Meh med Uzun ( ) Meh med Uzun un Ya pıt la rı:

Transkript

1

2 Meh med Uzun ( ) MODERN Kürt edebiyatının yaratıcılarından Mehmed Uzun, 1953 yılında Siverek te doğdu yılından ülkeye döndüğü 2006 Temmuz una dek Avrupa da, İsveç te yaşadı. Kürtçe, Türkçe ve İsveççe edebi çalışmalarıyla çokdilli, çokkültürlü bir yazar olan Mehmed Uzun, uzun yıllar İsveç Yazarlar Birliği yönetim kurulu üyeliği yaptı. Ayrıca İsveç ve Uluslararası PEN kulüplerinde aktif olarak çalıştı. İsveç ve Dünya Gazeteciler Birliği üyesiydi. Kürtçe yedi roman yazan Mehmed Uzun un romanları başta Türkçe olmak üzere birçok dile çevrildi, halen çevriliyor. Denemeleri de çeşitli dergi ve gazetelerde yirmiye yakın dilde yayınlandı. Mehmed Uzun, Aşk Gibi Aydınlık-Ölüm Gibi Karanlık romanı ve Nar Çiçekleri adlı deneme kitabı ile ilgili olarak 2001 baharında yargılandı ve beraat etti. Aynı yıl Türkiye Yayıncılar Birliği nin her yıl verdiği Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü nü; roman sanatına ilişkin belirleyici katkılarından dolayı Berlin Kürt Enstitüsü nün Edebiyat Ödülü nü; yarattığı edebiyat ve sözün özgürlüğüne ilişkin duruşundan dolayı İskandinavya nın en önemli ödüllerinden Torgny Segerstedt Özgürlük Kalemi Ödülü nü; 2002 de İsveç kültür yaşamına sunduğu değerli katkılarından dolayı İsveç Akademisi nin Stina-Erik Lundeberg Ödülü nü; 2005 yılında ise Irak Kürdistan Bölgesi Onur Ödülü nü ve Diyarbakır Belediyeleri Onur Ödülü nü aldı. 11 Ekim 2007 tarihinde, uzun süreden beri mücadele ettiği mide kanserine yenik düşerek, yaşama veda etti. Yaşar Kemal in Kürt romanının dilinin dikenli yolunu açmıştır dediği Mehmed Uzun, sanatıyla ölümsüzlüğe erişebilen ender sanatçılardan biridir. Mehmed Uzun un Yapıtları: Tu (Sen), Ro man, 1985; Mirina Kalekî Rind (Yaş lı Rind in Ölü mü), Roman, 1987; Siya Evîne (Yitik Bir Aşkın Gölgesinde), Roman, 1989; Rojek Ji Rojên Evdalê Zeynikê (Ab dal ın Bir Gü nü), Ro man, 1991; Destpêka Edebiyata Kurdî (Kürt Edebiyatına Giriş), İnceleme, 1992; Hêz û Bedewiya Pênûsê (Kalemin Gücü ve Görkemi), Denemeler, 1993; Mirina Egîdekî (Bir Yiğidin Destanı), Destan-Ağıt, 1993; Världen i Sverige (Tüm Dün ya İsveç te), Edebiyat Antolojisi, M. Grive ile Birlikte, 1995; Antolojiya Edebiyata Kurdî (Kürt Edebiyatı Antolojisi), Antoloji, iki cilt, 1995; Bîra Qederê (Kader Kuyusu), Roman, 1995; Nar Çiçekleri, Deneme, 1996; Zi man û Roman (Dil ve Ro man), Söy le şi ler, 1997; Bir Dil Yaratmak, Söyleşiler, 1997; Dengbêjlerim, Deneme, 1998; Ronî Mîna Evînê-Tarî Mîna Mirinê (Aşk Gi bi Aydınlık-Ölüm Gibi Karanlık), Roman, 1998; Zincirlenmiş Zamanlar Zincirlenmiş Sözcükler, Deneme, 2002; Dicle nin Sesi I - Hawara Dîcleyê (Dicle nin Yakarışı), Roman, 2002; Dicle nin Sesi II - (Dicle nin Sürgünleri), Roman, 2003; Ruhun Gökkuşağı, Anlatı, 2005; Küllerinden Doğan Dil Ve Roman, Söyleşi, 2005; Bir Romanın Hatıra Defteri, Gün lük, Mehmed Uzun

