Kral İstiridye Mantarı (Pleurotus eryngii) Yetiştiriciliğinde Farklı Tohumluk Kaynaklarının Mantar Üretimine Etkisi

Transkript

1 Tralleis Elektronik Dergisi e-tralleis 5 (2017) ADÜ Kral İstiridye Mantarı (Pleurotus eryngii) Yetiştiriciliğinde Farklı Tohumluk Kaynaklarının Mantar Üretimine Etkisi Özlem AKAN Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü ESER BİLGİSİ Makale Tarım Bilimleri Sorumlu Yazar: Özlem AKAN, oserdaroglu@adu.edu.tr Yayına Kabul Tarihi: Özet Çalışmada, içeriği farklı dört besin ortamı (Patates Dekstroz Agar (PDA), Malt Ekstrakt Agar (MA), Yerelması Agar (YA), Tatlı Patates Agar (TPA) ) hazırlanarak Pleurotus eryngii mantarının miselleri bu ortamlarda geliştirilmiştir. Bu anakültür ortamında geliştirilen miseller kullanılarak buğday temelli tohumluk hazırlanmıştır. Buğday samanı ve kepek ilavesi ile hazırlanan mantar üretim torbaları bu spawnlarla inoküle edilerek iklim kontrollü olan üretim odasına yerleştirilmiştir. Yirmi günlük inkübasyon süresinin sonunda örtü toprağı serimi yapılmıştır. Ardından primordium gelişimi başlamış ve 10 gün sonra hasat başlamıştır. Elde edilen verilere göre irdelenen yedi karakterden beş tanesinde istatistiki olarak önemli bir fark bulunmazken, mantar boyu ve şapka çapı karakterleri, uygulamalardan etkilenen karakterler olarak tespit edilmiştir. Mantar boyu açısından Tatlı patates-agar anakültüründen elde edilen misellerle aşılanmış olan uygulama en yüksek değere ulaşırken (11.01 cm), PDA uygulaması da bu uygulamayla aynı sınıfta yer almıştır (9.44 cm). Şapka çapı karakteri açısından TPA uygulaması (3.19 cm) ile YA uygulaması (3.10 cm) en iyi sonucu vermiştir. Tatlı patates ve yerelması gibi kaynakların tohumluk misel üretimi için kullanılabileceği ve bu tohumluğun bazı parametreler bakımından mantar üretimine katkılarının olacağı sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Pleurotus eryngii, mantar üretimi, tohumluk, misel, anakültür The Effect of Different Spawn Resources on King Oyster (Pleurotus eryngii) Mushroom Production Abstract In the study, four different nutrient media (Potato Dextrose Agar (PDA), Malt Extract Agar (MA), Jerusalem Artichoke Agar (YA), Sweet Potato Agar (TPA)) were prepared and mycelium of Pleurotus eryngii mushroom were developed in these mother cultures. A wheat grain-based spawn was prepared using these four diferent mother culture media. The mushroom production bags were prepared with wheat straw and wheat bran additions and inoculated with these for different spawns. After inoculation the mushroom bags were placed in the climate controlled production room. At the end of the 20-day incubation period, casing was applied. One week after casing, primordial development seen on the top of casing material and harvests were started after ten days from first primordial development. While there was no statistically significant difference in five out of the seven characters analyzed according to the obtained data, mushroom height and mushroom hat diameter characters were determined as the characters affected by the applications (different mother culture). In terms of mushroom height, the sweet potato-agar media reached the highest value (11.01 cm), and the PDA application was also in the same class (9.44 cm). The TPA application (3.19 cm) and the YA application (3.10 cm) gave the best results in terms of mushroom hat diameter. Results indicate that the resources such as sweet potato and jerusalem artichoke can be used for spawn production and this spawn would contribute to the production of fruity body in terms of some parameters. Key Words: Pleurotus eryngii, mushroom production, spawn, mycelium, mother culture

