MAKİNE TASARIM VE İMALAT SEKTÖRÜNDE AR-GE DESTEKLERİ

Transkript

1 TMMOB Makina Mühendisleri Odası Konya Şubesi IV. Makina Tasarım ve İmalat Teknolojileri Kongresi Kasım 2007 MAKİNE TASARIM VE İMALAT SEKTÖRÜNDE AR-GE DESTEKLERİ Prof. Dr. Ahmet OĞUR 1, Arş. Gör. Çetin KARAKAYA 2 1 Sakarya Ünv. Müh. Fak. Makine Müh. Böl. Sakarya/TÜRKİYE Tel: e-posta: ogur@sakarya.edu.tr 2 Sakarya Ünv. Müh. Fak. Makine Müh. Böl. Sakarya/TÜRKİYE Tel: e-posta: ckarakaya@sakarya.edu.tr Özet: Teknolojinin hızla ilerlediği, Avrupa Birliği ne uyumun giderek önem kazandığı günümüzde firmaların bu yapılanmaya ayak uydurma gerekliliği her geçen gün artmaktadır. Bu yeniden yapılanma süreci de Ar-Ge çalışmalarından geçmektedir. Ar-Ge çalışmalarının firma içerisinde klasik metotlarla çözümlenmeye çalışılması yerine sistematik Ar-Ge çalışmalarına dönüşmesi gerekmektedir. Bu tür bir yaklaşım ile hem firmada Ar-Ge kültürü oluşacak hem de kurumlar (üniversite-sanayi, destek kuruluşu-sanayi v.b.) arasındaki iletişim artacak ve daha verimli, faydalı sonuçlar elde edilecektir. Günümüzde bu tür Ar-Ge oluşumları çoğunlukla hibe destek programları ile sağlanmış ve belli bir Ar-Ge altyapısı oluşturulmuştur. Bu tip destekler hâlihazırda devam etmekte olup uzun yıllar devam edecektir. Henüz girişimde bulunmamış firmaların Ar-Ge çalışmalarına başlamaları için halen vakitleri vardır. Aksi takdirde Ar-Ge çalışması yapmayan ve üretimini, kalitesini, verimini arttırmayan firmalar rekabet gücünü her geçen gün yitirecektir. Bu kapsamda her firmanın Ar-Ge ile ilgili hedeflerini belirlemeleri zorunlu duruma gelmiştir. Ar-Ge hedeflerinin doğru belirlenmesi ise Ar-Ge desteklerinin tanınmasından geçmektedir. Bu çalışmada özellikle makine tasarım ve imalat sektörünün yararlanabileceği Ar-Ge destekleri (KOSGEB, TÜBİTAK-TEYDEB, TTGV, Çerçeve Programları, v.b.) hakkında kısa bilgiler verilmiş ve firmalara önerilerde bulunulmuştur. Anahtar sözcükler: Ar-Ge, inovasyon, KOSGEB, TTGV, TÜBİTAK, TEYDEB, Çerçeve Programları

2 GİRİŞ Günümüz rekabet koşullarında Ar-Ge ve yenilik kavramları ön plana çıkmış bulunmaktadır. Bu kavramlar Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Avrupa Komisyonu İstatistik Bürosu (Eurostat) ortak yayımı olan ve TÜBİTAK tarafında basım ve dağıtımı gerçekleştirilen Oslo, Frascati ve Canberra kılavuzlarında detaylı olarak ele alınmıştır. Yenilik kavramı Oslo kılavuzunda, Ar-Ge kavramı Frascati kılavuzunda, bilimsel ve teknolojik faaliyetlerin ölçümü ise Canberra kılavuzunda açıklanmaktadır. Bu kavramlar kısaca şu şekildedir; Frascati kılavuzuna göre Ar-Ge; Araştırma ve deneysel geliştirme (Ar-Ge), insan, kültür ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik temelde yürütülen yaratıcı çalışmalardır. [2] Oslo kılavuzuna göre yenilik; Bir yenilik, yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet), veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde gerçekleştirilmesidir. [1] 2. AR-GE DESTEK PROGRAMLARI Farklı kurumların sanayiye verdiği ar-ge destekleri aşağıda uygulama yoğunluğuna göre çok bilinen ve uygulanandan daha az bilinen ve uygulaması Ar-Ge altyapısı projelere doğru sıralanmıştır. İmalatçı firmaların yararlanabileceği Ar-Ge destek programlarını 4 gurupta toplayabiliriz; a- TÜBİTAK-TEYDEB Sanayi Ar-Ge Destekleri b- KOSGEB Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Desteği c- TTGV Ar-Ge Proje Destekleri d- Avrupa Birliği Çerçeve Programları Proje Destekleri 2.1. TÜBİTAK-TEYDEB Sanayi Ar-Ge Destekleri Teknoloji ve Yenilik Destek Programlığı Başkanlığı (TEYDEB) in Ar-Ge destek programlarının amacı şu şekilde özetlenebilir; Ülkemizin kalkınma perspektifi ekonominin bilgiye dayalı olmasını zorlamakta, dolayısıyla Ar-Ge projelerinin