TÜRK OCAKLARININ KURULUŞU, AMAÇLARI VE FAALİYETLERİ

Transkript

1 Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi JOURNAL 13 Tarih Öğrencisi Esra AKAR Muş Alparslan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Ocakları I. TÜRK OCAKLARININ KURULUŞU, AMAÇLARI VE FAALİYETLERİ a. Türk Ocakları nın Kuruluşu II. Meşrutiyet ilan edildikten sonra Osmanlı Devleti çeşitli iç ve dış olayların sebebiyet verdiği bir kargaşaya düşmüştü. Bu dönemde Avusturya nın Bosna-Hersek i ilhakı, Bulgaristan ın bağımsızlığını ilan etmesi, Girit meselesi, 31 Mart Vakası, Trablusgarp Savaşı gibi olaylar devlet bünyesinde derin izler bırakmıştı. Bu olaylar haricinde Osmanlı Devleti nin Balkan Savaşları ndan aldığı yenilgi ve bunu takiben Rumeli nin kaybedilmesi, binlerce Türk ün göçe ve katliama tabi tutulması gibi olaylar yaşanmıştır. Bütün bu gelişmeler Osmanlıcılık ideolojisinin fiilen iflasını hazırlamıştır. Ayıca devlette Türkler dışındaki diğer milletler arasında da milliyetçilik akımları milli bağımsızlık hareketlerinin büyük boyutlara ulaşmasına sebep olmuştu. Bütün bu iç ve dış nedenler içinde ülkede milli birlik ve beraberliği sağlayamamanın acılarını çeken Türk milleti unsuru vardı. Bu nedenle II. Meşrutiyet le birlikte çeşitli cemiyet ve dergiler etrafında toplanmaya başlayan Türkçü aydınlar milli şuurdan mahrum olan Türkleri bir arada toplama lüzumu üzerinde durmaktaydılar (Toksoy, 2007: 19). Osmanlıcılık ve İ slamcılık düşünceleri, Tanzimat la başlayan batı hayranlığı ve Fransız İ htilali yle ortaya çıkan milliyetçilik akımı Osmanlı içerisindeki diğer milletleri uyandırırken, güçlü veya sanayileşmesini önce tamamlayan devletler karşısında Türk milletini ikinci plana atmıştır. Milliyetçilik anlayışını oryantalizmin veya Osmanlı Devleti nin son dönemlerindeki Batı hayranlığından kurtarıp, Türk milletinin kendine dönüş psikozu olarak değerlendirmek gerekir. Türk Ocaklarının da kendini ortaya koyduğu ilk dönemler oryantalizme karşı Türk gençlerinin refleksi olarak düşünülmelidir (Soğukömeroğlu, 2013: 2219). Böylelikle Türk Ocakları, milli varlığı tehlikede görerek Türkleri kurtarmak gerektiğine inanan Türk gençleri ve aydınlarının bir hayat hamlesi yaparak ortaya koydukları cemiyet şeklinde kurulmuştur. Türk aydınları arasında milliyetçilik fikrinin uyanmasıyla birbiri ardınca Türk Derneği (1908), Genç kalemler Hareketi (1910), ve Türk Yurdu Cemiyeti (1911) gibi cemiyetler kuruldu. Türk Yurdu Cemiyeti tarafından aynı isimde bir dergi çıkarıldı (Sarınay, 2012: s.545).