2 Giriş Ülkemizde uzun yıllardır üretimi yapılan beyaz şapkalı kültür mantarı (Agaricus bisporus) dışında kalan mantar türlerinin yetiştiriciliği ülkemiz için yeni bir konudur ve üretici sayısı çok azdır. Ancak son yıllarda Agaricus bisporus dışındaki mantarların üretimine ilginin artmaya başladığı izlenmektedir, ancak henüz ulusal istatistiklerde yer almaya başlamamıştır. Bazı bölgelerimizde, mantar toplayıcılığı ve doğal mantarların tüketimi oldukça eski bir alışkanlıktır. Özellikle farklı mantarların insan sağlığındaki olumlu ve etkin faydasının yaygın olarak bilinmeye başlaması, bu mantarlara olan ilgiyi tetiklemektedir. Ayrıca mantarlar, hayvansal proteine en yakın protein kaynağını oluşturduğu için, hem gelir düzeyi düşük insanların beslenmesinde (Longvah ve Deosthale 1998; Heleno ve ark., 2009) hem de vejetaryen beslenmede ciddi bir önem arz eder (Phillips, 2005). Yaygın olarak kral mantarı adıyla tanınan Pleurotus eryngii, güzel aroması, şapka ve sap dokularının yoğunluğu ve pişirme kalitesi nedeniyle, diğer Pleurotus türleri arasında en çok beğenilen ve tercih edilen mantardır (Peng ve ark., 2001; Ohga ve Royse, 2004). Kalın ve sıkı dokusu nedeniyle raf ömrü en uzun olan mantarlardan biridir. Ayrıca, mantarın özütünün ve tozunun, kandaki kolesterol seviyesinin yükselişini baskılamakta oldukça etkin olduğu tespit edilmiştir (Peng ve ark., 2001). Bu özellikleri nedeniyle P. eryngii nin önümüzdeki yıllarda yüksek bir pazar payı olacağı; özellikle ülkemiz mantar üreticilerinin alternatif mantar türleri arayışına bir cevap olabileceği düşünülmektedir. Dolayısıyla bu tip mantarların yetiştiriciliğiyle ilgi sorulara yanıt verecek projelerin hızla yapılmasının faydalı olacağı aşikârdır. Mantar miselleri, çeşide ve yetiştiriciliğin amacına bağlı olarak, değişik formüllerle hazırlanmış birçok kültür ortamında yetiştirilebilirler. Sentetik kültür ortamları genellikle pahalı ve hazırlanması zaman alan ortamlardır (Mshigeni ve Chang, 2001). Agar bazlı ortamlar kullanıldığında ortamın içeriği, misel gelişme oranını ve koloni oluşturma hızını önemli derecede etkilemektedir (Gregori ve ark., 2007). Lentinus subnudus (Berk.) mantarının miselleri için en uygun anakültür ortamını tespit etmek için yapılan çalışmada PDA dan farklı misel geliştirme ortamlarını denemek için, karbonhidrat kaynağı olarak patates yerine beyaz ve sarı mısır, buğday, pirinç kahverengi fasulye, sorgum, İrlanda patatesi, soya fasulyesi, kasava ve tatlı patates yumruları kullanılmıştır. Sentetik ortam olarak ise malt agar, mısır unu agar ve maya özütü agar kullanılmıştır. Petriler 5mm çapında 5 gün yaşındaki misel diskleriyle inoküle edilmiş ve C de inkübasyona alınmıştır. 10 gün sonra oluşan koloninin çapı ölçülmüştür. Sonuçta, yarı sentetik ortamlardan en iyi sonucu PDA ve malt agar vermiştir (92.70 mm ve mm). Ardından sarı mısır ve maya özütü agar en iyi misel gelişimini sağlamıştır (Gbolagade ve ark., 2006). Jonathan ve Fasidi 2001, Psathyrella atroumbonata miselleriyle yaptıkları denemede PDA ya % 0.05 oranında maya ekstract eklediklerinde çok daha iyi bir sonuç almışlardır. En kötü sonuç Ife Brown fasulyesi kullanılarak hazırlanan ortamda gözlenmiştir. Bu durumun nedeninin, fungusun bu içeriği metabolize edememesi olabileceği bildirilmiştir. Nasim ve ark., 2001yılında yaptıkları denemede Pleurotus ostreatus misellerinin en iyi malt özütü agar ortamında geliştiğini ve bunu Murashige and Skoog (MS) ortamının takip ettiğini belirtmişlerdir. En yavaş gelişmenin ise PDA ortamında gerçekleştiğini rapor