3 Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık Mehmed Uzun Orijinal Adı Ronî Mîna Evînê - Tarî Mîna Mirinê İthaki Yayınları Yayına Hazırlayan: Abidin Parıltı Sayfa Düzeni ve Baskıya Hazırlık: İthaki Yayınları ISBN Baskı, Nisan 2017, İstanbul Sertifika No: Türkçe Çeviri: Muhsin Kızılkaya, 2006 Meh med Uzun, 2005 İthaki, 2017 Yayıncının yazılı izni olmaksızın herhangi bir alıntı yapılamaz. İthaki TM Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. Şti. nin yan kuruluşudur. Caferağa Mah. Neşe Sok Apt. No: 31 Moda, Kadıköy - İstanbul Tel: (0216) Faks: (0216) editor@ithaki.com.tr Kapak, İç Baskı: Deniz Ofset Matbaacılık Gümüşsuyu Cad. Topkapı Center, Odin İş Merkezi No: 403/2 Topkapı-İstanbul Tel: (0212) Faks: (0212) Sertifika No: 29652

4 Mehmed Uzun AŞK GİBİ AYDINLIK ÖLÜM GİBİ KARANLIK Çeviren MUHSİN KIZILKAYA

5

6 Çeviriyle İlgili Bir Açıklama Bu romanda hemen her isim birer sembol olarak kullanılmıştır. Bu isimlerin anlamlarıyla ilgili olarak da pek çok söz oyunu yapılmaktadır. Bunları, romandaki kişilerin adları oldukları için Türkçeye çevirmedik. Ancak burada Türkçe karşılıklarını göstermeyi gerekli görüyoruz. Böylece metni dipnotlara boğmaktan sakınmış ve anılan söz oyunlarının çeviride de anlaşılmasına bir parça katkıda bulunmuş olacağımızı düşünüyoruz. Rênas: Yol bilen, yolu tanıyan Mader: Anne Kevok: Güvercin Baz: Şahin Jîr: Zeki, becerikli Çiya: Dağ Şîlan: Kuşburnu, yabangülü; şölen. Çekdar: Savaşçı, silahlı Dadê: Ana, anne 5

7

8 Gılgamış, insan-akrebin dediğini yaptı; güneş yolunu, güneşin doğuş yönünde dağdan geçerek izlemeye koyuldu. Bir fersah yol alınca, çevresini saran karanlık yoğunlaştı. Işık yoktu, Gılgamış, önünü ardını göremiyordu. İki fersah yol alınca, çevresini saran karanlık yoğunlaştı. Işık yoktu; Gılgamış, önünü ardını göremiyordu. Üç fersah yol alınca, çevresini saran karanlık yoğunlaştı. Işık yoktu, Gılgamış, önünü ardını göremiyordu. Dört fersah yol alınca, çevresini saran karanlık yoğunlaştı. Işık yoktu; Gılgamış, önünü ardını göremiyordu. Beş fersah yol alınca, çevresini saran karanlık yoğunlaştı. Işık yoktu; Gılgamış, önünü ardını göremiyordu. Altı fersah yol alınca, karanlık yine yoğunlaştı. Ne önünü, ne ardını görebildi. Sekiz fersah yol alınca, Gılgamış acı acı haykırdı; ne önünü, ne ardını görebiliyordu. Dokuzuncu fersahtan sonra kuzey rüzgarının esintisini yüzün de duy du; ama ka ran lık yo ğun du, önü de ar dı da görünmüyordu. Onuncu fersahtan sonra artık yolun sonuna gelmişti. On birinci fersahtan sonra, şafağın ışıkları belirdi. Ve on ikinci fersahın sonunda, güneş ışınları sel gibi aktı. GIL GA MIŞ DES TA NI 7