2 14 Türk Ocağı nın kuruluş çalışmaları, Türk Yurdu Cemiyeti nin kurulmasından önce Askeri Tıbbiye Mektebi nin öğrencileri tarafından başlatılmıştır. Türk Ocağı nın resmen doğuşu Türk Yurdu nun yayınlanmaya başlamasından birkaç ay sonradır (Akçura, 2008: 169).Celal Nuri nin Jön Türk gazetesinde yayınlanan makalesinden etkilenen Askeri Tıbbiye öğrencileri harekete geçmişlerdir. Ve bu sayede bir cemiyet kurma işine girişmişlerdir. Askerlik mesleğinin cemiyet kurmaya izin vermemesi sebebiyle Tıp Fakültesi nin 190 genci adına öğrenci temsilcileri, Türkçülüğü benimsetip yaymak maksadıyla yayınladıkları bir beyannameyi dönemin milliyetçi aydınlarına göndermişlerdir. Aydınların ziyaretine giderek yardımlarını talep etmişlerdir (Arıkan ve Deniz, 2010: 403). Tıbbiyeli öğrencilerin beyannameyi sundukları aydınlarla yaptıkları ön görüşmelerden sonra 20 Haziran 1911 de ikinci bir toplantı yapılmıştır. Toplantıya Tıbbiyeli öğrenciler adına katılan Hüseyin Fikret ve Remzi Osman Bey gibi genç Tıbbiyeliler, dönemin Türkçü aydınlarının, siyasetçilerinin ve gazetecilerinin katılımıyla onların maddi ve manevi desteklerini alarak milliyet fikrine dayalı bir cemiyet oluşturulmasına karar vermişlerdir. Dr. Fuat Sabit Bey in teklifi üzerine kurulacak cemiyete Türk Ocağı adı verilerek kurucu ve geçici idare üyelerini tespit etmişlerdir. Türk Ocağı nın Kurucu Heyeti Ü yeleri şunlardır: Mehmet emin, Ahmet Ferit, Ahmet Ağaoğlu ve Dr. Fuat Sabit tir. Geçici İ dare Heyeti Ü yeleri: Mehmet emin (Başkan), Yusuf Akçura (İ kinci başkan), M. Ali Tevfik (Kâtip) ve Dr. Fuat Sabit (veznedar) (Kılıç, 2006: 18). 25 Aralık 1908 de kurulan Türk Derneği ve 18 Ağustos 1911 de Türk Yurdu Cemiyeti nde sonra Türkler, Osmanlı devleti içerisinde ilk defa geniş ve etkili bir örgütlenmeyle ortaya çıkmıştır. Gerçekte kuruluşu tamamlanmış olan Türk Ocağı nın, yapmış olduğu toplantılarında nizamnamesi hazırlanmıştır. Nizamnameye son şekli verildikten sonra Türk ocağı Ziya Gökalp in de hazır bulunduğu İ ttihat ve Terakki Cemiyeti nin merkezinde resmen 25 Mart 1912 de kurulmuştur. Kâhya Ağa Eminoğlu ve Halis Turgut tarafından Tanin Gazetesi nde ilan edilmiştir. Ocaklılar, ilk toplantılarını Yusuf Akçura tarafından çıkartılan ve Sultanahmet te bulunan Türk Yurdu Dergisi idarehanesinde yapmıştır. Türk yurdu dergisi, Türk Ocağı na büyük destek olmuş ve daha sonra da Türk Ocağı nın resmi yayın organı olmuştur (Kodal, 2014:297). b. Türk Ocakları nın Teşkilatlanması ve Amaçları Ahmet Ferit in Milli Meşrutiyet Fırkasını kurmak için Ocağın başkanlığından ayrılması üzerine Hamdullah Suphi, 18 Mayıs 1913 te büyük bir çoğunluğun oyuyla başkan seçilmiştir. Böylece Yusuf Akçura (İ kinci başkan), Halis Turgut (Umumi kâtip) ve Dr. Hüseyin Ertuğrul dan oluşan İ dare heyeti ile yeni görevine başlamıştır. Hamdullah Suphi yle birlikte Türk Ocakları yeniden canlanmaya başlamıştır. Türk Ocakları, bu faaliyet döneminde konferanslar, konserler ve yayın faaliyetleri ile kalmamış, milliyetçilik fikrinin yayılması ve yükselmesinde de önemli katkılarda bulunmuştur (Kılıç, 2006: 19 20). Türk Ocağı Nizamnamesindeki maddelerde Türk Ocakları nın kuruluş amaçları şöyle ifade edilmektedir: Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi

3 Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi JOURNAL 15 2.Madde: Cemiyetin maksadı, akvam-ı islamiyyenin bir rüknü mühimi olan Türklerin milli terbiye ve ilmi, içtimai, iktisadi seviyelerinin terakki ve ilasıyla Türk ırk ve dilinin kemaline çalışmaktır. 3.Madde: Cemiyet maksadını elde etmek için Türk Ocağı adlı kulüpler açarak dersler, konferanslar, müsamereler tertip, kitap ve risaleler neşr edecek, mektepler açmaya çalışacaktır. Milli serveti korumak ve çoğaltmak için her türlü meslek ve sanat erbabıyla görüşerek iktisadi ve zirai teşvik ve irşatlarda bulunacak ve bu gibi müesseselerin doğup yaşamasına elinden geldiği kadar yardım edecektir. 4. Madde: Ocak maksadını tahsile çalışırken sırf milli ve içtimai bir vaziyette kalacak, asla siyaset ile uğraşmayacak ve hiçbir vakit siyasi fırkalara hadim bulunmayacaktır yılında yayınlanan Türk Ocakları Yasası na kadar 19 defa nizamname hazırlanmıştır yıllında oluşturulan nizamnamenin içeriğinde bir değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliğe göre; Türk Ocakları, kendi yasaları içinde devlet siyasetinde Cumhuriyet Halk Fırkası ile birlikte hareket etmeyi taahhüt etmiş ve faaliyet sahasını da Türkiye Cumhuriyeti hudutları ile sınırlamıştır. Yeni Türkiye de Türk Ocakları nın sırtlanması gereken görevleri, Hamdullah Suphi Tanrıöver 1925 senesinde Kurultay a Veda Ziyafetinde yaptığı bir konuşmasında şöyle tanımlar: Türk Ocağı, birçok vazifeleri arasında, iki mühim ihtiyacı gidermeğe mecburdur: Bu ihtiyaçlardan biri, devlet teşkilatı altında millet teşkilatına yardım etmektir. İkincisi, Türk Ocakları, bir medeniyetten diğer medeniyete geçen Türk milletine, bu geçiş devrinde yol göstermeğe mecburdur (Ö zçelik, 2010: 19 20). c. Milli Mücadele Döneminde Türk Ocakları Türk Ocağı bünyesinde bulunan milliyetçi ve vatansever düşünce atmosferi içinde yetişen ve bu düşüncelerden etkilenen asker-sivil Türk aydınları, Anadolu daki Milli Mücadele yi yürüten kadroların içinde yer almışlardır. Nitekim Osmanlı Devleti nin I. Dünya Savaşı nda mağlup olarak çıkışını belgeleyen Mondros Mütarekesi nin imzalanması üzerine milli varlığı tehlikede gören Türk Ocakları mensupları, mütareke yıllarında gerek işgalci kuvvetlere karşı gerekse Osmanlı hükümetine karşı tavır alarak faaliyetlerini daha çok siyasi alana kaydırmış, özellikle Mütareke dönemi İ stanbul da canlı ve eylemci olmuştur (Sarınay, 2004: ). Türk ocakları aktif politikaya girmemeyi ilke edinmelerine rağmen işgallerden hemen sonra hem emperyalist devletlere hem de İ stanbul Hükümeti ne karşı tavır almak durumunda kalmıştır. Bu gelişmeler ardından, İ tilaf Devletleri tarafından İ zmir in işgali üzerine, Türk Ocakları ve Karakol Cemiyeti, İ stanbul Fatih ve Sultanahmet te bir dizi protesto mitingi düzenlenmiştir. Mustafa Kemal in isteği çerçevesinde bu mitinglerin yapılmasına devam edilmiştir. Bu mitinglerin en bilineni ve büyüğü 6 Haziran 1919 da gerçekleştirilmiştir. Bu miting, hem İ stanbul Hükümeti hem de İ tilaf devletleri tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Başta İ stanbul olmak üzere Türk Ocakları, sadece işgalleri protesto eden mitingler yaparak Mustafa Kemal e destek vermemiştir. Aynı zamanda Mustafa Kemal Atatürk ün Meclis-i Mebusan ın toplanmasını sürekli dile getirdiğinden Türk Ocağı da buna destek vermiş ve milletvekili seçimleriyle ilgilenmiştir. Bu çalışmalar sonrasında Milli Türk Fırkası kurulmuş, seçimlere girme hakkı kazanmış ve Hamdullah Suphi Tanrıöver in milletvekili seçilmesi sağlanmıştır.

