Zira ironik bir şekilde doların yükselişi ABD ihracatını olumsuz şekilde etkileyecek bir etken olurdu çünkü bu ihracat dünya pazarlarında nispeten daha pahalı hale gelmesinden dolayı tercih edilmemeye başlanırdı. Bu ise Trump ın siyasal ve sosyal olarak sırtını yasladığı küçük ve yerli üreticileri öfkelendirirdi. Ancak doların mevcut hacmi, faiz kararları ve ihracat değerleri arasındaki ilişkinin bir de diğer tarafı var. Eğer ABD Merkez Bankası faiz oranını yükseltme kararı alırsa, bu ABD ye yapılacak yabancı sermaye kaynaklı yatırımlarda bir yükselişi beraberinde getirecek. Faizlerin yükselmesiyle beraber yabancı sermaye, ABD deki ekonomik ortaklarını borçlandırarak, kendisini zenginleştirme fırsatı yakalayacak. Ancak bu aynı zamanda tekelci olmayan yerel sermayenin zararına işleyecek olan bir süreç. Eğer faizler yükselirse, onun da yatırım ve birikim stratejileri törpülenecek. Merkez Bankası ismine yaraşır bir biçimde merkezde duran bir tutum benimsemişken, Trump ın tercihini hangi yönde kullanacağı hala bir soru işareti. Trump yönetiminin Beyaz Saray a geçtiği ilk saatlerden dahi anlaşılacağı üzere kesin olan bir şey var: Yeni bir ticaret ve sermaye mücadelesi üzerinde yükselecek olan yeni bir şiddetli rekabet dönemi açıldı. Bu dönemde şimdilik kullanılan araçlar ihalelerden, anlaşmalardan, demeçlerden, raporlardan ve önergelerden oluşuyor. Ancak bu rekabette baskın çıkmak adına bir süre sonra silahların kullanılmayacağını hiç kimse garantileyemez.

8 Dipnotlar: 1.) bal-investment-banking-does-it-matter-for-europe/