Normal verimli çapraz akışlı Yüksek verimli çapraz akışlı Yüksek verimli karşıt akışlı.

Transkript

1 Normal verimli çapraz akışlı Yüksek verimli çapraz akışlı Yüksek verimli karşıt akışlı

2 1. Giriş 2. Prensipler ve çalıştırma 6. Hesaplama ve seçim kriterleri 2.1. Isı geçişi 6.1. Seçim programları 2.2. Sızıntı ve kaçaklar 6.2. Gerekli seçim verileri 2.3. Nem geçişi 6.3. Atmosferik basınç 2.4. Yoğuşma 6.4. Çalışma limitleri 2.5. Plaka yüzeyinde sıcaklık dağılımı 6.5. Sıcaklık ve kirlenme kontrolü 2.6. Buzlanma 6.6. Önemli sınırlamalar 2.7. Basınç düşümü 6.7. Tipik uygulama kriterleri 2.8. Basınç farkı dayanımı 6.8. Çoklu reküperatör seçimleri 2.9. Hijyen 6.9. Modülasyon Verimlilik ve yazılım Endüstriyel ısı geri kazanım Hava akımları ve sızıntılar Buzlanma uyarı ve önlemleri 3. Yapısal özellikler 7. Nakliye ve montaj 3.1. Çapraz akış 7.1. Taşıma 3.2. Zıt akış 7.2. Yerleştirme ve montaj 3.3. Plaka malzemeleri 7.3. Damper motoru bağlantısı 3.4. Plaka yüzeyleri 7.4. Yoğuşma tavası ve drenaj çıkışı 3.5. Plakaların birleştirilmesi 3.6. Plaka aralıkları 3.7. Standart çerçeveler 3.8. Çerçeve elternatifleri 3.9. Köşe profilleri Yan kapaklar Susturucu etkisi 4. Seri ve modeller 8. Devreye alma ve bakım 4.1. A serisi reküperatörler 8.1. Devreye alma 4.2. B serisi reküperatörler 8.2. Bakım 4.3. F serisi reküperatörler 4.4. L serisi reküperatörler 4.5. RS serisi reküperatörler 4.6 REK serisi reküperatörler 5. Opsiyonlar 9. Garanti 5.1. Bypass geçişi 5.2. Kontrol damperleri 5.3. Resirkülasyon damperi 5.4. Sızdırmazlık opsiyonları 5.5. Kullanım opsiyonları 5.6. Uygulama opsiyonları 5.7. Evaporatif serinletme opsiyonu 5.8. Özel amaç opsiyonları

3 1. Giriş Reküperatör enerji ve çevre dostudur Reküperatörler: Endüstriyel tesislerde, ticari binalarda, alışveriş merkezlerinde, ofislerde ve ofis binalarında, otel ve hastanelerde, okullarda, spor ve spa tesislerinde, tiyatro, opera ve sinema salonlarında, yüzme havuzlarında, çamaşır ve bulaşıkhanelerde, okuma salonu ve kütüphanelerde ve saymakla bitmeyecek daha birçok bina ve mekanın enerji maliyetlerinin azaltılması ve enerjinin verimli kullanılması adına önemli elemanlardır. Klima santralleri içinde olduğu kadar havalandırma kanalları üzerinde de uygulanabilir. Reküperatörler kendilerine yapılan yatırımları ; Düşük ilk yatırım bedeli ve işletme giderleri, Yüksek verimle geri kazandıkları enerjinin ucuzluğu, Çevreye verilebilecek zararları en aza indirerek, kısa zaman içinde yatırımcısına geri öderler. Farklılık göstermekle birlikte, reküperatör uygulamalarının ilk yatırım bedelleri, en çok 3 yıl içinde yatırımcısına geri döner. Fonksiyonel ömürleri 10 yıl ve üzerindedir. Çapraz kirlenme: Reküperatörler kirli havanın taze havayı kirletmesine izin vermezler. Enerji taşıyan kirli hava ile enerji aktarılacak temiz hava akımları birbirleri ile direkt olarak temas etmezler ve reküperatörün iki ayrı devresinde bağımsız olarak akarlar. Hava akımları aynı plakanın ön ve arka yüzüne temas ederler ve yüksek iletken aluminyum plaka üzerinden enerji alış verişi yaparlar. Reküperatör markalı plakalı eşanjörler üzerindeki çapraz kirlenme oranı, devreler arasında 248 Pa basınç farkı bulunduğu durumda dahi, % oranındadır Yılında, Eurovent Kurumu Luzern Teknik Üniversitesi test raporları ile belirlenmiş ve onaylanmış olan bu miktar, geliştirilen üretim teknikleri ile ürünümüz üzerinde gün be gün azaltılmaktadır. Gelinen noktada reküperatörler üzerindeki sızıntı-çapraz kirlenme miktarı, Eurovent EN308 normlarının izin verdiğinden 10 kat daha düşüktür. Bu nedenle reküperatörler her türlü hijyenik uygulamada güvenilir olarak kullanılabilir. Reküperatörlerin geliştirilmesi kesintisiz olarak sürdürülür. Reküperatör kullanıcıya üstün avantajlar sunar ; Yüksek ısıl verimliliğe karşılık düşük ilk yatırım maliyetlidir, Çapraz taşınıma izin vermezler, hava akımları karışmaz, Kolayca uygulanabilir, hafi?ir, aşırı yer kaplamazlar, Bozulabilecek hareketli parçaları yoktur, stabil yapılıdır, Elektrik bağlantısı yoktur, ilave işletme gideri gerektirmez, Robotik teknoloji ile üretilirler, üstün kaliteli ve hatasızdırlar, Farklı seri ve modellerde geniş ürün gamına sahiptirler, Farklı plaka malzemeleri ile farklı uygulamalar için çözümler, Farklı endüstriyel uygulamalara farklı çözümler sunarlar, Farklı yapıda opsiyonel aksesuvar sunumuna sahiptirler, Hesaplamaları gelişmiş-güvenilir yazılımlar ile desteklenir, Üre@m ve uygulamaları sürekli geliştirme programındadır, Geniş ve geçerli sertifikaları ile sürekli güncellenirler Çalışma sıcaklıklarına göre farklı reküperatörler ; Recuperator, -30 ºC den başlayarak, +280 ºC çalışma sıcaklığına kadar, aluminyum, epoksi boyalı aluminyum ve aisi 316L paslanmaz çelik plakalı eşanjörleri, standart ve seri üretim olarak kullanıcılarının hizmetine sunar. Özel üretim reküperatörlerin üst çalışma sıcaklığı 650 ºC dir. Ürün gamımızda korozif ortamlar için ve silikon barındırrmayan özel plakalı reküperatörler bulunmaktadır. Recuperator S.p.A.. ürünlerini, Eurovent akreditasyonuna sahip kendi laboratuarında test eder ve geliştirir. Modern üretim tesisleri, geniş ürün gamı, güvenilir hesaplama programları Recuperator srl. Milano çevre yolu üzerindeki modern tesislerini 2004 yılında üretime açmıştır. Robotik teknolojilerin kullanıldığı tesisler yaklaşık metre kare kapalı alana sahiptir. Tesislerde, 02 ile 24 arasındaki her bir model aynı anda ve seri olarak üretilebilmektedir. 02 ile 12 arası modeller monoblok plakalı olarak, arası modeller ise modüler yapıda üretilir. A, B, F ve L serilerinde yapılan farklı üretimler ile hemen her türlü hava-hava ısı geri kazanım uygulamasına çözüm yaratılabilir. Reküperatörler çözüm ve müşteri odaklı olarak geliştirilir. Geliştirilen ürünler Eurovent onaylı kendi test laboratuarlarında sürekli olarak test edilirler. Bu titiz çalışma sayesinde; basınç düşümü, verimlilik - kapasite, ölçü ve fiyat açısından, uygulama ve müşteri odaklı olacak şekilde optimize edilmişlerdir. Her Müşteri ve her uygulama için mutlaka uygun bir reküperatör bulunabilir. Konfor uygulamalarının yanında, yüksek sıcaklık veya korozif çevre koşulları için de farklı reküperatörler mevcuttur. Recuperator srl. yaptığı geliştirmeleri ve test laboratuarında onaylanan verileri anlık olarak yazılımlarına aktarır. Rex ve HeRex adındaki yazılımlar, hem çapraz hem de zıt akışlı reküperatörler için kullanıcılarına güvenilir hesaplama yapabilme olanağını sunar. Tamamen özgün ve kendine ait olan yazılımlar, Firma bünyesindeki uzmanlar tarafından sürekli olarak güncellenir. İsteyen klima santrali veya ısı geri kazanım ünitesi üreticilerine Rex ve Herex yazılımlarının dll dosyalarını verir. Bu şekilde üretici firmalar ısı geri kazanım ile ilgili yazılım yükünden kurtulurlar ve rakipleri karşısında güvenilir verileri ile bir üstünlük elde ederler.