4 16 Ayrıca Türk Ocakları, Fransızların ve İ ngilizlerin güneydeki işgalleri, Yunanlıların İ zmir i işgali karşısında Mustafa Kemal Atatürk e destek telgrafları çekmişlerdir. Türk Ocakları kısa bir süre sonra İ stanbul u denetimi altında tutan İ tilaf Devletleri nin uğraşı haline gelmiştir. İ zmir in işgalini protesto için İ stanbul da düzenlenen ünlü Fatih ve Sultanahmet mitinglerine Türk Ocakları öncülük ettiğinden İ ngilizlerin ilk işgal yerlerinden biri Türk Ocağı merkezi ve şubeleri olmuştur. 12 Mart 1920 de İ tilaf Devletleri nin gerçekleştirmiş oldukları işgalde Türk Ocakları nın evraklarına, kitaplarına ve koleksiyonlarına el konulmuştur. Ü yelerinden ve yöneticilerinden birçoğu Malta ya sürgün edilmişlerdir. Türk Ocakları bu durumu Mustafa Kemal Atatürk e bildirmişlerdir. Mustafa Kemal bu durumun protesto edilmesini tavsiye etmiştir. Türk Ocaklıları bir yandan bu tavsiyeye uyarken diğer taraftan Hamdullah Suphi, Halide Edip, Müfide Ferit, Hüseyin Ragıp, Ahmet Agayef, Yusuf Akçura ve Mehmet Emin Yurdakul gibi isimler Karadeniz- İ nebolu- Ankara yoluyla Mustafa Kemal in yanındaki yerlerini almışlardır. Türk Ocaklılar, Atatürk ün etrafında bir fikir halkası oluşturmuş, Mustafa Kemal e her konuda destek olmuşlardır (Kodal, 2014: ). d) Cumhuriyet Döneminde Türk Ocakları ve Faaliyetleri Zafer kazanılıp Cumhuriyet ilan edilince Mustafa Kemal in isteğiyle Türk Ocakları yeniden açılmış, ilk bina hükümet konağının arkasında bir kahvehanede kurulmuştur. Ocağın üyelerinden çoğu Mustafa Kemal in arkadaşları, mebuslar, yazarlar ve öğretmenlerdir. Başta Atatürk olmak üzere bütün yönetim kademeleri Türk Ocaklarını, yeni rejimin ilkelerinin benimsenmesi ve insanlar içinde yayılmasını sağlayacak bir güç olarak görmüşlerdir. Ocaklılara, yoğun bir ilgi göstermiş ve destek sağlamışlardır (Kılıç, 2006: 35 36). 2 Aralık 1924 te Bakanlar Kurulu nda kabul edilen 1117 numaralı kararnameyle Türk Ocakları nın kamu yararına çalışan dernekler statüsüne alınması kabul edilmiştir yılında vuku bulan Şeyh Said isyanından sonra Türk Ocakları ile devletin ilişkileri giderek artmıştır. Ocakların ihtiyaçları hükümet tarafından karşılanmaya başlamıştır. Yönetimin Türk Ocakları ile bu yakın teması CHF ile Ocakların birleşme sürecini doğurmuştur. Nitekim 1927 yılındaki Kurultay da Türk Ocakları Yasası nın 3. Maddesinde CHF ile Ocakların birleştirilmesi ibaresini görmekteyiz Kurultayı nda gündeme gelen yazışmalar sebebiyle Ocakların bir devlet kuruluşu görüntüsü almış olduğu vurgulanmıştır. Türk Ocakları içindeki bu anlayış CHF ile bütünleşmeye tepki gösterilmemesinde etkili olmuştur. Aslında CHF nin, ortak gayeler için çalışmasına ve günlük politikaya karışmama ilkesine bağlı kalmaya çalışan Türk Ocakları nı denetimi altına alma isteğinin olduğu açıktır. Nitekim bu amaç CHP nin Ekim 1927 yılında yapılan büyük kongresinde gerçekleştirilmiştir. Bu kongrede kabul edilen yeni parti tüzüğüne göre, Türk Ocakları CHF nin denetimi altında bir kuruluş sayılmıştır. Bundan böyle Türk Ocakları nın seçimlerinde CHF söz sahibi olmuştur. Böylece 1927 yılından sonra Türk Ocakları CHF nin bir kültür şubesi haline gelmiş, bir devlet kuruluşu gibi muamele görmüş ve devletin yardımları giderek artmıştır. Sonuç olarak Cumhuriyet döneminde Türk Ocakları, yönetimi destekleyen ve ilkelerini savunan, bunu halka benimsetip, yayanbir seçkinler topluluğu görünümündedir. Bu amacı yerine getirirken 1927 yılına kadar devletin desteğini almıştır. Ancak bu durum çok sürmemiş Ocak, devletle birleşmesinden kısa bir süre sonra kapatılmıştır (Sarınay, 2004: ). Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi

5 Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi JOURNAL 17 II. ATATÜRK VE TÜRK OCAKLARI Toplumda Birinci Dünya Savaşı sonlarına kadar Türk Ocakları na gösterilen tavırlar olumlu yönde olmamıştır. Osmanlı Devleti nin içinde bulunduğu hassas durum nedeniyle Osmanlıcılık ideolojisinin fiilen sona ermesiyle ortaya çıkan Türkçülük akımı rahatsızlık uyandırmıştır. İ ngiliz basınında Türk Ocakları nın kuruluşu, Asya kundakçıları, Rusya basınında ise Tehlike manşetleriyle haber olmuştur (Ö zçelik, 2010: 23 24). Mustafa Kemal, Meşruiyet döneminde milliyetçiliği savunan Türk aydınlarını ve gençliğini bir çatı altında toplayan, Mütareke döneminde milli uyanışı sağlamada büyük yardımları görülen Türk Ocaklarını, maddi ve manevi yönden desteklemiştir. Türk Ocaklarına dönemin tüm olumsuz şartlarına rağmen 1922 de İ stanbul Türk Ocağı na, 1923 de Ankara Türk Ocağı na ve Mart 1923 de İ zmir vilayetinde kurulmakta olan Türk Ocaklarına harcanılmak üzere maddi yardımlarda bulunmuştur. Ayrıca Atatürk ün çıktığı yurt gezilerinde özellikle Türk Ocaklarını ziyaret etmiş ve devlet, millet açısından birçok önemli konuşmayı buralarda yapmıştır (Kılıç, 2006: 51). Mustafa Kemal, zaman zaman Türk Ocaklı aydınlarla, yazarlarla, bürokrasiden isimlerle bir araya gelmiş, onları sürekli yeni fikirlerle yönlendirmiştir. Zaman zaman da Türk Ocakları nın çalışmalarından şikâyet etmiş, Ocaklıların daha iyi ve güzel çalışmalar yapabileceğini dile getirmiştir. 27 Nisan 1930 da Türk Ocakları Umumi Kurultayı na Atatürk bizzat katılmış, delegelerle görüşmüş ve yeni Türk Tarih Tezini burada ortaya atmıştır. Türk tarihinin belli ilkeler doğrultusunda araştırılmasının, yazılmasının ve kurumsallaşmasının zamanın geldiğini dile getirerek, bu amaçla Türk Ocakları Kanunu nda değişiklik yapılmış ve Türk Ocağı Tetkik Cemiyeti kurulmuştur. Mustafa Kemal Atatürk, 1931 yılına gelindiğinde Türk Ocakları tarihinde yeni bir dönemi başlatmıştır. Menemen İ syanının ardından çıkmış olduğu vebüyük Batı Anadolu Gezisi olarak bilinen yurt gezisi bağlamında 3 Şubat 1931 de Aydın a gelmiştir. Bu ziyaret Türk Ocakları nın kapatılmasına giden süreci doğurmuştur (Kodal, 2014: ). III. TÜRK OCAKLARININ KAPATILMASI Cumhuriyetin 1930 sonrası politikası, SCF deneyiminden çıkarılan dersle belirlenmiştir. SCF, Mustafa Kemal in çok partili demokratik düzeni uygulamaya geçirerek, İ smet Paşa Hükümeti üzerinde denetim mekanizması oluşturmak için bizzat kendisi tarafından Fethi Okyar a kurdurulmuştur. SCF nin belediye seçimlerine girmesi ve Fethi Okyar ın İ zmir ziyareti sonrası meydana gelen olaylar yeni fırkanın kapanması ile sonuçlanmıştır. SCF hadisesinden sonra gerçekleşen Atatürk ün uzun yurt gezisi birçok gelişmeye başlangıç olmuştur. İ ki bölümden oluşan gezi, Türk Ocaklarıyla ilgili yeni düzenlemelerin yapılacağı sinyallerini vermiştir. Mustafa Kemal Atatürk, gezini başlangıcında ocaklarla ilgili olumlu görüşlerini belirtmiş ve gittiği yerlerde Türk Ocakları nı ziyaret etmiştir. Ancak yurt gezilerinin ilerleyen günlerinde Türk Ocakları ile ilgili fikirleri yavaş yavaş değişmeye başladı (Arıkan ve Deniz, (2002): ). Atatürk Aydın daki Türk Ocağını ziyaret etmiştir. Atatürk ün Aydın Türk Ocağı nda yapmış olduğu sohbet sırasında bir Ocaklının vasıtasızlıktan köylere gidip halkla temasa geçemeyişlerinden şikâyet etmesi üzerine Ocaklıya vermiş olduğu cevapta, şeyh ve müritlerin

