MEDENİYET SAATİ MEDENİYET NEDİR NE DEĞİLDİR? Medeniyet avla başlar Sezai Karakoç

Transkript

1 MEDENİYET SAATİ MEDENİYET NEDİR NE DEĞİLDİR? Medeniyet avla başlar Sezai Karakoç MEDENİYET NEDİR NE DEĞİLDİR? Tavşanı evine götürüp ilk pişiren ilkel insan olağanüstü bir kişiliktir. Clive Bell 1

2 MEDENİYET İÇİN İKİ SORU: Niçin meydana geldi? Nasıl gerçekleşti? İbn Haldun, umran olarak nitelediği oluşumu insanların doğal ömürlerine benzetir: Çocukluk dönemi Gençlik dönemi Olgunluk-yaşlılık dönemi Spengler ın yorumuyla her medeniyetin hayat çemberi vardır. Medeniyet saatinin önce düşünce zembereği çalışmaya başlar. Çocukluk döneminde kurucu medeniyet düşüncesi etkili olur. Medeniyet, gençlik dönemi ve olgunluk döneminden sonra motor gücünü yitirebilir ve yaşlılık dönemine girebilir. 2

3 Henri Frankfort un medeniyet yorumu: Arnold Toynbee, medeniyet açısından siyasi parçalanmayı dikey, içten çözülmeyi yatay parçalanma olarak yorumlar. Uygarlığın Doğuşu, s.17 Bir medeniyeti, onun çeşitli görünümleri arasında görünen belli bir medeniyete bakarak, onun ahlâk değerlerine, dinine, edebiyatına ve sanatına; siyasal kurumlarını ve yargı organlarını biçimlendiren belli kültürel biçeme bakarak tanırız. Henri Frankfort un medeniyet yorumu: Frankfort, bir medeniyetin bu çetin kimliğine, onun biçem i, biçem in tarih içinde değişmesine bir medeniyetin dinamikleri denmesini öneriyor. Medeniyetler ırkî ruhun nesilleridir. Çoluk-çocuk yetiştirme, ardından yazı, nasıl nesilleri birbirine bağlıyor, ölenin bilgi kilerini gençlere aktarıyorsa, matbaa ve ticaret ve karşılıklı muhaberenin bin bir yolu da medeniyetleri yekdiğerine bağlar ve kendimizin değerli nesi varsa, geleceğin kültürlerini yaşatacak olanlar için saklar. Will Durant, Medeniyetin Temelleri, s.20 3

4 Will Durant ın yorumuna göre Medeniyetin Temelleri: Medeniyet, kültürel yaratmayı harekete geçiren sosyal düzendir. Will Durant ın yorumuna göre Medeniyetin Temelleri: 1. Medeniyetin Ekonomik Temelleri ( Avcılıktan toprağın işlenmesine, sanayinin temelleri, ekonomik organizasyon ) Will Durant ın yorumuna göre Medeniyetin Temelleri: Will Durant ın yorumuna göre Medeniyetin Temelleri: 4.Din 2. Medeniyetin Siyasi Temelleri ( Hükümetin orjini, Devlet, aile ) 3. Medeniyetin Ahlâki Temelleri ( Evlilik, seksüel ahlâk, sosyal ahlâk ) ( Dinin kaynakları, dinin objeleri, din metodları, dinin ahlaki fonksiyonu ) 5. Medeniyetin Zihnî Temelleri ( Edebiyat, ilim, sanat ) Medeniyetin Temelleri 4

5 Sezai Karakoç a göre, medeniyetin üç ideali vardır: Birincisi, bilimin ilgileneceği doğruluk ideali İkincisi, ahlâkın ilgileneceği iyilik ideali Sezai Karakoç a göre; Bir toplum bir medeniyet meydana getirmişse, artık o, kendisini bir nevî ebedileştirmiş demektir. Üçüncüsü, sanatın ilgileneceği güzellik ideali Bir kültürde ergenlik ile ilgili son derece kapsamlı bir kültürel üstyapı yükselirken, biri ölümle, bir başkası öte dünya ile ilgili benzeri bir üst yapı geliştirir. Ruht Benedict Şehir medeniyetin kabıdır şeklindeki tanım doğrudur. Ali Şeriati 5

6 Medeniyetlerin Öncelikli Hedefleri: Hint medeniyeti: Barış Çin medeniyeti: Eşitlik arzusu Batı medeniyeti: Özgürlük İslâm medeniyeti: Adalet arzusu Roger Garody nin Medeniyetler Dialoğu Önerisi: Bugün kültürün temel problemi, Batı kültürünün hegemonik anlayışına son vermek ve onun yerine, Batı nın değil de dünyanın bilgeliklerini/hikmetlerini sorup araştırıp bularak senfonik anlayışı ortaya koymaktır. Medeniyet Neyi Başarır? Kültür, bir topluma özgüdür, medeniyet ise bütün insanlığa aittir. Medeniyet düzeyine ulaşan her kültür evrenseldir. Evrensel değere ulaşan medeniyetler insanlık medeniyeti katına yükselir. İki Ana Soru: Medeniyetleri çocukluk konusundaki bilincin varlığı ya da yokluğuna göre kutuplaştırmak ne kadar doğrudur? İleri-geri medeniyet tartışmasının galibi niçin Batı dır? 6

7 İki Ana Soru: Çocuk Sarmalının Nedeni: Kutuplaştırmanın merkezinde Batı olduğu sürece diğer medeniyetlerin geri ilan edileceği çok açık. Çocukluk kavramımız tarihsel olarak, sorunlu; çocukluk üzerine sahip olacağımız doğru düşünce biçimi, modern bir buluş olacaktır. Philipp Ariés Çocuk Sarmalının Nedeni: Çocukluk kavramımız kültürel anlamda sorunlu çünkü bu kavram her kültür tarafından aynı şekilde anlaşılmış değil. Margaret Mead MEDENİYETİN ÇOCUK ANLAYIŞINDA ORTAK KABULLER Çocuk masumdur Neslin devamının sağlanması asli görevdir Çocuğun doğuştan kazanılmış hakları vardır Çocuğa eğilmek ve saygı esastır Her çocuk hangi koşullarda doğarsa doğsun güzel bir dünyada yaşama hakkına sahiptir 7

8 Dinlerin Ortak Kabulü: Çocuk, Allah ın emanetidir. MEDENİYET İNSANI YETİŞTİRMENİN TEMEL ÖNCÜLLERİ Anahtar Kavramlar: Medeniyet dili Medeniyet bakışı Medeniyet pedagojisi MEDENİYET İNSANI YETİŞTİRMENİN TEMEL ÖNCÜLLERİ Medeniyetin insan ve varlık tasavvuru Medeniyetin çocuk bilgisi ve geleneği Medeniyetin çocuk dili İyi örnek MEDENİYET İNSANI YETİŞTİRMENİN TEMEL ÖNCÜLLERİ Medeniyet fikri yle insan yetiştirme anlayışı Ahlâk eğitimi İrade eğitimi Adalet duygusu eğitimi Vicdan eğitimi 8

9 MEDENİYET İNSANI YETİŞTİRMENİN TEMEL ÖNCÜLLERİ Hiçbir medeniyetin karakter dizgesi kolay kavranamaz. Her medeniyet, varoluşunu eğitime borçludur. MEDENİYET İNSANI YETİŞTİRMENİN TEMEL ÖNCÜLLERİ Çocukluk bir dil öğrenimine benzer. Çocukluğun biyolojik bir temeli vardır, fakat sosyal bir çevre çocukluğu başlatmadıkça ve bakıp büyütmedikçe ve ona ihtiyaç duymadıkça gerçekleşmeyebilir. Neil Postman MEDENİYET İNSANI YETİŞTİRMENİN TEMEL ÖNCÜLLERİ En iyi, arkadaşlarıyla birlikte gelir. Tagore MEDENİYET ve ÇOCUK İLİŞKİSİİÇİN BEŞ ARDIŞIK SORU: Bir Bir medeniyetin doğuşunda çocukla ilgili kültürel biçem ve dinamikler nelerdir? 9

10 MEDENİYET ve ÇOCUK İLİŞKİSİİÇİN BEŞ ARDIŞIK SORU: İki Bir medeniyetin gençlik döneminde çocukla ilgili kültürel biçem ve dinamikler hangi aşamalardan oluşur? MEDENİYET ve ÇOCUK İLİŞKİSİİÇİN BEŞ ARDIŞIK SORU: Üç Bir medeniyetin olgunluk döneminde çocukla ilgili ulaştığı kültürel biçem ve dinamikler hangi niteliklere ulaşır? MEDENİYET ve ÇOCUK İLİŞKİSİİÇİN BEŞ ARDIŞIK SORU: Dört Bir medeniyetin yaşlılık-çöküş döneminde çocukla ilgili kültürel biçem ve dinamikler nasıl zayıflar ve durağanlaşır? MEDENİYET ve ÇOCUK İLİŞKİSİİÇİN BEŞ ARDIŞIK SORU: Beş Bir medeniyet, durağanlık döneminden sonra çocukla ilgili kültürel biçem ve dinamikler i ile çocuk anlayışı yeniden inşa edebilir mi? 10

11 ÇOCUKLUK TARİHİNİN ÜÇ EVRESİ Tarih boyunca her kültür farklı çocuk anlayışları geliştirmiştir Çocukluk tarihinden öğrendiğimize göre çocuklar, ya eksik yetişkinler ya da yetişkinlere bağımlı yetersiz görüldüler Kültürlerin çocuğa bakışı kültürel biçem ve dinamiklerin farklı olmasından kaynaklanır ÇOCUKLUK TARİHİNİN ÜÇ EVRESİ Medeniyetlerin çocuk anlayışlarında benzerlikler kadar farklılıkların olması doğaldır Dünya tarihi boyunca farklı medeniyet bakış açıları nedeniyle tek bir çocukluk anlayışı söz konusu olmamıştır GELENEKSEL ÇOCUKLUK Çocuğun var olduğu fakat çocukluğun bilincinin oluşmadığı kadim gelenek Yedi yaşından itibaren çocukluk döneminin sona erdirildiği anlayış Her medeniyet coğrafyasında birbirine BENZER çocukların yaşadığı gelenek MODERN ÇOCUKLUK 15. yüzyıldan itibaren modern bir toplumsal kurgu olarak başlayan çocukluk evresi Ailenin yeni toplumsal ilişkiler içine girdiği bir süreçte Batı da oluşmaya başlar 11

12 MODERN ÇOCUKLUK Tek tipleştici çocuk anlayışı; Okulun yaygınlaşması Matbaanın icadı ( Gutenberg Galaxi ) Üretim biçiminin değişmesi Bilimsel buluşların gerçekleşmesi Mistik günahkar çocuk anlayışının olumsuzlanması ve çocuğun doğasına vurgu yapan yeni bir anlayışın gelişmesi Modern Çocuk Paradigması: Üç Temel Varsayım Çocuklar, yetişkinlerden farklıdır Çocukların yetişkinliğe hazırlanması gerekir Çocukların yetiştirilmesinden yetişkinler sorumludur POSTMODERN ÇOCUKLUK POSTMODERN ÇOCUKLUK II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan çocuk imgesi 1980 sonrası neoliberalizm ve küreselleşme sürecinde oluşmaya başlayan bir çocukluk anlayışı Tek tipleştirici çocuk anlayışı na karşılık farklılıklar ın öne çıktığı bir çocukluk a.modern çekirdek aileden, parçalı postmodern aileye geçişle etkili olur b.toplumsal değerler yerine bireyci değerlerle çocuğun toplumsallaştırılmasına dayanır c.en etkili enstrüman: Medya 12

13 POSTMODERN ÇOCUKLUK Çocuk, kuşaklararası simgesel zincirin kopmasından ve hızlı değiştokuş devrinin hareketliliği sonucu, sabit olmayan göçebe bir ürüne dönüşmektedir. Jean Boudrillard POSTMODERN ÇOCUKLUK Çocuk evrenseldir. Gerçekte tek bir çocuk vardır. Bütün çağların, bütün ırkların çocuğu, törelerin varisi, kültürün temel taşı, tarihi kuşaktan kuşağa aktaran ve barışın yolunu açan da çocuktur. Maria Montessori VE ÇOCUKLAR İÇİN EŞİT HAKLAR SÖZLEŞMESİ 0-18 yaş arasındaki her birey çocuktur Nesne çocuk anlayışından çocuğun özneleşme sürecine doğru VE ÇOCUKLAR İÇİN EŞİT HAKLAR SÖZLEŞMESİ İhtiyaç duyduğumuz şeylerin birçoğu bekleyebilir ama çocuk bekleyemez. Şu anda onun kemikleri olgunlaşmakta, kanı çoğalmakta ve duyguları harekete geçmektedir. Ona, yarını bekle diye cevap verilmez. Onun adı şimdi dir Anne, çocuğunla birlikte kur bahçeyi. Sen öğret ona çiçek takvimini, güllerin ayını, sümbüllerin ayını ve gök fundalıklarınkini. Gabriel Mistral 13

14 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Antik Devirde Çocuk Eğitimi/ Ian Jenkıns Baba Bana Top At!-Batı a Çocukluğun Tarihi/ Colin Heywood Batı Felsefesi Tarihi/ Bernard Russel Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine/ Korkut Tuna Batı nın Çöküşü/ H. Spengler Bilim Tarihi/ George Sarten Çağdaş Küresel Medeniyet Anlamı-Gelişimi/Konumu/ Ş. Teoman Duralı Çıkış Yolu/ Medeniyetimizin Dirilişi/ Sezai Karakoç Çocukluğun Yokoluşu/ Neil Postman Çocukluk Felsefesi/ Gareth B. Matthews KAYNAKÇA KAYNAKÇA Doğu ve Batı/ René Guénon İnsanlığın Medeniyet Destanı/ Roger Garody İradenin Davası/ Nuretttin Topçu İslâm Medeniyeti/ Wil Durant Medeniyet Tarhi I-II/ Ali Şeriati Medeniyet Olgusu-Kuruluş ve Çöküş Yasaları/ Betül Ahmed Cündiyye Medeniyet ve Sosyoloji/ imajoloji çalışmaları/ Ali Öztürk Medeniyetler Çatışması/ Samuel Hungtinton Medeniyetler Diyaloğu/ Roger Garody Medeniyetler ve Dünya Düzenleri Sempozyumu Kitabı ( Mayıs 2006 ) 14

15 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Millî Kültürler ve Medeniyet/ Lahbabi Modernizm ve Çocuk/ Kemal İnal Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler/ Cüneyt Okay Sanayileşmenin Kültürel Temelleri/ John Nef Son Sömürge Çocuk/ Géard Mendel Tam Ekran/ Jean Baudrillard Tarihin Yorumu/ Abdülhamid Sıddıkî Türkiye de Çocukluğun Tarihi/ Bekir Onur Uygarlığın Doğuşu/ Henri Frankfort Uygarlık/ Clive Bell Üç Mesele-Teknik Medeniyet-Yabancılaşma/ İsmet Özel TEŞEKKÜRLERİMLE İLETİŞİM İÇİN Çocuk Vakfı Çocuk Akademisi Facebook/cocukvakfi 15