3 etmişlerdir. Adejoye ve ark., 2006 tarafından yapılan çalışmada, Pleurotus florida mantarı kullanılmış ve deksteroz un bu mantarın miselleri için en iyi karbon kaynağı olduğu, ardından glukoz ve mannitol un geldiği tespit edilmiştir. Agaricus bisporus sporlarının çimlendirilmesinde, patates-dekstroz-agar, buğday-agar, yulaf-agar, bira mayası-agar, havuç-glikoz-agar, kompost-agar gibi ortamlar test edilmiş, en iyi sonucu maltagar ve buğday-agar ortamları vermiştir (Günay ve ark., 1984). Bir başka çalışmada, buğday-agar, malt-agar, patates-dekstroz-agar, patates-dekstrozmaya-agar, Yang ortamı, malt-maya-agar, sentetik ortam, Lambert ortamı, buğdaymaya-agar ve minimal ortam kullanılarak yine Agaricus bisporus da spor çimlenmesi ve misel gelişme hızları test edilmiştir. En hızlı spor çimlenmesi buğday-maya-agar (7 gün) ortamı ve sentetik ortamda (8 gün) gerçekleşirken, misel gelişim hızı açısından en iyi sonuç patates-dekstrozagar, buğday-agar ve Yang ortamından elde edilmiştir. Cookeina sulcipes mantarı misellerinin denenen 10 farklı ortam arasından en iyi, maya-glikoz-ekstrakt ortamında geliştiği tespit edilmiştir (Sanchez ve ark., 1995). Aricularia polytrica miselleri için yapılan çalışmada en iyi performansın patates-dekstroz-agar ortamından elde edildiği ve en uygun sıcaklığın 25 C olduğu tespit edilmiştir (Kiran ve ark., 1993). Pekşen ve ark., 1999 yapmış oldukları çalışmada 10 farklı ortam kullanarak, Samsun çevresinden toplanan bazı doğa mantarlarının spor çimlenmesi ve misel gelişimini izlemişlerdir. Çalışma sonucunda hiçbir ortamda doğa mantarlarının sporlarının çimlenmediği görülmüştür. Çalışmada kullanılan diğer bir mantar olan Pleurotus sajor-caju (Lev.) Sing. nun misel gelişiminde ise, en iyi sonucun malt-agar ortamından elde edildiği belirtilmiştir. Kibar ve Pekşen in 2007 yılında yayımladıkları çalışmada sekiz farklı besin ortamının Hydnum repandum mantar türünün misel gelişim hız ve kalitesine etkisini tespit etmeye çalışmışlardır. Kullanılan ortamlardan en iyi sonuç veren ortam malt özütü pepton agar ve PDA olmuştur. Bu iki ortamda miseller en hızlı gelişmiş; misel formları sırasıyla ışınsal ve ışınsal pamuksu olarak rapor edilmiştir. Çalışmada yer alan ve ektomikorizal mantar türlerinin misel üretiminde yaygın olarak kullanılan BAF (biotin aneurin folik asit agar), MMN (modifiye edilen Melin-Norkrans ortamı) ve M40 ortamlarında misel gelişim hızının düşük olduğu, misel formunun ise parçalı ve yoğun olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada kullanılan yerelması yumrularının % ı kuru maddeden oluşmaktadır ve bu kısmın en önemli bileşeni karbonhidratlardır. Karbonhidratların büyük kısmı suda çözülebilir inulindir. İnulin konsantrasyonu kuru maddenin % sı kadardır. Yerelması yumruları, inulinin yanı sıra, onun türevleri olan, oligosakkarit, fruktoz ve glukoz da içermektedir (Danilcenko et al., 2008; Praznik and Cieslik, 2009). Tatlı patatesin besin içeriğine bakıldığında, yumrudaki karbonhidratların lif, nişasta ve şekerden oluştuğu görülmektedir. Tatlı patates yumrularında bulunan şekerin, sukroz, glukoz, frukoz ve maltozdan oluştuğu tespit edilmiştir (Anonymous, 2009). Mantar türlerinin misel gelişimleri, farklı anakültür ortamlarında değişiklik arz etmektedir (Nasim ve ark., 2001; Khandakar, 2004; Maniruzzaman, 2004; ). Bu durum farklı türlerin spesifik büyüme istekleri olduğunu ortaya koymaktadır. Tohumluk kalitesinin ürün kalitesini direk etkileyen önemli bir unsur olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada amaç, bir önceki çalışmamızda Pleurotus eryngii mantarının misel yetiştiriciliğinde daha ekonomik, alternatif anakültür ortamlarının tespitine yönelik yapılan araştırmanın (Baş ve Akan, 2014) sonuçlarından yola çıkarak, söz konusu anakültür ortamlarında