9

10 1. BÖLÜM Ölüm Baz. 1 Kevok. 2 Birine Baz, ötekine Kevok diyeceğiz. Baz ile Ke vok. İki in san, or ta yaş lar da bir er kek ve genç bir kadın. Romanımızın iki kahramanı. Romanımız, Baz ile Kevok un başından geçenlere dair olacak. Baz, bir su bay, kırk bir, kırk iki yaş la rın da. Ke vok, yir mi bir, yirmi iki yaşlarında, bütün yolların tükendiği bir anda Baz ın kar şı sı na çık mış bir kız. Baz ile Ke vok un iliş ki si, hiç beklemedikleri bir anda başlamış, çaresizliklerin içinde büyümüş ve şimdi çaresizlikten ölüyor... Baz ile Kevok, yolunu yi tir miş iki yol cu, iki tut sak, iki kur ban... Baz ile Kevok ölecekler. Bizde ölümle, ölümleriyle başlayacağız serüvenlerini anlatmaya. Öldürülecekler. Şimdi ikisi de ölüme yolcu... Baz tecrübelerinden biliyor, ölüme gidiyorlar. Kevok henüz bilmiyor. Bilmediği çoğu şey gibi bunu da bilmiyor; bil 1 Şahin 2 Güvercin 9

11 mek istemediği çoğu şey gibi, bunu da bilmek istemiyor. Bir büyük ülkedeyiz, birçok küçük ülkeden oluşmuş bir büyük ülkede. Bir yanı mavi, berrak denizlerle, bir yanı başı göğe ermiş dağlarla, bir yanı kurak çöllerle çevrili bir büyük ülke. Her zaman dört mevsimin aynı anda yaşandığı bu büyük ülkeye, Welatê Mezin 1 diyeceğiz. Hikayemizin başında, bu büyük ülkenin başkentinde şimdi, Baz ve Kevok la birlikte, siyah bir minibüsün içindeyiz, gidiyoruz. Sadece tavana yakın iki penceresi var. Pencereler telle sıkıca örülmüş. Minibüste, Baz ile Kevok tan baş ka ye di ki şi var. Şo för, ya nın da iki ki şi, dört ki şi de iki şer ikişer, karşılıklı oturuyor Baz ile Kevok u aralarına almışlar. Sivil giyimliler, ikisi bıyıklı. Yedi kişi, Baz ile Kevok u ölüm yolculuğuna çıkarmışlar. Kevok, boynu bükük bir güvercin, boynu bükük bir genç kız. Yorgun ve hasta. Sessizce önüne bakıyor. Gözleri yuvalarına kaçmış, boynu bükülmüş, yüzü sapsarı, solgun. Örüklerinden biri omzundan önüne sarkmış. Uzun ve siyah örükleri, gecede kayan iki yıldızın bıraktığı iz gibi. Kevok sessiz, hep sessiz; kara toprak gibi, parlak yıldızlar gibi, ışık saçan ay gibi, soğuk mezar gibi, ölünün başucundaki taş gibi sessiz. Baz ile Ke vok, bir haf ta ön ce, Bü yük Ül ke nin de niz ta rafında yakalandılar, bir haftadan beri gözlerine uyku girmemiş. Baz ın başı ağrıyor, şiddetli baş ağrısından muzdarip. Kafası balyozla dövülüyor gibi zonkluyor. Baz tutsak. Ancak onu tutsak alan bileklerindeki kelepçe değil, başındaki şiddetli migren... Zaten bu migren değil miydi yakalanmalarına sebep olan? Bir haftadan beri tutsaklar. Küçük bir balıkçı köyünde yakalandılar. Bir gece yarısı, elleri arkadan bağlanarak, as 1 Büyük Ülke. 10

12 keri bir cipe bindirildiler; ülkenin başkentine getirildiler. Bir hafta boyunca, iki karanlık hücrede bekletildiler. Ve bir haftalık bekleyişin sonuna geldiler. Şimdi yoldalar. Her şeyin böyle biteceğini kim tahmin edebilirdi; binbir maceradan sonra hayatlarının böyle noktalanacağını kim bilebilirdi? Kevok, güvercinim, diyor Baz yumuşacık, kırık, yorgun, mah çup, kı sık bir ses le. Kevok kafasını kaldırıp, Baz a bakıyor. Yavaşça, yumuşak. Kevok um! Kevok, suya hasret toprak gibi kurumuş dudaklarını kımıldatıyor. Gülümsemek istiyor, her şeye rağmen gülümsemek. Aşkla sıcaklıkla, aşkın gülüşünü göstermek istiyor. Baz bakıyor, yumuşak, sıcak ve çaresiz. Kevok un gözlerine, gözlerinin içine bakıyor. Bakışlarından anlaşılıyor, Kevok u yüreğine saklamak istiyor. Hayatı boyunca, hiçbir zaman buna benzer duygular yaşamadı, içinin derinliklerinde bugünlerde hissettiklerine benzer hiçbir duyguyu hissetmedi. Hayatının hiçbir döneminde kendini bugünlerde hissettiği gibi çaresiz hissetmedi. Her şeye sebep Kevok! Kevok, alnına yazılmış hem parlak hem kötü kader, önüne çık mış ye ni bir ha yat, ha yat kay na ğı Ke vok, ölüm kaynağı aynı zamanda. Ve sabır taşı Kevok. Hep sabretti, her zaman, her yerde, her durumda. Uçarı öğrencilik yıllarında, ayrılık gözyaşlarını içine akıtmak zorunda kaldığında, mağrur dağ doruklarında, kar, bora, tipi ve ölüm korkusu üzerine çullandığında, günlerce mağaralarda, kaya oyuklarında kaldığında, kara taşların üzerinde uyuduğunda, kızgın güneşin altında kaldığında, dağa taşa kanı aktığında, yaralanıp düştüğünde, karanlık zindanlarda, soğuk ve rutubetli hücrelerde hayat bütün anlamını yitirdiğinde, gecenin 11

