Anahtar Kelimeler: Bor atiklari, flokülasyon, noniyonik ve anyonik polimerler, koagülantlar

Transkript

1 Evaluation of the Settling Behaviour of Kirka Borax Concentrator Tailings Using Different Type of Polymers Farkli Tipte Polimerlerle Kirka Boraks Isletmesi Tinkal Konsantratörü Atiklarinin Çökelme Davranisinin Incelenmesi E. Sabah 1 & L. Yesilkaya 1 Key Words: Borax tailings, flocculating, nonionic and anionic polymers, coagulants ABSTRACT: The settling behaviour of Etiholding Kirka Borax Concentrator tailings has been investigated using different types of anionic and nonionic polymers and coagulants as well. The most effective polymer in flocculating the tailings is found to be Magnafloc 42 at a dosage of 117 g/ton-solids. As the tailings are composed of mostly calcite and dolomite type carbonaceous minerals, the effect of nonionic polymer, Magnafloc 51, which is known to be effective clay minerals, is found to be minimal. The anionic polymer (Magnafloc 42) is envisaged to adsorb onto oppositely charged solid surface through electrostatic attraction followed by polymer bridges. While the addition of saturated borax to the suspension affected settling marginally, that of water improved the settling. This reveals that physicochemical properties of minerals in the tailings and polymer dosages are crucial parameters in dictating the level of settling. In order to decrease the consumption of polymer, an alternative sedimentation scheme such as the use of coagulant was tested. Nevertheless, the use of coagulants neither alone nor in combination is shown to produce adequate settling. 1. INTRODUCTION Boron minerals are indispensable raw materials with various and widespread industrial use. Turkey has an important boron mineral market both in terms of reserve and quality. Turkey shares about 2 % of the world's total boron reserves (Poslu and Arslan, 15). Because of these reasons, it is very important for our country and its mining sector to produce borax in the most efficient manner and also to utilize its waste products. Currently, elimination of waste is a serious technical problem for the development and expansion of our national mining sector. Tincal ore in the Kirka-Eskisehir region is the largest ore deposit in the world. The ore assays 2-27% B2O and is extracted by open pit mining. The ore is upgraded by washing followed by scrubbing to 2-4 % B2O. It contains some water insoluble impurities along with tincal minerals. These impurities are iden- Anahtar Kelimeler: Bor atiklari, flokülasyon, noniyonik ve anyonik polimerler, koagülantlar ÖZET: Eti Holding Kirka Boraks Isletmesi Tinkal Konsantratörü atiklarinin çökelme davranisi, farkli tipte noniyonik ve anyonik polimerler ile koagülantlar kullanilarak arastirilmis, flokülasyon islemlerinde en etkili polimer tipinin anyonik yapidaki Magnafloc 42 ve dozajinin da 117 g/ton-kati oldugu belirlenmistir. Daha ziyade kalsit ve dolomitten olusan konsantratör atigindaki safsizliklarin flokülasyonunda, alkali ortam nedeniyle, noniyonik yapidaki Magnafloc 51 in etkili olmadigi, büyük molekül agirligina sahip Magnafloc 42 nin ise taneciklerin yüzeyine elektrostatik çekim kuvvetlerinin yanisira polimer köprüleri ile de baglandigi tespit edilmistir. Pülpe doymus boraks çözeltisi ilavesinin taneciklerin çökelme davranisini olumsuz yönde etkiledigi, saf su ilavesinin ise çökelmeyi hizlandirdigi, buradan hareketle ortamin boraks konsantrasyonunun ve safsizliklarin fizikokimyasal özelliklerinin flokülasyon prosesinde önemli parametreler oldugu sonucuna varilmistir. Muhtemelen anyon adsorpsiyonundan ve/veya pülpteki çok ince taneciklerinin oraninin fazla olmasindan kaynaklanan fazla polimer tüketimini önlemek ve buna bagli olarak da maliyeti düsürmek amaciyla alüminyum sülfat ve demir--klorür gibi koagülantlarin kullanimi denenmis ancak, bunlarin çökelme için tek baslarina yeterli olamadiklari gibi koagülant + polimer kombinasyonun da etkili bir çökelme için gerekli olan yeterli miktarda flok olusmunu saglayamadigi görülmüstür. 1. GIRIS Bor, çok çesitli ve yaygin kullanim alanlari ile endüstrinin vazgeçilmez hammaddelerinden biridir. Türkiye sahip oldugu bor mineralleri ve rezervlerinin büyüklügü, minerallerinin dünya pazarlarinda aranilan nitelikleri ve çesitliligi açisindan önemli bir konumda olup, toplam dünya rezervlerinin yaklasik %2 sine sahiptir (Poslu ve Arslan, 15). Bu nedenlerden dolayi, bor cevherlerimizin en verimli sekilde üretimi ve açiga çikan atiklarin etkili bir sekilde bertaraf edilmesi, madencilik sektörü ve ülkemiz açisindan çok büyük önem arz etmektedir. Günümüzde atiklarin çevreye zarar vermeden uzaklastirilmasi, ülke madenciliginin gelismesini ve büyümesini etkileyen en önemli teknik 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi, AMYO, Maden Bölümü, Afyon, Türkiye Afyon Kocatepe University, Department of Minining Technician, Afyon, Turkey

2 2 ORE DRESSING/CEVHER HAZIRLAMA 2 ISSUE tified as dolomite and montmorillonite type clays (Mordogan et al., 15; Bulutçu et al., 188; Eti Bor A.S., 18). Kirka Borax Concentrator and its Boron Derivatives Plant of Eti Holding Borax Company produces tincal concentrate and borax pentahidrate with very substantial amount of waste: 4. ton/year. Of this waste, 25. ton containing about %-14 B2O come from the concentrator and 15. ton from the Boron Derivatives Plant. The total waste stored in waste ponds had become 4 million tons by the year of 15 (Yamik et al., 15). Nowadays, this vast waste necessitates the Kirka Boron Derivatives Plant a solid-liquid separation process prior to sending the tailings to waste ponds. Liquid waste contains 4-1% solids and of this amount with majority sizing below.8 mm. Coagulation and flocculation methods are means of dewatering. Production of strong and firm flocs can enable recycling of boron containing water to the circuit. According to the world's standards, water with only 1 ppm boron content can be disposed of and this shows the serious nature of the problem. Good results with the use of raw materials and waste