4 geliştirilen misellerin tohumluk olarak kullanım performanslarını tespit etmektir. Böylece alternatif olarak sunabileceğimiz anakültür ortamlarında geliştirilen misellerden, yüksek kalitede ürün alabilecek miyiz sorusu cevap bulmuş olacaktır. Bir önceki projede iyi bir performans göstermiş olan Yerelması Agar ve Tatlı Patates Agar ortamlarının ürün verimine olan etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda, hem ekonomik olan; hem de söz konusu mantarın misel gelişimi açısından hız ve kaliteyi arttıran ortamın hangisi olduğu tespit edilmesi hedeflenmiştir. Materyal ve Yöntem Denemede Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümüne ait mantar laboratuvarında yürütülmüştür. Araştırmaya konu olan mantar kral mantarı, çaşır mantarı gibi isimlerle tanınan Pleurotus eryngii mantarıdır ve Corvinus Üniversitesi, Bahçe Bitkileri Fakültesi, Mantar Yetiştiriciliği bölümünden temin edilmiştir. Denemede kullanılan anakültür ortamları bir önceki projede misel gelişimi ve hızı konusunda iyi sonuç veren anakültür ortamlarından seçilerek çalışma tasarlanmıştır. Seçilen anakültür ortamlarında yetiştirilen misellerden üretilen tohumluk ile yapılan ekim sonucunda elde edilen mantarların verimi ve kalitesinde, anakültür ortamlarındaki sonuçlara paralel bir sonuç alınıp alınamayacağı değerlendirilmiştir. Substrat olarak buğday samanı ve kepek karışımı kullanılmıştır (Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Hayvancılık Ünitesinden temin edilmiştir). Deneme Bahçe Bitkileri laboratuarı ve iklimlendirilebilen mantar üretim odasında yürütülmüştür. Denemeye konu olan anakültür ortamları: - Patates Dekstroz Agar (PDA) - Yerelması Agar (YA) - Malt Agar (MA) - Tatlı Patates Agar (TPA) Anakültür olarak transferde kullanılacak olan miseller PDA ortamında geliştirilmiştir. Bu misellerden 8 gün yaşında ve belli büyüklükte (5 mm çapında) diskler alınıp petri kapları içerisinde hazırlanan farklı (PDA, YA, MA ve TPA ) ortamlara transfer edilerek inkübatörde 10 gün süreyle, 25 0 C de, karanlık koşulda inkübe edilmiştir. Ardından, petri kaplarında gelişimini tamamlayan anakültürlerin her birinden buğday ile hazırlanan mantar tohumluğu ortamına inokülasyon yapılmış ve 20 gün süreyle inkübatörde 25 de karanlık koşulda inkübasyonun tamamlanması beklenmiştir. İnkübasyonun tamamlanmasının ardından 121 de 1 saat süreyle sterilize edilmiş ve soğutulmuş olan, buğday samanı ve %5 kepek ilavesi ile hazırlanan substratlara ekim gerçekleştirilmiştir. Ekim için torbaların kuru ağırlığı (5000 g) üzerinden hesaplanan % 2 oranında spawn kullanılmıştır (Her torba için 100 g tohumluk). Ekimi tamamlanan torbalar mantar üretim odasına yerleştirilerek 20 gün süreyle 22 oda sıcaklığında, karanlık ortamda inkübasyona alınmıştır. İnkübasyon süresinin sonunda torbalar açılarak üzerleri 4 cm kalınlığında steril ve % 70 nemli torfla örtülmüştür. 10 gün inkübasyon koşulları devam ettirilmiştir. Ardından sıcaklık 2 gün süreyle 15 civarına düşürülmüş ve tekrar 22 ye çıkarılmıştır. Yaklaşık bir hafta sonra hasat başlamıştır. Hasat süresi 50 gün sürdürülmüştür. Hasat edilen mantarlarda karpofor boyu (cm), karpofor ağırlığı (g), sap çapı (cm), şapka çapı (cm), torba başına mantar adedi, torba başına mantar verimi ve biyolojik etkinlik oranı (%) ölçülmüş ve hesaplanmıştır. Biyolojik etkinlik Royse 1985 e göre hesaplanmıştır: BE (%) = ( Hasat edilen taze mantar ağırlığı / Kuru substrat ağırlığı ) x 100 Deneme tesadüf parselleri deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak kurulmuş ve her tekerrürde beş torba