13 kör karanlığında, akşam alacasında, serin seher vakitlerinde arkadaşları birer birer toprağa düştüğünde, ölmüş arkadaşlarının hayalleri bir gölge gibi izini sürdüğünde, ölüm korkusu her şeye baskın gelip kaçmak, gizlenmek zorunda kaldığında hep sabretti. Şimdi de, çıktığı bu ölüm yolculuğunda yine öyle sessiz sabrediyor. Kevok, suyunu sabırdan alan bir pınar, suyu ancak ölümle kuruyacak. Baz tutamıyor kendini, gözleri nemleniyor, gözpınarlarına yaş doluyor. Birkaç damla yaş yuvarlanıyor gözlerinden. Islanmış gözlerle bakıyor Kevok a. Gülümsemeye çalışıyor, yapamıyor, yüzünde hafif bir tebessümün izi beliriyor sadece. Tebessüm ve gözyaşı. Kederli bir tebessüme eşlik eden gözyaşı. Hayatın oyunlarına, çaresizliklerine, hiç hesapta olmayan tuzaklarına başkaldıran birkaç damla gözyaşı. Utanmak? Hayır, artık Baz ın utanacak hiçbir şeyi yok. Biliyor, çıktığı yolun dönüşü yok. Ölüm yolculuğudur bu, derin ölüm vadisine gidiyor. Hayata dair her şey geride kalmış; öğrencilik yılları, yaşadığı mutlu günler, sabahlara kadar seviştiği geceler, çıplak bedenlere dokunduğu o haz dolu saatler, cinayet işlemenin verdiği şehvet anları, kin ve nefret, hırs ve öç alma duyguları, düşmanlığın hiçbir şeyle ölçülemeyen nefreti, kanla yıkanan zifiri karanlık uzun geceler, can çekişen insanların kulakları sağır eden çığlıkları, ruhunu teslim etmek üzere olan insanların gözlerinde beliren o yalvarma duygusu, kurşunlarla delik deşik olmuş insan bedenleri, dayanılmaz bir histeriyle her yeri yakma duygusu, ateşin insanı çeken yakıcı sıcaklığı, her şey geride kalmış, çaresiz, kimsesiz iki ömrün solmuş izleri artık. Bütün bunlar, şimdi zavallı duruma düşmüş iki hayatın geride kal mış anı la rın dan baş ka bir şey de ğil. Her şey ge ri de kalmış. Artık utanmak niye? 12