products from waste ponds (Mordogan et al., 15; Sönmez et al., 1; Sönmez and Yorulmaz, 15; Ediz and Özdag, 15; Sönmez, 17; Yaman and Marsoglu, 18; Genç et al., 18; Sevim, 18; Findik, 18; Kavas and Emrullahoglu, 1) show that an effective solid-liquid separation of tincal concentrator waste products has become a very important issue. Coagulation and flocculation processes are important for solid-liquid separation of suspensions made up of fine particles from Ore Processing Plant tailings product. The efficiency of solid-liquid separation can be improved by breaking the stability of suspension. This can be done by a couple of methods: first of these methods is to decrease surface electric charge (zeta potential) of particles by adding inorganic electrolyte to the suspension (coagulation) and bringing the particles together by the help of van der Waals forces. The second one is done through flocculation method. Flocculation using high molecular weight polymers forms bridges between particles and then clusters. At present, typical coagulants commonly used for coagulation are metal salts such as aluminum sulfate and iron chloride and flocculants used for flocculation are nonionic, anionic and cationic polymers. Nonionic and anionic polymers cause to form big, fast sedimentation and fairly compact flocks. However, it is preferable to use higher molecular weight anionic or nonionic polymers over cationic flocculants for sedimentation process (Atesok, 187). In this study, the sedimentation behavior of clays in teknik problemlerden biri olarak karsimiza çikmaktadir. Eskisehir-Kirka daki Tinkal cevheri dünyanin en büyük boraks yatagini olusturmaktadir. B2O içerigi %2-27 arasinda degisen ve açik ocak isletmeciligi ile ocaktan çikarilan cevher, konsantratör tesisinde yikama ve dagitma yöntemiyle zenginlestirilerek tenörü %2-4 B2O seviyesine çikartilmaktadir. Cevherde tinkal mineralinin yaninda suda çözünmeyen safsizliklar da bulunmaktadir. Bu safsizliklarin dolomit ve montmorillonit tipi kilden olustugu lite-ratürden bilinmektedir (Mordogan vd., 15; Bulutçu vd., 188; Eti Bor A.S., 18). Eti Bor A.S. Genel Müdürlügü Kirka Boraks Isletmesi Konsantratörü ve Bor Türevleri Tesisinde tinkal konsantresi ve boraks pentahidrat üretimi yapilirken önemli miktarda (4. ton/yil) atik açiga çikmaktadir. Yaklasik olarak %-14 B2O içeren bu atigin 25. tonu konsantratör tesisinden, 15. tonu ise bor türevleri tesisinden atilmaktadir. Bu sekilde olusan ve atik göletlerinde biriktirilen benzer tenörlü kati atigin, 15 yili itibariyle, 4 milyon tona ulastigi bildirilmektedir (Yamik vd.., 15). Günümüzde, bilhassa sulu ortamlarda meydana gelen çevre kirliligi ve onun yarattigi büyük boyutlu sorunlar, Kirka Boraks konsantratörü atiklarinin göletlere basilmadan önce etkili bir kati-sivi ayirma islemine tabi tutulmasini gerektirmektedir. Kati orani %4-1 arasinda degisen ve miktar olarak çok büyük bir kismi.8 mm altindaki ince tanelerden olusan sulu atigin koagülasyon ve/veya flokülasyon yöntemiyle verimli bir sekilde susuzlastirilmasi ile atik göletleri darbogazinin giderilmesi saglanabilecek, yine bununla saglam ve siki yapida floklar olusturularak bor içeren suyun, tekrar devreye vermek suretiyle, yeralti suyuna karismasi önlenebilecektir. Dünya standartlarinda alici ortama verilen sularda bor için verilen sinir degerin 1 ppm oldugu dikkate alindiginda konunun önemi daha rahat anlasilabilecektir. Göletlerde biriken kati atiklarin degisik sektörlerde hammadde veya katki maddesi olarak kullanimina yönelik son yillarda yürütülen çalismalardan elde edilen olumlu sonuçlar (Mordogan vd..., 15; Sönmez vd..., 1; Sönmez ve Yorulmaz, 15; Ediz ve Özdag, 15; Sönmez, 17; Yaman ve Marsoglu, 18; Genç vd..., 18; Sevim, 18; Findik, 18; Kavas ve Emrullahoglu, 1), tinkal konsantratörü atiklarinin mümkün oldugunca etkili sekilde kati-sivi ayirimina tabi tutulmasi gereginin bir baska boyutunu ortaya koymaktadir. Cevher hazirlama tesisi atiklarindaki ince taneli malzemelerin olusturdugu süspansiyonlarin kati-sivi ayiriminda, koagülasyon ve flokülasyon prosesleri önemli bir yer tutmaktadir. Kati-sivi ayiriminin verimi, süspansiyon kararliliginin bozulmasi ile arttirilabilir. Bir süspansiyonun kararliligi birkaç yöntemle bozulabilir. Bunlardan birincisi, koagülasyon olarak adlandiri-

3 E. SABAH & L. YESILKAYA the waste products of Kirka Borax concentrator in the presence of nonionic and anionic flocculants, and coagulants such as aluminum sulfate and iron chloride has been investigated to determine the efficiency of sedimentation process and the most appropriate flocculant type together with its economic analysis. 2. MATERIALS AND METHODS 2.1. Material Samples used in experiments were taken from the waste ponds of Etibor Kirka Borax Company Concentrator and carried within 5 lt. barrels to the laboratory. Results of chemical analysis of the samples by gravimetric method are given in Table 1 and the size distribution data obtained from sieving process of wet pulp is shown in Table 2. As seen in Table 1, the silica content of the sample is low and calcium and magnesium content is high. lan ve süspansiyona inorganik elektrolit ilave edilerek taneciklerin yüzey elektrik yükünün (zeta potansiyelinin) düsürülmesi ve Van Der Waals çekim kuvvetleriyle taneciklerin biraraya gelmesinin saglanmasi olayidir; ikincisi ise, flokülasyon olarak adlandirilan ve yüksek molekül agirlikli polimerler kullanarak tanecikler arasinda köprü kurmak suretiyle taneciklerin salkimlastirilmasi olayidir. Günümüzde koagülasyon proseslerinde en çok kullanilan koagülantlar, alüminyum sülfat ve demir klorür gibi metal tuzlari olup, flokülasyon proseslerinde en yaygin kullanim alani bulan flokülantlar ise noniyonik, anyonik ve katyonik polimerlerdir. Noniyonik ve anyonik polimerler; büyük, hizli çöken, oldukça siki floklarin olusumuna neden olduklarindan, katyonik flokülantlara nazaran, madencilikte daha yaygin bir sekilde kullanilmakta ve genellikle çökelme (sedimentasyon) islemlerinde yüksek molekül agirlikli polimerler tercih edilmektedir (Atesok, 187). Table 1. Chemical analysis results of Kirka tincal concentrator waste products Tablo 1. Kirka tinkal konsantratörü atiklarinin kimyasal analiz sonuçlari Component SiO2 Al2O Fe2O TiO2 CaO MgO Na2O K2O B2O K.K Amount % This shows that the waste is rich in calcite and dolomite. Table 2. Size distribution data of Kirka tincal concentrator waste product Tablo 2. Kirka tinkal konsantratörü atiginin boyut dagilimi verileri Particle Size Tane Boyutu (mm) Total Toplam Weight Agirlik (%) Cumulative Undersize Kümülatif Elek Alti (%) Examination of size distribution of waste in table 2 reveals that 5% of all particles is below the size of.8 mm which indicates the presence of very high specific surface area. In the flocculation tests, coagulants such as Allied Colloids products of anionic Magnafloc 155, Magnafloc 42 and nonionic type Magnafloc 51 polymers and aluminum sulfate and iron--chloride were used. These tests were performed in 25 cc-graduated cylinders with sizes of 1-5 cm in length and 4. Bu çalismada, noniyonik ve anyonik flokülantlar ile alüminyum sülfat ve demir klorür gibi koagülantlarin varliginda, Kirka Boraks Isletmesi Tinkal Konsantratörü atiklarindaki kilin çökelme davranisi incelenmis, gerek çökelmenin etkinligi ve gerekse ekonomiklik açisindan en uygun flokülant tipinin ve dozajinin belirlenmesine çalisilmistir. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1. Materyal Deneylerde kullanilan temsili numuneler, Eti Bor A.S. Kirka Boraks Isletmesi Konsantratöründen atik göletlerine gönderilen pülpten alinmis ve 5 ltlik bidonlara konularak laboratuara tasinmistir. Söz konusu numunenin gravimetrik yöntemle yapilan kimyasal analizi sonuçlari Tablo 1 de, pülpün yas olarak elenmesi sonucu elde edilen boyut dagilimi verileri ise Tablo 2 de gösterilmistir. Görüldügü gibi numunenin silis içerigi düsük olup, kalsiyum ve magnezyum oksit içerikleri ise yüksektir. Bu durum, konsantratör atiklarindaki safsizliklarin kalsit ve dolomitçe zengin oldugunu göstermektedir. Tablo 2 de atigin boyut dagilimi verileri incelendiginde,.8 mm altinda yeralan slam boyutundaki tanelerin oraninin %5 in üzerinde oldugu görülmektedir. Bu durum ise oldukça yüksek bir özgül yüzey alani artisini ifade etmektedir. Flokülasyon testlerinde Allied Colloids ürünü anyonik

4 4 ORE DRESSING/CEVHER HAZIRLAMA 2 ISSUE cm in internal radius Methods Flocculants used in the experiments were prepared as.1% solutions. This powdered flocculants are stirred for minutes until complete dissolution. The coagulants 2% aluminum sulfate and % iron- -chloride solutions were prepared. For flocculation tests, 1 cc original sample which contains 4.25% solids is put in 25 cc glass cylinders and shaken a couple of times to obtain a homogeneous mixture. Then different amounts of.1% flocculant solution is added and shaken again to have a homogeneous mixture (DIN 27, 185). The change of interface height as a function of time is recorded at certain periods. Sedimentation rate is found from the tangent of this straight-line (Wills, 185). In the sedimentation experiments which are made to investigate the effect of distilled water and saturated borax solution on flocculation, distilled water (1 cc) and saturated borax solution (1 cc) is mixed with 1 cc pulp in a proportion of 1/1 and then flocculant is added. In the experiments in which coagulants and flocculants were used together, a 5 cc constant coagulant dosage and then flocculant are added to the pulp. In all flocculation tests, percent solids settlings that occurred as a result of pulp flocculation are noted as before and after flocculation weight/volume rates. In all experiments, solid ratio (4.25%) and ph value of about are taken as the working conditions in the plant.. RESULTS AND DISCUSSION.1. Establishing optimum polymer type and dosage To establish the most appropriate polymer type and dosage for the efficiency of sedimentation, flocculation results obtained with nonionic and different molecular weight anionic polymers are shown in Figure 1. As seen in Figure 1, the optimum polymer concentration for Kirka Tincal Concentrator tailings that can be subjected to solid-liquid separation is cc (2118 g/ton-solid) for nonionic polymer (Magnafloc 51), 5 cc (117 g/ton-solid) for different molecular weight anionic polymers (Magnafloc 155 and Magnafloc 42). In the tests performed in the plant condition ph and solids concentration of 4.25%, good results were obtained by using almost half of the anionic polymer compared to nonionic polymers. Because nonionic polymers usually hydrolyze in alkali environments, even the use of high dosage Magnafloc 51 (2118 g/ton-solid) did not provide an effective sedimen- tip Magnafloc 155, Magnafloc 42 ve noniyonik tip Magnafloc 51 polimerler ile alüminyum sülfat ve demir--klorür koagülant olarak kullanilmistir. Flokülasyon testleri; iç çapi 4. cm, boyu 1.5 cm olan 25 ml lik cam mezürlerde gerçeklestirilmistir Yöntem Deneylerde kullanilan flokülantlar %.1 lik çözelti halinde hazirlanmis, bunun için toz haldeki flokülantlar dakika süreyle tamamen çözününceye kadar karistirilmistir. Koagülant olarak ise %2 lik alüminyum sülfat ve % luk demir--klorür çözeltileri hazirlanmistir. Flokülasyon testleri için; tesis atiklarindan alinan ve kati orani %4.25 olan 1 ml orijinal numune 25 ml lik cam mezürlere alinmis, birkaç defa ters çevirmek suretiyle homojen bir karisim elde edildikten sonra %.1 lik flokülant çözeltisinden degisik dozaj-larda ilave edilmis ve akabinde cam mezürler tekrar -4 defa ters çevrilerek iyi bir karisimin olmasi saglan-mistir (DIN 27, 185). Bu islemlerden sonra arayüzey yüksekliginin zamana bagli degisimi belirli zaman araliklarinda kaydedilmistir. Çökelme hizi, arayüzey yüksekliginin zamana bagli olarak degisimini gösteren dogrunun egiminden bulunmustur (Wills, 185). Saf su ve doygun boraks çözeltisinin flokülasyona etkisini incelemek için yapilan çökelme deneylerinde, saf su (1 ml) ve doygun boraks çözeltisi (1 ml), 1 ml pülp ile 1/1 oraninda karistirildiktan sonra üzerine flokülant ilave edilmistir. Koagülantlarin flokülantlarla beraber kullanildigi deneylerde ise pülpe 5 ml sabit dozajda koagülant ve onu takiben flokülant eklenmistir. Bütün flokülasyon testlerinde pülpün flokülasyonu sonucu meydana gelen kati yogunlasma yüzdeleri, flokülasyondan önceki ve sonraki agirlik/hacim oranlari not edilerek belirlenmis, deneylerin tamaminda isletme sartlarindaki mevcut ph degeri (ph civarinda) ve kati orani (%4.25) esas alinmistir.. DENEYSEL SONUÇLAR VE DEGER- LENDIRILMESI. 