5 kullanılmıştır. Veriler TARİST programında, tesadüf parselleri deneme desenine göre tek faktörlü olarak varyans analizine tabi tutulmuştur, istatistiki anlamda farklılık tespit edilen karakterlerde ortalamaların karşılaştırılmasında Duncan Çoklu Karşılaştırma Testi yapılmıştır. Bulgular ve Tartışma Elde edilen veriler incelendiğinde Çizelge 1. de görüldüğü gibi irdelenen parametrelerden mantar boyu ve şapka çapı parametreleri arasında uygulamalara bağlı olarak istatistikî düzeyde önemli fark saptanmış, diğer parametrelerin uygulamalardan istatistiki düzeyde önemli oranda etkilenmediği tespit edilmiştir. Mantar boyu açısından TPA anakültüründen elde edilen misellerle aşılanmış olan uygulama en yüksek değere ulaşırken (11.01 cm), PDA uygulaması da bu uygulamayla aynı sınıfta yer almıştır (9.44 cm). MA ve YA uygulamaları sırasıyla 8.97 cm ve 8.74 cm ile birbirine yakın sonuçlar vermiştir. Şapka çapı karakteri açısından TPA uygulaması (3.19 cm) ile YA uygulaması (3.10 cm) en iyi sonucu vermiştir. Şapka çapı açısından PDA uygulaması ve MA uygulaması benzer sonuçlar vermiştir (sırasıyla 2.59 cm ve 2.72 cm). Çizelge 1. Bazı parametrelerin uygulamalardan elde edilen ortalama değerleri Uygulamalar Karpofor ağırlığı (g) Mantar adedi (adet/torba) Verim (g/torba) Karpofor boyu (cm) Sap kalınlığı (cm) Sapka çapı (cm) Biyolojik etkinlik (%) PDA ab b MA b b YA b a TPA a a ö.d. ö.d. ö.d. * ö.d. ** ö.d. ** : %1 düzeyinde önemli (P 0.01) * : %5 düzeyinde önemli (P 0.05) PDA: Patates dekstroz agar, MA: Malt agar, YA: Yerelması agar, TPA: Tatlı patates agar Hasat sonucu elde edilen ortalama mantar ağırlıkları g ile g arasında değişmiştir. İstatistikî açıdan fark olmamasına rağmen TPA uygulamasından en yüksek mantar ağırlığı sonucu elde edildiği görülmektedir. Torba başına adet mantar hasat edilmiştir. Torba başına verimin ortalama g ile g arasında değiştiği tespit edilmiştir. Sap kalınlığının neredeyse şapka çapına eşit olduğu bireylere bile rastlanan kral mantarı türünde, denemede elde edilen kalınlık değerleri 1.92 cm ile 2.41 cm arasında değişmiştir. Biyolojik etkinlik ise % ile % arasında değişmiştir. Kawai et al., 1996 yaptıkları çalışmada shii-take mantarı üretimi için dörder adet farklı sıvı ve katı anakültür ve tohumluk ortamları hazırlanmış ve bu uygulamaların mantar verimine etkisini incelemiştir. Uygulamaların hem inkübasyon süresi hem de biyolojik etkinlik açısından fark yarattığı tespit edilmiştir. Sıvı anakültür ortamından yapılan üretim katı anakültür ortamından yapılan üretime göre daha erkenci ve toplam verimde daha üretken bulunmuştur. Sıvı anakültür uygulamalarının erkenciliği teşvik ettiği hatta organizmada bazı değişiklikler oluşturduğu (mutasyon) ancak bu durumun ispat edilmesi için ileri çalışmalar yapılması gerektiği belirtilmiş, katı ortamların böyle bir etkisinin olmadığı vurgulanmıştır. Farklı ortamlarda geliştirilen misellerin anakültürdeki kalitesi ile ilgili yayınlara sıklıkla rastlanırken, bu misellerin verim