desteklenmesi daha da önem kazanmaktadır. Türkiye, Avrupa Birliği'nin stratejik hedefiyle de uyumlu olarak, Ar-Ge faaliyetleri ve desteklerinin ülke refahını artırmaya odaklanarak daha etkili olması için 2004 sonlarından başlayarak bir dizi önlem üretmiş ve 2010 yılına kadar Ar-Ge harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya (GSYİH) oranını %2'ye yükseltmeyi hedefleyen bir strateji oluşturmuştur. Ar-Ge' ye ayrılan kaynağın artırılmasının yanı sıra sanayi kuruluşlarının toplam Ar-Ge harcamalarındaki payının çoğunluğu oluşturması ulusal bir hedeftir. 2010'da Ar-Ge harcamalarının GSYİH' e oranının %2 ve özel sektörün Ar-Ge harcamalarındaki payının %50 olması, diğer bilim-teknoloji destek programlarıyla birlikte TÜBİTAK tarafından yürütülen programların da hedefidir. Bu hedef doğrultusunda, Teknoloji ve Yenilik Destek Programlığı Başkanlığı (TEYDEB) Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını arttırmak için sanayi kuruluşlarının araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneğini geliştirilmesini teşvik etmek için destek programları geliştirmekte ve uygulamaktadır. [3] TEYDEB bünyesindeki sanayiye yönelik destek programları; Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı EUREKA Sanayi Ar-Ge Ağı Desteği Proje Pazarları Destekleme Programı KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı (TEKNOGİRİŞİM) Bu destek programlarından en çok bilinen ve uygulanan programlar; Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı ve 2007 Nisan ayında başlayan KOBİ Ar-Ge başlangıç destek programlarıdır. [3]

3 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, firma düzeyinde katma değer yaratan kuruluşların Araştırma- Geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarını teşvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin Ar-Ge yeteneğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak üzere oluşturulmuştur. 98/10 sayılı "Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ" (Tebliğ) ve TÜBİTAK kaynakları kullanılarak verilecek sanayi Ar-Ge desteğinin usul ve esaslarının belirlendiği "Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik" hükümlerine göre yürütülen programın amacı sanayi kuruluşlarının Ar-Ge Projelerine %60' a varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlamaktır. Sanayi Araştırma-Geliştirme Projeleri Destekleme Programı, 1995 yılından beri TÜBİTAK (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı) ile Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca (DTM) başarılı bir işbirliği içinde yürütülmektedir. Tebliğ ve Yönetmelik kapsamında, DTM ve TÜBİTAK arasında yeni bir protokol imzalanmıştır. Protokol ile sanayi kuruluşlarının Ar-Ge projeleri kapsamındaki harcamalarının belirli bir oranının, DTM ve TÜBİTAK tarafından müştereken ve hibe şeklinde desteklenmesiyle ilgili olarak tarafların yükümlülükleri belirlenmiş ve uygulamada yeni bir dönem başlatılmıştır. [3] TEYDEB bünyesinde yürütülen destek programlarına ilişkin istatistikler yıl içerisinde Ocak ve Temmuz aylarında güncellenmektedir. Aşağıdaki istatistiklerin güncellenme tarihi Ocak 2007'dir. Tablo 1. Sanayi Ar-Ge projeleri destekleme programına başvuran projelere ait bilgiler Toplam proje başvurusu Proje başvurusu yapan kuruluş sayısı Büyük firmalara ait proje sayısı Proje başvurusu yapan büyük firma sayısı 338 Proje başvurusu yapan KOBİ' lere ait proje sayısı Proje başvurusu yapan KOBİ sayısı Tablo 2. Sanayi Ar-Ge projeleri destekleme programınca desteklenen projelere ait bilgiler Desteklenen proje sayısı Desteklenen kuruluş sayısı Büyük firmalara ait proje sayısı Destek alan büyük firma sayısı 284 KOBİ' lere ait proje sayısı Destek alan KOBİ sayısı Tablo 3. Sanayi Ar-Ge projeleri destekleme program kapsamında sonuçlanan projelere ait bilgiler Tamamlanan proje sayısı Projesi tamamlanan kuruluş sayısı 720 Büyük firmalara ait tamamlanan proje sayısı 856 Projesi tamamlanan büyük firma sayısı 189 KOBİ 'lere ait tamamlanan proje sayısı 855 Projesi tamamlanan KOBİ sayısı 531 Tablo 4. Konya ilinde gerçekleştirilen TÜBİTAK-TEYDEB sanayi Ar-Ge projelerine ait bilgiler Proje başvurusu yapan firma sayısı 51 Desteklenen firma sayısı 34 Desteklenen proje sayısı 44 Tamamlanan proje sayısı 18