14 Baz kımıldayamıyor. Gözlerinden akan yaşları silemiyor, Kevok un önüne düşmüş örüğüne elini götürüp arkaya atamıyor. Baz ve Kevok un arkadan bağlı elleri, oturdukları demir çubuklara kelepçelenmiş. Karşılıklı oturmuş birbirine bakıyorlar, yaralıların bakışıyla. Kevok çok yorgun. Canı yanıyor. Günlerin uykusuzluğu, uykunun sersemliği canını yakıyor. Bileklerini sıkan kelepçeler canını acıtıyor. Giden minibüs canını yakıyor. Baz ın içinde bulunduğu durum içini acıtıyor. Bütün olanlara kendisinin neden olduğunu düşünüyor. Eğer o olmasaydı, yük olmasaydı Baz a, eğer onun için düzenlenen sahte belgeleri beklemeselerdi, Baz onun için sahte bir pasaport düzenleyebilseydi, belki de bütün bunlar olmayacaktı. Başı önüne düşüyor. Minibüs gidiyor. Acele etmeden, cenaze arabası gibi ağır ağır. Baz, kulağına gelen seslerden anlıyor, şehrin içinden, ülke başkentinin caddelerinden geçiyorlar. Araba sesleri duyuluyor. Bir minibüs çığırtkanı, müşteri toplamak için bağırıyor. Meyvelerinin tazeliğinden dem vuran bir manavın sesi duyuluyor. Birisi sokakta ipek kravat satıyor. Bir araba aniden duruyor, fren sesi kaldırımlarda yürüyenlerin çıkardığı seslere karışıyor. Hoperlörlerden, sürekli askeri marş sesleri yükseliyor. Bütün bir şehrin uğultusu minibüsün içine doluyor. Minibüsün içi sessiz ve gergin. Gidiyorlar... Gidiyorlar; kadim kentin onca gürültüsünün içinden, ölümün ürkütücü dünyasına doğru yol alıyorlar. Baz düşünüyor, bağırmalı mı? Neye yarayacak ki? Sesini kime duyurabilir ki? Sesini duyursa bile, kim gelir yardımına? Kendinden ve yaptıklarından biliyor, kimse, ama hiç kimse onlara yardım edemez. Bir yanında rüzgarların sürekli estiği, fırtınaların koptuğu, bir yanında ise güneşin kavurduğu bu uçsuz bucaksız ülkede, onları hiç kimse kur 13

15 taramaz. Yakalanmamalıydı, yakalandıktan sonra ona kim yardım edebilir ki? Ölüm fermanı imzalanmış bir kez, artık çare yok. Kevok... Bari Kevok kurtulsa. Yol, yor dam la zım. Ama na sıl? Vakit akşamüzeri. Dışarıda, büyük kentin batısında, kıvrım kıvrım kıvrılarak şehri baştan başa kesen çoşkun nehrin üstünde güneş batmak üzere. Akşam güneşinin cılız ışıkları, minibüsün pencerelerini örten tellerin arasından içeri giriyor. Bir tutam ışık, Kevok un yüzüne, saçlarına düşüyor. Baz, Kevok un ışık düşmüş aydınlık yüzüne bakıp melekler gibi diye geçiriyor içinden. Gün devrilmesine rağmen, havada hâlâ boğucu bir sıcaklık var. Minibüsün içi her yerden daha sıcak. Kevok terlemiş; koltukaltları, göğsü, karnı, bacak arası terden sırılsıklam. İnce fanilası bedenine yapışmış. Alnında birikmiş birkaç ter damlası aşağı yuvarlanıyor. Kent, başkent, kadim kent. Altın sarısı nehrin aktığı kent. Baz ın kenti, çocukluğunun. Bu kentte büyüdü, okudu, evlendi. Bu kentte top koşturdu, kahramanlık menkibelerine bu kentte kulak verdi, kavgalarda bu kentte kafası yarıldı, bu nehrin kıyılarında piyasa yaptı, kendinden biraz uzunca bir kızın dudaklarında ilk defa bu kentte tattı öpüşmenin tuzlu tadını, ilk defa bu kentte bedeni sevişmenin şehvetiyle kavruldu. Geleceğe yönelik büyük düşlerini bu kentin meyhanelerinde, barlarında kurdu. Bu kentin caddelerinde, bulvarlarında, dar sokaklarında, nehir kıyısındaki mesire yerlerinde, patika yollarında, bazen sarhoş, bazen mutlu, bazen sıkıntılı dolaştı. Bu kentin dış mahallelerinde yeni yetme yosmaların peşinde koştu, randevuevlerine gitti. Bu kentin büyük genelevinde kadim dostu, ahiret yoldaşı Mader in koynuna girdi. Bu şehirde çelikten bir disiplinle eğitim gördü, kendini tanıdı, ruhunu o çelik disiplinin zin 14