1. Polimer tipinin ve optimum polimer dozajinin tespiti Gerek çökelmenin etkinligi gerekse ekonomiklik açisindan en uygun polimer tipinin ve dozajinin belirlenmesi için noniyonik ve farkli molekül agirligina sahip anyonik polimerlerle yapilan flokülasyon testle-rinden elde edilen sonuçlar Sekil 1 de gösterilmistir. Sekil 1 de görüldügü gibi, Kirka Tinkal Konsantratörü Tesisi atiklarinin kati-sivi ayirimina tabi tutulmasi için optimum polimer konsantrasyonunun, noniyonik

5 E. SABAH & L. YESILKAYA 5 Interface Height (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm) 15 Without Flocculant Flokülant ilavesiz Time (hour) Zaman (saat) Interface Hight (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm) Dozaj: 15 cc Dozaj: 45 cc Dozaj: cc Dozaj: cc Dozaj: cc Dozaj: 5 cc Dozaj: 75 cc 1 2 Time (min) Zaman (dakika) Interface Height (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm) Dozaj: 1 cc Dozaj: cc Dozaj: 5 cc Dozaj: 2 cc Dozaj: 4 cc Interface Hight (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm) Dozaj: 5 cc Dozaj: 15 cc Dozaj: 25 cc Dozaj:1 cc Dozaj: 2 cc Dozaj: 5 cc 1 2 Time (min) Zaman (dakika) 1 2 Time (min) Zaman (dakika) Figure 1. Flocculation of concentrator tailings with different polymer types and dosages Sekil 1. Konsantratör atiklarinin farkli tip ve dozajda polimerler ile flokülasyonu on. It is known through the literature that nonionic polymers are usually used in acidic environments and high molecular weight anionic polymers are used in alkali environments. The tests performed with nonionic and anionic polymers showed evidences that differences between sedimentation rate and solid settling along with efficiency (Figure 2). As it can be seen in Figure 2, when 117 g/ton-solid Magnafloc 51 is used.11 cm/min sedimentation rate is reached and again with the same dosage of Magnafloc 155 and Magnafloc 42, 1.1 cm/min and 1. cm/min sedimentation rate is reached, respectively. A similar result is seen in solids concentration rates after flocculation. As polimer (Magnafloc 51) kullanilmasi durumunda ml (2118 g/ton-kati), farkli molekül agirligina sahip anyonik polimerler (Magnafloc 155 ve Magnafloc 42) kullanilmasi durumunda ise 5 ml (117 g/tonkati) oldugu belirlenmistir. ph nin civarinda ve kati oraninin %4.25 oldugu isletme sartlarinda yapilan testlerde, noniyonik polimere nazaran hemen hemen yari yariya daha az miktarda anyonik polimer kullanilarak olumlu sonuçlar elde edilmistir. Burada yüksek dozajda Magnafloc 51 (2118 g/ton-kati) kullanilmasina ragmen etkili bir çökelme elde edilememesi, noniyonik polimerlerin genellikle alkali ortamlarda hidrolize olmalari nedeniyledir. Iyonik yapida olmayan polimerler yaygin bir sekilde asidik ortamlarda, yüksek molekül agirligina sahip anyonik

6 ORE DRESSING/CEVHER HAZIRLAMA 2 ISSUE seen in Figure, compared with nonionic type Magnafloc 51, an effective sedimentation is obtained at low dosages of anionic polymers and when high molecular weight Magnafloc 42 is used 117 g/tonsolid consumption is found to be the optimum. Weight/Volume Rate (%) Agirlik/Hacim Orani (%) Bevor the Flocculation Flokülasyondan önce After the Flocculation Flokülasyondan sonra Settlement Rate at Constant Flocculant Dosage (117 g/t-solid) Sabit flokülant dozajinda (117 g/t-kati) çökelme hizi 1,4 17 1,2,14 4,25 2,8 2,8 2,8 Magnafloc 155 Magnafloc 42 Magnafloc 51 Figure 2. Effect of polymer type on sedimentation Sekil 2. Polimer tipinin çökelmeye etkisi Interface Hight (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm 1,8,,4,2 Settlement Rate (cm/min) Çökelme Hizi (cm/dak) Flocculant Dosage (g/ton-solid) Flokülant Dozaji (g/ton-kati) Magnafloc 155 Magnafloc 42 Magnafloc 51 Figure. Effect of polymer dosage on sedimentation Sekil. Polimer dozajinin çökelmeye etkisi These results show that impurities in concentrator waste and their physicochemical properties are most effective in the flocculation process. Kirka boron clays are known to exhibit gray clays as montmorillonite and dolomite and dolomite rich white clays, and calcite. One of the most important indicators for colloidal processes during clay separation, flocculation, flotation adsorption etc. is the electric charge. In zeta potential measurements to determine surface electric charge of clay versus ph Hançer (14) found that these clays show less negative charge (24-7 mv) and form a buffer zone around ph. (Figure 4). Because of lower particle charges, an effective flocculation of tailings which contain high amounts of dolomite and calcite with anionic Magnafloc 155 and polimerlerin ise alkali ortamlarda kullanildigi literatürden bilinen bir husustur. Noniyonik ve anyonik flokülantlarla yapilan testlerden elde edilen bulgular, verimle birlikte çökelme hizlarinda ve kati yogunlasma yüzdelerinde de belirgin farklarin oldugunu ortaya koymustur (Sekil 2). Sekil 2 den de görüldügü gibi, 117 g/ton-kati Magnafloc 51 kullanilmasi durumunda.11 cm/dak lik bir çökelme hizina ulasilirken, yine ayni dozajda Magnafloc 155 ve Magnafloc 42 ile 1.1 ve 1. cm/dak lik çökelme hizlari elde edilmistir. Benzer durum flokülasyon sonrasi kati yogunlasma yüzdelerinde de görülmektedir. Sekil de görüldügü gibi, noniyonik yapidaki Magnafloc 51 e nazaran anyonik polimerler ile düsük dozajlarda etkili bir çökelme saglanmakta ve yüksek molekül agirligina sahip Magnafloc 42 kullanilmasi halinde, 117 g/ton-kati tüketimle en iyi sonuca ulasilmaktadir. Bu durum, konsantratör atigindaki safsizliklarin ve bunlarin fizikokimyasal özelliklerinin flokülasyonda oldukça etkili oldugunu göstermektedir. Bilindigi gibi, Kirka boraks cevheri birbirine yakin miktarlarda montmorillonit ve dolomit içeren gri killer ile dolomitçe zengin beyaz killerden ve kalsitten olusmaktadir. Killerin ayirma, flokülasyon, flotasyon, adsorpsiyon vs. islemleri esnasinda kolloidal hareketini belirleyen en önemli göstergelerden birisi elektriksel yüküdür. Hançer (14), her iki kilin yüzey elektrik yükünü belirlemek için ph ya bagli olarak yaptigi zeta-potansiyel ölçümlerinde, bu killerin, ph. civarinda tampon bir bölge olusturduklarini ve bu ph civarinda düsük negatif yük (24-7 mv) sergilediklerini belirlemistir (Sekil 4). Zeta potential (mv) Zeta potansiyel (mv) Grey Clay Gri Kil White Clay Beyaz Kil Equilibrium ph Final ph Figure 4. Variation of zeta potential of gray and white borax clays as a function of ph (Hançer, 14) Sekil 4. Gri ve beyaz boraks killerinin ph a göre zeta potansiyel degisimleri (Hançer, 14) Büyük ölçüde dolomit ve kalsitten olusan söz konusu atiklarin anyonik Magnafloc 155 ve Magnafloc 42

7 E. SABAH & L. YESILKAYA 7 Magnafloc 42 can be explained by the presence of electrostatic attraction forces and/or bonds of particles with polymer bridges and van der Waals forces. Although polymers and particles have the same charges, better flocks obtained with Magnafloc 42 rather than Magnafloc155 indicates that particles are coated with polymer bridges. Again with the use of anionic polymers, a very high amount of anions adsorbed onto cationic sites such as calcium and magnesium with the resultant electrostatic attraction forces and thus strong flocks are obtained..2. Effect of saturated borax solution and that of dilution on sedimentation Colloidal systems where clays are present, two essential events, dissolution and cation exchange, occur. Previous studies have shown that dolomite dissolves in borax solutions and gives calcium and magnesium ions to the environment and concentration of these ions changes with dissolution time and borax co n- centration (Yavasoglu, 1). As seen in Figure 5, when 1 cc Magnafloc 42 is mixed, an optimum sedimentation level is reached. Now the same volume of pulp is mixed with 1 cc saturated borax solution or 1 cc-distilled water in a ratio of 1/1 and an equal dosage of Magnafloc 42 is added. Interface Height (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm) 15 1 cc pulp+magnafloc 42 1 ml pülp+magnafloc 42" 1 cc pulp+1 cc saturated borax solution+magnafloc 42 1 ml pülp+1 ml oymus boraks çözeltisi+magnafloc 42" 1 cc pulp+1 cc distilled water+magnafloc 42 1 ml pülp+1 ml saf su+magnafloc Time (min) Zaman (dakika) Figure 5. Effect of saturated borax solution or distilled water addition on sedimentation Sekil 5. Pülpe doygun boraks çözeltisi veya saf su ilavesinin çökelmeye etkisi When the medium is increased in borax concentration, a slower sedimentation is observed, and when diluted with distilled water, faster sedimentation rate with a better solid concentration rate is obtained (Figure ). In aqueous systems in the presence of clay minerals, some of the cations stay in the Stern layer and difile etkili flokülasyonu, taneciklerin düsük yükler sergilemesi nedeniyle, Van Der Waals güçleri, taneciklerin polimer köprüleriyle birbirine baglanmasi ve/veya elektrostatik çekim kuvvetlerinin varligi ile izah edilebilir: Magnafloc 155 e nazaran Magnafloc 42 ile daha iyi floklar elde edilmesi, polimer ile tanecikler ayni yükleri tasimalarina ragmen, taneciklerin polimer köprüleriyle baglandiginin bir göstergesidir. Yine anyonik polimer kullanimiyla, ortamda yeralan çok miktarda anyon, süspansiyonda bulunan kalsiyum ve magnezyum gibi katyonlarla etkilesime girerek, elektrostatik çekim kuvvetlerinin etkisiyle tanecik yüzeyine adsorplanmakta ve böylelikle güçlü floklar olusmaktadir..2. Süspansiyona doygun boraks çözeltisi veya su ilavesinin çökelmeye etkisi Killerin yer aldigi kolloidal sistemlerde, çözünme ve katyon degisimi gibi baslica iki olay meydana gelmektedir. Dolomitin boraksli çözeltilerde çözünerek ortama kalsiyum ve magnezyum iyonlari verdigi ve bunlarin konsantrasyonlarinin boraks konsantrasyonuna ve çözünme süresine bagli olarak degistigi, daha önce yapilan çalismalarla belirlenmistir (Yavasoglu, 1). Sekil 5 de görüldügü gibi, 1 ml pülp 5 ml Magnafloc 42 ile karistirildiginda 5 dakika içinde optimum bir çökelme seviyesine ulasilmaktadir. Bu kez ayni hacimdeki pülp 1/1 oraninda 1 ml doygun boraks çözeltisi veya 1 ml saf su ile karistirilip üzerine esit dozajda Magnafloc 42 ilave edildiginde; ortamin boraks konsantrasyonun arttirildigi sistemde daha zayif bir çökelme, ortamin saf su ile seyreltildigi sistemde ise daha büyük bir çökelme hizi ile iyi bir kati yogunlasma orani elde edilmistir (Sekil ). Kil minerallerinin bulundugu sulu sistemlerde ise kat-yonlarin bir kismi Stern tabakasinda ve yaygin tabakada kalirken bir kismi da sistemdeki mevcut iyonlarla iyon degisimine ugramaktadir (Schwartzen-Allen ve Matijevic, 174). Dolayisiyla hem dolomitin çözünmesinde hem de montmorillonitin katyon degisim reaksiyonunda birer degisken olan boraks konsantrasyonu, safsizliklarin anyonik polimerler ile flokülasyonunda rol oynayan önemli parametrelerden biridir. Pülpe doygun boraks çözeltisi ilave edildiginde dolomitin ve kalsitin çözünmesi ile açiga çikan Ca ++ ve Mg ++ gibi katyonlarin iyon degisimine ugrayarak montmorillonit tarafindan tutulmasi ve böylelikle ortamda karbonatlarin baskin olmasi dolayisiyla taneciklerin negatif olan elektrik yükü mutlak degerce artmakta, yani yüzeyler daha da negatif olmaktadir. Bunun sonucunda anyonik polimerin elektrostatik çekim kuvveti ve Van Der Waals kuvvetleriyle taneciklerin yüzeyine tutunmasi güçlesmekte ve çökelmenin etkinligi zayiflamaktadir. Boraks konsantrasyonunun daha düsük oldugu yani

8 8 ORE DRESSING/CEVHER HAZIRLAMA 2 ISSUE fused layer, and the remaining part exchanges with the system (Schwartzen-Allen and Matijevic, 174). Both dissolution of dolomite and cation exchange reaction of montmorillonite depends upon the borax concentration. This parameter plays a very important role in flocculation of impurities with anionic polymers. When saturated borax solution is added to the pulp, dolomite and calcite dissolve and cations such as Ca ++ and Mg ++ releases. These ions are attracted and adsorbed by montmorillonite and because it is a carbonate dominant environment, absolute value of the negative electric charges on the particles increases, that is surface become more negative. As a result of this, it is more difficult for anionic polymer to take a hold of particles' surface with electrostatic and van der Waals attraction forces, and effectiveness of sedimentation weakens. In the suspension where borax concentration is lower, i.e. with the addition of distilled water solution is more diluted, particle surfaces are more positive. That is to say that due to the decrease in zeta potential, the effectiveness of anionic polymer increases and better flocks can be obtained. It is known from previous studies that surface electric charge in the presence of borax saf su ilavesiyle ortamin daha seyreltik hale getirildigi süspansiyonda ise tanecik yüzeylerinin daha pozitif olmasi, bir baska ifadeyle zeta potansiyelin düsmesi nedeniyle anyonik polimerin etkinligi artmakta ve daha iyi floklar elde edilmektedir. Birbirine yakin miktarda montmorillonit ve dolomit içeren gri killer ile dolomitçe zengin beyaz killerin yüzey elektrik yükünün boraks varliginda daha da negatif oldugu daha önce yapilan çalismalardan bilinmektedir (Yasar vd..., 1; Gür vd..., 1). Silis içerigi yüksek, montmorillonitçe zengin killerin mevcut oldugu sistemlerde, boraks varliginda ve hafif alkali ortamda süspansiyonda yer alan anyonlar, taneciklerin kenar yüklerinin nötr ve hatta negatif olmalarini saglamakta ve böylelikle yüzey elektrik yükünü daha da negatif yapmaktadirlar. Dolomit ve kalsit içerigi yüksek olan kolloidal sistemlerde ise yine boraks varliginda, ortamda karbonatlarin fazla olmasi yüzeyleri daha negatif hale getirmektedir. Buradan tinkal konsantratörü atiklarinin kolayca floküle olamamalarinin anyon adsorpsiyonundan kaynaklandigi söylenilebilir. Nitekim bu çalismadan elde edilen sonuçlar, Weight/Volume Rate (%) Agirlik/Hacim Orani (%) ,8 Bevor the Flocculation Flokülasyondan önce After the Flocculation Flokülasyondan sonra Settlement Rate at Constant Flocculantdosage (117 g/t-solid) Sabit flokülant dozajinda (117 g/t-kati) çökelme hizi cc pulp+magnafloc 42 14,1 1,7 1,7 1 cc Pulp+1 cc saturated borax solution+magnafloc 42 1 cc pulp+1 cc distilled water+magnafloc Settlement Rate (cm/min) Çökelme Hizi (cm/dak) Figure. Effect of addition of distilled water or saturated borax solution at constant polymer dosage on sedimentation rate and solids concentration Sekil. Sabit polimer dozajinda pülpe doygun boraks çözeltisi veya su ilavesinin çökelme hizi ve kati yogunlasma oranlarina etkisi is more negative in gray clays which contain dolomite and montmorillonite, and dolomite rich white clays (Yasar et al., 1; Gür et al., 1). High silica containing montmorillonite rich clays in the presence of borax and slightly alkali environments cause the edges to acquire neutral or even negative. Thus, this makes surface electric charge more negative. In high dolomite and calcite containing systems in the yani kömür hazirlama tesisi atiklarinin flokülasyonu için harcanan polimer miktarina nazaran daha yüksek polimer tüketimi (117 g/ton-kati), bu durumu teyit eder mahiyettedir. Kullanilan polimer miktarinin yüksek olmasinin bir diger nedeni de, pülpü olusturan katinin önemli miktarinin (%5 ten fazla).8 mm alti boyut dagilimi gösteren taneciklerden olusmasi ve bunun meydana getirdigi yüzey alani artisidir.

9 E. SABAH & L. YESILKAYA presenc eof borax solutions and in excessive amounts of carbonates make surfaces more negative. From this point of view, the anion adsorption may be responsible for the difficulty observed in the flocculation of tincal concentrator wastes. Likewise, the results obtained from this study, namely, consumption of higher polymer (117 g/ton - solid) in regard to the amount consumed for flocculation of coal processing unit wastes confirm this situation. In the company, almost same amount of polymer, 5 g/ton-solid, is still consumed. Another reason for high polymer consumption is as follows: An important amount of material (more than 5%) forming the pulp have particle size below.8 mm and this causes an increase in the surface area... Effect of coagulant on sedimentation In order to decrease the polymer consumption in dewatering of concentrator waste, the use of coagulant (aluminum sulfate and iron--chloride) on the performance of dewatering is investigated. It is found that aluminum sulfate (Al2(SO4).18H2O) and iron - chloride (FeCl.H2O) alone are not effective for sedimentation processes. With increasing amounts of 2% aluminum sulfate addition to the pulp, after a min., particle form flocks until 5 cc flocculant addition. If dosage is increased, it is observed that flocks are disintegrated. Adding increasing amounts of % iron--chloride have not changed the results. Unfortunately, as it was expected, a sedimentation depending on electrostatic and van der Waals attraction forces did not occur by the expectation that adding trivalent cations such as Al +++ and Fe +++ to negatively charged solution would decrease the zeta potential of the particles. The reason for this is that Al +++ and Fe +++ cations alone are not effective coagulants and they form a series of hydrolysis reactions in colloidal systems where solids concentration and alkalinity is low. Since aluminum is amfoteric, it behaves as acid in alkali medium and vice versa. Reactions dependent upon this property shows repetitive hydrolysis of aluminum ions. Hydrolization reactions of iron show similarities to that of aluminum. As a result, no effective sedimentation is obtained from the flocculation tests for both coagulants. This is why the use of Magnafloc 42 along with aluminum sulfate and iron--chloride has been preferred. The combined effect of sedimentation curve is given in Figure 7. Conditions in which an effective sedimentation is obtained by using anionic polymers, 5 cc aluminum sulfate and 5 cc iron--chloride is used along with Magnafloc 42. Although at certain tests coagulation is observed but positive results that obtained with the use of Magnafloc 42 alone cannot be reached (Figure 8). Isletmede halen benzer miktarda polimer tüketilmekte olup, tüketilen miktar 5 g/ton kati-dir... Koagülant kullaniminin çökelmeye etkisi Konsantratör atiklarinin susuzlastirilmasi islemlerinde polimer sarfiyatini azaltmak ve buna bagli olarak maliyeti düsürmek amaciyla koagülant (alüminyum sülfat ve demir--klorür) kullanimi denenmis ancak, aluminyum sülfat (Al2(SO4).18H2O) ve demir-- klorür (FeCl.H2O) ün tek baslarina çöktürme islemlerinde etkili olmadigi tespit edilmistir. Pülpe artan miktarlarda %2 lik alüminyum sülfat ilavesiyle, dakikalik bir gözlem sonucunda, 5 ml dozaja kadar taneciklerin flok olusturdugu ancak miktar arttikça olusan floklarin dagildigi gözlemlenmistir. Bu kez süspansiyona artan miktarlarda % luk demir-- klorür eklenmis ve yine benzer sonuçlar elde edilmistir. Burada, negatif yüklü taneciklerden olusan ortama Al +++ ve Fe +++ gibi üç degerlikli katyonlar ilavesiyle taneciklerin zeta potansiyellerinin düsebilecegi beklentisinden kaynaklanan elektrostatik ve Van Der Waals çekim kuvvetlerine dayali bir çökelme meydana gelmemistir. Bunun nedeni Al +++ ve Fe +++ katyonlarinin, kati konsantrasyonunun ve alkalitenin düsük oldugu kolloidal sistemlerde seri hidroliz reaksiyonlari olusturmalari ve koagülasyon için tek baslarina etkili olamamalaridir. Aluminyum, amfoterik özellige sahip oldugundan asit ortamda alkali, alkali ortamda ise asit gibi davranir. Buna bagli olarak meydana gelen reaksiyonlar alüminyum iyonunun ardarda hidrolizini gösterir. Demirin hidroliz reaksiyonlari da alüminyumun reaksiyonlarina çok benzerlik göstermektedir. Sonuçta her iki koagülantla yapilan flokülasyon testlerinde etkili bir çökelme elde edilemediginden alüminyum sülfat ve demir-- klorürün Interface Height (cm) Arayüzey Yüksekligi (cm) 5 cc Ferri Chloride+5 cc Magnafloc 42 5 ml Demir--klorür+5 ml Magnafloc 42 5 cc Aluminium sulphate+5 cc Magnafloc 42 5 ml Aluminyum sülfat+5 ml Magnafloc 42 5 cc Magnafloc 42 5 ml Magnafloc Time (min) Zaman (dakika) Figure 7. Effect of coagulant + polymer combinati-on to sedimentation Sekil 7. Koagülant+polimer kombinasyonun çökelmeye etkisi Magnafloc 42 ile birlikte kullanilmasi yoluna gidilmis ve elde edilen çökelme egrileri Sekil 7 de gösterilmistir. Anyonik polimerler kullanmak suretiy-

10 1 ORE DRESSING/CEVHER HAZIRLAMA 2 ISSUE Weight/Volume Rate (%) Agirlik/Hacim Orani (%) Befor the Flocculation Flokülasyondan önce After the Flocculation Flokülasyondan sonra Settlement Rate at Constant Flocculantdosege (117 g/t-solid) 2 Sabit flokülant dozajinda (117 g/t-kati) çökelme hizi 4, ,5 14 2, , 4,48 2,74 2,74 2,8 5 cc Magnafloc5 cc Magnafloc5 cc Magnafloc 42+5 cc Ferri chloride 42+5 cc Aluminium sulphate 42 1,5 1,5 Settlement Rate (cm/min) Çökelme Hizi (cm/dak) Figure 8. Effect of coagulant + polymer combi -nation to sedimentation rate and solid condensation rates Sekil 8. Koagülant + polimer kombinasyonunun çökelme hizi ve kati yogunlasma oranlarina etkisi 4. CONCLUSIONS For the solid-liquid separation of Eti Holding Kirka Borax Company tincal concentrator tailings, a series of systematic flocculation tests with nonionic and anionic polymers are performed. Good results were obtained with anionic polymers, whereas nonionic Magnafloc 51 did not yield satisfactory results. The most effective polymer type is high molecular weight Magnafloc 42 and the optimum dosage is 117 g/ton-solid. While the sedimentation rate in independent settling conditions is. cm/min with the usage of anionic Magnafloc 42, it increased to cm/min. This sedimentation rate of particles in pulp has increased s18 times. In addition to this, with 84% efficiency, high solids consolidation is obtained. In the presence of borax and at ph, impurities in concentrator waste, which has high content of dolomite and calcite clays, form a buffer zone and show low charge. Therefore, it is predicted that nonionic type Magnafloc 51 is adsorbed with weak H- bonds to the surface of particles and an effective sedimentation cannot be achieved in an alkali medium. Flocculation tests done with anionic Magnafloc 155 and Magnafloc 42, better flocks are obtained with high molecular weight Magnafloc. Also polymers are bound to the surface of particles with electrostatic attraction forces along with polymer bridges. By adding saturated borax solution or distilled water to the pulp in a proportion of 1/1, tests are perle etkili çökelmenin saglandigi sartlarda, 5 ml alüminyum sülfat ve 5 ml demir- klorürün 5 ml Magnafloc 42 ile birlikte kullanilmasi durumunda, belirli ölçülerde salkimlasma gözlenmis ancak Magnafloc 42 nin tek basina kullanilmasiyla elde edilen müspet sonuçlara ulasilamamistir (Sekil 8). 4. SONUÇLAR Eti Holding Kirka Boraks Isletmesi Tinkal Konsantratörü atiklarinin kati-sivi ayirimina tabi tutulmasi için noniyonik ve anyonik polimerle yapilan flokülasyon test çalismalarinda, anyonik polimerlerle oldukça iyi sonuçlar alinirken noniyonik yapidaki Magnafloc 51 ile iyi bir çökelme saglanamamis, en etkili polimer tipinin yüksek molekül agirligina sahip Magnafloc 42 ve optimum dozajin 117 g/ton-kati oldugu belirlenmistir. Serbest çökelme sartlarinda. cm/dak olan çökelme hizi, anyonik yapidaki Magnafloc 42 kullanimi ile cm/dakikaya yükselmis, böylelikle pülpteki taneciklerin çökelme hizlari 18 kat arttirilmistir. Buna paralel olarak, %84 verimle, yüksek kati yogunlasma oranlari elde edilmistir. Dolomit ve kalsit içerigi yüksek killerden olusan konsantratör atigindaki safsizliklarin boraksin varliginda ph civarinda tampon bölge olusturmalari ve düsük yükler sergilemeleri nedeniyle noniyonik yapidaki Magnafloc 51 in taneciklerin yüzeyine zayif H-baglari ile adsorplandigi ve alkali ortamda etkili bir çökelmenin saglanamadigi tahmin edilmektedir. Her ikisi de anyonik polimer türü olan Magnafloc 155 ve Magnafloc 42 ile yapilan flokülasyon testlerinde, daha büyük molekül agirligina sahip Magnafloc 42 ile daha iyi floklar elde edilmesi, polimerin taneciklerin yüzeyine elektrostatik çekim kuvvetlerinin yaninda polimer köprüleri ile de baglandigini göstermektedir. Konsantratör atiklarindan olusan pülpe 1/1 oraninda doygun boraks çözeltisi veya saf su ilave edilerek Magnafloc 42 ile yapilan flokülasyon testlerinde, saf su ile seyreltilen sistemlerde floklarin çökelme hizlarinin arttigi ve bunda ortamin boraks konsantrasyonunun, safsizliklarin ve bunlarin yüzey sarjlarinin önemli degiskenler oldugu belirlenmistir. Konsantrasyon atigindaki katilarin flokülasyonunda, örnegin kömür hazirlama tesisi atiklarina nazaran, daha fazla flokülant tüketildigi ve bunun da, muhtemelen anyon adsorpsiyonundan ve pülpte yeralan -.8 mm boyut dagilimina sahip tanelerin oraninin çok yüksek olmasindan kaynaklandigi tahmin edilmektedir. Polimer sarfiyatini ve buna bagli olarak da maliyeti düsürmek amaciyla alüminyum sülfat ve demir-- klorür gibi koagülantlarin kullanimi yoluna gidilmis

11 E. SABAH & L. YESILKAYA 11 formed with Magnafloc 42. In the systems that are diluted with distilled water, an increase in sedimentation rate of flocks is observed. This increase is attributed to borax concentration of medium, impurities and the resultant surface charges. Compared with coal processing plant waste products, flocculation of solid particles in concentrator waste products, more flocculant consumption is observed. This extra consumption is ascribed to possible anion adsorption and high proportion of.8 mm size particles. To decrease the cost of polymer and polymer consumption, the use of aluminum sulfate and iron-- chloride as coagulants is preferred, but since at low solids concentration Al +++ and Fe +++ ions undergo hydrolysis reactions at low alkali colloidal systems, they become ineffective. In the event of using coagulants under consideration with anionic structure Magnafloc 42, coagulation at certain cases is observed. References/Kaynaklar [1] Atesok, G.: Polimerlerin Cevher Hazirlamadaki Yeri Kullanim Özellikleri, TMMOB Madencilik Dergisi, 187, Cilt 24, Sayi, Ankara, [2] Bulutçu, A. N., Türkay, S., Gürbüz, H. & Yavasoglu, N.: Tinkal Cevherinin Zenginlestirilmesinde Organik Maddelerin Etkisi, 2. Uluslararasi Cevher Hazirlama Sempozyumu, 188, Izmir, [] Deutsche Industrie Norm: Flockungsmittel für Betriebswasser, DIN 27, Beuth Verlag GmbH, Berlin, 185. [4] Ediz, N. & Özdag, H.: Kirka Boraks Isletmesi Atik Killerinin Tugla Yapiminda Kullanilabilirliginin Arastirilmasi, TMMOB Madencilik Dergisi, 15, Cilt 4, Sayi 4, Ankara, [5] Eti Bor A.S. Brifing Raporu, 18. [] Findik, N.: Etibank Kirka Boraks Isletmesi Atiklarinin Sir Olarak Kullanilabilirliginin Arastirilmasi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 18, Sakarya. [7] Genç, S., Sevinç, V., Özseker A. & Çaki, M.: Etibank Kirka Boraks Isletmesi Konsantratör Atiginin Sir Hammaddesi Olarak Degerlendirilmesi, 4. Seramik Kongresi, 18, Eskisehir, [8] Gür, G., Sayan, P., Türkay, S. & Bulutçu, A.: Tinkal Cevherindeki Killerin Flokülasyonuna Etki Eden Faktörler,. Ulusal Kil Sempozyumu, ancak, Al +++ ve Fe +++ iyonlarinin, düsük kati konsantrasyonu ve düsük alkalinite içeren kolloidal sistemlerde hidroliz reaksiyonlari olusturmalari nede-niyle, etkili olamadiklari belirlenmistir. Söz konusu koagülantlarin anyonik yapidaki Magnafloc 42 ile birlikte kullanilmasi durumunda ise belirli ölçülerde salkimlasmanin oldugu gözlenmistir. 1, Istanbul, -11. [] Hançer, M.: Doygun Çözeltilerde Boraksin Flotasyon kimyasinin Incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, I.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul, 14. [1] Kavas, T. & Emrullahoglu, Ö. F.: Seydisehir Kirmizi Çamuru ve Kirka Bor Atiklarinin Endüstriyel Hammadde Olarak Kullanimi, 1. Bati Anadolu Hammadde Kaynaklari Sempozyumu, 1, Izmir, [11] Mordogan, H., Helvaci C. & Malayoglu, U.: Bor Yataklari Killeri ve Güncel Göllerdeki Lityum Varligi ve Degerlendirme Olanaklari, Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, 15, TMMOB Maden Mühendisleri Odasi, Izmir, [] Poslu, K & Arslan, I. H.: Dünya Bor Mineralleri Üretiminde Türkiye nin Yeri, Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, 15, TMMOB Maden Mühendisleri Odasi, Izmir, ss [1] Sevim, T.: Etibank Kirka Boraks Isletmesi Atiklarinin Emaye Üretiminde Kullanilabilirliginin Arastirilmasi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 18, Sakarya. [14] Sönmez, E., Özdag, H., Özler, A. & Sümer, G.: Kirka Boraks Isletmesindeki Atik Killerin Seramik Endüstrisinde Kullanilabilirliginin Arastirilmasi, Türkiye 1. Madencilik Kongresi, 1, Istanbul, 51-5.

12 ORE DRESSING/CEVHER HAZIRLAMA 2 ISSUE [15] Sönmez, E. & Yorulmaz, S.: Kirka Boraks Isletmesi Atik Killerinin Tugla Yapiminda Kullanilabilirliginin Arastirilmasi, Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, 15, TMMOB Maden Mühendisler Odasi, Izmir, [1] Sönmez, E.: Untersuchungen zur Verwendbarkeit von Konzentratorabfällen als Ziegelrohstoffe, Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlik Fakültesi Dergisi, 17, Cilt 1, Sayi 1, Eskisehir, [17] Swartzen-Allen S. L. & Matijevic, E.: Surface and Colloid Chemistry of Clays, Chemical Reviews, 74, 174, [18] Wills, B. A.: Mineral Processing Technology, end Ed. Berhamon Press, England, 185. [1] Yaman, C. & Marsoglu, M.: Bor Mineralleri Atiklarindan Üretilen Camsi Maddenin Olasi Kullanim Alanlari, 4. Seramik Kongresi, 18, Eskisehir, 7-. [2] Yamik, A., Tosun, I. Y., Günes, N & Topal, E.: Kirka Boraks Atiklarinin Soda Liçi, Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, 15, TMMOB Maden Mühendisleri Odasi, 15, Izmir, [21] Yasar, E., Hançer, M., Eren R. H. & Çelik, M. S.: Kirka Boraks Killerinin Elektrokinetik Özellikleri,. Ulusal Kil Sempozyumu, 1, Istanbul, [22] Yavasoglu, N.: Tinkal Mineralinden Boraks Tuzlari Üretiminde Safsizliklarin Davranislari ve Giderilmesi, Doktora Tezi, I.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul, 1.