6 değerleri ile ilgili bir çalışma olmadığı görülmektedir. Abdullah ve ark., 2013 yılında Pleurotus pulmonarius (fr.) Quel mantarı misellerinin üretimi ile ilgili yaptıkları çalışmada farklı karbon kaynaklarının misel büyüme hızı ve biyomas ağırlığını etkilediğini tespit etmişlerdir. En iyi sonuç buğday unu ve pirinç unundan elde edilmiştir (4.07 g/l ve 4.00 g/l). Biyomas ağırlığı açısından en kötü sonuç ise karbon kaynağı olarak patates niştası kullanılan uygulamadan alınmıştır (1.17 g/l). Kurosumi ve ark., 2006 yaptıkları çalışmada 30 g/l glukoz konsantrasyonunun misellerin maksimum üretim kapasitesine ulaşmalarını sağladığını tespit etmiştir. Ancak her iki çalışmada misel üretimi ile ilgili parametreler sınırında sonuçlandırılmış, bu misellerden mantar üretimi aşamasına dair bir çalışma yapılmamıştır. Benzer şekilde Bettin ve ark., 2009 yılında Pleurotus sajor-caju mantarının misellerinin üretiminde pirinç saplarının misel vigorunu arttırdığı ve çözülebilir azotun yoğun misel oluşumunu sağladığını belirtmişler ancak bu durumun mantar üretimine nasıl yansıdığına dair aşamaya geçmemişlerdir. mantarın verim ve kalitesi için ön unsurdur. Anakültür ortamında en hızlı gelişen misellerden en verimli ve kaliteli mantar elde edileceği her zaman geçerli olmayabilir. Bu nedenle anakültür ortamında en iyi sonucu veren misellerle üretim denemeleri yapılmalı ve ona göre anakültür ortamı önerisi yapılmalıdır. Sonuç Elde edilen veriler değerlendirildiğinde misel kaynağının mantar üretimi açısından önemli bazı parametreleri etkilediği ortadadır. Çalışmada, anakültürde üretilen misel kaynaklarının özellikle bazı parametreler üzerinde istatistikî olarak önemli derecede etkili olduğu ortaya konmuştur. Bu çalışmada tatlı patates agar ortamı en iyi sonucu vermiştir. Misel kaynağının verimi ne derece şekillendirdiğine dair fazla çalışmaya rastlanmamaktadır, zira çalışmalar genellikle anakültür üretimi aşamasına dair yapılmış ve bu aşamada noktalanmıştır. Anakültür ortamında iyi performans gösteren misel gelişimini, üretimde takip ederek sonuç elde etmek, üreticiye ulaşacak kaliteli tohumluk materyal üretim yönteminin belirlenmesine dair önemli sonuçlar ortaya koyacaktır. Misel kalitesi

7 Kaynaklar Abdullah, N., Ismail, R., Johari, N.M.K., Annuar, M.S.M Production of Liquid Spawn of an Edible Grey Oyster Mushroom, Pleurotus pulmonarius (Fr.) Quél by Submerged Fermentation and Sporophore Yield on Rubber Wood Sawdust. Scientia Horticulturae, 161: Adejoye, O.D., Adebayo-Tayo, B.C., Ogunjobi, A.A., Olaoye, O.A., and Fadahunsi F.I Effect of Carbon, Nitrogen and Mineral Sources on Growth of Pleurotus florida, a Nigeria Edible Mushroom. African Journal of Biotechnology, 5 (14): Anonymous, egetables-and-vegetableproducts/2667/2. Erişim tarihi: Eylül Baş, T., Akan Ö., Pleurotus eryngii yetiştiriciliğinde farklı ortamların misel gelişim hızı ve formuna etkisi. ADÜ Bap Projesi, No: ZRF Yayımlanmamış. Bettin, F., Montanari,Q., Calloni, R., Gaio, T.A., Silveira, M.M., Dillon, A.J.P Production of Laccase in Submerged Process by Pleurotus sajor-caju PS-2001 in Relation to Carbon and Organic Nitrogen Sources, Antifoams and Tween 80. Journal of Industirial Microbiology and Biotechnology. 36: 1-9. Danilcenko, H., Jariene, E., Aleknaviciene, P., Gajewski, M Quality of Jerusalem Artichole (Helianthus tuberosus L.) Tubers in Relation to Storage Conditions. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj, 36 (2): Gbolagade, J.S., Fasidi, I.O., Ajayi, E.J., Sobowale, A.A Effect of Physico-Chemical Factors and semi- Synthatic Media on Vegetative Growth of Lentinus subnudus (Berk.), an Edible Mushroom From Nigeria. Food Chemistry, 99: Gregori, A., Svagelj, M., Pohleven, J Cultivation Techniques And Medicinal Properties of Pleurotus spp. Food Technology and Biotechnology, 45(3): Günay, A., Abak, K., Koçyiğit, A.E Mantar Yetiştirme, Özel Sebze Yetiştiriciliği IV (272), Çağ Matbaası, Ankara. Heleno SA, Barros L, Sousa MJ, Martins A, Ferreira ICFR (2009) Study and characterization of selected nutrients in wild mushrooms from Portugal by gas chromatography and high performance liquid chromatography. Microchemistyr Journal, 93: Jonathan, S.G., Fasidi, I.O Studies on Phytohormones, Vitamin and Mineral Element Requirements of L. subnudus (Berk) and S.commune (Fr.Ex.Fr.) From Nigeria. Food Chemistry, 75: Khandakar, J Effect of media composition and growth regulators on mycelial growth and spawn production of three mushroom species. MS Thesis, Department of Biotechnology, BAU, Mymensingh. Kawai, G., Kobayashi, H., Fukushima, Y., Ohsaki, K Effect of Liquid Mycelial Culture Used as a Spawn on Sawdust Cultivation of Shiitake (Lentinula edodes). Mycoscience, 37: Kibar, B., Peşken, A Farklı Besin Ortamlarının Hydnum repandum Mantar Türünün Misel Gelişimine Etkisi. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt-2, , Eylül, Erzurum. Kiran, T., Bhandal, M.S., Thakur, K Studies on Mycelial Growth, Cultivation and Storage of Aricularia polytrica. Indian Journal of Mycology and Plant Patology, 23 (3):

8 Kurosumi, A., Kobayasi, F., Mtui, G., Nakamura Y Development of Optimal Culture Method of Sparassis crispa mycelia and a New Extraction Method of Antineoplastic Constituent. Biochemical Engineering Journal, 30 (1): Longvah, T. and Deosthale, Y.G Compositional and nutritional studies on edible wild mushroom from northeast India. Food Chemistry. 63: Maniruzzaman, M Influence of media composition and growth regulators on mycelial growth and spawn production of three mushroom species. MS Thesis, Department of Biotechnology, BAU, Mymensingh. Mshigeni, K.E., Chang, S.T Mushrooms: Their Biology, Nutritional and Medicinal Properties, Cultivation Technologies and Perspectives on Mushroom Research and Development. Proceedings of the Mushroom Ferming Training Workshop Held in Lilongwe, February 12-16, Malawii. Nasim, G., Malik, S.H., Bajwa, R., Afzal, M., Mian, S.W Effect of Three Different Culture Media on Mycelial Growth of Oyster and Chinese Mushrooms. OnLine Journal of Biological Sciences, 1 (12): Ohga, S., Royse, D.J Cultivation of Pleurotus eryngii on Umbrella Plant (Cyperus alternifolius) Substrate. Journal of Wood Science, 50: Pekşen, A., Gürsel, H., Erper, İ Bazı Doğa Mantarları ve Pleurotus sajorcaju (Lev.) Sing. nun Misel Gelişimine Farklı Ortam ve Uygulamaların Etkisi. O.M.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (3): Peng, J.T., Dai, M.C., Tsai, Y.F., Chen, M.H., Chen, J.T Selection and Breeding of King Oyster Mushroom. Journal of Agriculture China, 50 (4): Phillips, F., Vegetarian Nutrition. British Nutrition Foundation Nutrition Bulletin, 30, Praznik, W., Cieslik, E The composition of Jerusalem Artichoke (Helianthus tuberosus L.) Powders and Their Application in Backery Products. Erişim Tarihi: Eylül min/abstracts/pdf/praznik.pdf Royse, D. J Effect of Spawn Run Time and Substrate Nutrition on Yield and Size of the Shiitake Mushroom. Mycologia, 77 (5): Sanchez, J.E., Martin, A.M., Sanchez, A.D., Evaluation of Cookeina sulcipes as an edible mushroom: determination of its biomass composition. Developments in Food Science. V:37, P: