Nitrat Direktifinin Uygulanması için Teknik Yardım Projesi

Transkript

1 Katılım Öncesi Yardım (IPA)Aracı kapsamında Türkiye 2007 Ulusal Programı İşbu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir Nitrat Direktifinin Uygulanması için Teknik Yardım Projesi VEiY: Gereklilik Analiz Raporu Kod 1.1 Mart 2011

2 Rapor Başlığı: VEiY: Gereklilik Analiz Raporu Kod 1.1 Daha fazla bilgi için: Merkezi Finans ve İhale Birimi Eskişehir Yolu 4.Km. 2.Cad. (Halkbank Kampusu) No: 63 C-Blok Söğütözü/Ankara - Türkiye Tel.: / Faks: E-posta: muhsin.altun@cfcu.gov.tr veya Vakakis International S.A Laodikias Str. GR , Athens, GREECE Tel / Faks: central@vakakis.gr Web: İşbu Proje, Teagasc (IR), International Office for Water (FR) and BRGM (FR) ile birlikte Vakakis International S.A. (GR) tarafından yürütülmektedir. Bu yayının içeriği, Danışmanın sorumluluğunda olup, Avrupa Birliği'nin görüşlerini yansıtmamaktadır. Mart 2011 Orijinal dökümanın yazarı Mr. Fikret Nadi Celik İşbu Proje, Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir -i-

3 İÇİNDEKİLER TEMEL BİLGİ FORMU PROJE YÖNETİMİ DETAYLARI KISALTMALAR REVİZYON TARİHCESI 1. Jenerik Özellikler Bilgileri 2 2. Mevcut Durum ve Amaçlanan Sistem Mevcut Durum Formların Ölçümü ve Kullanımdaki Raporlar Amaçlanan Sistem (DAMS) 7 3. DAMS Ana Fonksiyonel Mimarisi 8 4. DAMS için tipik Kullanıcı Rolleri 4.1 Tipik Kullanıcı Profilleri Kullanım Senaryoları DAMS Gereklilik Listesi NVZ lerin Revizyonu Sistem / Yazılım Kalite Özellikleri Gerekliliklerin İzlenebilirliği Eğitim 40 EKLER: 1. DAMS Gelişim Hayat Döngüsü & Metodolojisi 2. Kullanimda Olan Örnek Ölcme RAPORLARI -ii-

4 TEMEL PROJE BİLGİ FORMU Başlık: Nitrat Direktifi EuropeAid/126902/D/SER/TR Uygulaması Kontrat Nº: TR /001 Ülke : Türkiye Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihi: Toplam Bütçe: Euro 1,700,000 Proje Başlangıcı: 24 Ocak 2011 Proje Süresi: 23 ay Proje Sonu: Bu Rapor kapsamındaki süre: iii-

5 PROJE YÖNETİM DETAYLARI - Yararlanıcı(TKB) - Kişinin Adı : Mr. Aziz Oğuzhan KARAMAN, Direktör Mr. Ali Kasacı, Proje Yöneticisi - Birimin Adı: Çevre ve Halk Sağlığı Koruma ve Kontrol Dairesi Genel Müdürlüğü - Adres: Akay Caddesi No: 3 Kızılay, Ankara, TÜRKİYE - Tel ve Faks: Tel: / Fax: E-posta Adresi: aokaraman@kkgm.gov.tr / kasaci@kkgm.gov.tr - TA (Proje) - Kişinin Adı : Dr. Theodoros Karyotis, Ekip Lideri - Birimin Adı : Proje ofisi, Ankara - Adres: Tunalı Hilmi Cad. No: 79/14, Kavaklıdere, Ankara, TÜRKİYE - Tel ve Faks: Tel/ Fax: E-posta Adresi : central@vakakis.gr - TA (Konsorsiyum) - Kişinin Adı : Dr. Fotios Vakakis, Proje Direktörü - Birimin Adı : Vakakis International S.A. - Adres : 9-11 Laodikias Str, GR , Atina, YUNANİSTAN - Tel ve Faks : Tel: / Fax E-posta Adresi: central@vakakis.gr - MFIB - Kişinin Adı : Mr. Muhsin Altun, Direktör Ms. Leman Sütçü, Kontrat Yöneticisi - Birimin Adı : Merkezi İhale ve Finans Birimi, - Adres: Eskişehir Yolu 4.Km. 2.Cad., (Halkbank kampusu) No: 63 C-Blok, Sogutozu, Ankara, TÜRKİYE - Tel ve Faks : Tel.: / fax: E-posta Adresi: muhsin.altun@cfcu.gov.tr; leman.sutcu@cfcu.gov.tr - AB Delegasyonu - Kişinin Adı : Mr. Odoardo Como - Adres: Uğur Mumcu Cad. No:88, Kat: 4, Gaziosmanpaşa Ankara, TÜRKİYE - Tel ve Faks : Tel.: /Fax.: E-posta Adresi: delegation-turkey@ec.europa.eu; odoardo.como@cec.eu.int -iv-

6 KISALTMALAR A/D Active Directory APs Eylem Planlari CA Sözleşme Makamı DAMS Veri Edinimini Gelistirilmesi ve Yazılımın izlenmesi DBMS Veritabanı Yönetim Sistemi ECD Avrupa Komisyonu Delegasyonu EU Avrupa Birliği Euro GD Genel Müdürlüğü GDPC Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü GDSHW Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü GIS Coğrafi Bilgi Sistemi HQ Merkez IPARD Kırsal Kalkınma için Katılım Öncesi Yardım Aracı IT Bilgi Teknolojileri KE(s) Asil Uzman(lar) MARA Tarim ve Koyisleri Bakanligi M&E Izleme ve Degerlendirme MoEF Cevre ve Orman Bakanligi MoH Saglik Bakanligi NGO Sivil Toplum Kurulusları NKE Asil olmayan Uzman(lar) NVZ Nitrata Hassas Bolgeler PAO Program Yetkilendirme Servisi PCM Proje Dongu Yonetimi PSC Proje Yurutme Kurulu SPO Kıdemli Program Gorevlisi TA Teknik Yardim TAT Teknik Yardim Ekibi TL Ekip Lideri TNA Egitim Ihtiyaclarinin Degerlendirilmesi ToR Referans Sartlari WG(s) Calisma Gruplari WISE Avrupa Su Bilgi Sistemi WP Iş Plani -v-

7 Revizyon Geçmişi Revizyon Değişiklik Tarih Sorumlu 1.0 Birinci Basım Mart, 2011 VAKAKIS 1.01 TKB görüşlerine göre güncelleme Mayıs, 2011 VAKAKIS -1-

8 1. JENERİK SPESİFİKASYON BİLGİSİ Amaç: TKB'nin (TKB: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı) ilgili merkez ve il kuruluşlarının farklı departmanlarının gereklilik analizi yapılmıştır ve DAMS (VEGY: Veri Edinimini Geliştirme Yazılımı) tasarımına bağlı olan gereklilikler bu raporda tanımlanmıştır. Kapsam: KE3 (AU: Asli Uzman 3), TKB ile işbirliği içerisinde, başta il kuruluşu ve onun gereklilikleri dahil Çevre ve Halk Sağlığı Daire Başkanlığı olmak üzere farklı TKB dairelerinin ve/veya müdürlüklerinin gerekliliklerinin analizini yapmıştır. Tarımsal kaynakların yol açtığı kirliliği izlemek, değerlendirmek, paylaşmak ve raporlamak için yazılımı ve ağ seviyesini ve diğer gereklilikleri ve dijital haritalama yazılımı ve iller içindeki ağın değerlendirilmesine önem verilmiştir. Referanslar: (1) NİTRATLAR DİREKTİFİ (91/676/EEC), su çevreleri ve tarımsal uygulamaların durumu ve eğilimleri, Üye Ülkeler için Gelişim kılavuzu raporları, 2008 (2) NİTRATLAR DİREKTİFİ (91/676/EEC), su çevreleri ve tarımsal uygulamaların durumu ve eğilimleri, Üye Ülkeler için Gelişim kılavuzu raporları, EK: Su kalitesine dair özet tablolar ve coğrafi bilgi için raporlama şablonları ve formatları, 2008 (3) VAKAKIS International, TA (TY: Teknik Yardım) Teklifi (91/676/EEC) (4) TA için Başlangıç Nitrat Raporu (91/676/EEC), 2011 (5) KKGM-PB 0101/02 TKB Nitratlı Toprak/Su Analiz Prosedürü/Formları 2. MEVCUT DURUM VE AMAÇLANAN SİSTEM 2.1. Mevcut Durum Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (MARA) Nitrat Direktifini 18 Şubat 2004 tarihinde uyumlaştırmış, yıllarında Hollanda hükümetince finanse edilen MATRA projesini tamamlamış, yüzey ve yer altı sularında nitrat izlemesi için 81 ilde temel bir teknik kapasite kurmuş ve personelini AB Nitrat Direktifi mevzuatı konusunda eğitmiş, tarımsal alanlar içerisinde belirlenen 1700 istasyonda nitrat parametresi izlenmektedir. Katılım Öncesi Mali İşbirliği (İPA) 2007 bileşeninden desteklenen Nitrat Direktifinin Uygulanması Projesinin Eşleştirme Bileşeni 2009 yılında tamamlanmış, tedarik bileşeni aracılığıyla Bilişim Teknolojisi (IT) ekipmanını ve laboratuar altyapısını Avrupa Birliliği standartlarına yükseltme aşamasındadır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teknik Asistanlık bileşeni aracılığıyla toprak ve su üzerinde besin kirliliği izlemesi ve değerlendirmesini genişletmek amacıyla merkez ve il düzeyinde idari kapasiteyi güçlendirmek ve Nitrat Direktifi uygulaması konusunda AB gereklerini karşılamak için yeterli teknik kapasiteye sahip olunmasını ve Nitrat Direktifi için ikincil mevzuatın geliştirilmesini beklemektedir. -2-

9 Şekil 1: Program Bileşenleri Veri Toplama ve Değerlendirme Sürecinin mevcut durumu: İşbu Doküman, mevcut durumdaki veri toplama ve değerlendirme süreci için aşağıdaki Merkez ve İl idari birimlerindeki çalışmaların sonucudur: Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Çevre ve Halk Sağlığı Daire Başkanlığı, Tarımsal Çevre Şube Müdürlüğü Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, MIS (YBS: Yönetim Bilgi Sistemi) & Ağ Yönetimi Daire Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, GIS (CBS: Coğrafi Bilgi Sistemi) Müşavirliği Tarımsal Araştırma Genel Müdürlüğü, Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, CBS ve UA Bilgi Yönetimi Bölümü Çevre ve Orman Bakanlığı, Veri İşleme Dairesi, TEIEN (TÇVDA: Türkiye Çevresel Veri Değişim Ağının Kurulması) Takımı Eskişehir İl Tarımnothing in english at pages 38/39. Müdürlüğü, Kontrol Şube Müdürlüğü Eskişehir İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü Aydın İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü İzmir İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü (1) İl Müdürlüklerinde, su kirliliği ölçümünden Kontrol Bölümleri sorumludur. Numune alma döneminin, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğünün yetkili departmanı tarafından belirlendiği illerden gelen personel tarafından numuneler alınır. (2) İl merkezlerindeki ilgili personel, önceden belirlenen numune alma istasyonlarından alınan numuneler üzerinde fotometre cihazı ile ölçüm sürecini periyodik olarak gerçekleştirir. -3-

10 (3) "Form 5 olarak anılan listede belirtilen nitrat verisinin ve/veya seviyesinin analizinde dijital fotometre cihazları kullanılır. (Analizi uzun süren numuneler, il müdürlüklerine alınır.) (4) İl müdürlüğünde, alınan numunelerin analizi mobil kit ile tamamlanır. 20 mlg/l nin üzerindeki nitrat değerleri için veriler, ileri analiz için il müdürlüğünün laboratuarına gönderilir. Laboratuardan alınan sonuç, ölçüm için kullanılır. (5) Fotometrelerin kalibrasyonu sorumlu şirketler tarafından yapılır ve bir sonraki kalibrasyon tarihi planlanır. Cihazın doğruluğunun ölçüm için başka bir yöntem yoktur. (6) Laboratuarlarda 20 mg/l nin üzerindeki nitrat değerlerine sahip olan numuneleri ölçen cihazlar herhangi bir kalibrasyon prosedürüne sahip değilken, bu cihazlar, ölçüm sürecinden önce kalibre edilmiş olarak önceden yüklenir. (7) Numune alma istasyonlarının yeri illerde belirlenir ve bu yeni numune alma istasyonuna dair tanımlama bilgisini içeren bir form bir seferliğine merkeze gönderilir. Personel, numune alma noktalarının nasıl belirleneceğine dair metodoloji hakkında eğitilir. (8) Numune alma sürecinde tahmin edilemeyen sorunlar olabilir. Bu durumda, koşullara bağlı olarak yeni bir numune alma noktası belirlenir; ilk bilgi formu doldurulur. (9) Veri hazırlama süreci tamamlandığı zaman, numune alma sürecine katılan Personel bir rapor hazırlar ve bu raporu bir dosya olarak saklamak üzere imzalar. (10) Belirlenen dönemlerden alınan numunelerin tamamına ait formları doldurarak, verileri KKGM (KKGM: Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü) / su kirliliği daire başkanlığına gönderirler. (11) Yıl boyunca alınan verilerin tamamını, kontrol amaçları ile özel bir formata ve forma (sütundaki dönemleri koruyarak) aktararak gönderirler. (12) Tüm veriyi, dairede bir Excel sayfasında saklarlar. (13) Bilgileri KKGM nin merkez ofisinde topladıkları için, görsel yönlerden kirlilik alanlarını belirlemek amacıyla GIS / Araştırma Genel Müdürlüğü ilgili dairelerinin desteğiyle tüm veriyi değerlendirirler. Toplanan veri, Excel formatına transfer edilir ve sorumlu personele verilir. Bu personel ilk olarak Excel tablolarını Access veri tabanı tablolarına dönüştürür ve ardından, TKB nin farklı departmanlarından gelen CORIN gibi diğer harita katmanları kullanılarak istenen haritaları/tematik haritaları hazırlarlar. Mevcut veri toplama akış şeması Şekil 2 de gösterilmektedir. -4-

11 Şekil -2: Mevcut Veri Toplama Akış Şeması -5-

12 -6-

13 Proje ile ilgili Organizasyonel Yapı. DAMS için organizasyon yapısı, Şekil 3 te gösterilmektedir. Şekil -3: Proje Organizasyon Yapısı 2.2. Kullanımdaki Ölçüm Formları ve Raporları Hâlihazırda TKB tarafından iş kapsamında analiz sırasında kullanılmakta olan formlar Ek 2 de verilmektedir Amaçlanan Sistem (DAMS) İş Tanımı : (1) Toprak, su, hava ölçümlerinin sonuçlarının veri girişi, jenerik formlar kullanan mobil ya da yerleşik bilgisayarlar tarafından yapılır. (2) Girilen ölçüm sonuçları, merkezi olarak analiz edilebilir olacaktır, (3) Analiz sonuçları ve operasyonel faaliyetler, GIS tabanlı olarak raporlanacaktır. (4) TKB nin, Nitratlar Direktifi ve diğer ilgili direktifler ve iyi tarımsal uygulamalar kapsamındaki gerekliliklerine göre, merkez ve il istasyonlarının faaliyet ve kaynak yönetimi, bilgi paylaşımı, yeterlilik gelişimi, görev yönetimi, geri bildirim ile ölçüm ve değerlendirme yoluyla AP lerin (EP: Eylem Planı) etkinliği sağlanır. (5) Çalışması kolay, sağlam, güvenli mimariye sahip, GIS tabanlı, yalnızca TKB sistemleri ile değil Türkiye deki diğer e-devlet projeleri ile de birlikte çalışabilen bir ölçüm ve izleme sistemi kurulacaktır. (6) Sistem Nitrat direktifinin ülkemiz koşullarına göre farklı şekillerde implementasyonunu destekleyecek şekilde jenerik (kolay uyarlanabilir) formlara sahip olacaktır -7-

14 3. DAMS'IN TEMEL FONKSİYONEL MİMARİSİ Nitrat Direktifleri TA Bileşeni kapsamında TKB nin gerekliliklerine göre DAMS özellikleri, Şekil 4 te sunulduğu gibi gruplanmaktadır. Şekil 4: DAMS Gereklilik Haritası ANNEX 1: -8-

15 4. DAMS İÇİN TİPİK KULLANICI ROLLERİ 4.1. Tipik kullanıcı profilleri: (1) Nitrat Direktifi Operasyonları Müdürü: (Daire Başkanı seviyesi) merkez ve il seviyesinde ana politikanın oluşturulmasından, ölçümden, analizden, planlama ve değerlendirmeden, görev planlamasından ve tayininden, uygulamaların ve AP lerin değerlendirilmesinden ve esas olarak DAMS ın raporlama ve yönetim fonksiyonlarının kullanılmasından sorumlu olacaktır. (2) Alan Uzmanı-1 (eğitim, danışmanlık desteği): TKB ve ilgili uygulamayı aldıktan sonra diğer kurumların personelinin eğitiminden sorumlu olacaktır; düşük seviyeli politikaların geliştirilmesine ve esas olarak yeterlilik geliştirme yoluyla DAMS içerik yönetimi ve eğitiminin koordinasyonuna ve gerçekleştirilmesine katkı sağlayacaktır. (3) Alan Uzmanı-2, (NVZ Belirleme / kirlilik durumu izleme / iyi tarımsal uygulamalar uzmanı): Ölçüm sonuçlarına göre NVZ belirlemekten, veri, eğilim ve risk analizi yapmaktan, önleyici önlemlerin belirlenmesinden ve DAMS istatistiksel analiz, değerlendirme ve raporlama araçlarının kullanılmasından sorumlu olacaktır. (4) Sistem Müdürü (IT sorumlusu), DAMS kurulum, operasyon ve bakım desteğinden, veri transferinden, DAMS yapılandırma kurulumlarından, IT meselelerinin yönetiminden, COTS SW, HW, Ağ ve iletişim ile ilgili konular için TKB veri merkezinin koordinasyonundan sorumlu olacaktır. (5) WEB formları ile veri giren kullanıcılar, ölçümlerin gerçekleştirilmesinden, ilgili sonuçların girilmesinden ve tayin edilen iş planına göre WEB formları aracılığıyla merkeze gönderilmesinden sorumludur. (6) GIS Uzmanı: GIS haritalarının geliştirilmesinden, coğrafi verilerin ve sahaya ait bilgilerin yönetiminden ve özel GIS tabanlı raporların üretilmesinden sorumlu olacaktır. -9-

16 4.2 Kullanım Senaryoları Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 1 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı DAMS PORTAL (OPERASYON YÖNETİM), İZLEME (MONITORING) İŞ YÖNETİMİ Politika belirleme, DAMS operasyon yönetimi, ölçme, analiz, planlama ve değerlendirme, iş planlaması, mekez ve taşra seviyesinde iş ataması (icraat ve uygulama planlarının değerlendirilmesi)- (genel olarak DAMS raporlama ve yönetim fonksiyonlarının kullanılması). Ana Aktör Nitrat Operasyon Yöneticisi, Alan Uzmanı (1) Önşart - Başlatan Sistemin uygulamaya alınması, kullanıcı girişi Bilgi paylaşımı ve duyuru/bildirim İş ataması Temel Akış İş İzleme Raporlama (değerlendirme)- (DAMS Dashboard) Mesajlaşma Not Organizasyonel ve CBS bazlı raporlama Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 2 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı Ana Aktör Önşart Başlatan Veri Toplama Modülü Veri Girişi İş Planına(iş atamalarına) göre, ölçümlerin gerçekleştirilmesi, ilgili sonuçların girilmesive WEB formlar üzerinden merkeze gönderilmesi Laboratuar / saha görevlisi İş ataması, kullanıcı girişi İş ataması İşi al Ölçüm yap (kara, hava, su) Temel Akış Formu seç Formu doldur İşi tamamla Mesaj gönder (opsiyonel) Not Mobil cihazlardan da veri girişi yapılması (WEB form üzerinden) -10-

17 Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 3 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı Ana Aktör Önşart Başlatan DAMS RAPORLAMA MODÜLÜ RAPOR ÜRETİMİ Statik Rapor Üretimi (Standard Nitrat Raporları) Alan Uzmanı (2), (ve yetkilendirilmiş diğer kullanıcılar) Kullanıcı girişi, kimliklendirme/yetkilendirme -(Standart Nitrat Raporları geliştirmeden sonra kullanıma hazır olmalıdır.) Raporları listele Raporu Seç Temel Akış Rapor parametrelerini gir (filtre, tarih, alan vb.) İlgili raporu üret Raporu bas veya gönder Raporu sakla (opsiyonel) Not Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 4 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı Ana Aktör Önşart Başlatan DAMS RAPORLAMA MODÜLÜ RAPOR TASARIMI (DİNAMİK RAPOR ÜRETİMİ) Dinamik Rapor Tasarımı IT Uzmanı, (CBS Uzmanı, Alan Uzmanı ve yetkilendirilmiş diğer kullanıcılar) Kullanıcı girişi, kimliklendirme/yetkilendirme Yeni bir rapor veya mevcut bir rapor üzerinde değişiklik ihtiyacı (İsteği analiz et ve tasarla) Girdi veri öbeğini seç veya üret Rapor parametrelerini gir (Sorgu ve filtrelerin tasarımı) Gerekliyse istatistiki fonksiyonları seç Temel Akış Gerekliyse Harita katmanlarını seç Raporu üret Raporu önizle/kontrol et Raporu sakla Raporu bas, gönder veya DAMS Portalına taşı İlgileri mesaj veya ile bilgilendir Not -11-

18 Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 5 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı Ana Aktör Önşart Başlatan DAMS SİSTEM YÖNETİM KONSOLU DAMS SİSTEM YÖNETİMİ DAMS sistem konfigürasyonu, kullanıcı, güvenlik ve IT sorunları yönetimi IT Uzmanı (Sistem Yöneticisi) Kullanıcı girişi, kimliklendirme/yetkilendirme IT sorunları/olaylar/ konfigürasyon değişiklikleri/planlanmış bakım faaliyetleri/veri entegrasyonu talepleri/it problems or events /kullanıcı yönetimi Kullanıcı Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Kimliklendirme ve Yetkilendirme Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Sorun Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Temel Akış (iş grupları) Forum Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) İçerik Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Hata ve Log Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Veritabanı Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Mesajlaşma Yönetimi (Konfigürasyon ve Sistem Yönetimi) Not Her bir iş grubu ayrı değerlendirilmelidir. Kullanım Durumu Bileşeni TAnım Kullanım Durumu No 6 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı DAMS PORTAL DAMS Operasyon Yönetimi DAMS ın Nitrat Direktifi ile (doğrudan) İlgili Kullanımı Ana Aktör Alan Uzmanı (1) Önşart Başlatan Kullanıcı girişi, kimliklendirme/yetkilendirme Sorunlar / olaylar / değişiklikler Bilgi paylaşımı (duyuru, mesaj ve haberleri oku..) Sorun yönetimi Temel Akış (iş grupları) Forum yönetimi İçerik yönetimi Laboratuar veya cihaz yönetimi Mesajlaşma Not Her bir iş grubu ayrı değerlendirilmelidir -12-

19 Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 7 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı Ana Aktör DAMS PORTAL DAMS BİLGİ PAYLAŞIMI DAMS Raporları ve bilgilerin iligilere açılması Çiftçiler, kurum ve kuruluşlar, sivil toplum örgütleri, vatandaşlar vb. Önşart - Başlatan DAMS Portalına Giriş İçeriğe eriş (Reports, Information) Bilgi paylaşımı (duyuru, mesaj ve haberleri oku..) Temel Akış (iş grupları) Forum Anket Mesajlaşma Not Her bir iş grubu ayrı değerlendirilmelidir Kullanım Durumu Bileşeni Tanım Kullanım Durumu No 8 Uygulama Kullanım Durumu Adı Kullanım Durumu Tanımı Ana Aktör Önşart Başlatan (QUESTIONNARY) FORM TASARIMI FORM TASARIMI Form yapısı jenerik olmalı ve ihtiyaca göre uyarlanabilmelidir. IT Uzmanı Kullanıcı girişi, kimliklendirme/yetkilendirme Yeni bir form bileşenine ihtiyaç olması Formları listele Formu Seç Yeni formu tasarla Temel Akış Yeni formu uygula Formu test et Yeni formu sisteme tanıt İlgilileri bilgilendir Not -13-

20 5. DAMS GEREKLİLİK LİSTESİ TOR (RŞ: Referans Şartları), Sözleşme ve Nitratlar Direktifleri kapsamındaki DAMS gereklilikleri, aşağıdaki 3 tablo ile belirlenir: Tablo 1: Gereklilik Türleri Gereklilik Türü Göstergeleri Security Performance Functionality Technology Documentation Usability Reliability Maintenance Logistics Gereklilik Türleri Güvenlik, Emniyet ve Mahremiyeti Koruma Gereklilikleri Performans Gereklilikleri Fonksiyonel Gereklilikler Teknolojik Gereklilikler, Kısıtlamalar ve Sınırlamalar Dokümantasyon Kullanılabilirlik (İnsan Faktörleri Mühendislik Gereklilikleri) Dayanıklılık & İş Sürekliliği Gereklilikleri Operasyon ve Bakım Gereklilikleri Eğitim & Lojistik -14- DAM S: Gereklilik Analiz Raporu -Kod1.1,

21 P / C (Öncelik & Kritiklik) Gereklilik Türleri 1 Öncelik açısından yüksek seviye ya da güvenli DAMS operasyonu için daha kritik 2 Göreceli olarak daha düşük öncelik seviyesi ya da güvenli DAMS operasyonu için daha az kritik Tablo 3: Gereklilik Listesi Sütun 1 Sütun 2 Sütun 3 Sütun 4 DAMS gelişimi yaşam döngüsü boyunca izlenen gereklilik tanımlayıcılarını temsil eder. Kategorize edilmiş bir şekilde gereklilikleri içerir. Tablo 1 de açıklanan gereklilik türlerini temsil eder. Bazı gereklilikler, en çok ilişkili olduğu türde sınıflandırılmış olsa da birden çok türe ait olabilirler. Gerekliliğin önceliğini ve kritikliğini temsil eder. -15-

22 No. Gereklilikler Tür P / C 5.1 GENEL TEKNİK GEREKLİLİKLER Teknoloji 1 DAMS, Microsoft Internet Explorer (sürüm 6.0 ya da daha üstü), Mozilla Firefox (sürüm 1.5 ya da daha üstü), Chrome gibi yaygın olarak kullanılan web tarayıcılar ile çalışabilmelidir. 2 DAMS, temel HTML standartlarına uyumlu bir tarayıcıya sahip olan PDA cihazları ya da cep telefonları gibi mobil cihazları da desteklemelidir. 3 Sistemin istemcileri için bir web tarayıcıdan ve Acrobat Reader dan başka bir yazılım gerekmemelidir. 4 DAMS, Nesneye Dayalı Programlama tekniklerini destekleyen bir programlama platformu kullanılarak geliştirilmeli ve n-katmanlı mimariye sahip olmalıdır. 5 Proje Visual Studio 2005 platformu, Vb.Net ve Asp.Net kullanılarak geliştirilecektir. (Platformdan kaynaklanan teknik bir risk oluşmaması durumunda Visual Studio 2010[T1] kullanılması planlanmıştır.) 6 DBMS (VTYS: Veri Tabanı Yönetim Sistemi), MS SQL Server 2008 olacaktır. (TKB IT yeterlilikleri kendi takdirine bağlıdır.) 7 Web sayfalarının görsel stil özellikleri, kaynak kodundan ayrı olmalı ve CSS dosyalarında saklanmalıdır. T 1 F, T 2 T, U 1 T 2 T 2 T 2 T, R Esneklik ve Uyarlanabilirlik 8 DAMS, TKB tarafından il müdürlüklerinden ya da halktan gelen her türlü bilginin toplanması ve analiz edilmesi amacıyla bir geri bildirim mekanizması olarak kullanılabilen jenerik bir şekilde tasarlanmalı ve geliştirilmelidir. 9 DAMS, jenerik bir şekilde tasarlanacak ve geliştirilecektir. Veri girişi ve raporlamanın yanında, temel fonksiyonlar da programcı olmayan kişiler tarafından kolayca değiştirilmeli ve yapılandırılmalıdır. F, U 1 U, M 1 10 Dokümanlar, mevzuat, resimler gibi her türlü materyal veri tabanında saklanacak ve bulundukları yer ile ilişkilendirilecektir. Bu bağlamda, saklama kapasitesi ve içerik genişlemesi bir kısıtlama olmayacaktır Dil Desteği T, U, M 2 11 Kullanılan bilgi teknolojilerinin tamamı Türkçe Alfabeyi destekleyecektir. Bu fonksiyonları istisna olmaksızın sağlamak için ihtiyaç duyulan görüntüleme, yazdırma ve yazılım, Türkçe alfabeyi destekleyecektir. 12 Kullanıcı arayüzünün ana dili Türkçedir. Diğer taraftan sistem, kaynak dosyaları, dinamik link kütüphanelerini ya da XML dosyalarını kullanan çoklu dil desteğine sahip olmalıdır. F, U 2 F, U 2-16-

23 No. Gereklilikler Tür P / C 13 Yeni dil ekleme, uygulamanın kaynak kodunun değiştirilmesini ya da uygulamanın yeniden oluşturulmasını gerektirmemelidir. 14 Sistem kullanıcıları, her zaman desteklenen diller arasında varsayılan dili değiştirebilmelidir. 15 Projenin çoklu dil desteği, yalnızca ön yüzler gibi statik sayfalar için değil, ihtiyaç duyulduğunda uygulanması gereken kullanıcı tarafından girilen veriler için de sağlanmalıdır. 16 Diğer diller için hazırlanan sayfalardaki Türkçe karakterler, düzgün bir şekilde görüntülenmelidir. Projenin tüm sayfalarının İngilizce versiyonları da hazırlanmalıdır. F, U 2 F, U 2 F, U 2 F, U 2 17 Tüm uygulamalar, Türkçe karakter setini (ISO ) destekleyecektir. 18 Kullanıcı arayüzleri tarih formatı gg/aa/yyyy şeklinde olacaktır. 19 Kullanıcı arayüzleri, 24 saatlik saat formatında olacaktır. F, U 2 20 İngilizce olarak hazırlanacak olan web sayfaları, İngiliz standartlarında olacaktır. F, U Kullanım Kolaylığı (Kullanıcı Arayüzleri) 21 Sistemin tasarımı ve uygulaması boyunca, sistem, son kullanıcı eğitim ihtiyacını azaltmak amacıyla kullanıcı dostu ve basit olacaktır. Kullanıcı Arayüzleri Tasarım Dokümanı Ek inde İdare onayına sunulacaktır. 22 Yazdırma modülü, yazdırma cihazına göndermeden önce, yazıcı dostu ilkesine göre sayfaların ön izlemesini hazırlama özelliğini sunacaktır. 23 Tüm ekranlarda üretilen listeler / fonksiyonlar, Filtreleme ve sıralama özelliğini destekleyecektir. U 2 F, U 2 F, U 2 24 Kullanıcı, sisteme giriş yaptığı zaman, yeniden giriş yapmadan yetkili uygulamaların tümüne erişebilmelidir (tek oturum açma). F, U, S 1 25 Sistemin kayıt işleme (ekleme, güncelleme ve silme) operasyonu, iş süreçlerini ve fonksiyonlarını engellememelidir. T, R 1 26 Aynı kayıtların tekrar yapılmasına izin verilmeyecektir. T, R 1 27 Önceden tanımlanabilir ya da sınıflandırılabilir kod tabloları, kullanıcı arayüzündeki açılır kutuda, liste kutusunda, vb. de gösterilecektir. 28 Kullanıcı arayüzlerinde kullanılan terimler için bir sözlük hazırlanacak ve tasarım aşamasında TKB tarafından onaylanacaktır. F, U 2 D Bilgi Güvenliği, İş Sürekliliği ve Performans 29 DAMS, yazılım ve sistem mimarisi seviyesinde bilgi güvenliği dikkate alınarak tasarlanacak ve TKB IT yapısında güvenlik korunmasızlığına yol açmayacaktır. S 1-17-

24 No. Gereklilikler Tür P / C 30 Şifre, isim, irtibat bilgisi, hassas bilgi, finansal bilgi gibi veriler girmek ya da görüntülemek için kullanıcı arayüzlerinde 2048-bit SSL şifreli iletişim kullanılacaktır. 31 Form tanımlama işlemi sırasında, yetkili makam tarafından belirlenecek olan kritik veri, şifreli olarak veri tabanında saklanacaktır. 32 Sunum katmanları (web-parçalarının paketlenmesi, Web Sunucularında (IIS) gerçekleştirilecektir). Bu sunucular, kabul edilen güvenlik ilkeleri dâhilinde oluşturulan DMZ bölgelerine yerleştirilecektir. 33 DAMS, kullanıcıları ve kullanıcı grupları için hem fonksiyon temelli hem de kayıt temelli yetkilendirmeyi desteklemelidir. (Bahsedilen fonksiyonlar, yeni numune istasyonlarının oluşturulması, anketlerin cevaplanması, anketlerin düzeltilmesi gibi sistem tarafından sağlanan fonksiyonların tamamıdır. Kayıtlar, özel bir anket, bir ankete verilen özel bir cevap gibi verileri temsil eden nesneler ya da nesne gruplarıdır.) 34 Fonksiyonlara erişim, giriş yapan kullanıcının haklarına göre yetkilendirilen menü kalemi aracılığıyla sağlanacaktır. 35 Tüm veri girişi / güncelleme / silme işlemleri loglanacak ve log verisinin logda yer alan herhangi bir alan ile gruplama yapılarak sorgulanabilmesi için kullanıcı arayüzü geliştirilecektir. 36 Log sistemiyle, eklenen, güncellenen, silinen veya sorgulanan verinin, ne zaman, kim tarafından ve hangi işlem neticesinde gerçekleştiği sorgulanabilecektir. Loglanan veriyi gruplayarak ve filtreleyerek göstermek için bir arayüz geliştirilecektir. (IP adresi, tarih/saat, oturum,..). S 2 S 2 F, S -2 S 2 F, S 1 F, S 2 S 2 37 Oturum zaman aşımı noktası, yapılandırma verisi olarak tutulacaktır. Kullanıcının, zaman aşımı noktası sırasında etkin olmaması halinde, oturum otomatik olarak kapatılacaktır ve kullanıcının yeniden giriş yapması gerekecektir. S, R, U 2 38 Sistem, sunucu ve istemci tarafında veri doğrulaması özelliklerine sahip olacak; uygun taraflarda (sunucu tarafında, istemci tarafında veya her ikisinde) girilecek veri alanının boş bırakılıp bırakılmadığı, minimum ve maksimum değerleri, tarih, sayı, metin olarak tanımlanan alanlarda format kontrolü, uzunluk, telefon, mail kontrolleri, kullanıldığı takdirde TC Kimlik Numarası, Vergi Kimlik Numarası kontrolleri, XSS ve SQL injection ataklarına karşı koruma kontrolleri uygulanacaktır. 39 İstenen ve sunucuya gönderilen form paketlerinin boyutu, 100K yi geçmemelidir; form boyutunu olabildiğince küçük yapmak için ZIP algoritmaları uygulanacaktır. 40 Yazılım, 100 mobil istemciye ve eş zamanlı olarak 1000 istemci kullanıcısına hizmet etmek üzere gerçekleştirilecektir. 41 Yazılımın operasyonel performansı, 100 taşınabilir istemci ve 1000 ofis istemcisi ile benzetim kurularak test edilecektir. S 1 P 2 P 2 P Hata Toleransı -18-

25 No. Gereklilikler Tür P / C 42 DAMS, kullanıcılara hata kaynağı ile ilgili anlamlı açıklama sağlamak amacıyla veri, ağ ve yazılım hataları için istisna işleme fonksiyonlarına sahip olacaktır. 43 Hata işleme fonksiyonları, kullanıcıya en üst seviye hata mesajlarını tanımlayabilecektir. 44 Dosya sisteminde saklanan istisna tanımlama bilgisini içeren dosyalara göz atmaları için sistem yöneticileri için bir kullanıcı arayüzü geliştirilecektir. S, R 1 S, R 1 S, R Kullanıcı Yönetimi, Tanımlaması ve Yetkilendirmesi 45 Sistem, kullanıcı temelli yetkilendirmeye sahip olmalıdır. Kullanıcıların, kullanıcı adlarını ve şifrelerini yazarak sisteme giriş yapması beklenmektedir. Sistem, sınırsız sayıda kullanıcı ve kullanıcı grubunu yönetebilmelidir. 46 Veri toplama, izleme ve raporlama fonksiyonlarına erişen tüm personel için bir kullanıcı kodu tanımlanacaktır. Bu kod, A/D ile senkronize edilecektir. 47 Veri tabanına girilen veriler ve kullanılan fonksiyonlar, yetkilendirme mekanizması aracılığıyla kontrol edilecektir. 48 Kullanıcı grupları, rolleri ile kullanıcı yetkilendirmesi ve kullanıcı grupları tanımlanabilir. 49 Kullanıcı şifresi, veri tabanında şifreli formatta saklanır. Şifreli olarak saklanacak olan diğer kritik veriler, DAMS ın tasarım dönemi sırasında tanımlanacaktır. 50 Her bir kullanıcı kodu için, amaca uygun olarak, her bir proje ya da A/D için bir şifre atanacaktır. Bu şifreler, MD5 algoritması kullanılarak şifrelenecektir. 51 Kullanıcıya özel tanımlama verisinin yanında, iletişim verileri (adres, e- posta, telefon, GSM, vb.) de herhangi bir sınırlama olmadan tutulacaktır. 52 DAMS, kullanıcıları ve kullanıcı grupları için hem fonksiyon temelli hem de kayıt temelli yetkilendirmeyi desteklemelidir. Bu açıdan, Kullanıcı Yönetimi ve Kullanıcı Yetkilendirmesi modülleri hazırlanacaktır. Bu modüllerde, tüm kullanıcı faaliyetleri, sistem günlüğü oluşturma sistemi aracılığıyla izlenecektir. 53 TKB personeli olan kullanıcılar (intranet), A/D üzerinde tanımlanacaktır. Tüm diğer kullanıcılar veri tabanına kaydedilecektir. 54 DAMS idari kullanıcıları, DAMS portalında herhangi bir veriyi güncelleme, silme ve girme hakkına sahip olmalıdır. Bu haklar, yetkilendirme mekanizması aracılığıyla tanımlanacaktır. 55 DAMS kimlik doğrulama ve yetkilendirme mekanizması, tekli oturum açma (SSO) protokolünü desteklemelidir. S 1 S 1 S S 1 S 1 S 1 F, S 2 S 1 F, S 1 S 1 U, S 1-19-