NATO ve ABD nin Baltık ve Doğu Avrupa da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı?

Transkript

1 Rapor NATO ve ABD nin Baltık ve Doğu Avrupa da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı? Hazırlayan: (E) Tuğg. Dr. Oktay BİNGÖL

2 Amaç: Bu rapor, Galler Zirvesi sonrası Rusya ya karşı yürütülen NATO ve ABD nin askerî girişimlerinin son durumlarının gözden geçirilmesi ve muhtemel çok boyutlu etkileri üzerine değerlendirme yapılması maksadıyla hazırlanmıştır. Merkez Strateji Enstitüsü (MSE): MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti veren akademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur. MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bu maksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir ve akademik eğitim faaliyetlerinde bulunur. MSE nin ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir. Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez. MSE Danışma Kurulu Doç.Dr. Sinem Akgül AÇIKMEŞE, Prof.Dr. Bülent ARI, (E)Tuğg. Dr. Oktay BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) Büyükelçi Dr. Ercan ÖZER, Prof. Dr. Abdülkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK Bu belgede yer alan hususların tüm sorumluluğu yazara ait olup MSE ve üyelerini bağlamaz. Bu belgenin her hakkı, 2393 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri ii Kanunu esasları çerçevesinde MSE ye aittir.

3 İÇİNDEKİLER Yönetici Özeti 1 1. Giriş 3 2. Galler Zirvesi Sonrası NATO Faaliyetleri 5 3. ABD Faaliyetleri 8 4. Sonuç ve Değerlendirme 11 Ekler: Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti Ek-1 i

4 Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır ii

5 Bilgi Notu-003 NATO ve ABD nin Baltık ve Doğu Avrupa da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı? NATO ve ABD nin Baltık ve Doğu Avrupa da Askerî Girişimleri: Yeni Soğuk Savaş mı? Yönetici Özeti NATO'nun Galler Zirvesinden itibaren altı aylık sürede Rusya ya karşı alınması öngörülen askerî önlemlerin bir kısmının hayata geçirildiği, önemli bir kısmı üzerinde ise çalışmaların devam ettiği görülmektedir. 5 Şubat 2015 de Brüksel de yapılan NATO Savunma Bakanları Toplantısı nda NATO Hazırlık Eylem Planının (NRAP) uygulama süreci gözden geçirilmiş ve müteakip adımlar için yönlendirmeler yapılmıştır. Bu raporda Galler Zirvesi sonrası Rusya ya karşı yürütülen NATO ve ABD nin askerî girişimlerinin son durumlarının gözden geçirilmesi ve muhtemel çok boyutlu etkileri üzerine değerlendirme yapılması amaçlanmıştır. NATO nun Galler sonrası çabalarında bir taraftan; Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerine Rusya ya karşı güvence verilmesi ile Rusya nın caydırılması, diğer taraftan İttifak ın yeni küresel/bölgesel güvenlik ortamına ve ortaya çıkmakta olan çok boyutlu tehditlere uyum çabası dikkat çekmektedir. Bu kapsamda; Baltık Ülkeleri Hava Polisliği, NATO AWACS desteği, tatbikatlar, NATO deniz unsurlarının güçlendirilmesi, NATO savunma planlarının gözden geçirilmesi, NATO Mukabele Kuvveti (NRF) yeteneklerinin ve hazırlık durumunun artırılması, NATO Komuta Yapısının uyarlanması için yapılan çalışmalar öne çıkmaktadır. Baltık Hava Polisliği takviye edilmiştir. Dört ülkeden 16 uçak iştirak etmekte, ABD ilave destek sağlamaktadır. NRF nin gücünün artırılması yönünde çalışmalar sürerken Çok Yüksek Hazırlık Düzeyinde Müşterek Görev Kuvveti (VHRJTF) teşkili için uzlaşı sağlanmış ve 2015 yılı içinde kuvvetin ilk harekât yeteneğini kazanması amaçlanmıştır. Kuvvet 2016 da tam harekât yeteneğine kavuşacaktır. NATO Komuta Yapısının yeni stratejik ortama ve Rusya dan kaynaklanacak olası tehdide karşı uyarlanması amacıyla Polonya, Bulgaristan, Romanya ve üç Baltık ülkesinde NATO merkezleri kurulmaya başlanmıştır. Polonya daki Çok Uluslu Kuzey Doğu Kolordusunun (MNC NE) kapasitesi artırılmaya ve Rusya ya karşı caydırıcılık sağlanmaya çalışılmaktadır. NATO girişimleri ile koordineli olarak ABD tarafından Atlantik Kararlılığı Harekâtı başlatılmıştır. Bu harekât, Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerinin askerî kapasitelerinin geliştirilmesini amaçlamaktadır. Diğer taraftan ABD, bu ülkelerde Soğuk Savaş dönemine benzer şekilde silah ve teçhizat konuşlandırmaktadır. ABD nin yukarıdaki çabalarını destekleyebilecek diğer girişimleri de olası görülmektedir. Bunlardan en önemlisi Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya ve Bulgaristan arasında Baltık tan - 1 -