4 248 KONYA İLİNDEN DESTEKLENEN TEYDEB AR-GE PROJELERİNİN İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI KARATAY; 2 SARAYÖNÜ; 2 MERAM; 1 ILGIN; 1 MERKEZ; 18 SELÇUKLU; 10 MERKEZ SELÇUKLU KARATAY SARAYÖNÜ MERAM ILGIN Şekil 1. Konya ilinde desteklenen TEYDEB ar-ge projelerinin ilçelere göre dağılımı [3] KONYA İLİNDEN DESTEKLENEN TEYDEB AR-GE PROJELERİNİN FİRMA ÖLÇEĞİNE GÖRE DAĞILIMI BÜYÜK ÖLÇEKLİ; 5 KÜÇÜK ÖLÇEKLİ; 29 KÜÇÜK ÖLÇEKLİ BÜYÜK ÖLÇEKLİ Şekil 2. Konya ilinde desteklenen TEYDEB ar-ge projelerinin firma ölçeğine göre dağılımı [3]

5 249 KONYA İLİNDEN DESTEKLENEN TEYDEB AR-GE PROJELERİNİN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI YAZILIM; 1 GIDA VE KİMYA; 7 PLASTİK VE KALIP İMALATI; 2 MAKİNA İMALAT SAN.; 23 MÜHENDİSLİK MİMARLIK; 1 GIDA VE KİMYA PLASTİK VE KALIP İMALATI MÜHENDİSLİK MİMARLIK MAKİNA İMALAT SAN. YAZILIM Şekil 3. Konya ilinde desteklenen TEYDEB ar-ge projelerinin sektörlere göre dağılımı [3] Şekil 1 de görüldüğü gibi, yoğun olarak TEYDEB projeleri Selçuklu ve Merkez ilçelerde gerçekleştirilmektedir. Bu firmaların büyük bir çoğunluğu küçük ölçeklidir (Şekil.2). Ar-Ge desteği alan firmaların başında yine büyük bir fark ile makine imalat sektörü (otomotiv dahil) gelmektedir KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelere (KOBİ) yönelik strateji ve eylem planlarında geliştirilen temel strateji; KOBİ' lerin verimliliklerini, katma değer içindeki paylarının ve uluslararası rekabet güçlerinin artırılması esasına dayanmaktadır. Ülkemizde, Ar-Ge faaliyetlerinin önemli bir bölümü büyük ölçekli işletmelerle sınırlı olup, ülke sanayinin %98'ini oluşturan KOBİ' lerin Ar-Ge faaliyetleri istenilen düzeyin altında kalmıştır. Yukarıda belirtilen stratejik hedeflere ulaşmak için piyasa koşulları ve uluslararası anlaşmalar kapsamındaki yükümlülükler dahilinde, KOBİ' lerin Ar-Ge ve yenilik projeleri için farklılaştırılmış bir destek programı TÜBİTAK tarafından kurgulanmış ve uygulamaya alınmıştır. KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı ile, KOBİ' lerin bu sorunları aşabilmelerini sağlamak için yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ' ler tarafından yürütülen YTL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk iki projenin TÜBİTAK tarafından desteklenmesi amaçlanmıştır. Projelere program kapsamında sağlanacak desteklerle KOBİ' lerin, teknoloji ve yenilik kapasitelerinin geliştirilerek daha rekabetçi olmaları, sistematik proje yapabilmeleri, katma değeri yüksek ürün geliştirebilmeleri, kurumsal araştırma teknoloji geliştirme kültürüne sahip olmaları, ulusal ve uluslararası destek programlarında daha etkin yer almaları hedeflenmektedir. [3] 2.2. KOSGEB Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Desteği KOSGEB tarafından bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip işletmelerin, ulusal ve uluslararası platformlarda rekabet edebilecek teknolojik düzeyde kurulması, gelişmesi ve yeni ürün üretilmesi veya geliştirilmesi amacı ile bu işletmelere teknolojik araştırma ve geliştirme desteği verilmektedir. Bu destekten, teknoloji geliştirme merkezleri, duvarsız teknoloji inkübatörleri, teknoloji yenilik merkezleri ve benzeri nitelikteki Ar-Ge projelerine yönelik işbirliği protokolleri çerçevesinde oluşturulan kurullarda desteklenmesine karar verilen işletmeler yararlanabilir. Destek oranları ve miktarları şu şekildedir; a) Malzeme, teçhizat ve prototip üretimi ile ilgili giderler ve deneme amaçlı hammadde temini için; (1) Teçhizat ve demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti (iki yüz bin) YTL,