16 cirlerine vurdu. Bu kentte sabah akşam durmadan askeri marşlar okudu, tanrıya, vatana, millete, devlete, orduya, devlet ve ordu başkanı ulu öndere bağlılık yeminleri etti, kendisine bahşedilen bütün nimetler için hamdolsun diye haykırdı. Gecenin, ayın, yıldızların aşkı bu kentte yüreğine düştü. İlk defa bu kentte apoletli asker üniformasını üzerine geçirdi. Çoktandır görmediği evini, çocuklarını bu kentte terketti. Bu kent ka der olup al nı na ya zıl dı Baz ın. Bu kent bi çimlendirdi onu. Uzun yıllar boyunca, her koşulda, yağmurda çamurda, karda fırtınada, sıcakta soğukta, her an, adım adım Baz ı Baz ya pan, Baz ı, avı için her teh li ke yi gö ze alan şahin yapan bu kent oldu. Şimdi ölüm yolculuğunda, onu Baz yapan kent, sessizce kendinden ayrılışına tanıklık ediyor. Bu şehirde yaşadığı her şey, şimdi Baz ın yüreğinde ince, kırılgan, hüzünlü bir duygu artık. Bütün bir ömrü şimdi, bu duygudan ibaret. Ke vok? Pe ki Ke vok un bu kent le iliş ki si? Ke vok da bu kentte okudu, beş yılını, okulda geçen, gençliğinin beş yılı nı bu ken te ver di. İlk aş kı bu kent te tat tı. Son ra dan kayıplara karışan sevgilisinin bedeninde, o zamana kadar hiç tatmadığı yeni tatlar keşfetti, içinde coşkun ırmaklar aktı. İlk defa bu şehirde sevişti, ruhunu, bedenini sevişmenin yakıcı alevlerine bu kentte teslim etti. Sevgilisinin, bedenine değdikçe her yerini dirilten parmakları, ilk defa bu kentte vücudunun her yerinde dolaştı. Bu kentte kendine geldi, kendini tanıdı, yalnızlığa bu şehirde alıştı, korku bu kentte iliklerine işledi. Burada, bu kentin bulvarlarında, caddelerinde, sokaklarında, kaldırımlarında sokak lambalarının solgun ışıkları altında dolaşırken kafasında yeni fikirler oluştu. Bu kentteki sefil bir öğrenci yurdunun küçük odasındaki cılız ampul ışığının altında, sabahlara kadar kitap 15

17 ların büyülü dünyasına girdi, çevirdiği her sayfada yeni bir dünyayla karşılaştı, ufku genişledi, biçimlendi. Yeni insanla rı, ye ni bir di li, ye ni bir kül tü rü bu kent te ta nı dı. Onu o yapan eski geleneksel değerlerini, bu kentte tanıdığı yeni değerlerle karşılaştırdı, bu karşılaştırmadan yeni sentezler yarattı, bu kentte kendi hayatına yeni bir rota çizdi ve bugün çık tı ğı bu son yol cu lu ğu ta o gün ler de bu kent te ken di eliyle seçti. Yol bitiyor, sonu geliyor yolun. Birbirine hiç benzemeyen iki ömrün, tesadüflerin bir araya getirdiği iki insanın hayatı artık noktalanmak üzere. Şimdi neredeler, büyük kentin neresinde? Baz, dışardan gelen seslere kulak veriyor. Akşamüzeri çalmaya başlayan askeri marşların sesleri, şimdi bütün seslere egemen. Seslerden anlaşılıyor, dışarda mahşeri bir kalabalık var. Akşamüzeri iş çıkışı, kalabalık bir yerlere akıyor. Kent akşama hazırlanıyor. Güneşin ışıkları yavaş yavaş kayboluyor. Pencereden sızan ışık da veda etmek üzere. Baz biliyor, artık geceye giriyorlar, bu gördükleri güneşin son ışıkları olacak. Belki de Subay Evi nin yakınından geçiyorlar? Baz yavaşça kafasını kaldırıp, küçük pencerenin tel örgüleri arasından dışarıyı görmeye çalışıyor. Güneşin cılız ışıklarından başka hiçbir şey görmüyor. Subay Evi... Şehrin en büyük meydanının köşesinde, etrafı yüksek duvarlarla çevrili, dışardan bakınca şehrin ortasında adeta bir kale gibi. Her yanında nöbete durmuş erler... Meydanın ortasında, siyah granitten yapılmış, askeri kıyafetler içinde, devlet başkanının heykeli, yüzü Subay Evi ne dönük, sağ elinin başparmağını kente uzatmış, halkına yol gösteriyor. Posbıyıklarıyla heybetli bir duruş. Sağ omzunda yır tı cı bir kuş var. Bü yük Baş kan... Bü yük Ön der. Baz, hayatında kaç kez, artık göremeyeceği o heykele gururla 16