6 18 köylere giderken otomobil masraflarını düşünmediklerini belirterek, Ocakların çalışmalarının yetersizliğinden yakınmıştır. Atatürk, Ocaklıların Cumhuriyet Halk Fırkasının programını vatandaşlara benimsetmeleriyle asıl görevlerini yerine getirmiş olduklarını izah etmiştir. Bu nedenle CHF ile Türk Ocaklarının beraber, aynı çatı altında ve kültür şubesi olarak çalışmasını istemiştir. Türk Ocakları nın kapatılacağı resmi olmasa bile ilk olarak 20 Mart 1931 yılında Türk kamuoyuna açıklanmıştı. Bu tarihten itibaren basında Türk Ocakları nın feshedilerek Cumhuriyet Halk Partisi ne katılma kararının gerekçelerini açıklayan birçok makale ve yazılar yayınlanmaya başlamıştır. Sonuç itibariyle Mustafa Kemal Atatürk, 24 Mart 1931 de Türk Ocakları ile Cumhuriyet Halk Fırkasını birleştirme kararını almıştır. Bu nedenle Türk Yurdu Dergisi yayına ara vermiştir. Ayrıca Türk Ocakları nın olağanüstü kurultaya gitmesi kararlaştırılmıştır. 10 Nisan 1931 de toplanan olağanüstü kurultayda; Türk Ocakları nın kapatılıp Cumhuriyet Halk Fırkasına katılmasına karar verilmiştir. Buna ilaveten Türk Ocakları nın tüm mal varlığının CHP ye devredilmesi oy birliği ile kabul edilmiştir (Kodal, 2014: ) yılında kurulmasına rağmen kısa sürede Türk milliyetçiliğinin kurumsallaşmasını sağlayan Türk Ocakları 1931 yılında kapatılmıştır. Türk Ocakları nın kapatılması, tek parti dönemini çok bilinmeyenli problemlerinden biri olarak tarihe geçmiştir. Ocağın kapatılması farklı nedenlere bağlanmıştır. Bu nedenleri Baydar şöyle sıralamıştır: * Rusya nın Ankara Büyükelçisi İ. Z. Suritch Türk Ocaklarının Rusya daki Türklerle fazla ilgilenmesinden duyduğu kuşkuyu Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras a bildirerek bu konuda bir tebir alınmasını istemiştir. * Türk Ocakları için hazırlana marşların bazı mısraları, milli sınırları zorlayan ve dünyayı taşımak isteyen duygular taşımaktadır. * Mustafa Kemal Paşa, Türk Ocaklarını, CHF için büyük bir rakip olarak görmüştür (Bölükbaşı ve Yücel, 2011: 14). Türk Ocakları nın siyasi bir güç olarak CHF nin karşısına çıkabileceği endişesi ocağın kapatılmasının en temel faktörü olmuştur. Çünkü 1927 den itibaren CHF nin bir kültür şubesi statüsündeki Ocaklar açıkça siyasetle ilgilenmektedir. Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulmasıyla birlikte Türk Ocaklarından bazı üyelerin burada yer alması, Belediye seçimlerine bazı Ocak şubelerinin karışması Ocaklılara duyulan tepkiyi arttırmıştır. SCF nin kapatılmasından sonra CHF den başka bağımsız teşkilatlı bir aydın grubunun varlığına imkân vermemek için Türk Ocakları nı kapatılma yoluna gidilmiştir. Diğer bir sebep de 1929 dünya ekonomik krizinin ülkemizde yarattığı buhran ve ekonomide devletçiliğin öne çıkmasıyla siyasi, sosyal ve kültürel her şeye sahip olma düşüncesinin hâkim olması, Serbest Cumhuriyet Fırkası denemesi ve Menemen Olayı üzerine ülkede inkılapları yerleştirmek ve rejimi güçlendirmek zarureti doğmuş, bütün güçlerin tek elde toplanması politikası gereğince Türk Ocakları kapatılmıştır. Atatürk ün parti kadrolarını cumhuriyetçi gençlerle güçlendirmek istediği gerekçesiyle, derneğin bütün mal varlığının CHF ye devredilmesi ve Ocak çalışmalarının parti bünyesi içinde yürütülmesine karar verilmiştir. Bu nedenle CHF hem maddi ve hem de manevi açıdan güçlenmiş oluyordu. Kısa bir zaman sonra da başka dernek ve kuruluşlar da (Türk Matbuat Cemiyeti, Türk İ htiyat Zabitleri Cemiyeti, Türk Kadınlar Birliği, Mason Derneği, Malimler Birliği ) hükümetçe kapatılmıştır.26 Eylül 1931 de Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi

7 Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi JOURNAL 19 Türk Ocakları nın tasfiye işlemleri tamamlanmıştır (Kılıç, 2006: ). Böylece Türk Ocakları nın kapatılmasından yaklaşık on ay sonra halkevleri kurulmuş. Türk Ocakları nın devamı niteliğinde kurulan halkevleri, Ocaklıların yaptığı büyük girişimleri reddetmemiş hatta bilgi birikimi ve deneyimlerinden faydalanmışlardır (Toksoy, 28 :2007). IV. TÜRK OCAKLARININ YENİDEN AÇILIŞI 1931 yılında kapatılan Türk Ocakları 1949 yılında tekrar açılmıştır yılında çok partili dönemle birlikte, bu sayede Türkiye de yeni bir dönem başlamıştır. Çok partili dönemle Türk Ocakları nın yeniden açılma ümidi doğmuştur de Bükreş elçiliğine gönderilen Hamdullah Suphi Tanrıöver 1944 de Türkiye ye döner. Türk Ocakları nın kapatılmasına üzülen Hamdullah Suphi ve Ocaklılar, ocakların yeniden açılması için harekete geçmişlerdir. Bu arada Hasan Ferit Cansever tarafından 1942 den beri Türk Yurdu Dergisi yayınlanmaktadır seçimlerinde Hamdullah Suphi, CHP den Mersin milletvekili olarak meclise girmiştir. Ancak Hamdullah Suphi nin partiden; imam-hatip okullarının açılması İlahiyat Fakülteleri nin kurulması ve 1925 te kapatılan türbelerin açılması gibi taleplerinin kabul edilmemesi üzerine Hamdullah Suphi, CHP içerisinde barınamaz ve istifa eder. Uzun süren çalışmaların ardından 10 Mayıs 1949 yılında Ocakların yeniden açılmasına karar verilmiştir. Ocağın kapatılmasının ardından tüm varlığının CHP ye devredilmesi nedeniyle uygun bir bina temin edilemez, açılış töreni Hamdullah Suphi nin babasından kalma tarihi konakta yapılmıştır. Ocağın Genel Başkanlığı na Hamdullah Suphi Tanrıöver getirilmiştir. Yeniden açılan Türk Ocakları nın yönetim kurulu üyeleri şunlardır;hamdullah Suphi Tanrıöver (İstanbul Mebusu, Milli Eğitim Bakanı), Hasan Ferit Cansever (Doktor), Burhanettin Develioğlu (Tüccar), Fethi Erden (Doktor), Ragıp Nurettin Ege (Eğitimci), Tevfik Noyan (Yönetici), Cevat Mustafa Emecan (Yönetici), Cemil Behçet (Tüccar), Ahmet Mazhar Akifoğlu (Sular İdaresi Müfettişi). Türk Ocakları, ikinci kuruluş evresinden sonra 1957 ve 1959 yıllarında iki büyük kurultay yapmıştır. 17 Mayıs 1959 daki 16. Kurultay da Hamdullah Suphi rahatsız olduğu için yerine Genel Başkanlığı Prof. Dr. Osman Turan seçilmiştir. Bu Kurultay da Ocak merkezinin İ stanbul dan Ankara ya taşınması kararı alınmıştır. Ancak 27 Mayıs 1960 askeri darbesi Türkiye de her şeyi değiştirmiştir. Darbe sonucu oluşturulan Milli Birlik Komitesi, Türk Ocakları nı kapatmak için harekete geçmiş, Hamdullah Suphi nin Cemal Gürsel e müracaatı üzerine Ocakların kapanması önlenmiştir. 27 Mayıs darbe harekâtından sonra Türk ocakları, darbe öncesi muhafazakâr çizgilerinden uzaklaşarak inkılâpçı bir anlayışı benimsemişlerdir (Ö zçelik, 2010: 32 36). V. TÜRK OCAKLARININ BUGÜNKÜ YAPISI Türk Ocakları nın Genel Merkezi Ankara da bulunmaktadır. Türk Ocakları Derneğinin amblemi 1912 de kabul edilen ve cepheden görülen Bozkurt başıdır. Merkez Yönetim Kurulu, yurt içinde ve dışında şubeler açabilir Türk Ocakları nın siyasetle ilgisi yoktur. Derneğin ülküsü, milli kültürün, ahlak ve fikir hayatının geliştirilmesi, milli birliğin kuvvetlendirilmesi ve Türklüğün yüceltilmesidir. Türk ocakları, Merkezi ve Yerel olmak üzere iki teşkilata ayrılır. Merkez Organları: Genel Kurul, Merkez Yönetim Kurulu, Merkez Denetleme Kurulundan oluşur. Şube (Yerel)Organları: Şube Genel Kurulu, Şube Yönetim kurulu ve Denetleme Kurulu ndan oluşur. Bu organlar dışında Merkez veya Şubelerde duyulacak ihtiyaca göre devamlı veya geçici olarak başka kurullar ve komiteler de kurulabilir. Genel Kurul, Ocağın en yüksek organıdır. İ ki yılda bir Nisan ayında olağan olarak toplanır. Genel kurul, genel Başkan

8 20 tarafından açılır. Kararlarını toplantıya katılanların çoğu ile alır. Merkez Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen ve en çok oy alan onbir kişiden oluşur ve onbir tanede yedeği vardır. Merkez yönetim kurulu, en az onbeş günde bir toplanır. Türk Ocaklarının yapılanması şu şekildedir: Başkanlık Divanı, Genel Başkan, Genel başkan Yardımcısı, Genel Sekreter, Merkez Bürosu, Genel Muhasip, Merkez Hars Heyeti, Yüce Divan, Merkez Denetleme Kurulu, Danışma Kurulu, Sanat-Edebiyat Kurulu, Hanımlar kurulu, Yerel Teşkilat, Şube Genel Kurulu, Şube Yönetim Kurulu, Şube Denetleme Kurulu, Mali Hükümler ve Yasal Defterleridir (Türk ocakları Derneği Tüzüğü, 2008: 1 5). KAYNAKÇA Akçura Yusuf, Türkçülüğün Tarihi, Kaynak Yayınları, İ stanbul, 2008 Arıkan Mustafa ve Deniz Ahmet, Türk Ocaklarının Kapatılışı, Borçları ve Emlakinin Tasfiyesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Ü niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2002 Bölükbaşı Yusuf ve Yücel Gökberk, Cumhuriyetin Etkisi Olarak Geleneksel Milliyetçilik Ve Türk ocaklarının Kapatılması, Kırgızistan Ü niversitesi Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 26, 2012 Kılıç Murat, Atatürk ün Türk Ocaklarındaki Konuşmaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İ zzet Baysal Ü niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu, 2006 Kodal Tahir, Mustafa Kemal Atatürk Ve Türk Ocakları, Ankara Ü niversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 52, 2014 Ö zçelik Şeyda, Türk Ocakları Ve Eğitim, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Ü niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2010 Sarınay Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi Ve Türk Ocakları, Ö tüken Yayınları, İ stanbul, 2004 Sarınay Yusuf, Türk Ocağı, Diyanet İ slam Ansiklopedisi, Cilt: 41, İ stanbul, 2012 Soğukömeroğlu Mehmet, Türk Romanında Türk Ocağı Algısı, Turkish Studies Dergisi, Sayı: 8, 2013 Toksoy Nurcan, Halkevleri, Orion Yayınevi, Ankara, 2007 Karaer İbrahim, Türk Ocakları Tüzüğü, Türk Yurdu Yayınları, Ankara, 2008 Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi