T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME YAKICI CİHAZ MONTAJI 2 ANKARA 2007

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ KOMBİ CİHAZLARININ MONTAJLARI, BACA VE GAZ BAĞLANTILARI Kombi Cihazı Yoğuşmalı Kombi Denge Bacalı Kombi (Hermetik) Denge Bacalı Kombi (Hermetik) Cihazı Montaj kuraları Hermetik (Denge bacalı) montajı ve kombi tesisatı Açık Bacalı Kombi Bacalı Kombi Cihazları Fanlı (Vantilatörlü Bacalı) Kombi Cihazları...23 UYGULAMA FAALİYETİ...26 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...27 ÖĞRENME FAALİYETİ DOĞALGAZLI KAT KALORİFERİNİN MONTAJI Kat Kalorifer Kazanları Yer Tipi Kat Kalorifer Kazanları Duvar Tipi Kat Kalorifer Kazanları...31 UYGULAMA FAALİYETİ...35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...36 ÖĞRENME FAALİYETİ BRÜLÖRLER Atmosferik Brülörler Üflemeli Brülörler Elektrik Devre Şemaları ve Devre Elemanları Kontrolü Çalışma Prensipleri Emniyet Elemanları Arızalar ve Çözüm Yöntemleri Brülörün Gaz Bağlantısının Yapılması...47 UYGULAMA FAALİYETİ...49 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...50 MODÜL DEĞERLENDİRME...53 CEVAP ANAHTARLARI...55 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...56 KAYNAKÇA...57 i

4 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK 582YIM262 Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatı Isıtma ve Gaz Yakıcı Cihazlar (Bakım-Onarım) Servisi MODÜLÜN ADI Yakıcı Cihaz Montajı 2 MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİK Doğalgazlı kombiler, kat kalorifer kazanları ve brülörlerinin montaj uygulamalarını içeren öğrenme materyalidir. 40/32 Teorik-Uygulama: Öğretmen kontrolünde ve okuldaki sınıfta, atölye veya laboratuvarda, okulda atölye yok ise çevrede bulunan diğer okulların atölye/laboratuvarında veya çevrede bulunan işletmelerde yapılan uygulamalı eğitimdir. (32 SAAT) Bireysel Öğrenme: Öğretmen rehberliğinde, öğrencilerin kendi kendine ve grup ile yapacakları araştırmalar, grup çalışmaları, işletme gezileri, proje hazırlama, ev ödevi, kendi kendine çalışma, vb öğrenme faaliyetleriyle ilgili yapacakları eğitimdir (8 SAAT) Not: Modül öğrenme süresi 40 saat olarak planlanmıştır. Yakıcı Cihaz Montajı 1 modülünü almış olmak. Gerekli malzeme ve araç-gereçleri hazırlayarak, doğalgazlı kombiler, kat kaloriferi ve brülörlerinin montajını yapabilmek. Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, doğal gaz yakıcı cihazları montajını tekniğine ve ölçüsüne uygun olarak yapabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun olarak gazlı kombinin montajını yapabileceksiniz. 2. Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun olarak gazlı kat kalorifer kazanı montajını yapabileceksiniz. 3. Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun olarak gazlı brülörlerin montajını yapabileceksiniz. ii

5 EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ortam: Sınıf, atölye, laboratuar, işletme, kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı (İnternet) vb kendi kendinize veya grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar. Donanım: Doğal gaz yakıcı cihaz, boru anahtarı, kurbağacık, doğal gaz macunu, Keten, fitings, açma kapama ve kontrol elemanları, fleks, eldiven, önlük, not defteri, kalem, metre, testere. Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra, yaptığınız çalışma ile arkadaşlarınızın çalışmasını ve öğretmenin yaptığı örnek çalışmayı karşılaştırınız ve notlar alınız. Aldığınız notlar ile bilgi ve becerilerinizi ölçerek kendi kendinizi değerlendiriniz. Öğretmen, modül sonunda teorik ve pratik performansınızı ölçme teknikleri uygulayarak, modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme meslek alanını seçmeniz, sizin zevkli mesleğe başlamanızı sağlayacaktır. Severek ve isteyerek mesleğinizi icra etmeniz başarınızı artıracaktır. Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme mesleğine sahip kişi; mesleğinin önemini bilmeli ve onunla gurur duymalıdır. Bunu da giyimi, tavırları, mesleğine gösterdiği ilgi ve teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek çağa ayak uyduracak şekilde kendisini yetiştirerek göstermelidir. Yakıcı Cihaz Montajı 1 modülünde gaz yakan cihazları (Pişiriciler, sobalar ve şofbenler) görmüştük. Ancak kombiler, kat kalorifer kazanı ve brülörleri geniş kapsamda olmalarından dolayı ayrı bir modül olarak (Yakıcı Cihaz Montajı 2) ele aldık. Yakıcı Cihaz Montajı 2 modülü ile kombi, kat kaloriferi ve brülörlerin montajı, bakımı ve onarımı ile ilgili bilgi ve beceriler kazanacaksınız. Bu modülde, ısıtma ve doğal gaz iç tesisatçılığın önemli bölümlerinden, kombi, kat kaloriferi ve brülörlerinin montaj, bakım ve onarım faaliyetlerini göreceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun olarak doğalgazlı kombinin montajını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Gaz tesisatı çeken ve gaz yakan cihazların montajını yapan firmaların uygulamalarını, ustalar çalışma yaparken gözlemleyiniz ve notlar tutunuz. 1. KOMBİ CİHAZLARININ MONTAJLARI, BACA VE GAZ BAĞLANTILARI 1.1. Kombi Cihazı Kombi, bireysel ısıtma ve kullanım sıcak suyu temini için tasarımlanmış duvar tipi cihaz olup, hem kat kaloriferi hem de şofben görevini yerine getirmektedir. Şekil 1.1: Kombi parçaları montaj şeması 3

10 Bu cihazlar şofben gibi duvara monte edildiklerinden az yer kaplayan cihazlardır. Kapasiteleri ise kcal/h ile kcal/h ( 17,5 kw - 35 kw ) arasındadır. Kat kaloriferlerinden farkı, şofbenlerde olduğu gibi bir boru demetinden akan suyun ısıtılmasıdır. Yani akış durumundaki suyun anında ısıtılması söz konusudur. Sıcak su kullanımı için musluk açıldığında ısıtmaya ara verilir, sıcak su kullanımı bittiğinde musluk kapanınca tekrar ısıtmaya geçer. Resim 1.1: Kombi bağlantı ağız aralığı Isıtma eşanjörünün bakır, çelik ve döküm olan tipleri vardır. Sıcak su gereksinimi kombi aygıtı içindeki boyler veya ani su ısıtıcısı ile sağlanır. Şekil 1.2: Boylerli kombi çalışma sistem şeması 4

11 Pilot alevli ve elektronik ateşlemeli tipleri vardır. Pilot alevlide manyetolu çakmak kullanılarak pilot alevin oluşması sağlanır, pilot alev sürekli olarak yanar. Elektronik ateşlemeli aygıt açıldığında otomatik olarak ateşleme yapılır. Resim 1.2: Kombi kontrol paneli Çalışma prensibine göre kombiler iki ayrı tiptedir: Denge bacalı (Hermetik) kombiler Açık bacalı kombiler Cihaz gövdesinden itibaren 75 mm lik mesafe içinde hiçbir yanabilir yüzey bulunmamalıdır. İleride tesisat borularının cihazdan ayrılması gerekebileceği ihtimali her zaman dikkate alınmalıdır. Kombi ahşap binalara monte edilecekse, yürürlükteki bölgesel ve milli kanun ve yönetmeliklere uyulmalı, gaz dağıtım şirketine başvurulmalıdır. Şekil 1.3: Kombi montaj boşlukları 5

12 Yoğuşmalı Kombi Resim 1.3: Kombi hidrolik grubu Yoğuşmalı cihazlar, kullanım ve ısıtma sıcak suyunu sağlamak için kullandıkları gazın yanma ısısı dışında atık gazın içindeki su buharınıda yoğuşturarak, buharın yoğuşma gizli ısısından faydalanıp genellikle denge bacalı olarak imal edilen cihazlardır (TS EN 677). Yoğuşmalı cihazların çalışma prensibi normal fanlı cihazların çalışması gibidir. En önemli fark ısı esanjörlerinin yakıcıdan ve baca gazlarından daha fazla ısıyı absorbe edebilecek yapıda daha büyük bir alana sahip olmasıdır. Ana eşanjör, kombi dönüş suyu sıcaklığı yeteri kadar düşük olduğunda baca gazlarını 54 ºC' nin altına düşürecek ve baca gazlarını soğutabilecek özelliğe sahiptir. Resim 1.4:Yoğuşmalı kombi hidrolik grubu 6

13 Şekil 1.4: Yoğuşmalı kombi sistem şeması 7

14 Sıcaklığı 54 ºC' nin altına düşürülen baca gazları içerisindeki su buharı yoğunlaşır ve su buharı içerisindeki gizli ısı geri kazanılarak kazanda kullanılır. Eğer bu kazanım yapılmamış olsa bu ısı baca gazlarıyla atık ısı olarak atılacaktır. Baca gazı sıcaklıkları klasik kombilerde ºC iken bu değer yoğuşmalı kombilerde ºC civarındadır ve potansiyel kazanç buradan elde edilmektedir. baca gazları içerisindeki su buharı 54 ºC'de yoğuşmaya başlar. Yoğuşma olabilmesi için kombi geri dönen suyun sıcaklığının 50 ºC' nin altında olması gerekir. Bu tip kombilerde geçerli olan en önemli kural, kombi dönüş sıcaklığı ne kadar düşük ise kombi verimini o kadar yüksek olmasıdır. Bu nedenle kazanın uzun süre ve düşük sıcaklıkta çalışacak şekilde tesisat tasarımı çok önem kazanmaktadır. Dönüş suyu sıcaklığının asgari sıcaklığı 30 ºC' dir Yoğuşmalı kombiler için ideal olanı radyatörlü ve yerden ısıtmalı sistemlerde dönüş suyunun gerektiği kadar soğuk olması, baca gazındaki su buharının yoğuşturulması ve gizli ısısından faydalanılmasıdır. Bu durumda yoğuşmalı kombi yüksek verimde kullanılacak ve klasık kombilere oranla %15-20 daha fazla yakıt tasarrufu sağlanacaktır. Ancak aynı çalışma koşullarında yoğuşma olmaksızın bile yoğuşmalı kombilerin verimleri klasık kombilere göre % 8-10 daha yüksektir Cihazların Montajının Yapılamayacağı Yerler Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, Baca duvarları üzerine, Apartman aydınlıklarına, Hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkonlara, yatak odası, banyo ve tuvaletlere yoğuşmalı tip cihazların montajı yapılmamalıdır Cihazların Montajının Yapılacağı Yerler İçin Genel Kurallar Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit şekilde olmalı, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır Atık Gaz Tesisatı Anma ısıl yükü 28 kw ve üzerindeki yoğuşmalı tip cihazlara ait atık gaz tesisatı mutlaka bir baca ile irtibatlandırılmalı atık gaz bağlantısı ve baca, tam sızdırmaz ve standardlara uygun ekipmanlardan oluşmalıdır. Yoğuşmalı tip cihazlara ait atık gaz bağlantıları esnek malzemeden yapılmamalıdır Cihaz Yanma Havası Temin Tesisatı Yoğuşmalı tip cihazlara ait yanma havası, montaj odası ve bitişik hacimlerden temin ediliyor ise, montaj odasının hacmi cihazın her 1 kw toplam anma ısıl gücü için 1m 3 olmalıdır. Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/cihazların toplam anma ısıl gücünün her 1 kw ı için 1m 3 den az ise, yanma havası, cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla odadan her biri en az 150 cm 2 serbest enkesit alanlı iki menfez ile temin edilir. Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam hacmi 1 kw anma gücü başına en az 1m 3 olmalı, 8

15 iki menfez de aynı duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az 1.80 m yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45 cm yüksekliğe açılmalıdır. Cihazların monte edildikleri mahaldeki havalandırma menfezleri yatak odaları, banyo ve tuvaletlere açılmamalıdır. Yanma havası, dış ortamdan temin edilecek ise bununla ilgili tesisat bağlantısı üretici firma orijinal ekipmanları ile yapılmalıdır Yoğuşma Suyunun Tahliyesi Cihazda meydana gelecek yoğuşma suyunun tahliyesi için özel tahliye tertibatı yapılmalıdır. Tahliye bağlantısı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi veya lavabonun atık su hattına uygun bir şekilde irtibatlandırılmalıdır. Ancak, tahliye hattında su buharı da bulunabileceğinden bağlandığı atık su hattına zarar vermemesi için devreye bir buhar kapanı konulabilir. Tahliye bağlantı borusu korozyona dayanıklı ve iç çapı en az 20 mm olmalı ve uygun eğim ile yapılmalıdır Cihaz Bağlantıları Her cihazın girişine bir adet kesme vanası mutlaka konulmalıdır. Cihaz bağlantıları cihaz vanası ile cihaz bağlantı rakoru arasına yerleştirilen bükülebilir, esnek, ondüleli, paslanmaz çelik hortumdan oluşmalıdır. Cihaz esnek bağlantı elemanı TS e uygun olmalıdır. Esnek bağlantı elemanı alev ve sıcak gazlardan etkilenmeyecek bir biçimde yerleştirilmelidir. Şekil 1.5: Yoğuşmalı kombi Mutfak cihazlarının gaz hattı bağlantılarında kullanılacak olan esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 120 cm, diğer tip cihazlar ( Kombi, Şofben, Soba vb.) için esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 40 cm olmalıdır. Doğal gaz hattı bağlantısı 9

16 esnek bağlantı elemanı ile yapılan cihazlar ( Mutfak cihazları hariç) yere veya duvara sabitlenmelidir. Şekil 1.6: Yoğuşmalı kombi taze hava besleme-atık gaz tahliye sistemi Yoğuşmalı kombilerde yoğuşma olabilmesi için baca gazı sıcaklığı 56º C nin altında olmalıdır. Bunun içinde kazan suyu sıcaklığı 50º C yi geçmemelidir. 10

17 Bu durumda ısıtma sistemi 50 30º C veya 40 30º C şeklinde gerçekleşir. Mevcutta 90 70º C veya 80 60º C sıcak su rejimlerine göre seçilmiş ve yerleştirilmiş radyatörler varsa, radyatör sayısının veya diliminin arttırılması gerekir. Radyatörler yetersiz ise ortamı ısıtabilmek için mecburen kazan suyu sıcaklığını yükseltecek ve yoğuşma yapılamayacaktır. Şekil 1.7: Yoğuşmalı kombili sistem Yoğuşmalı cihazlar için en uygun sistem zaten düşük sıcaklıklarda çalışan bir sistem olan yerden ısıtma sistemidir. Yoğuşmalı cihazlardan en yüksek verimi alabilmek için,dış hava sensörü takılması tavsiye edilir Denge Bacalı Kombi (Hermetik) Hermetik (Denge bacalı) kombiler yanma için gereken havayı dışardan alıp baca gazlarını da dışarı atan dolayısıyla, bulunduğu mekânın havasını kullanmayan özelliktedir. Atık gaz fan ile iç borudan dış ortama cebri olarak atılırken, dış borudan da yanma havasını yanma odasına çeker. Şekil 1.8: Denge bacalı kombi Hermetik (Denge bacalı) kombi cihazlarının bina bacasına ihtiyacı yoktur, evin dış ortama açılabilen herhangi bir mekânına monte edilebilirler bu sebepten iç ortam havalandırma şartı yoktur. Binada standartlara uygun müstakil baca mevcut ise bacalı, baca standartlarına uygun olmayan bir baca var veya hiç baca yoksa hermetik kombi tercih edilmelidir. 11

18 Hermetik (Denge bacalı) kombi ortamın havasını kullanmadığı için kısıtlama getirmeden kullanılır. Hermetik (Denge bacalı) kombiler mutlaka dış duvara veya dış duvara yakın bir yere monte edilmeli ve hava akım borusu atmosfere açık olmalıdır. Apartman aydınlıklarına konmaya uygun değildir Denge Bacalı Kombi (Hermetik) Cihazı Montaj kuraları Hermetik (Denge bacalı) kombi için yer seçimi Hermetik (Denge bacalı) kombiler bulunduğu ortamın havasını kullanmadığından, takıldığı mahalde hacim sınırlaması ve havalandırma şartı aranmaz. Hermetik (Denge bacalı) kombi, hiçbir şekilde normal baca kanalına bağlanamaz. Cihaz dış ortama açık bir balkona ancak kapalı bir dolap içine konulması şartı ile monte edilebilir. Bu durumda, cihazın soğumasını sağlamak ve servis verebilme imkânı sağlamak için kombinin dış kenarları ile dolabın arasında en az 15 cm boşluk bırakılmalıdır Cihaz mümkün olduğunca dış duvara yakın bir yere monte edilmelidir. Cihazla birlikte 75 cm uzunluğunda Hermetik baca (Atık Gaz Donanımı) verilmektedir. Belirtilen kurallara uymak şartıyla, bu mesafeyi 3 metreye kadar tek dirsek kullanım şartı ile uzatmak mümkündür. (Bu mesafe cihazın teknik özelliklerine göre değişebilir, cihazın teknik özelliklerine bakılmalıdır.) Şekil 1.10: Denge bacalı kombi hidrolik şeması 12 Şekil 1.9: Kombi dolap içi montaj ölçüsü 1. Hava Prostatı 2. Fan 3. Eşanjör 4. Brülör 5. Gaz Armatürü 6. Genleşme Deposuı 7. Otomatik pürjörlü pompa 8. Manyetik şalter 9. Su doldurma/boşaltma vanası 10. Yetersiz su şalteri 11. Emniyet ventili 12. Kalorifer dönüş 13. Kullanma suyu giriş 14. Gaz girişi 15. Sıcak kullanma suyu çıkış 16. Kalorifer gidiş 17. Sıcak su sensörü 18. Aşırı ısınma(limit) termostatı 19. Kalorifer gidiş suyu sensörü

19 Hermetik (Denge Bacalı) Kombi Montajının Yapılamayacağı Yerler Binaların genel kullanımına açık merdiven boşlukları, koridorlar, aydınlıklar gibi yerlere monte edilmemelidir. Baca duvarları üzerine monte edilmemelidir. Cihaz, bir fırın veya ocak üzerine monte edilmemelidir. Cihazın monte edildiği mahalde donma tehlikesi olmamalıdır. Ortamda asit buharı bulunmamalıdır. Patlayıcı madde bulunan mahaller monte edilmemelidir. Resim 1.5: Denge bacalı kombi (hermetik) Hermetik (Denge Bacalı) Kombilerin Atık Gaz Tesisatı Hermetik (Denge bacalı) kombilerin atık gaz tesisatında, yanma için temiz hava temini ve atık gaz çıkışını sağlayan ve rüzgâra karşı koruyucu tertibatlı, orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar kullanım ve tesis kılavuzu talimatlarına göre monte edilmelidir. Kombi ile birlikte verilen atık gaz donanımının boyunun yetmediği durumlarda, ilave atık gaz boru ve aksesuarları temin edilecektir. Hermetik (Denge bacalı) kombilere ait baca çıkışları mutlaka direkt dış ortama açık, hava dolaşımı olan yerlere bağlanmalıdır. Hermetik (Denge bacalı) kombi, hiçbir şekilde normal baca kanalına bağlanamaz. Cihazın atık gaz sisteminin dışarıda kalan kısmı, Büyük Çaplı Dış Borunun Ucu duvarın dış yüzeyinden taşmayacak şekilde kesilmelidir. Hermetik (Denge bacalı) kombi baca çıkışına 40 cm den daha yakın yerde açılabilen pencere vb. yapı elemanı bulunmamalıdır Hermetik (Denge bacalı) Cihazların Baca Çıkışları Apartman havalandırma ve aydınlık boşluklarına, geçit ve koridorlara, binalar arası avlulara, dar saçak aralıklarına, balkonlara(açık veya Kapalı ),asansör boşluklarına, atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere verilemez. İnsanların geçtiği yerlerde; örneğin, kaldırımlarda baca çıkış yüksekliği en az 2m olmalıdır. Kaldırımlara cepheli yan bodrum binalar için gerekli emniyet tedbirleri alınmak şartıyla bu yükseklik en az 1 metre olabilir. 13

20 Şekil 1.11: İnsanların geçtiği yerlerde baca çıkışı Açık alanlarda baca çıkışı yerden en az 0.3m yükseklikte olmalı ve baca çıkışları paslanmaz veya galvanize çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluşabilecek bir darbeye karşı göz önünde bulundurulmalıdır. Şekil 1.12: Taşıt geçişi olan yerlerde baca çıkışı Dışarıya taşan çatı veya ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 0.5 m olmalıdır. Atık gaz çıkış ağzının karşı bina ile olan mesafesi, atık gaz atış doğrultusunda en az 3 m. olmalıdır. Hermetik (Denge bacalı) atık gaz bacasının duvardan çıkması tercih edilmelidir. Atık gaz sisteminin tahliye çıkışı camdan yapılırsa, en az 40cm uzaktaki camların açılmaması gerekir. Şekil 1.13: İki bina arasında baca çıkışı Baca Çıkışlarının Yerleştirilmesi ile İlgili Asgari Ölçüler Bir pencerenin altında, bir hava menfezinin altında, yanında, düşey veya yatay boru yanında 60cm. Yağmur kanalının altında, balkon altında, binanın dış köşesinden mesafe 30 cm. Bir pencerenin yanında 40 cm. Bir binanın iç köşesinden mesafe, iki baca çıkışı yatay mesafe 100 cm. İki baca çıkışı düşey mesafe 150 cm. Zeminden veya döşemeden mesafe 180 cm olmalıdır. 14

21 Hermetik (Denge bacalı) montajı ve kombi tesisatı Cihazla birlikte, aksesuar kutusu içinde bir montaj şablonu verilmektedir. Bu kâğıt şablon yardımıyla, aksesuar kutusu içinde ayrıca verilmiş olan askı kancası ve bağlantı plakası konumları ayarlanmalıdır. Cihazın duvardaki yeri belirlendikten sonra askı kancası ve bağlantı plakası duvara tespit edilmelidir Kombi bağlantı plakasının duvara montajı için cihazla birlikte verilen uzun vida ve dübellerin tamamı kullanılmalı ve montajın sağlamlığı kontrol edilmelidir. Yoğuşmalı kombilerin drenaj bağlantısı sifon yardımıyla gidere bağlanmalıdır. Cihaz ile bağlantı plakası arasındaki bağlantılar yapılırken, cihazla birlikte verilen conta ve filtreler montaj kılavuzunda belirtildiği gibi uygun yerlere takılmalıdır Denge Bacalı Kombinin Duvara Asılması Cihaz askı parçasının pozisyonunu gerekli servis ve müdahale boşluklarını ve baca konumunu göz önüne alarak belirleyiniz. Cihaz askı parçasını cihaz ile birlikte verilen dübel ve vidalar yardımıyla yatay olacak şekilde duvara sabitleyiniz. Kombiyi askı parçasına asınız. 1 Kalorifer gidiş 3/4 2 Sıcak su çıkışı 1/2 3 - Gaz girişi 3/4 4 Soğuk su girişi 1/2 5 Kalorifer dönüş 3/4 6 Duvar 7 - Askı 8 Cihaz kapağı Şekil 1.14: Denge bacalı kombi montajı 15

22 Isıtma ve Kullanım Suyu Tesisatı Genel Kuralları Kombilerin tesisatı TSE ve MMO teknik şartnamelerine uygun yapılmalıdır. Montajda kullanılacak malzemeler (Boru, fittings, vana, filtre ve atık gaz boruları vb.) TSE belgeli olmalıdır. Montajda kullanılacak malzemelerin gözle muayenesi yapılacak, montaj öncesi kir, pas ve çapaklardan arındırılacaktır. Kalorifer tesisatı minimum 5 bar basınca uygun şekilde tesis edilmelidir. Sıcak su ve kalorifer tesisatı duvar geçişlerinde kılıf kullanılacaktır. Radyatörlerdeki havanın alınabilmesi için, her radyatör grubuna hava tahliye pürjörü konulmalıdır. Cihazın montajına başlamadan önce kalorifer tesisatı devresi bol su akıtılarak yabancı maddelerden temizlenmelidir. İlk çalıştırma için yetkili servis çağırılmadan önce tesisat su ile doldurularak hidrolik test uygulanmalı ve borulardaki sızdırmazlık mutlaka sağlanmalıdır. Emniyet ventilinden tahliye edilen suyu, su giderine iletmek üzere, tahliye hortumu bağlanması uygundur. Tahliye hattı üzerine vana konulmamalıdır. Sistemde termostatik vanalar kullanılacaksa en az bir radyatörün termostatik vanalı olmaması gerekir Atık Gaz Sisteminin Montajı Şekil 1.15: Kombi tesisat şeması Atık gaz sistemi uygun dış duvarın konumuna göre kombinin üst çıkışından, arka duvara, sol taraftaki veya sağ taraftaki duvara monte edilebilir. Atık gaz sistemi yatay pozisyonda uygulanacaktır. Sokaktaki yağmur suyunun, cihazın içine girmesini önlemek için, dışarıya/aşağıya doğru % 1-2 meyilli yapılması gereklidir (Yoğuşmalı kombiler hariç). Yoğuşmalı kombiler içinde atık gaz sistemi yatay pozisyonda uygulanacaktır. Fakat cihazın drenaj bağlantısı bulunduğu için dışarıya/yukarıya doğru % 1 2 meyilli yapılması gereklidir. Baca milli ve yerel yönetmeliklere uygun olarak monte edilmelidir. Çıkış borusu herhangi bir yeri tıkamamalı ve başka şeylere engel ve sıkıntı teşkil etmemelidir. Çıkış borusu plastik veya boyalı bir oluğun 1000 mm yakınından veya boyanmış saçakların 500 mm yakınından geçiyorsa, oluk yâda saçağın alt kısmına en az 1000 mm uzunlukta bir alüminyum siper konulmalıdır. 16

23 Çıkış borusu insanların ulaşabildiği yüzeylerin 2 metreden daha az yükseğinde ise, temasa karşı herhangi bir koruyucu siper monte edilmelidir. Çıkış borusu siperi düzgün şekilde ve paslanmaz veya kaplamalı vidalarla duvara sabitlenmelidir. Kimi hava şartlarında çıkış borusu su buharı yayabilir, bu buharın rahatsızlığa sebebiyet verebileceği yerlere montajdan kaçınılmalıdır. Yanma ürünlerinin (Atık gaz) çatı havalandırma boşluklarına girmemesi temin edilmelidir. Şekil 1.16: Denge bacalı kombi atık gaz bağlantısı Baca sistemi dış duvardan müdahaleye gerek olmaksızın oda içerisinden monte edilebilir. Bunun için, özellikle kalın duvarlarda, çıkış borusunun duvardan geçtiği kanalın iç yüzeyini astarlamak için duvara bir boru ( Yatak gibi ) geçirilmelidir Doğal Gaz Tesisatı Doğalgaz ile kullanım için, öncelikle ve mutlaka, mevcut TSE standartları ve yerel gaz dağıtım şirketlerinin (İgdaş, EGO, Esgaz vb.) talimat ve şartnameleri doğrultusunda Doğalgaz Tesisat Projesi hazırlanmalı ve onaylatılmalıdır. Tesisat tamamlandıktan sonra, yerel gaz dağıtım şirketinden Gaz Açma Belgesi almadan önce, cihaz kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Doğalgaz besleme basıncı mbar. dır. Borular, paslanmaya karşı boyanacaktır. Gaz tesisatı duvar geçişlerinde kılıf kullanılacaktır Açık Bacalı Kombi Bacalı Kombi Cihazları Bacalı kombilerde yanma odası cihazın bulunduğu ortama açıktır ve yanma sırasında cihaz, ortamın havasını kullanır. Bacalı kombiler banyoya, yatak odalarına, apartman boşluğu gibi ortamlara ve hacmi en az 12 m 3 ten az olan yerlere monte edilemez. 17

24 Şekil 1.17: Açık bacalı kombinin baca bağlantısı Bacalı kombilerde fan yoktur. Atık gaz, sıcaklığından dolayı genleşerek yükselir, tabii bir çekim ve baca vasıtasıyla dış ortama atılır. Bu nedenle bacalı kombi cihazları standartlara uygun yapılmış bir bina bacasına bağlanmalıdır 1. Atık gaz termostatı 2. Davlumbaz 3. Eşanjör 4. Brülör 5. Gaz armatürü 6. Genleşme deposu 7. Otomatik pürjörlü pompa 8. Manyetik şalter 9. Su doldurma/boşaltma vanası 10. Yetersiz su şalteri 11. Emniyet ventili 12. Kalorifer dönüş 13. Kullanma suyu giriş 14. Gaz girişi 15. Sıcak kullanma suyu çıkış 16. Kalorifer gidiş 17. Sıcak su sensörü 18. Aşırı ısınma(limit) termostatı 19. Kalorifer gidiş suyu sensörü Şekil 1.18: Açık bacalı kombi hidrolik şeması Bacalı kombilerde yanma sonucu oluşan atık gazlar, mevcut baca aracılığıyla dışarıya atılır. Hava girişi ve bacası şartnamelere uygun olmayan yerlerde bu tip cihazların kullanılması can güvenliği açısından tehlikeli olduğundan Gaz şirketi tarafından gaz açma onayı verilmemektedir. 18

25 Kombi, cihaz üst seviyesi tavandan minimum 500 mm aşağıya gelecek şekilde monte edilmelidir. Cihazın monte edildiği duvarda çıkıntı yapan kiriş varsa kombi-tavan yüksekliği kirişten itibaren alınmalıdır. Bu, kombiye daha sonra yapılacak müdahaleler için önemlidir. Cihaza yakın bir yerde bir emiş fanı bulunuyorsa, bu, kombinin hava emişini etkileyebilir. Bu durumda ilave bir menfez açılarak fanın etkisi elimine edilmelidir. Bacalı tip kombiler yanma işleminin gerçekleşmesi için gerekli havayı monte edildikleri mahalden alan cihazlardır. Bu sebeple monte edildikleri mahallin hacmi ile ilgili bazı sınırlamalar mevcuttur. Resim 1.6: Bacalı kombi Açık Bacalı Kombi Cihazı Monte Yerleri İçin Genel Kurallar Yer Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar Kombi üzerindeki baca çıkış ağzı ile baca deliği arasında dikey olarak en az 33 cm mesafe (Hızlandırma parçası) bırakılması gerektiği dikkate alınmalı ve cihazın yer seçimi buna göre yapılmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için ürün ile birlikte verilen montaj şablonu kullanılmalıdır. Cihaz, yüksek sıcaklığa dayanıklı ve sağlam bir duvara monte edilmelidir. Eğer duvar yanabilir bir malzemeden yapılmışsa, yanmaz malzeme ile korunmalıdır. Cihaz iyi havalandırılan bir ortama monte edilmelidir. Şekil 1.19: Tezgâh üstü kombi montajı Cihaz, müşteri rızası ve talebi olsa dahi banyoya veya duşu, küveti olan kapalı bir odaya ve yatak odasına monte edilemez. Cihaz dış ortama açık bir balkona monte edilmemelidir. Baca şartlarının sağlanması şartıyla, kapalı balkona cihaz monte edilebilir (Mahya seviyesini geçecek yeni bir baca yapılabilir veya mevcut bacaya bağlanabilir.). Kombi, set veya tezgâh üstüne monte ediliyorsa, kombinin alt tarafında en az 30 cm mesafe bırakılmalıdır. Cihaz kapalı bir dolap içine monte edilmemelidir. 19

26 Bacalı cihazlar mümkün olduğunca bacaya yakın bir yere monte edilmelidir (Baca bağlantısız kullanılamaz.). Cihazın monte edileceği mahallin hacmi için, bacalı cihazlarda havalandırma ve hacim şartları mutlaka sağlanmalıdır Bacalı Cihazların Monte Edilemeyeceği Yerler Binaların genel kullanıma açık apartman koridorları, merdiven boşlukları,aydınlıklar v.b. yerlere,baca duvarları üzerine,apartman aydınlıklarına,hacim ve büyüklüğü ne olursa 3 olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere, net hacmi 12 m ten küçük mahallere,cihaz kapalı bir dolap içine monte edilmemelidir. İçinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine, içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleştirilemez. Cihaz, bir fırın veya ocak üzerine monte edilmemelidir, cihazın monte edildiği mahalde donma tehlikesi olmamalıdır. Ortamda asit buharı bulunmamalıdır Bacalı Cihazların Monte Edilebileceği Yerler Kapalı balkonlar (Şartnameye uygun bacaya bağlamak şartıyla),mutfaklar, salonlar (İnsan yatmaması şartıyla), hol ve girişler. Not: Cihaz iyi havalandırılan bir ortama monte edilmelidir. Havalandırma ve baca şartları kesinlikle sağlanmalıdır Bacalı cihazlarda Havalandırma ve Hacim Şartları Bacalı kombi çok iyi havalandırılan bir yere monte edilmeli, cihazın bulunduğu yere sürekli temiz hava girmelidir. Tek mekânda kullanım Cihazın bulunduğu mahal, en az 12 m3 hacme sahip olmalı ve doğrudan dış ortama (Sokağa) açılan ve her biri net 75 cm2 lik 2 adet havalandırma menfezi bulunmalıdır Menfezler, duvar veya pencere üzerinde bulunmalıdır. Üst taraftaki menfez döşemeden en az 180 cm yukarıda ve mümkün olduğunca tavana yakın olmalı, alt taraftaki menfez ise döşemeden en fazla 45cm yüksekliğe açılmalıdır. Şekil 1.20: Tek mekândan havalandırma 20

27 İki menfez yerine, 1 ad. En az 150 cm2 lik net ölçüye sahip bir alt menfez olabilir. Menfezler, kapatılamaz tipte (Sürekli açık) olmalıdır. Şekil 1.21: Havalandırma menfezleri İki mekânın birleştirilmesiyle kullanım Cihazın bulunduğu yer en az 12 m3 hacme sahip değilse veya doğrudan dış ortama (Sokağa) açılan ve her biri net 75 cm2 lik 2 adet havalandırma menfezi mevcut değilse veya her ikisi birden sağlanmıyorsa, bu mekânda kombi kullanılamaz. Bu durumda kombinin bulunduğu mekân ile komşu bir mekânın birleştirilmesi gerekir. Kombinin her 1 kw değeri için 1 m3 hacim şartı sağlanmalıdır.kombinin bulunduğu yer ile birleştirilen oda arasında, her biri en az 150 cm2 net ölçüde olan 2 adet menfez bulunmalı, yâda 300 cm2 net ölçüde alt menfez bulunmalıdır. Menfezler kapatılamaz tipte olmalıdır. Bunu sağlamak için, menfezler tercihen kapılara açılmalıdır. Üst taraftaki menfez döşemeden en az 180 cm yukarda ve mümkün olduğunca tavana yakın olmalı, alt taraftaki menfez ise döşemeden en fazla 45 cm yüksekliğe açılmalıdır. Alt menfezin yerine, arzu edilirse, kapı altı net 5 cm kesilebilir. Kesim işleminde (Halı, mermer vb.) yükseklikler göz önüne alınarak, net mesafe bırakılmalıdır. Şekil 1.22: İki mekândan havalandırma Ortak hacme, mutlaka direkt dış ortamdan (Sokaktan) sürekli hava girişini sağlayacak toplam net 150 cm2 lik menfez bulunmalıdır. Menfezler en az net 75 cm2 lik 2 adet veya en az net 150 cm2 lik 1 adet olmalıdır.üst taraftaki menfez döşemeden en az 180 cm yukarda ve mümkün olduğunca tavana yakın olmalı, alt taraftaki menfez ise döşemeye yakın olmalıdır. 21

28 Bacalı Cihaz Atık Gaz Borusu ve Baca Bağlantısı Bacalı kombilerin emniyetli çalışması yönünden, bacaya bağlanması zorunludur. Atık gaz boru malzemesi paslanmaz çelik ve en az 0.6 mm. emaye edilmiş çelik sac olabilir. Galvaniz sac, plastik ve asbest malzeme kullanılmamalıdır. Kombi baca bağlantısı için rijit boru veya spiral boru kullanılabilir. Spiral baca borusu kullanılıyor ise, ek yapılmamalı ve 0,5 metre aralıklarla tavana veya duvara sabitlenmelidir. Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve en az uzunluğu 33 cm olan baca hızlandırma parçası olmalıdır. Hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır. Şekil 1.23: Açık bacalı kombi montaj ölçüleri Atık gaz boruları, bacaya 2-3 'lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz şekilde bağlanmalı ve ek yerlerinde sızdırmazlık malzemeleri kullanılıyor ise sıcağa dayanıklı olmalıdır. Bunun için ısıya dayanıklı ve yapışkanlı alüminyum folyo sızdırmazlık bandı kullanılmalıdır. Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları, banyo ve tuvaletlerden geçirilmemelidir. Atık gaz borularının en kesit alanı cihazın davlumbaz çıkışındaki en kesit alanından daha küçük olmamalıdır. Cihaz baca borusu aydınlığa bağlanmamalı, pencereden dışarı çıkarılmamalıdır bulunmalıdır. Baca milli ve yerel yönetmeliklere uygun olarak monte edilmeli verilen çaplardan daha küçük çapta boru kesinlikle kullanılmamalıdır. Cihazlar mümkün olduğunca bacaya yakın yerleştirilmelidir ve en kısa yoldan bacaya bağlanmalı, dirsek, T bağlantı ve yatay uzantılardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Tek dirsek kullanılması durumunda baca borusunun yatay uzunluğu en fazla 2 metre olmalıdır. İki dirsek kullanılması durumunda en fazla 1 metre olmalıdır. Binanın en üst katına bağlanan kombilerde baca borusu yatay uzunluğu maksimum 1 m olmalı ve tek dirsek kullanılmalıdır. Kombi, kurallara uygun, temiz ve iyi bir çekişe sahip olan bir baca kanalına bağlanmalıdır. Baca kanalı müstakil tip olmalı ve her cihaz ayrı bacaya bağlanmalıdır. Adi şönt tipi baca kanalı kesinlikle kullanılmamalıdır. Atik gaz çıkış boruları kapı, pencere vb. en az 20 cm uzakta olacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu mesafe yalıtım malzemeleri ile azaltılabilir. 22

29 Atık gaz boruları, merdiven, merdiven sahanlığı, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, yatak odası, banyo ve tuvaletlerden geçirilmemelidir. Atık gaz borusunun aydınlıktan geçen bacaya bağlanması durumunda ısı kaybına karşı yalıtılmalıdır Cihazların Bağlandıkları Bacalar İle İlgili Genel Hususlar Bacalar ilgili TSE standartlarında belirtilen şartlara uygun olmalı, sıcaklıktan, yoğuşmadan ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden uygun kalite ve boyutlarda yapılmalıdır. Şekil 1.24: Baca ölçüleri Baca çekişinin yeterli olup olmadığı tesisat yapılmadan önce mutlaka kontrol edilmelidir. Bacaların duman kanalları düşey olmalıdır. Düşey doğrultuda, ancak bir kez 30 yi geçmeyen sapma olabilir. Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü bağlanmamalıdır. Baca yüksekliği minimum 4 metre olmalıdır. Bacanın çıkış ağzı mahyadan 0,8-1 metre yukarıda olmalıdır Fanlı (Vantilatörlü Bacalı) Kombi Cihazları Vantilatörlü bacalı cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alır. Açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dış ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından bacalı kombi cihazlar ile aynı kategoride mütalaa edilen cihazlardır. (TS EN 625, TS 615 EN 26, TS EN 613, TS EN 297, TS EN 297/EK A2+EK A3+EK A5) Şekil 1.25: Fanlı kombi 23

30 Cihazların Monte Edilemeyeceği Yerler Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine. Apartman aydınlıklarına, hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere. Net hacmi 8 m³ ten küçük mahallere,içinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike oluşturabilen oda veya bina bölümlerine.içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleştirilemezler Cihazların Monte Edilecekleri Yerler İçin Genel Kurallar Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/cihazların toplam anma ısıl gücünün her 1 kw ı için 1m³ olmalıdır. Montaj odasında bu hacim sağlanamıyor ise, yanma havası, cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla odadan her biri en az 150 cm² serbest en kesit alanlı iki menfez ile temin edilmelidir. Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam hacmi 1 kw anma ısıl gücü başına en az 1m³ olmalı,,iki menfez de aynı duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az 1.80m yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45 cm yüksekliğe açılmalıdır. Vantilatörlü bacalı tip cihazın temiz yanma havası temin menfezi, atık gaz borusu çıkış ağzından daha alt seviyede bulunmalıdır. Yanında bulunması halinde aralarında ki mesafe en az 30cm olmalıdır. Şekil 1.26: Aynı ve bitişik mekândan havalandırma Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit şekilde olmalı, cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır. Cihazların monte edildikleri mahaldeki havalandırma menfezleri yatak odaları, banyo ve tuvaletlere açılmamalıdır. 24

31 Atık Gaz Tesisatı Atık gaz tesisatında imalatçı firmaca temin edilen orijinal malzeme kullanılmalıdır. Bir baca ile irtibatlandırılan atık gaz bağlantılarında esnek metal bacalar kullanılmamalıdır. Şekil 1.27: Fanlı kombi atık gaz bağlantısı Atık gaz boru çıkış ağızları geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boşluklarına, balkonlara ( Açık veya Kapalı ), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanamaz. Atık gaz çıkış ağzının karşı bina ile olan mesafesi, atık gaz atış doğrultusunda en az 3 m.olmalıdır Doğalgaz Tesisatı Doğalgaz ile kullanım için, öncelikle ve mutlaka, mevcut TSE standartları ve yerel gaz dağıtım şirketlerinin (İgdaş, EGO, Esgaz vb.) talimat ve şartnameleri doğrultusunda Doğalgaz Tesisat Projesi hazırlanmalı ve onaylatılmalıdır. Tesisat tamamlandıktan sonra, yerel gaz dağıtım şirketinden Gaz Açma Belgesi almadan önce, cihaz kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Doğalgaz besleme basıncı 20 mbar. dır.borular, paslanmaya karşı boyanacaktır.gaz tesisatı duvar geçişlerinde kılıf kullanılacaktır. 25

32 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler İş önlüğünüzü giyerek kullanacağınız takım ve malzemeleri hazırlayınız. İş güvenliği tedbirlerini alınız. Temiz ve düzenli olunuz. Montaj öncesi projeyi iyice inceleyiniz. Projeye göre kombi cihaz yerini tespit Kombiyi, (Gaz bağlantı ağzı, soğuk ve ediniz. Standardına uygun montajını kullanım sıcak su bağlantı ağızları, radyatör yapınız. gidiş-dönüş boru ağızları baca bağlantısını ve mahallin kullanılırlığını dikkate alarak) duvara sağlam monte ediniz. Kombinin montaj yeri, yeterli hava alabilmelidir. Doğalgaz tesisatı boruları duvara monte edilmelidir. Vidalı bağlantılarda mutlaka Doğalgaz macunu kullanınız. Kombi cihazının doğalgaz bağlantısını İmalatçı firmanın öneri ve uyarılarını dikkate alınız. standardına uygun yapınız. Tesisat borularının duvara sabit olmasına dikkat ediniz. Sızdırmazlığa dikkat ediniz. Kombi cihazının şebeke su giriş, Soğuk su ve kullanım sıcak su girişlerini kullanım sıcak su çıkış borularını karıştırmayınız. standardına uygun montajını yapınız. Tesisat borularının duvara sabit olmasına dikkat ediniz. Kombi cihazının radyatör gidiş-dönüş borularını standardına uygun Sızdırmazlığa dikkat ediniz. Tesisatın, radyatör gidiş ve dönüş montajını yapınız. bağlantılarını karıştırmayınız. Bacalı kombiyi bağlayacağınız bacanın, çekiş testini yapınız. Kombi cihazının baca bağlantısını Gerekirse baca bağlantısından önce bacayı standardına uygun yapınız. temizleyiniz. Hermetik kombinin atık gaz bağlantısını, mutlaka dış duvardan yapınız. 26

33 ÖLÇME VEVE DEĞERLENDİRME ÖLÇME DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TEST Aşağıda size verilmiş olan cümleleri doğru veya yanlış olarak cevaplandırınız. 1. ( ) Lokal ısıtma tesisatlarında en çok kombi tercih edilir. 2. ( ) Kombi tesisatlarına kat kaloriferi tesisatı da denir. 3. ( ) Gazlı cihazların çalışmasıyla oluşan atık gazların çevreye bir zararı yoktur. 4. ( ) Hermetik kombiler dış atmosfere bakan mekânlara bağlanmalıdır. 5. ( ) Yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp yanmış gazları uygun bir baca vasıtası ile dışarı atan cihazlara bacalı kombi denir. 6. ( 7. ( ) Hermetik kombi baca bağlantısını istediğimiz yerden yapabiliriz. 8. ( ) Bacalı ve hermetik kombilerde ısıtma devresi ile kullanma suyu devresi beraberdir. ) Bacalı ve hermetik olmak üzere iki çeşit kombi vardır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduğunuzu düşündüğünüz konular varsa; tekrar bilgi sayfasına dönerek eksik olan yönlerinizi, ders öğretmeninizden de yardım alarak tamamlayınız. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz, diğer faaliyete geçiniz. 27

34 UYGULAMA -1 Şekli ve ölçüleri verilen kombi cihazını, gerekli araç-gereçleri kullanarak, montajını yapıp gaz bağlantısı, baca bağlantısı, soğuk-sıcak kullanım suyu bağlantısı ve radyatör gidişdönüş tesisat bağlantısını 5 saatte yapınız. Aşağıdaki uygulamadenetim listesi ile kendinizi değerlendiriniz 1 Kalorifer gidiş 3/4 2 Sıcak su çıkışı 3/4 3-Gaz girişi 3/4 4 Soğuk su girişi 1/2 5 Kalorifer dönüş 3/4 6 Duvar 7 - Askı 8 Cihaz kapağı Kullanılacak Araç-Gereçler 1. Kombi 2. Doğal gaz borusu 3. Soğuk su giriş ve kullanım sıcak su boru tesisatı 4. Radyatör gidiş-dönüş boru tesisatı 5. Baca 6. Tesisat takımları 7. Küresel vana 8. Terazi 9. Filtreler 10. Bağlantı rakorları 28

35 KONTROL LİSTESİ Alan Adı Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme Modül Adı Yakıcı Cihaz Montajı 1 Faaliyetin Adı Doğalgazlı Kombi Montajı Faaliyetin Amacı Doğalgazlı kombi montajını yaparak, gaz bağlantısını Bölümü yapabileceksiniz. Bitirdiğiniz uygulama faaliyetinin sonunda aşağıdaki kontrol listesini doldurunuz. Hayır, olarak işaretlediğiniz işlemleri öğretmeniniz ile tekrar çalışınız. AÇIKLAMA Tarih Öğrencinin Adı Soyadı Nu Sınıfı DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ 1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Projeye uygun kombi cihaz yerini tespit ettiniz mi? 3 7 Kombi cihazını standartına uygun montaj yaptınız mı? Kombi cihazının Doğalgaz bağlantısını standartına uygun yaptınız mı? Kombi cihazının şebeke su giriş ve sıcak su çıkış boru bağlantısını standartına uygun yaptınız mı? Kombi cihazının radyatör gidiş-dönüş boru bağlantısını standartına uygun yaptınız mı? Baca bağlantısını standartına uygun yaptınız mı? 8 Uygulamayı, verilen zamanda yapabildiniz mi? 9 Temiz ve düzenli çalıştınız mı? 10 Montajını yaptığınız kombi cihazı kullanılabilir mi? Evet Hayır

36 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun olarak doğalgazlı kat kaloriferi montajını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Gaz tesisatı çeken ve gaz yakan cihazların montajını yapan firmaların uygulamalarını, ustalar uygulama yaparken gözlemleyiniz ve notlar tutunuz. 2. DOĞALGAZLI KAT KALORİFERİNİN MONTAJI 2.1. Kat Kalorifer Kazanları Doğalgazlı konutlarda kullanılan kat kaloriferlerinin kazanları hem atmosferik hem de üflemeli brülörlü olabilir. Kat kaloriferleri, kazan içindeki suyun istenen sıcaklıkta ısıtılması ve bunun bir pompa vasıtasıyla radyatörlerde dolaştırılması suretiyle mahal ısıtması yapan cihazlardır. Bu cihazlarla bir veya birkaç daireyi ısıtmak mümkün olabilmektedir. Boylerli tip cihazlarla sıcak su temini de sağlanabilmektedir Yer Tipi Kat Kalorifer Kazanları Kat kalorifer kazanı, bacaya bağlanmadan asla çalıştırılmaz. Çalıştırmadan önce bacanın tıkalı olup olmadığını kontrol ediniz. Baca çekişinin iyi olmasını sağlayınız.baca çekişi iyi olmayan yerlerde cihaz çalıştırmaz. Kat kalorifer kazanı,12 m³ den daha küçük hacimlere ve 5 m² den daha küçük alanlara monte edilmez. Kat kaloriferinin ısıtılan mekândan daha yüksek yere montajı tavsiye edilmez. 30

37 Resim 2.1: Kat kalorifer kazanı Şekil 2.1: Kat kalorifer kazanı 1 - Brülör 2 - Açma-kapama düğmesi 3 - Sinyal lambası 4 - Program saati 5 - Termostat 6 - Termometre 7 - Doldurma-boşaltma 8 - Emniyet giriş 9 - Kazan giriş 10 - Kazan çıkış Duvar Tipi Kat Kalorifer Kazanları Genellikle yoğuşmalı kat kalorifer kazanı olarak imal edilir. Kendinden boylerli ve ayrı boylerli olarak imal edilir. 31

38 Şekil 2.2: Duvar tipi kat kalorifer kazanı 32

39 Resim 2.2: Duvar tipi kat kalorifer kazanı kısımları 33

40 Şekil 2.3: Duvar tipi harici boylerli/boylerli kat kaloriferi 34

41 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Kat kaloriferini projeye uygun olarak yerine tespit ediniz. Kazan boru bağlantısını yapınız. Elektrik ve otomatik bağlantılarını yapınız. kumanda Baca bağlantısını yapınız. Radyatör gidiş, radyatör dönüş, temiz su giriş, sıcak su çıkış ağızlarını bağlayınız. İş önlüğünüzü giyerek, kullanacağınız takım ve malzemeleri hazırlayınız. İş güvenliği tedbirlerini alınız. Temiz ve düzenli olunuz. Bacayı dikkate alarak kazan yerini belirleyiniz. Kazanı yerleştirirken, kazan duman borularının temizleneceğini hesaplayınız. Kazan dairesinin içinde ve yakınında patlayıcı özeliği olan maddeler konmamalıdır. Kazanın tesisat bağlantılarını yapınız. Brülör gaz bağlantısını yapınız. Gaz bağlantısında, gaz borusunun emniyetini ve sızdırmazlığını ön planda tutunuz. Brülör gaz borusu üzerinde olması gereken güvenlik elemanlarını özellikle kontrol ediniz. İmalatçı firmanın öneri ve uyarılarını dikkate alınız. Elektrik ve otomatik kumanda elemanlarının montajın, elektrik şemasına uygun yapınız. Kazanın baca bağlantısını yaparken, bacanın temizliğinden emin olunuz. Duman borusu sızdırmaz olmalıdır. Duman borusu baca kesitini daraltmamalıdır. Duman borusu yükselen bir eğimle bacaya bağlanmalıdır. Tesisat borularının duvara sabit olmasına dikkat ediniz. Sızdırmazlığa dikkat ediniz. Tesisatın, radyatör gidiş ve dönüş bağlantılarını karıştırmayınız. 35

42 ÖLÇME VEVE DEĞERLENDİRME ÖLÇME DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER Aşağıda size verilmiş olan cümleleri doğru veya yanlış olarak cevaplandırınız. 1. ( ) Bacalı kat kaloriferinin baca bağlantısı belli bir eğimle bağlanmalıdır. 2. ( ) Gazlı cihazların konulduğu mahallerde havalandırma önemli değildir. 3. ( ) Gazlı cihazların çalışmasıyla oluşan atık gazların insanlar için bir zararı yoktur. 4. ( ) Hermetik kat kaloriferinde bacaya gerek vardır. 5. ( ) Yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp, yanmış gazları uygun bir baca vasıtası ile dışarı atan cihazlara hermetik cihaz denir. 6. ( 7. ( ) Kullanma soğuk su girişe mutlaka filtre konmalıdır. 8. ( ) Yanma için gerekli olan havayı dış ortamdan alıp yanmış gazları yine dış ortama veren cihazlara bacalı cihazlar denir. ) Kat kalorifer cihazı üzerinde kalorifer tesisat döşüş borusu üzerinde vana yoktur. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduğunuzu düşündüğünüz konular varsa; tekrar bilgi sayfasına dönerek eksik olan yönlerinizi, ders öğretmeninizden de yardım alarak tamamlayınız. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz, diğer faaliyete geçiniz. 36

43 UYGULAMA 2 Şekilde gösterilen kat kaloriferinin montajını, gaz bağlantısını,sıcak su gidiş-dönüş ve atık gaz boru bağlantısını gerekli araç-gereçleri kullanarak 3 saatte yapınız. Aşağıdaki kontrol listesi ile kendinizi değerlendiriniz Kullanılacak Araç-Gereçler 11. Kat kalorifer kazanı 12. Doğal gaz borusu 13. Soğuk su giriş ve kullanım sıcak su boru tesisatı 14. Radyatör gidiş-dönüş boru tesisatı 15. Baca 16. Tesisat takımları 17. Küresel vana 18. Terazi 19. Filtreler 20. Bağlantı rakorları 37

44 KONTROL LİSTESİ Alan Adı Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme Modül Adı Yakıcı Cihaz Montajı 2 Faaliyetin Adı Faaliyetin Amacı Açıklama Öğrencinin Adı Soyadı Doğalgazlı Kat Kaloriferi Montajı Nu Kat kaloriferi kazanın montajını ve Sınıfı doğalgaz bağlantısını Bölümü yapabileceksiniz. Bitirdiğiniz uygulama faaliyetinin sonunda aşağıdaki kontrol listesini doldurunuz. Hayır olarak işaretlediğiniz işlemleri öğretmeniniz ile tekrar çalışınız. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? Kat kaloriferinin yerini projeye uygun tespit ettiniz mi? Kazan boru bağlantısını yaptınız mı? Elektrik ve otomatik kumanda bağlantılarını yaptınız mı? Baca bağlantısını yaptınız mı? Radyatör gidiş, radyatör dönüş, temiz su giriş, sıcak su çıkış ağızlarını bağladınız mı? 7 Uygulamayı, verilen zamanda yapabildiniz mi? 8 Temiz ve düzenli olarak çalıştınız mı? Montajını yaptığınız kat kaloriferi kazanı emniyetli bir şekilde çalışıyor mu? 9 Tarih 38 Evet Hayır

45 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun olarak doğalgazlı brülörlerin montajını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Gaz tesisatı çeken ve gaz yakan cihazların montajını yapan firmaların uygulamalarını, ustalar uygulama yaparken gözlemleyiniz ve notlar tutunuz. 3. BRÜLÖRLER Isınma sistemimizin yegâne parçasıdır. Isınmak için hemen her yerde ona ihtiyacımız vardır. Şofbenlerden tutunda büyük sanayi, askeri, site gibi tesislerde bürülülere ihtiyaç duyarız. Aslında sistem olarak o kadarda karmaşık bir yapıları yoktur. Yakıt, ateşleme ve havalandırma (Üfleme) sistemlerinden meydana gelmektedirler. İlave edilen sistemler brülörün ekonomi ve konforuna yöneliktir. Brülörlerin satın alma bedeli, bir yılda tükettiği yakıt bedelinin %2 ile %8 i kadardır. Bu nedenle brülör seçiminde çok dikkatli olmak gereklidir. Brülör seçerken emniyet, kazana uyumluluk, bakım ve servis kolaylığı, ömür, anma verimi ve işletme verimi faktörlerine dikkat edilmelidir. Brülörler sıvı ve gaz yakıtlı olarak çalışabildiği gibi aynı zamanda çift yakıtlı çalışanları vardır. Şekil 3.1: Üflemeli çift yakıtlı brülör 39

46 3.1. Atmosferik Brülörler Bu tip brülörlerde birincil hava, basınçlı doğalgazın bir lülede genişlemesi sırasında, enjeksiyon prensibi ile çevreden emilir. Sekonder (İkincil) hava ise termik olarak, alevle ısınıp yükselen gazlar yerine açık olan yakıcının altından emilir. Alevin oluşumu yukarı doğrudur. Atmosferik brülörler basit yapıları, iyi bir yanma verimine sahip olmaları ve dolayısıyla son yılarda merkezi ısıtmada kcal/h kapasitelere kadar kullanılabilir olması yönünden avantajlıdır. Ancak bu brülörleri kullanan kazanların yapılarının da özel olması gerekir. Bu nedenle atmosferik brülörler kazanla birlikte satılır. Yanma için gereken havayı gaz kanallarından gaz çıkışı sırasında oluşan vakum ile oluşturan ve yine aynı vakum ile gaz/hava karışımını oluşturan sistemlerdir. Temiz ve sürekli hava sirkülâsyonu olan kazan dairelerinde kullanılabilir. Atmosferik normal tip brülörlerde tam yükte hava fazlalığı %20 mertebesindedir. Ancak düşük yüklerde gaz miktarı azaldıkça aynı oranda hava miktarını ayarlamak mümkün olmamaktadır. Bu nedenle düşük yüklerde, özel önlem alınmamış klasik atmosferik brülörlerde artan hava fazlalığına bağlı olarak, kazan verimi düşer. Atmosferik brülörün ana parçaları şunlardır: Brülör tespit plakası (Brülörün ana kaidesini oluşturur ve kazana bağlanmasını temin eder). Yanma odasındaki sıcaklığa dayanıklı malzemeden yapılır. Yanma borusu, içinde basınçlı gazın tesiri ile havanın emilmesini sağlayan ventüri borusu ve üzerinde alevin oluştuğu çıkış delikleri bulunan, tespit plakasına bağlı borular. Yanma borularının yana dizilmesi ile brülör kapasitesini artırır. Tek borudaki brülör gücü 5 ile 20 kw arasındadır. Üzerinde yakıt püskürtme memeleri bulunan ana gaz dağıtım borusudur (Kollektörü). Gaz besleme hattı, gaz besleyen ve regüle eden armatürlerin bulunduğu hattır. Ateşleme tertibatı (Pilot alev terk edilerek, yeni sistemlerde artık tamamen tam otomatik elektronik ateşleme kullanmaktadır). Alev kontrol ve gözetleme tertibatı. (Alev oluşmadığı veya söndüğünde gazı kesen emniyet tertibatı). Modern brülörlerde alev iyonizasyon prensibi ile çalışan tertibatlar kullanılmaktadır. Enerji besleme ve kontrol paneli Üflemeli Brülörler Vantilatörlü (Fanlı-körüklü) gaz brülörleridir. Yakma havası bir fan aracılığı ile sağlanır. Yakma havası üst ya da alt limit basınçta kazan içerisine gönderilir. Fan, brülör üzerine yerleştirilebileceği gibi, gövdeden ayrı olarak ya da emiş (Aspiratör) yapacak biçimde de çalıştırılabilir. 1 MW gücün üstündeki tesislerde üflemeli brülörleri kullanmak daha ekonomik ve avantajlı olmaktadır. Aynı zamanda sıvı yakıt yakan kazanlarda bir dönüşüm işlemi yapılarak bu brülörler kolaylıkla kullanılabilir. 40