6 Karadeniz e kadar uzanan jeopolitik alan içinde Rusya ya karşı bir ittifak tesisidir. Bu ittifakın Türkiye ve Gürcistan ı da kapsaması gerektiği zaman zaman dile getirilmektedir. Galler zirvesi sonrası NATO ve ABD nin askerî girişimlerini yeni bir çevreleme politikası ve Rusya dan verilecek karşılıklarla yeni bir Soğuk Savaş ın askerî boyutu olarak da görmek mümkündür. Bu seferki Soğuk Savaş ın bir öncekinden nicelik olarak çok farklı olacağı, ancak özde göz ardı edilemeyecek benzerliklerin bulunacağı açıktır. Doğu Avrupa ve Karadeniz havzasında sıkı rekabet ve sert mücadeleye dayalı bir ortam, NATO üyesi olan ve Rusya ile kapsamlı ticari-ekonomik ilişkileri bulunan Türkiye açısından önemli riskler yaratmaktadır

7 1. Giriş Rusya ile Ukrayna arasındaki krizin derinleştiği ve ABD/Batı ile Rusya ilişkilerinin gerginleşmeye başladığı bir dönemde, 4-5 Eylül 2014 tarihlerinde, Galler de NATO üye ülkelerinin devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla icra edilen zirvede NATO nun gündemindeki önemli konular tartışılmış ve kararlar alınmıştı. Alınan kararların en önemlisi olan NATO Hazırlık Eylem Planı (NHEP) (NATO Readiness Action Plan (NRAP) 1 Türkiye de fazla dikkat çekmedi. Oysa NRAP, Rusya tarafından yaratılan krize ve Orta Doğu-Kuzey Afrika da ortaya çıkan tehditlere karşı çok boyutlu tedbirleri kapsamakta ve NATO nun kolektif savunmasını güçlendirmekteydi. Merkez Strateji Enstitüsü nün 0001 nolu Raporu nda 2 ayrıntılı olarak değerlendirilen NRAP ın kapsamında; Doğu Avrupa da kara, deniz ve hava unsurlarının varlığının artırılması ve askerî faaliyetler icra edilmesi, NATO Mukabele Kuvveti (NMK) (NATO Responce Force (NRF) nin yeteneklerin geliştirilmesi, NRF nin parçası olarak Çok Yüksek Hazırlıklı Müşterek Görev Kuvveti ÇYHMGK) (Very High Readiness Joint Task Force-VHRJTF) kuvvet oluşturulması, Doğu Avrupa daki NATO ülkelerinde altyapının güçlendirilmesi; silah, teçhizat ve ikmal maddeleri konuşlandırılıp depolanması, Kuvvetlerin hazırlık durumlarının artırılması, NATO Komuta Yapısının tehditleri karşılamak üzere uyarlanması, Çok Uluslu Kuzeydoğu Kolordusu (Multinational Corps Northeast (MNC-NE) yeteneklerinin artırılması, NATO nun doğu ve güney çevresinde istihbarat gayretlerinin artırılması ve ön alıcı planlama faaliyetlerine ağırlık verilmesi, Sivil-Asker senaryolara uygun tatbikatlar yapılması, NATO Şikago Zirvesinde onaylanan Birbirine İrtibatlandırılmış Kuvvetler Girişimine (Connected Forces Initiative) önem verilmesi, NRAP ın derhal uygulamaya başlanması ve NATO savunma bakanları tarafından kontrol edilmesi, NRAP ın hayata geçirilmesi için NATO ülkelerinin savunma harcamalarındaki sürekli azalmanın durdurulması ve GSMH nin yüzde 2 sine yükseltilmesi kritik başlıklar olarak öne çıkmaktaydı

8 Galler Zirvesinden itibaren altı aylık sürede NRAP ile öngörülen önlemlerin bir kısmının hayata geçirildiği, önemli bir kısmı üzerinde ise çalışmaların devam ettiği görülmektedir. 5 Şubat 2015 de Brüksel de yapılan NATO Savunma Bakanları Toplantısı nda NRAP in uygulama süreci gözden geçirilmiş ve müteakip adımlar için yönlendirmeler yapılmıştır. Bu raporda Galler Zirvesi sonrası Rusya ya karşı yürütülen NATO ve ABD nin askerî girişimlerinin son durumlarının gözden geçirilmesi ve muhtemel çok boyutlu etkileri üzerine değerlendirme yapılması amaçlanmıştır

9 2. Galler Zirvesi Sonrası NATO Faaliyetleri NATO nun Galler sonrası çabalarında bir taraftan; Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerine Rusya ya karşı güvence verilmesi ile Rusya nın caydırılması, diğer taraftan İttifak ın yeni küresel/bölgesel güvenlik ortamına ve ortaya çıkmakta olan çok boyutlu tehditlere uyum çabası dikkat çekmektedir. Raporun bu bölümünde her iki boyut bir arada özetlenmektedir. Bu kapsamda; Baltık Ülkeleri Hava Polisliği, NATO AWACS desteği, tatbikatlar, NATO deniz unsurlarının güçlendirilmesi, NATO savunma planlarının gözden geçirilmesi, NRF yeteneklerinin ve hazırlık durumunun artırılması, NATO Komuta Yapısının uyarlanması için yapılan çalışmalar müteakip paragraflarda özetlenmektedir Baltık Ülkeleri Hava Polisliği NATO nun görünürlüğü ile dayanışmasını simgeleyen ve sembolik değeri en yüksek faaliyetlerinden birisi Baltık Ülkeleri Hava Polisliği dir. Estonya, Litvanya ve Letonya nın NATO ya katıldığı Mart 2004 tarihinden itibaren bu ülkelerin hava sahalarında 14 NATO ülkesinin katılımıyla, 7/24 ve dört aylık rotasyon esasıyla hava polisliği görevi başlatılmıştır. 3 Rotasyonda olan ülke Litvanya nın Sokniai/Siauliai Hava Üssüne kendi uçaklarını intikal ettirerek görevi yürütmüştür. Litvanya Sokniai/Siauliai üssü NATO Alt Yapı Programından tahsis edilen yedi milyon Avro ile modernize edilmiştir. 4 Hava Polisliği görevinde Mayıs 2014 de kadar dört uçak kullanılmış, Rusya ve Ukrayna arasındaki kriz üzerine NATO, Estonya daki Amari Hava Üssü nü de modernize etmiştir. 5 Bu tarihten itibaren NATO Hava Polisliği görevi her rotasyonda dört ülke ile önce 12 müteakiben 16 uçakla icra edilmeye başlanmıştır. NATO Hava Polisliği görevi 1 Ocak 2015 den itibaren İtalya, Polonya, İspanya ve Belçika tarafından icra edilmektedir. Kırım krizi esnasında ABD, İngiltere deki üslerden altı F-15C Eagle uçağını Litvanya ya intikal ettirmiştir. 6 Bu uçaklar Hava Polisliği görevini takviye için kullanılmaktadır. ABD ayrıca Baltık ülkelerine yönelik koruma görevine iki adet KC-135 tanker uçağı da tahsis etmiştir da dört aylık bir süre için dört uçakla bu görevi icra eden Türkiye nin NATO üyeliğinin gereği olarak önümüzdeki dönemlerde tekrar sorumluluk alabileceği, bunun da Rusya ile ilişkilerde kısmi bir rahatsızlığa neden olabileceği değerlendirilmektedir. 2.2 NATO AWACS Desteği ve Tatbikatlar NATO, envanterindeki AWACS uçaklarıyla Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri hava sahasında gözlem uçuşları başlatmıştır

10 Diğer taraftan Doğu Avrupa ülkelerindeki NATO tatbikatlarının sayısı ve rotasyona bağlı olarak kara birliklerinin varlığı artırılmıştır NATO Deniz Unsurlarının Güçlendirilmesi NATO Sürekli Deniz Görev Gruplarının (NATO Standing Naval Forces-NSNG) yeteneklerinin artırılması ve daha fazla gemi tahsisi de amaçlanmaktadır. Ayrıca Baltık, Akdeniz ve Karadeniz de deniz unsurlarının devriye faaliyetleri artırılmıştır NATO nun Savunma Planlarının Gözden Geçirilmesi Rusya-Ukrayna krizinin başlaması ve Galler Zirvesi sonrası NATO, Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerine yönelik savunma ve ihtimalat planlarını güncellemekte, yeni planlar hazırlamakta ve planları destekleyecek şekilde ilgili ülkelerin başta hava meydanları olmak üzere NATO ya tahsisli altyapılarını geliştirmektedir. Hazırlanan ve güncelleştirilen planlar çok sayıda tatbikat ve müşterek çalışmayla denenmektedir NATO Mukabele Kuvvetinin (NRF) Yetenekleri ve Hazırlık Durumunun Artırılması NATO nun son on yıldaki en önemli girişimi olan NRF nin kara unsuru NRAP kapsamında; kara, deniz ve hava birliklerini kapsayan müşterek kuvvet paketleri şeklinde tasarlanmakta ve müşterek bir tümenin yüksek hazırlık düzeyine getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu birliğin kriz durumunda kısa bir ikaz süresini müteakip Ukrayna ile Baltık Ülkeleri ve Doğu Avrupa ülkelerinden birine intikali amaçlanmaktadır. NRF nin küçük bir unsuru ise Çok Yüksek Hazırlık Seviyesinde Müşterek Görev Kuvveti (Very High Readiness Joint Task Force(VHRJTF) şeklinde yapılandırılmaya çalışılmaktadır. Beş manevra taburundan müteşekkil bir tugay büyüklüğünde askerden oluşan bu kuvvetin de deniz, hava ve özel kuvvetlerden gerekli desteğin sağlanarak 2-3 gün içinde kriz bölgesine intikali amaçlanmaktadır. 5 Şubat 2015 de icra edilen NATO Savunma Bakanları Toplantısında NRF nin VHRJTF unsurunun ilk harekât yeteneğini 2015 içinde kazanacağı açıklanmıştır. 8 VHRJTF şu anda Almanya, Hollanda ve Norveç in liderliğinde teşkil edilmektedir. Sonraki rotasyonlarda Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Polonya ve İspanya çerçeve ülke olarak belirlenmiştir. Kuvvetin 2016 başlarında tam hareket yeteneğini kazanarak kullanıma hazır olması planlanmaktadır. NRF nin güçlendirilmesi ve VHRJTF kurulması yönünde ifade edilen hedefler ve beklentiler yüksek, planlama takvimi iddialı olmasına karşın pratikte önemli sorunlar bulunmaktadır de kurulan ve günümüze kadar 6/12 aylık rotasyonlarla devam eden NRF ye, hiçbir dönem yüzde 100 oranında birlik ve yetenek tahsis edilememiştir. Avrupalı üyelerden yeterince destek sağlanmamış ve genellikle ABD nin yetenek tahsisine bağımlı kalmıştır. NRF nin kriz bölgelerinde kullanımı konusunda da NATO ülkeleri arasında uzlaşı sağlanması zor olmaktadır. Geçmiş dönemdeki kullanımları da muharip görevlerden ziyade insani yardım ağırlıklı olmuştur. AB nin mali ve - 6 -

11 ekonomik sorunları ile AB-ABD arasında Rusya ya yönelik yaklaşım farklılıkları dikkate alındığında söz konusu zorlukların kısa sürede aşılmasının, kuvvetin Rusya yı caydırmak için Baltık ve Doğu Avrupa daki kriz bölgelerinde görevlendirmesinin kolay olmadığı ortaya çıkmaktadır NATO Komuta ve Yapısının Uyarlanması Galler Zirvesinde alınan kararlardan biri olan NATO Komuta Yapısının Rusya-Ukrayna krizinin yarattığı ortama uyarlanması kapsamında önemli adımlar atıldığı görülmektedir. NATO Kuvvet Entegrasyon Birimi (NATO Force Integration Unit (NFIU) ismiyle altı adet yeni merkezin Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya ve Romanya da teşkil edilmektedir. Merkezlerin, NATO nun bu ülkelerdeki görünürlüğü, dayanışması ve caydırıcılığına katkı sağlaması; müşterek harekât ve tatbikat planlamasını yürütmesi; kriz anında NRF unsurlarının k onuşlanmasını kolaylaştırması amaçlanmaktadır. Bu merkezler, NATO daimi karargâhlarından ve üye ülkelerden dönüşümlü olarak tahsis edilecek personelle çalıştırılacak (Toplam personel), ev sahibi ülkelerce bina vb kolaylıklar tahsis edilecektir. Romanya daki NATO merkezinin 2015 içinde kurulmaya başlanacağı; ABD, Kanada, İngiltere, Polonya, Bulgaristan ve Türkiye den personel bulunacağı belirtilmektedir. 9 Romanya da ABD nin Mihail Kogalniceanu ve Deveselu isimli iki askerî üssü bulunmaktadır. ABD Bu üslerdeki kuvvetini 2014 içinde Rusya-Ukrayna krizi üzerine 500 ilave askerle takviye etmiştir. Polonya da teşkil edilecek merkezin daha büyük olması ve diğer ülkelerdeki merkezlere komuta etmesi de düşünülmektedir. Bu amaçla Polonya da mevcut ve NATO kuvvet yapısı içinde yer alan Kuzey Doğu Çok Uluslu Kolordusunun (Multinational Corps Northeast (MNC-NE) 10 mevcut olanak ve yeteneklerinden yararlanılması da bir seçenek olarak öne çıkmaktadır. Polonya daki MNC NE Karargâhının, asker gücünde bir kuvvetin ve NRF nin harekâtını planlayıp icra edebilecek kapasiteye kavuşturulmasına çalışılmaktadır. MNC NE ye Romanya nın bir tümen tahsis edeceği belirtilmektedir

12 3. ABD Faaliyetleri ABD, Rusya yı Ukrayna ya yönelik müteakip adımlarından caydırmak, diğer Doğu Avrupa ve Baltık ülkelerine Rusya ya karşı güvence vermek ve Avrupalı müttefiklerini cesaretlendirmek için Haziran 2014 ten itibaren Atlantik Kararlılığı (Operation Atlantic Resolve) isimli bir harekât başlatmıştır. NATO girişimleriyle koordineli olarak yürütülen bu harekâtı mali olarak desteklemek için 2015 Savunma Bütçesi içinde 1 milyar dolar tahsis edilmiştir. Bu kaynağın 440 milyon doları ABD nin Karadeniz ve Baltık Denizinde mevcut gücünü takviye etmek, Baltık Hava Polisliğini güçlendirmek, ilgili ülkelerdeki kara unsurlarının rotasyonunu sürdürmek için kullanılacaktır. Bölge ülkelerindeki tatbikatlar için 75 milyon dolar; hava alanları ve eğitim tesisleri inşası ve geliştirilmesi için 250 milyon dolar; Gürcistan, Moldova ve Ukrayna nın güvenlik kurumlarını güçlendirmek için 35 milyon dolar; Avrupa da ABD kuvvetleri için silah ve teçhizat depolanması için 125 milyon dolar ayrılmıştır. 12 Atlantik Kararlılığı Harekâtı kapsamında ABD ordusunun kara, deniz, hava ve özel kuvvetleri teşkil ettikleri rotasyonel görev kuvvetleri ile çeşitli müşterek eğitim faaliyetleri yürütmektedir. Bu kapsamda dikkat çeken faaliyetler şunlardır. Özel Maksat Deniz Piyade Hava-Yer Görev Kuvveti (Special Purpose Marine Air Ground Task Force (SPMAGTF) 13 : Karadeniz Rotasyonel Görev Kuvveti (Blacksea Rotational Task Force(BSTF) ismiyle ABD nin Avrupa Komutanlığı (EUCOM) bünyesindeki Stutgart/Almanya da konuşlu Deniz Piyade Komutanlığı sorumluluğunda 2010 da teşkil edilmiştir. Daha sonra ismi SPMAGT olan kuvvet içinde; tank taburu, özel kuvvet, terörizmle mücadele, keşif-gözetleme, helikopterler, yakıt ikmal uçağı, kargo uçağı, Sivil Asker İşbirliği (CIMIC) unsurları ile karargâh personeli yer almaktadır. 14 SPMAGTF rotasyon esasıyla, Romanya ve Bulgaristan daki ABD ye tahsisli üsleri kullanarak bu iki ülkeye ilaveten Moldova, Ukrayna ve Gürcistan silahlı kuvvetlerine destek sağlamaktadır. Amaç, bölgedeki ABD büyükelçiliklerinin takviyesi, kurtarma ve tahliye görevlerinin icrası, afetlerde kurtarma ve insani yardım olarak belirlenmiştir. Bu görevlerin yanında Rusya ya karşı Doğu Avrupa ve Karadeniz ülkelerinin askerî kapasitelerinin geliştirilmesi ve bunların ABD kuvvetleri ile birlikte çalışabilirliklerinin artırılması faaliyetleri dikkat çekmektedir. ABD Avrupa Kara Kuvvetlerinin iki ana muharip unsuru 2. Keşif Alayı ve 173. Hava İndirme Piyade tugayıdır. Bu iki birlik ABD de de konuşlu bir tugay ile takviye edilmektedir. Bu üç kuvvet arasında yapılan rotasyonla Baltık ülkeleri ile Polonya daki üslerde daimi ABD varlığı bulundurulmakta, çeşitli eğitim-tatbikat faaliyetleri icra edilmektedir. ABD Deniz Kuvvetleri Karadeniz ve Baltık ta tatbikatlarını artırmıştır. Karadeniz de 6. Filo nun Komuta Kontrol Gemisi USS Mount Whitney ile muhripler USS Donald Cook, USS Ross, - 8 -

13 USS Cole, USS Truxtun, USS Taylor ve USS Oscar Austin çok sayıda tatbikat icra etmiştir. 15 Bu tatbikatlarda Romanya nın dikkate değer bir oranda katılımı olmuştur. ABD nin Almanya da konuşlu hava Kuvvetlerinden bir unsur Polonya da Lask Hava Üssünde konuşlandırılmıştır. 10 personeli daimi olan, rotasyon esasına göre takviye edilenlerle 250 kişiye kadar çıkan unsur Polonya hava kuvvetlerinin yeteneklerinin artırılmasına katkı sağlamaktadır. Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri iştirakiyle müşterek tatbikatlar icra edilmektedir. 16 ABD Özel Kuvvet Unsurları Baltık ülkeleri ile Doğu Avrupa ülkelerinin silahlı kuvvetlerine eğitim desteği sağlamaktadır. ABD nin Ukrayna ya doğrudan önemli desteği bulunmaktadır de Ukrayna ya 291 milyon dolarlık malzeme yardımı ile 1 milyar dolar borç verilmiş, 2015 de 150 milyon dolarlık askerî malzeme yardımı, yılları için ise 350 milyon dolarlık askerî malzeme yardımı kararlaştırılmıştır. 17 ABD Ukrayna da; -Ukrayna Ulusal Muhafızlarının eğitilmesi ve teçhizi, -Ukrayna Savunma Bakanlığının ve diğer güvenlik kurumlarının istihbarat, planlama, lojistik ve sınır güvenliği konularında eğitilmesini yürütmektedir. 18 ABD, Avrupa daki kuvvetlerini azaltmayı müteakip askeri teçhizatının önemli bir kısmını ABD ye çekmeyi 2013 de tamamlamıştır. ABD nin Avrupa da kuvvet azaltması ve 2015 itibariyle kalan askeri kapasitesi Tablo-1 de sunulmaktadır. 19 Tablo 1. ABD'nin Avrupa'da Kuvvet İndirimi Toplam Askeri Personel 326,400 98,000 66,200 Zırhlı Tugay Piyade Tugayı Hava İndirme Tugayı Zırhlı Keşif Alayı Taktik Hava Filosu Uçak Ana Muharebe Tankı 5, Zırhlı Piyade Aracı Top Kısa Menzilli Balistik Füze Taarruz Helikopteri

14 Bu kapsamda ABD, Avrupa da Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Portekiz de 15 civarında kullanım dışı kalan üs bölgelerinin büyük bir bölümünü 2020 ye kadar bir plan dâhilinde ev sahibi ülkelere devredecektir. 20 ABD, 2014 de Rusya ile Ukrayna arasındaki krizin derinleşmesi üzerine bir kısım kritik teçhizatın Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya ve Bulgaristan ile Batı Balkanlarda önceden depolanmasına karar verilmiştir. Bu kapsamda 220 ün üzerinde zırhlı araç ile diğer malzeme depolanmaktadır

15 4. Sonuç ve Değerlendirme Ukrayna daki kriz ve sonrasında yaşanan gelişmeler üzerine sertleşen ABD/Batı-Rusya mücadelesinde NATO nun Hazırlık Eylem Planı (NRAP), ABD nin ise Atlantik Kararlığı Harekâtı ile yürüttüğü girişmeler temel olarak; tehdit algılayan bölge ülkelerini NATO/ABD güvenlik sisteminde tutmak, Rusya yı caydırmak ve kriz durumunda baskına uğramadan tedbir alabilmek amaçlarına yöneliktir. Galler zirvesi sonrası altı aylık sürede gelinen aşamada bu amaçların gerçekleştirilebildiğini söylemek zordur. ABD nin tırmanmadan kaçınarak temkinli, tedrici ancak planlı bir strateji uygulamaya çalıştığı, NATO NRAP in de itici gücü olduğu görülmektedir. Avrupa ülkelerinin yaklaşımları Rusya ile bağımlılık ilişkilerinin düzeyine göre farklılık göstermektedir. Başta Almanya olmak Avrupa ülkelerinin askerî önlemlere sıcak bakmamaları, çözümü zor temel bir sorun olarak varlığını devam ettirmektedir. Bu kapsamda AB nin kendi üyeleri olan Baltık ve Doğu Avrupa ülkelerinin savunma ve güvenliklerine Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası çerçevesinde ciddi bir savunma desteği sağlayamaması dikkat çekmektedir. Bu süreçte AB nin Askerî Karargâhı, Savunma Ajansı, Avrupa Kolordusu ve Muharebe Grupları gibi savunma vasıtaları kâğıt üzerinde kalmaktadır. Soğuk Savaş döneminde Avrupa da depolanmış askerî teçhizat ABD stratejisinin önemli bir bileşenini oluşturmaktaydı. Bu bileşen Avrupa da çok fazla kuvvet bulundurmak yerine bu kuvvetlerin malzemelerini depolayıp bir kriz anında askerleri havadan intikal ettirmeye dayalıydı. Bu şekilde onlarca tugayın malzemesi depolanmıştı. ABD nin Ukrayna krizi sonrası Soğuk Savaş esnasındaki stratejisini tekrar kullanmaya başladığı görülmektedir. Bu kez uygulanan stratejinin nicelik olarak farklılığı büyüktür. Onlarca tugay yerine birkaç bölük ve tabur için malzeme depolanmaktadır. Ancak her koşulda bu strateji ABD ye avantaj sağlamaktadır. Uygulama, Rusya nın büyük kuvvetlerle taarruzuna karşı savunma ve taarruz yeteneği kazandırmamasına rağmen sembolik değeri ve vermek istediği mesajlar nedeniyle büyüktür. Öncelikle bu girişimle ABD Rusya nın taarruzlarına karşı ilgili ülkeleri savunma kararlılığını göstermektedir. Gerçek bir saldırı durumunda bir kaç günlük zaman kazanmaktadır. ABD, bölgeye Avrupa dan veya Amerika dan kısa sürede intikal ettireceği personelle birkaç günde hazır hale getireceği küçük kuvvetlerle daha büyük birliklerin kabulünü de kolaylaştıracaktır. Bu girişimle Rusya nın, başlatacağı bir saldırıda Baltık veya Doğu Avrupa ülkelerinin kuvvetlerinden ziyade ABD nin birlikleriyle muharebeye gireceğini ve sonrasında kaçınılmaz bedel ödeyeceğini muhakeme edeceği, dolayısıyla risk almaktan kaçınacağı de varsayılmaktadır. Son olarak bu girişim, ABD ile müttefiklerini daha sıkı ilişkilere zorlayan, söz konusu müttefikleri ABD ye daha muhtaç ve bağlı duruma getiren, Rusya dan tamamen kopmanın önünü açan ilişki şeklidir. Bu nedenle sembolik ancak stratejiktir. ABD nin yukarıdaki çabalarını destekleyebilecek diğer girişimleri de olası görülmektedir. Bunlardan en önemlisi Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya ve Bulgaristan arasında Baltık tan Karadeniz e kadar uzanan jeopolitik alan içinde Rusya ya karşı bir ittifak tesisidir. Bu ittifakın

16 Türkiye ve Gürcistan ı da kapsaması gerektiği dile getirilmektedir. Buna benzer bir ittifak sistemi, I. Dünya Savaşı sonrası Almanya ve Sovyet Rusya ya karşı Polonya tarafından Intermarium ismiyle dile getirilmiş, ancak tesisi mümkün olmamıştır. Galler zirvesi sonrası NATO ve ABD nin askerî girişimlerini yeni bir çevreleme politikası ve Rusya dan verilecek karşılıklarla yeni bir Soğuk Savaş ın askerî boyutu olarak da görmek mümkündür. Bu seferki Soğuk Savaş ın bir öncekinden nicelik olarak çok farklı olacağı, ancak özde göz ardı edilemeyecek benzerliklerin bulunacağı açıktır. Türkiye nin Rusya ile mevcut bağımlılık ilişkileri nedeniyle NATO ve ABD faaliyetlerinde temkinli ve düşük profilli bir yaklaşım benimsediği görülmektedir. Ancak Türkiye nin NATO nun üyesi olarak girişimlerin tamamen dışında kalması mümkün değildir. Geçmişte görev aldığı Baltık Hava Polisliği ve NRF rotasyonlarında lider ülke olarak tekrar görev almasının Rusya açısından yaratacağı rahatsızlık bir risk alanıdır. Diğer taraftan üyesi olarak NATO nun kolektif savunma girişimlerine yeterli desteği vermemek ihtiyaç duyduğunda destekten yoksun kalmak anlamına da gelmektedir. Bu bağlamda Türkiye mali ve askerî açıdan nicelik olarak küçük ancak stratejik etkisi büyük bir ikilemle karşı karşıyadır. Rusya ya karşı yeni bir ittifak ve çevreleme politikasının Türkiye yi çok daha zor karar noktaları ile baş başa bırakacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda Karadeniz de artan askerî faaliyet, Kafkaslar ve Balkanlarda kırılgan istikrar, Ortadoğu da olası ittifak mücadeleleri ile Türkiye-Rusya arasındaki enerji asimetrisi dikkate alınmak durumundadır. Eki Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti

17 Notlar: 1 NATO Readiness Action Plan, NATO Web Page, 2 NATO Galler Zirvesi Rapor-0001, Merkez Strateji Enstitüsü, 3 Wojciech Lorenz, Baltic Air Policing: A Mission in the Interest of the Whole Alliance, PISM BULLETIN, No. 88 (421) September 21, Wojciech Lorenz, Baltic Air Policing: A Mission in the Interest of the Whole Alliance, PISM BULLETIN, No. 88 (421) September 21, NATO opens an air base in Estonia, Estonian World, 2 May 2015, F-15s, KC-135 to augment NATO mission in Baltics, US Airforce, 5 Mart 2014, 7 The United States augment its participation in NATO's air policing mission in the Baltics, Litvanya MOD Web Site, n_the_baltics.html 8 Statement by the NATO Defence Ministers on the Readiness Action Plan, NATO Web Page, 5 February 2015, 9 Romania and NATO s Rapid Reaction Force, Radio Romania, 06 February 2015, 10 Kuzeydoğu Çok Uluslu Kolordusu (MNC NE), NATO Kuvvet Yapısında yer alan yüksek hazırlık düzeyinde sekiz kolordudan biridir. NATO Kuvvet Yapısında yer alan diğer yüksek hazırlık düzeyindeki kolorduları şunlardır. NATO Hızlı Reaksiyon Kolordusu (Allied Rapid Reaction Corps-ARRC,İngiltere nin liderliğinde teşkil edilmiş ve Almanya da konuşludur), Fransa Hızlı Reaksiyon Kolordusu, Avrupa Kolordusu, Almanya-Hollanda Hızlı Reaksiyon Kolordusu, İtalya Hızlı Reaksiyon Kolordusu, İspanya Hızlı Reaksiyon Kolordusu, Türkiye Hızlı Reaksiyon Kolordusu (İstanbul Ayazağa da konuşludur. HRF veya NATO kolordusu olarak bilinir), Yunanistan Hızlı Reaksiyon Kolordusu. MNC NE nin karargâhı Polonya da bulunmaktadır. Başlangıçta üç ülke tarafından (Almanya, Danimarka ve Polonya) kurulmuştur de NATO kolordusu olmuştur ten itibaren kolordu karargâhında Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Estonya, Letonya, Litvanya, Slovenya, Hırvatistan, Romanya, Finlandiya ve ABD den personel görev yapmaktadır. Kolorduya iki tümen ile çeşitli hava unsurları tahsislidir. 11 Statement by the NATO Defence Ministers on the Readiness Action Plan, NATO Web Page, 5 February 2015, 12 Office of the Under Secretary of Defense, United States Department of Defense Fiscal Year 2015 Budget Amendment: Overview, Overseas Contingency Operations (U.S. Department of Defense, June 2014). 13 SPMAGTF CR, US marine Corps Web Page, 14 Special Purpose Marine Air Ground Task Force (SPMAGTF) - Black Sea Rotational Force (BSRF), Global Security, 15 OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2014), OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2015), US European Command Web Page, 16 USAF activates AvDet in Poland, US Air Force Wep Page, 17 The United States and Europe: Current Issues, CRS Report, 3 February 2014, s OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2014), OPERATION ATLANTIC RESOLVE (2015), US European Command Web Page, 19 Munich Security Report 2015, s. 17, (IISS The Military Balance 2015 den alınmıştır) 20 DoD Announces European Infrastructure Consolidation Actions and F-35 Basing in Europe, DOD Web Page, 08 January 2015, 21 Army Looking to Store Tanks, Equipment in Eastern Europe, Military.com, 26 January 2015,

18 EKİ Ek-1: Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti

19 Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır

20 Ek-1: NATO Mukabele Kuvveti-NMK (NATO Response Force -NRF) 22 Tanım NRF, yüksek hazırlık seviyesinde, NATO ülkelerinden tahsis edilen ileri teknoloji ürünü sistemlere sahip kara, deniz, hava ve özel kuvvet unsurlarından oluşan, süratle ihtiyaç duyulan bölgeye intikali öngörülen çok uluslu bir kuvvet olarak tasarlanmıştır. NRF, NATO için operasyonel rolüne ilaveten dönüşümün önemli bir aracı ve yöntemi olarak da görülmektedir. NRF nin mükemmellik kazanması NATO nun ve üye ülkelerin savunma dönüşümlerinin de itici gücü ve test aracı olarak görülmektedir. NRF, NATO nun Bağlantılı Kuvvetler Girişimi nin de hayata geçirilmesinde, bu kapsamda NATO üyeleri arasında işbirliği, eğitim ve tatbikatların etkinleştirilmesinde, teknolojinin kullanılmasında önemli bir konsept ve uygulama olarak kabul edilmektedir. NRF hali hazırda üç temel elemandan oluşmaktadır. Komuta Kontrol Unsuru: NATO Komuta yapısı içinde ve NATO Harekât Komutanlığına bağlı iki müşterek kuvvet karargâhı olan İtalya/Napoli ve Hollanda/Brunssum daki karargâhlar birer yıl dönüşümlü olarak NRF ye komuta etmektedirler. Ani Mukabele Kuvveti (Immediate Response Force): Yaklaşık kişilik müşterek bir kuvvettir. Bu kuvvet içinde Tugay seviyesinde kara birliği ile deniz, hava ve özel kuvvet ve kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer (KBRN) savunma görev kuvveti yer almaktadır. Gerektiğinde kullanılmak üzere havuzdaki mukabele kuvvetleri NRF nin, kolektif savunma ve krizlere mukabele görevlerinde kullanılması planlanmıştır. Rotasyonel bir kuvvettir ye kadar altı aylık sürelerle dönüşümlü olarak görev yapmaktaydı den itibaren bir yıllık rotasyonlar başlamıştır. NRF ortak ülkelerin katkılarına da açıktır. Ancak katkılar Kuzey Atlantik Konseyi (NAC) tarafından onaylanmaktadır. NRF ye tahsis edilen kuvvetler önce kendi ülkeleri tarafından eğitilerek gerekli hazırlık durumuna getirilir. Aslında gerekli hazırlık durumunu karşılayan kuvvetler NRF ye tahsis edilir. NRF nin her türlü arazi ve hava koşullarında görev yapacağı, düşman mukavemetinin olduğu bölgelere de zorla giriş yapabileceği öngörülmektedir. NRF nin Teşkil Süreci NRF, 2002 Prag Zirvesinde ABD tarafından gündeme taşınmış, 2003 yılında NRF konsepti onaylanmıştır. 13 Ekim 2004 de NRF nin ilk harekât yeteneği kazanması sağlanmış, bir seri eğitim ve tatbikat ile yetenek tahsislerinden sonra Kasım 2006 de tam harekât yeteneğine kavuşturulmuştur. 21 Şubat 2013 de NRF nin NATO nun Bağlantılı Kuvvetler Girişimi nin çekirdeğini oluşturması kabul edilmiştir. Bu tarihten itibaren NATO muharebe etkinliği ve hazırlık düzeyi NRF etrafında şekillenmeye başlamıştır. EK-1

21 Eylül 2014 Galler Zirvesinde ise NRF nin güçlendirilmesi ve Çok Yüksek Hazırlık Düzeyinde Müşterek Görev Kuvveti (Very High Readiness Joint Task Force (VHRJTF) teşkili onaylanmıştır. NRF nin görevlendirmesi her durumda ayrı ayrı NAC ın oy birliği ile alacağı karara bağlıdır. NRF nin görev alanları; Kolektif savunmaya katkı, Kuvvet gösterme, Barışı destekleme harekâtı, Doğal afetlerde yardım, Kritik altyapının korunması, Güvenlik sağlama, Büyük bir kuvvetin öncüsü olarak görev alma şeklinde belirlenmiştir. NRF günümüze kadar dört defa görevlendirilmiştir; 2004 Atina Olimpiyat Oyunlarının güvenliğine destek sağlama, 2004 Afganistan başkanlık seçimlerinde güvenliğe destek sağlama, 2005 de Katrina kasırgasında insani yardım, 2006 da Pakistan daki deprem sonrası kurtarma ve insani yardım. 23 Ek-1'e Ait Notlar: 22 NATO Response Force: At the Center of NATO s Transformation, NATO Web Page, 23 NATO Response Force Overview, Allied Joint Forces Command Brunssum, EK-2

22 Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır EK-3

23 Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır 22 NATO Response Force: At the Center of NATO s Transformation, NATO Web Page, 23 NATO Response Force Overview, Allied Joint Forces Command Brunssum, EK-4

24