6 250 (2) Teçhizat ve demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti (elli bin) YTL, b) Projesi KOSGEB tarafından desteklenerek başarı ile tamamlanan İşletmelere verilecek olan kalite geliştirme ve teknolojik donanım temini için; (1) Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti (elli bin) YTL, (2) Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti (on beş bin) YTL, c) Danışmanlık desteği; teknoloji araştırma ve geliştirme desteğinden yararlanan işletmelerin danışmanlık ihtiyacının karşılanabilmesini teminen; işbirliği yapılmış olan üniversitelerden sağlanacak danışmanlık hizmetinden, ilgili üniversitelerin belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yararlanılır. İşletmelerin yurtiçi ve yurtdışındaki üniversitelerden alacağı danışmanlık hizmeti desteği üst limiti ( yirmi bin) YTL, d) Ar-Ge sonuçlarını yayınlama desteği; Ar-Ge çalışmasının sonuçlarının tanıtımı ve duyurulması amacı ile işletme tarafından kitap, broşür, CD ve benzeri doküman yayınlanması giderleri desteği üst limiti (üç bin) YTL, e) Teknopark kira desteği üst limiti (yirmi bin) YTL, f) İşlik tahsisi; işletmelere, Ar-Ge projelerini gerçekleştirebilmeleri için KOSGEB birim binalarında 24 (yirmi dört) aya kadar işlik tahsisi, g) İşletmelerin, Ar-Ge konusuna ilişkin yurtdışı kongre, konferans, panel, sempozyum, teknoloji fuarları ile teknoloji transfer amaçlı yurtdışı toplantılara katılım ve ziyaret desteği üst limiti (beş bin) YTL, olup KOSGEB destekleri tablosunda belirtilen oranda destek verilir. Bu destekteki (a) ve (b) bentlerinde yer alan iki seçenekten sadece birisi tercih edilir, (f) bendinde yer alan işlik tahsisi süresi kurul kararı ile mevcut işletmeler için en fazla 12 (on iki) ay, yeni kurulan işletmeler için 24 (yirmi dört) ay uzatılabilir. [4] 2.3. TTGV Ar-Ge Proje Destekleri Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, sanayimizin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünü artıracak teknolojik inovasyon kapasitesinin geliştirilip güçlendirilmesinin desteklenmesini hedeflemektedir yılından beri özel sektörümüzün Ar-Ge ve Teknolojik Yenilik projelerine destek sağlamakta olan Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), Avrupa Birliği'nin Lizbon Bildirisi'nde de ifade edilen kamunun araştırma ve geliştirme desteklerini özel sektöre ulaştırmada ihtiyacı hissedilen yenilikçi ve dinamik aracı kanallara Türkiye'nin sunduğu Avrupa çapında başarılı bir örnektir. Farklı düşünce sistemleri üzerine kurulmuş olan kamu ve özel sektör mevzuatları arasında ihtiyacı gün geçtikçe daha fazla hissedilen köprülerden birini sağlayan TTGV, kamu fonlarının kullanımında insiyatifi özel sektörün ağırlığına veren, şeffaf, izlenebilir ve etkin bir mekanizma olarak varlığını sürdürmektedir. TTGV' nin desteklerinin ana prensibini oluşturan geri dönüşlü ve yürütücü katkılı destekler, kamu fonlarının özel sektörün ulusal Ar-Ge harcamalarına daha fazla ağırlıkla katılmasını teşvik ederek "çarpan etkisi" sağlayan niteliği ile bugüne kadar ülkemiz Ar-Ge kapasitesine önemli faydalar sağlamıştır. TTGV, özel sektör ve kamunun beklenti, ihtiyaç ve önceliklerini değerlendirmekte, değişen şartlara ve ülkemiz koşullarına uygun yeni destek mekanizmalarını geliştirerek, hizmete almaktadır. TTGV bugün içeride ve dışarıda Teknoloji İnovasyonu alanında aranan bir ortak olmuştur.

7 251 "Teknolojik Ürün" ve "Teknolojik Proses İnovasyonu" kavramları çerçevesinde, bilgi birikimi projeyi gerçekleştiren firmada kalmak üzere, ticari değeri olan ürünlerin elde edildiği teknoloji geliştirme düzeyindeki Ar-Ge faaliyetleri desteklenmektedir. Altyapı veya üretim yatırımına dayalı projeler TGP destek kapması dışında kalmaktadır. Hedef Kitle; Sanayi kuruluşları ve yazılım şirketleridir. Sanayi kuruluşları ve yazılım şirketlerinin Ar-Ge faaliyetlerini desteklemek amacıyla oluşturulan desteğin tamamı geri ödemeli olup, destek miktarı en fazla ABD Doları olarak belirlenmiştir. Destek süresi azami 2 yıldır. [5] 2.4. Avrupa Birliği Çerçeve Programları Proje Destekleri AB Çerçeve Programları, Avrupa Birliği'nde çok uluslu araştırma ve teknoloji geliştirme projelerinin desteklendiği başlıca Topluluk Programı'dır. İlki 1984 yılında başlayan Çerçeve Programları (ÇP) çok yıllı programlar olup, kapsamı ve programa ayrılan bütçe miktarı her bir programda artış göstermektedir. Çerçeve Programları'nın başlıca amaçları arasında, Avrupa'nın bilimsel ve teknolojik temelinin güçlendirilmesi, endüstriyel rekabetin desteklenmesi ve ülkeler arası işbirliğinin teşvik edilmesi sayılabilir. AB'nin Mart 2000'de yapılan Zirve Toplantısı'nda belirtilen ve Lizbon Stratejisi olarak adlandırılan strateji kapsamındaysa, AB'nin ''dünyanın en dinamik rekabetçi bilgi temelli ekonomisi'' olması hedeflenmiştir. Bütünleştirilmiş bir Avrupa Araştırma Alanı oluşturmayı hedefleyen ve döneminde yürürlükte olan 6. Çerçeve Programı (6. ÇP) ve yıllarında yürürlükte olacak 7. Çerçeve Programı (7. ÇP) AB'nin bu hedefe ulaşması amacıyla şekillendirilmiştir. AB Çerçeve Programları ülkelere tahsis edilen maddi bir yardım değildir. Çerçeve Programları, AB'nin Lizbon hedeflerinin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak ve Avrupa'da ekonomik ve toplumsal katma değer yaratacak ''projelere'' mali destek sağlar. AB Çerçeve Programları'na katılan ülkelere herhangi bir kota ayrılmamıştır. Mali destek, proje teklif çağrılarında belirtilen şartlara sahip projelerin hakemler tarafından objektif bir şekilde değerlendirilmeleri sonucunda verilir. Bu havuzdan pay almak isteyen tüzel kişiler, milliyetleri ve aday ya da asosye ülkelerde (Norveç, Leichteinstein, İsrail, İsviçre ve İzlanda) yerleşik olmaları dikkate alınmaksızın yalnızca projelerinin başarıları temelinde desteklenirler. Diğer bir deyişle Çerçeve Programları'na katılan aday ya da asosye ülkeler, AB üye ülkeleriyle aynı haklara ve sorumluluklara sahiptir. 1 Ocak 2007'de başlayıp 2013 yılına dek yürürlükte olacak olan 7. ÇP, Lizbon hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla, araştırmayla ilgili tüm AB girişimlerini ortak bir çatı altında toplamayı hedeflemektedir. 7. ÇP, Avrupa Araştırma Alanı'nı kurmayı hedefleyen önceki Çerçeve Programı'nın başarılarını daha ileriye götürmek ve Avrupa'da bilgi temelli ekonomi ve toplumu inşa etmek üzere oluşturulmuştur. Kendinden önceki Çerçeve Programları'nın başarıları üzerine inşa edilmiş olsa da 7. ÇP, bir diğer Çerçeve Programı olmaktan öteye gidecektir. İçeriği, organizasyonu, uygulama yapıları ve yönetimsel araçlarıyla 7. ÇP, Lizbon stratejisinin yeniden uygulamaya sokulması için kilit rol oynayacaktır. 7. ÇP' de yer alan yeni unsurlar şunlardır: Diğer Çerçeve Programlardan farklı olarak dört yıl yerine yedi yıl sürmesi 'Araçlar' dan ziyade araştırma temalarına vurgu yapılması Faaliyetlerin ve uygulama araçlarının basitleştirilmesi Teknoloji Platformları ve yeni Ortak Teknoloji Girişimleri'nin faaliyetleri aracılığıyla Avrupa endüstrisinin ihtiyaçlarını karşılayan araştırma-geliştirmeye odaklanılması Avrupa'nın en iyi bilimsel faaliyetlerine destek sağlayan Avrupa Araştırma Konseyi'nin kurulması 4 Özel Program'da uluslararası işbirliğinin bütünleştirilmesi Bilgi Bölgeleri'nin geliştirilmesi Araştırma faaliyetlerine özel sektörün katılımını artırmak amacıyla risk paylaşımını içeren bir finansal yapının oluşturulması

8 252 Bunların yanı sıra, 7 şematik alana sahip olan 6. ÇP' den farklı olarak 7. ÇP' de, İşbirliği Özel Programı'nın altında 9 tematik alan bulunmaktadır. Oldukça büyük bir bütçeye sahip olan 7. ÇP, bilginin, yeteneklerin ve uzmanlığın ortaklaşa kullanılabileceği Avrupa çapındaki konsorsiyumlara katılma fırsatları sunmaktadır. 7. ÇP' ye katılanlar, Avrupa'da ve Avrupa dışında yeni ilişkiler ağı ve pazarlar kurma fırsatını yakalayıp teknolojinin en ileri noktasını hedefleyen projelere ortak olabileceklerdir. Çerçeve Programları'na, ulusal/uluslararası kanunlar ve AB kanunlarına göre kurulmuş tüzel ve gerçek kişiler başvurabilirler. Bu kapsamda, üniversiteler, araştırma merkezleri, kamu kurumları, sanayi kuruluşları ve sivil toplum örgütleri Çerçeve Programları'na katılabilirler. Ayrıca, tüzel kişiliğe sahip olan ya da olmayan KOBİ lerin de başvuruları teşvik edilecektir. Herhangi bir ülkeden herhangi bir tüzel kişi 7. ÇP' ye katılabilmektedir. Ancak farklı ülke grupları için farklı katılım ve fonlama kuralları bulunmaktadır. Projelere minimum katılımcı sayısı ve aranan özellikler proje türüne göre değişmektedir. Çerçeve Programları'na yapılan tüm başvurularda aranan ana koşul, işbirliğidir. Programa dahil olan Aday Ülke kuruluşları, üye ülke kuruluşlarıyla aynı hak ve yükümlülüklere sahiptir. Minimum katılımcı sayısı sağlandıktan sonra projelere uluslararası örgütler ve 3. ülke kuruluşları da katılabilir. Genel olarak, 7.ÇP projelerinde en az 3 farklı AB üyesi ülke ya da asosye ülkeden en az 3 bağımsız kuruluşun yer alması gerekmektedir. Çalışma programında ICPC ülkelerinden (Asya Pasifik Ülkeleri, Afrika, Batı Balkan Ülkeleri, Akdeniz Ortaklığı Ülkeleri, Doğu Avrupa ve Orta Asya, Latin Amerika) ortaklar alınması gereği belirtilmişse, 2 farklı AB üyesi ülke ya da asosye ülkeden ve en az 2 farklı ICPC ülkesinden olmak üzere 4 farklı ülkeden en az 4 bağımsız kuruluşun projelerde yer alması zorunludur. Eşgüdüm ve destek eylemleri, araştırmacıların eğitimi ve kariyer gelişimlerini amaçlayan projelerde ise en az 1 tüzel kişinin bulunması gerekmektedir. 7. ÇP tüm projelere destek sağlamaz. İlgili alanın Çalışma Programı'nda açıkça belirtilen öncelikli alanlarda hazırlanmış, uluslararası ortaklı ve inovatif (yenilikçi) araştırma ve teknoloji geliştirme (ATG) projeleri 7. ÇP için uygundur. 7. ÇP' e ATG projelerinin yanı sıra, ATG projelerini destekleyici nitelikte tematik alanlar kapsamında hazırlanan eşgüdüm ve destek eylemi projeleriyle araştırmacıların eğitim ve kariyer gelişimlerini desteklemeyi amaçlayan projeler de desteklenmektedir. Projelerde dikkat edilmesi gereken çeşitli hususlar vardır. Aşağıda yer alan sorulara ne kadar çok 'evet' cevabı verirseniz, projeniz Çerçeve Programları'na sunulmak için o oranda uygun olacaktır. Projeniz Avrupa odaklı mı? Projeniz Avrupa'nın hali hazırda bulunduğu bilimsel-teknolojik duruma katkıda bulunuyor mu? Proje sonuçlarının Avrupa'ya faydaları olacak mı? Projeniz yenilikçi mi? Araştırma projeniz kurumunuzun öncelikleri ve çalışma alanı açısından gerçekten önemli mi? Araştırma projenizi kullanılabilir ticari bir çıktı elde etmek ya da yeni bilgi ve en iyi uygulamayı üretmek için mi yürütüyorsunuz? Projeniz çok ortaklı olmaya müsait mi ve bundan faydalanabilecek mi? Avrupa'daki diğer kuruluşlarla işbirliğinden faydalar elde edebileceğinizi düşünüyor musunuz? (daha büyük pazarlara açılmak, risk paylaşımı, yeni irtibatlar ve yeni uzmanlıklar bağlamında) Büyük sorumluluk alacağınız bir konsorsiyumda çalışabilir misiniz? Fikri mülkiyet hakları da dahil olmak üzere proje çıktıları konusunda müzakereler yürütmeye hazır mısınız? Proje teklifi sunulması ve projenin yürütülmesi aşamalarında Avrupa nın dört bir yanından konsorsiyum ortaklarıyla görüşmeler yürütmek için gerekli yönetimsel zaman ve kaynak ayırmaya hazır mısınız? Hibenin alınması halinde yönetimsel sorumlulukları yüklenmeye hazır mısınız? Kuralların karmaşık, prosedürlerin uzun ve başarı oranının oldukça düşük olduğu rekabetçi bir ortamda proje teklifinizi sunmaya hazır mısınız?

9 253 2 ila 5 yıl sürecek bir projede yer almaya hazır mısınız? Projeye kendiniz yatırım yapmaya hazır mısınız? 7. ÇP' de alacağınız mali destek oranı, gerçekleştirdiğiniz proje tipine göre değişiklik göstermektedir. Proje tiplerinin detayına internet sayfasından ulaşılabilir. Diğer taraftan, aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlayan tüzel ya da gerçek kişiler Komisyon'dan mali katkı alabilirler: AB üye ülkesi ya da asosye ülkede ya da Topluluk kanunlarına göre kurulmuş, Avrupa ile ilgili uluslararası kuruluş, Uluslararası İşbirliği Ülkeleri'nde kurulmuş tüzel kişiler. Aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlayan masraflar, Komisyon tarafından geçerli masraflar olarak kabul edilir: İlgili alanda ya da çalışma programındaki hükümlerle belirlenmişse, Projenin ilerleyebilmesi için gerekliyse, İkili bilimsel ve teknolojik anlaşmayla ya da Topluluk ve kuruluşun ülkesi arasındaki anlaşmayla belirlenmişse. Komisyon tarafından geçerli kabul edilecek masraflar: Gerçek masraflar olmalıdır. Sonuç raporlarının masrafları dışında proje süresi içerisinde gerçekleşmiş olmalıdır. Ekonomik olmalıdır. Ortak kuruluşun kendi muhasebe sisteminin kuralları çerçevesinde yapılmalıdır ve muhasebe kayıtlarında bulunmalıdır. Projenin amaçlarına erişmek için yapılmış olmalıdır. Komisyon, ilgili özel program ve çalışma programlarında belirtilen öncelikler kapsamında yılda bir ya da 2 defa proje teklif çağrıları açmaktadır. Çağrılar, 7. ÇP özel bilgi kanalları, internet sayfaları, üye ve aday ülkelerde bulunan ulusal irtibat noktaları aracılığıyla duyurulmaktadır. Projenizin bu çağrılarda belirtilen önceliklere uyması ve çağrıda belirtilen tarihten önce Komisyon'a sunulması gerekmektedir. Projelerin, 6. ÇP' de kullanılan ''Elektronik Proje Teklifi Sunma Sistemi - EPSS'' aracılığıyla sunulması 7. ÇP' de bir kural olacaktır. Başvurunuzu yaptıktan sonra, projeniz bağımsız uzmanlar tarafından değerlendirilir ve sonucu proje koordinatörüne Komisyon tarafından iletilir. Avrupa Komisyonu'na sunmuş olduğunuz projenizin Komisyon'un eline geçtiğine dair 'alındı belgesi (acknowledgement of receipt)' yaklaşık 3 hafta içerisinde proje koordinatörüne iletilir. Değerlendirme süreci yaklaşık 5-8 hafta sürmektedir. Projeniz desteklenmek üzere seçildiği taktirde Komisyon ile görüşmeler başlamaktadır. Projenizi hazırlamaya başladığınız zamandan kontrat imzalama aşamasına kadar geçen süre 1 yılı bulabilmektedir. Ancak süre daha kısa da olabilmektedir.[6] 3. SONUÇ VE ÖNERİLER Yukarıdaki destek programlarına bakıldığında işletmelerin yararlanabileceği birçok Ar-Ge desteğinin olduğu görülmektedir. Firmaların kendi bünyelerinde gerçekleştirdiği Ar-Ge çalışmalarını üniversite işbirliği ile geliştirerek ülkemizin Ar-Ge seviyesini yükseltmesi gerekmektedir. Burada hem sanayiciye hem de üniversitedeki öğretim elemanlarına büyük görev düşmektedir.

10 REFERANSLAR [1] Oslo Kılavuzu, 3. Baskı, OECD ve Eurostat ortak yayımı, TÜBİTAK Kitap Baskısı [2] Frascati Kılavuzu, 3. Basım, OECD, TÜBİTAK Kitap Baskısı [3] (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı web sitesi) [4] (Küçük Ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı web sitesi) [5] (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı web sitesi) [6] (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu web sitesi) ÖZGEÇMİŞLER Prof. Dr. Ahmet OĞUR 1958 yılında Sakarya' da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Sakarya'da tamamladıktan sonra 1979 yılında Sakarya D.M.M Akademisi, Makine Mühendisliği Bölümü nü bitirdi. Makine Mühendisleri Odası nın sicil numaralı üyesidir yılında İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü nde yüksek lisansını, 1987 yılında ise doktorasını bitirdi yılında İ.T.Ü. Makine Fakültesi' ne Araştırma Görevlisi olarak atandı yılında Yardımcı Doçent Doktor, 1989 yılında Doçent, 1996 yılında Profesör unvanını aldı. SAÜ Müh. Fak. Mak. Müh. Böl. Konstr. ve İmalat A.B.D. Başkanlığı ( ), SAÜ Müh. Fak. Mak. Müh. Böl. Başkanlığı ( ), SAÜ. Akyazı M.Y.O Müdürlüğü ( ), SAÜ Müh. Fak. Mak. Müh. Böl. Mak. Mal. ve İmalat A.B.D Başkanlığı (1998- devam ediyor), SAÜ KATAMER (Kaynak Tekn. Araştırma, Uygulama ve Muayene Merkezi) Müdürlüğü ( ), SAÜ Teknik Eğitim Fak. Dekanlığı ( ), Sakarya Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü ( ) gibi idari görevlerde bulundu. Birçok firmada danışmanlık yapmaktadır. Evli ve 3 çocuk babasıdır. Arş. Gör. Çetin KARAKAYA 1978 yılında Gebze' de doğdu. İlk, orta ve meslek lisesi elektrik bölümündeki eğitimini Gebze' de tamamladı. Gebze' de bulunan birçok işletmede çalıştı. Lisans öğrenimini 3,5 yılda iyi derece ile tamamlayarak, 2002 yılında Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü nden mezun oldu yılında Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nde Kaynak bilim dalında yüksek lisans öğrenimini tamamladı. Halen bu üniversitede doktora ve araştırma görevlisi olarak görevine devam etmektedir. Birçok firmada Ar-Ge danışmanlığı yapmaktadır. Evli ve bir çocuk babasıdır. Makine Mühendisleri Odası nın sicil numaralı üyesidir.