4 2. Prensipler ve çalıştırma 2.1. Isı geçişi Recuperator S.p.A. çapraz ve zıt akışlı eşanjörleri birlikte üretir. Her iki tip reküperatörde, eş zamanlı olarak, plakanın bir yüzünde dönüş havası, diğer yüzünde ise taze hava teması vardır. Termodinamik olarak ısı sıcaktan soğuğa akar. Reküperatör üzerinde ise ısı akışı, dönüş havasından taze havaya olacak şekilde gerçekleşir. Dönüş havasının ısıtmaya veya soğutmaya çalıştığı plaka yüzeyinde yayılmaya çalışan ısı, diğer yüzünde akan taze hava tarafından alınır. Isı akışı eş zamanlı yani reküperatiftir. Hava akımlarından birisi durduğunda ısı akışı da durur. Reküperatörler ısıyı bünyesinde biriktirip depolamaz. Isı akış miktarı [ Q = F x k x T ] temel formülü ile kolayca hesaplanabilir. Isı iletim katsayısı olan k değeri plakanın kalınlığına ve ısıl iletkenliğine (λ) bağlı olarak belirlenir. 50 ile 200 mikron kalınlık arasındaki aluminyum plakalarda k katsayısı çok yaklaşık bir saptama ile 20 W/m²K alınabilir (bu kabule esas olan λ değeri 200 W/mK dir). İyi bir ısı geçişi için, plakanın her iki yüzündeki ısı transfer katsayısı (α) yüksek olmalıdır. Bu nedenle reküperatör plakalarının kalınlıkları, yüzey şekilleri ve ısıl geçirgenliği, uzun testlere bağlı olarak, sürekli optimize edilmektedir. Yüksek ısıl verimlilik, bunların yanında, özellikle hava akış hızı ile de doğrudan ilişkilidir. Formülde F toplam ısı geçiş yüzeyini, T ise giriş çıkış sıcaklık farkını gösterir. F ısı geçiş alanı reküperatörün büyüklüğünü belirler. Bu büyüklük, plaka aralıklarına bağlı olarak, kullanılacak plaka sayısına göre farklılık gösterebilir. Artan veya azalan plaka sayısı, ısı akışını doğrudan etkiler ve azalmasına yada çoğalmasına neden olur. Maliyet üzerinde önemli etkisi olan plaka sayısı konusunda geniş bir seçenek listesi sunan Recuperator fiyat - performans dengesini en iyi kurmuş Firma ve ürünlerdendir Sızıntı ve kaçaklar 2.3 Nem geçişi Normalde kullanılan havalandırma ve iklimlendirme ekipmanlarının (klima santrali, hava kanalı, damper, vav, cav, filtre vs.) hiçbirisi mutlak sızdırmaz değildir. Sağlanması oldukça pahalı ve zor olan mutlak sızdırmazlık, tipik havalandırma uygulamaları için gerekli de değildir. Hatta havalandırılan ve iklimlendirilen mekanların kendileri de mutlak sızdırmaz değildir. Buna rağmen, havalandırma uygulamalarındaki sızıntıların belirli limitleri aşmaması gerekir. İzin verilen sızıntı miktarları ile sızıntı miktarlarını belirleme esasları EN 1751 ve EN 308 de tanımlanmıştır. Uygulamalar ve ilgili ürünler için iki tür sızıntı tanımlanabilir: Reküperatör eşanjörleri, primer ve sekonder devreleri arasında üstün sızdırmazlığa sahiptir, iki hava akımının birbirleri ile temasını tamamen imkansız kılar. Bunun sonucu, ılık hava akımının temas ettiği plaka yüzeyinde yoğuşan su buharının taze hava akımına ulaşması ve ona aktarılması mümkün olmaz. Bu durum, özellikle yaz çalışmasında, zaten nemli olan taze havanın daha da nemlendirilmesi riskini ortadan kaldırır. Ayrıca nem kontrol prosesi uygulamalarında nem alınmasına yardımcı olarak prosesi desteklerler. Kısacası nem geçişi sağlamazlar. Dış sızıntı : Havalandırma-iklimlendirme cıhazı içinden dışına veya ortamdan cıhaz içine meydana gelen sızıntılardır. Çapraz kirlenme yaratmazlar ancak, kısmi kirlilik yaratma riskleri ve enerji kaybına sebep olmaları nedeni ile istenilmezler. İç sızıntı : Havalandırma-iklimlendirme ünitesi içinde akan iki ayrı hava akımının birbirine karışmasıdır. Çapraz kirlenme yaratmaları sebebi ile kesinlikle istenilmezler. Reküperatörler için sızıntı miktarları EN 308 te belirlenmiştir. EN 308 de 250 Pa basınç farkı için en çok %3 olarak verilen iç sızıntı miktarı, Eurovent laboratuarlarında yapılan testlerde, Recuperator S.p.A. ısı geri kazanım eşanjörleri için 354 Pa basınç farkına karşılık %0.022 olarak ölçülmüştür. Ölçülen bu değer standartlarda izin verilenden çok daha üstündür Yoğuşma Ilık hava akımının içerisindeki su buharı, çiğ noktası altına inen taze hava sıcaklıklarında reküperatör plakalarının yüzeylerinde yoğuşur. Anılan yoğuşma normal olarak kış çalışması sırasında ve dönüş havası tarafında meydana gelir. Çünkü, konfor iklimlendirmesi uygulamalarında, dönüş havasının çiğ sıcaklığına ulaşan bir taze hava şartı mümkün olmaz. Reküperatör uygulamalarında, ünite konfigürasyonu sırasında yoğuşma olacağı öngörülmeli; hem reküperatör pozisyonuna göre hava akış yönleri düzenlenmeli, hem de bu akımların yer ve yönleri dikkate alınarak drenaj toplama ve boşaltma sistemi kurulmalıdır. Hava akımı yönlerinin reküperatör duruşuna göre belirlenmesi sırasında, ünite içinde ılık hava akımının yukarıdan aşağıya doğru yönlendirilmesi, yoğuşan suyun yer çekimi yardımı ile hızlı bir şekilde plaka yüzeylerini terk etmesini sağlayacaktır.

5 2.5. Plaka yüzeyinde sıcaklık dağılımı Plaka yüzeylerinde, üzerinden geçen farklı iki hava akımının sıcaklıklarına bağlı olarak, farklı sıcaklıklarda bölgeler oluşur. Bu sıcaklık dağılımı yandaki simülasyonda kırmızı ve mavi tonları ile gösterilmeye çalışılmıştır. En soğuk köşe; soğuk hava akımına en yakın, sıcak hava akımına en uzak olan köşedir. En sıcak köşe ise, sıcak hava akımına en yakın, soğuk hava akımına en uzak köşedir. Çapraz akışlı reküperatörlerde bu iki köşe zıt köşelerde yer alır. Diğer iki köşe ise nerede ise eşit sıcaklıklarda ve en soğuk ile en sıcak köşenin ortalama sıcaklığına sahip olurlar başlığında konu edilen yoğuşmanın başlangıç bölgesi en soğuk köşedir. Yani yukarıda da ifade edildiği gibi, ünite içi konfigürasyonda reküperatör, en soğuk köşesi aşağıya gelecek şekilde montajlanmalıdır. Aksi halde ılık hava akımı, içinden ayrılan su buharını su olarak yukarı taşımaya çalışacak ve beklenmeyen basınç düşümlerinin yaşanmasına sebep olacaktır. Yatay plakalı kullanımlarda, suyun plaka yüzeyinde birikmeden akabilmesi için reküperatör, ünite içine plakalarının yatay ile 4-7 º açı yapacak şekilde yerleştirilmesi önerilir Buzlanma Reküperatör plakaları yüzeylerinde buzlanma oluşması birçok değişkene bağlıdır. Bu değişkenler ; Dönüş havası kuru termometre sıcaklığı, Dönüş havası oransal nemi, Taze hava kuru termometre sıcaklığı, Kullanılan taze ve dönüş havalarının kütlesel debi oranları Reküperatörün ısıl verimliliğidir. Dönüş havası şartlarına bağlı olarak, buzlanmanın başlaması için öngörülen taze hava sıcaklığı yandaki tabloda verilmiştir. Diğer parametrelere bağlı olarak bu sıcaklıklar 10 dereceye kadar azalabilir. Reküperatör uygulamasının çalışması sırasında, tüm parametrelerin sürekli olarak değişken olduğu dikkate alınarak, -5 ºC taze hava sıcaklığının altına inilmesi durumunda, taze ve dönüş havası debileri eşit bile olsa, buzlanma önlemlerine başvurulması önerilir. Buzlanma başlangıcının önemli faktörlerinden birisi, uygulamada kullanılan taze hava ile dönüş havası miktarlarının oranıdır. Kullanılan taze hava miktarının dönüş havası miktarını katladığı (FA/RA = 2 veya fazla) durumlarda buzlanma riski en yüksek noktaya ulaşır. Dönüş havası sıcaklığı da herhangi bir nedenle 20 ºC nin altında ise en soğuk köşede başlayan buzlanma, hızla reküperatör yüzeylerine yayılır. Buzlanmaya müdahele edilmez ve kontrol altına alınmaz ise reküperatör tekrar kullanılamayacak şekilde ağır hasar alır. Bu hasar havalandırmaiklimlendirme ünitesinin diğer elemanlarına da zarar verebilir. Taze hava sıcaklığının 0 ºC altında olduğu kullanımlarda, reküperatör yüzeylerinde yoğuşma az bile olsa, bu yoğuşma hızlı drene edilemiyor ise buzlanma riski yine yüksek ve tehlikelidir. Ünite, özellikle plakalar yatay duracak şekilde kullanılıyor ise bu risk çok daha yüksek hale gelir Buzlanmaya karşı önlemler Reküperatör plaka bloğundaki olası buzlanma risklerine karşı kullanılan klasik yöntemler vardır. Bu yöntemler, kullanım yaygınlığı sıralamasına göre şöyledir : Soğuk taze hava bir ön ısıtıcıda buzlanma riski ortadan kalkana kadar ısıtılır, Soğuk taze hava zaman zaman reküperatör üzerinden değil, by-pass kanalından geçirilir, Zaman zaman taze hava debisi azaltılarak, dönüş havası etkinliği arttırılır ve buzlanma eritilir, En soğuk köşedeki taze hava geçişi bir klape ile kontrol edilerek buzlanmaya izin verilmez, Taze hava girişinde reküperatör yüzeyinden hava geçişi kontrollü sağlanır, buzlanma oluşmaz, Dönüş havası fanı hız kontrollü seçilir ve buzlanma anında hızlanarak buzlanmaya izin vermez. Buzlanma oluşmasına engel olmak için veya meydana gelen buzlanmayı ortadan kaldırmak için uygulanacak önlemlerin iklimlendirme kalitesini etkileyebileceği dikkate alınmalıdır Basınç düşümü Isı geri kazanmak üzere uygulanan reküperatörler hem taze hem de dönüş havası devresine ilave dirençler getirirler. Extra motor gücü ve enerji harcaması gerektiren bu ilave basınç düşümlerinin optimal seviyede tutulması, uygulanan ısı geri kazanımının başarısı ve verimliliği açısından önemlidir. Basınç düşümlerinin hem taze hava, hem de dönüş havası devrelerinde, hava debilerinin büyüklüklerine bağlı olarak, 100 ~ 300 Pascal aralığında tutulması önerilir. Reküperatör üzerindeki basınç düşümü; kütlesel debinin, reküperatör yüzeyindeki hava hızının ve reküperatör plakası yüzey şekli ile büyüklüğünün parametresidir. Basınç düşümü; hava hızının karesi ve plaka büyüklüğü ile doğru orantılı olarak artar veya azalır. Hava hızının artışı basınç düşümünü arttırırken, verimliliğin azalmasına neden olur. Sürekli olarak geliştirilen Eurovent onaylı Rex yazılımı optimum seçimler yapılmak üzere geliştirilmiş ve geliştirilmektedir.

6 2.8. Basınç farkı dayanımı Reküperatörler için iki ayrı basınç farkı söz konusudur. AHU içi basınç dengelerini de yakından ilgilendiren bu basınç farkları şöyle sınıflandırılır : Dış basınç farkı: Dış basınç farkı dış sızıntıların temel sebebidir. Reküperatörün uygulama ünitesi içine dikkatli ve doğru yerleştirilmesi, gerekli ise olası sızıntı noktalarının contalar ile izole edilmesi gerekir. Bu önlemler reküperatör çevresinden meydana gelebilecek dış sızıntıları ihmal edilebilir seviyeye indirir. Buna rağmen iç-dış basınç farkının fazlalığı oranında dış sızıntı da fazladır. Enerji ve kontrollü havalandırma kaybına sebep olan dış sızıntı için reküperatörün fiziki ve mekanik dayanımının yüksek olması gerekir. Recuperator eşanjörlerinde bu dayanım üst düzeydedir. Dış basınç farkı dayanımı plaka bloğu güvenliği, özel şekilli yan çerçeveler ve çevre profilleri ile sağlanmış ve arttırılmıştır. İç basınç farkı: İç basınç farkının az veya çok oluşu, ünite içinde ve reküperatör devrelerinde dolaşan iki ayrı hava akımının birbirine karışması için önemli bir sebeptir. İç basınç farkı öncelikle reküperatör devrelerinde dolaşan iki farklı hava akımının debileri ile ilişkilidir. Bu fark, reküperatör plaka bloğu üzerindeki basınç farkını doğrudan etkiler. Debi farkının artması, basınç farkının artmasını doğurur. Basınç farkının artması da yüksek basınç tarafındaki hava akımından diğerine sızıntı riskini getirir. Basınç farkının daha da artması reküperatör üzerinde kalıcı hasarlara yol açabilir. Recuperator eşanjörlerinde iç basınç farkı dayanımı, reküperatörün büyüklük ve modeline bağlı olarak, 800 Pa ile 2500 Pa arasında optimize edilmiştir. Yanda AHU içi basınç dağılımı grafik olarak gösterilmiştir. AHU dizaynı sırasında iç-dış basınç dengeleri ve cıhaz içi konfigürasyonlar doğru kurulmalıdır Hijyen Verimlilik ve yazılım Havalandırma sistem ve elemanlarının hijyenik olma konusu hemen her platformda tartışılagelen ve sürekli geliştirilen bir konudur. Hijyen konusunda en etkin ve kabul görmüş normlar DIN 1946 /2-4 ve VDI 6022/1-3 tür. Bir ısı geri kazanım eşanjörünün hijyenik olmasının kriterleri : Plaka malzemesi ve plaka yüzeyinin şekli, Kullanılan sıvı-katı sızdırmazlık contalarının yapısı ve cinsi, İç dış sızıntılar ve bunlara bağlı çapraz taşınım-kirlenmedir Tüm Recuperator S.p.A. modellerinde çapraz taşınım, izin verilen değerlerin çok altına indirilmiştir. Buna rağmen kullanılan ilave sızdırmazlık önlemi ile sızıntılar ve çapraz kirlenme %0.015 in altına indirilerek üst sınıf hijyen seviyesi sağlanır. İsteğe göre hijyeniklik kapsamı, epoxy ön boyalı aluminyum veya paslanmaz çelik plakalar ile desteklenir ve arttırılır. Plakalı çapraz akışlı normal reküperatörler için genel anlamda öngörülen verimlilik aralığı %45 ~ %55 olmakla birlikte, Recuperator S.p.A., yaptığı geliştirmeler ile verimliliği %55~%65 seviyesine yükseltmiştir. Recuperator, yaz ve kış çalışma şartları ile ıslak ve kuru plaka yüzeyli çalışmalar için, verimlilikleri ayrı ayrı hesaplar. Çapraz plakalı ısı geri kazanım eşanjörlerinde verimlilik; Eşanjörün büyümesi veya küçülmesi ile doğru orantılı, Basınç düşümünün artması veya azalması ile ters orantılı olarak değişir. Reküperatör seçimi sırasında aşırı yüksek verimlilik aramaktan kaçınılmalıdır. Bu şekilde gereksiz yer işgali ve ilk yatırım bedeli ödenmesi önlenir. Daha yüksek verimlilikler için yüksek verimli A ve L serisi reküperatörler de kullanılabilir. Reküperatör seçimi sırasında basınç düşümleri de dikkatle izlenmelidir. Gereğinden yüksek seçilecek basınç düşümü, yatırımcıya ömür boyu daha yüksek enerji faturası ödetecektir. Bu yönü ile bakıldığında, yüksek basınç düşümü yatırımcı adına, gereğinden daha büyük bir reküperatör seçiminden daha kötü bir sonuç doğurabilir. Reküperatör, objektif seçim kriterleri için aşağıdaki verilerin kullanılmasını önerir. Öneriler, her iki devredeki hava akımı hacimsel debilerinin eşit olması durumu için geçerlidir; %45~%65 sıcaklık verimliliği (sıcaklık değişim oranı), 150 ~ 250 Pascal arası basınç düşümü, Bu kriterleri sağlayan en küçük plaka boyutu ve ölçüler, Bu kriterleri sağlayan en geniş plaka aralığı seçilmesi uygun olur. Çapraz akışlı reküperatörler ile %65 verimlilik mümkündür. Ancak zaman zaman karşılaşılan %65~75 verimlilik talepleri için yüksek verimli çapraz veya karşıt akışlı reküperatörler kullanımı uygun olur.

7 2.11. Hava akımları ve sızıntılar Havalandırma ve ısı geri kazanım uygulamalarında hava akımlarının doğru isimlendirilmesi gerekir. Zaman zaman proje-imalat-uygulama üçgeninde hatalı karışıklıklara sebep olabilen bu kavram karmaşasının çözümü için, yandaki şekil üzerinden aşağıdaki hava akımları tanımlanır : OA: Taze, temiz, dış hava veya çevre havası, SA: Şartlandırılmış hava veya veriş havası, RA: Kullanımdan dönen, dönüş veya oda havası, EA: Çevreye salınan veya atılan egzost havası. CC : Dönüş havasından veriş havasına, egzost havasından taze hava içine karışan havalar, LA: Cıhaz dışından cıhaz içine veya tersi yönde meydana gelen kaçak hava akımlarıdır. Çoğu zaman ve çoğu projede aynı hava akımları gibi algılanan OA ve SA ile RA ve EA hava akımları hacimsel debi olarak eşit oldukları anda dahi kütlesel debi olarak, sahip oldukları farklı sıcaklık şartları sebebi ile dahi olsa aynı değildir. Bu hava akımları, tanımlanan CC ve LA sızıntı ve kaçakları kadar birbirlerinden hem hacimsel hem de kütlesel debi olarak farklıdırlar. LA sızıntı veya kaçakları, literatürde dış sızıntı olarak anılırlar ve ısı geri kazanım ünitesi ile uygulamasının verimliliği ve etkinliğini azaltırlar. Şartlandırılmış havanın kontrolsüz olarak uygulama-ünite dışına kaçması veya çevre havasının kontrolsüz olarak şartlandırılmış havanın içine sızması şeklinde ortaya çıkarlar. Isı geri kazanım eşanjörünün ve ünitesinin kaliteli oluşu ile azaltlabilirler. Bu kaçakların varlığı, kaçakların oluştuğu miktarda enerji kaybına yol açar. CC sızıntı ve kaçakları literatürde iç sızıntı olarak anılır ve çapraz kirlenme şeklinde ortaya çıkar. Enerji kaybı yanında istenmeyen hava karışımları ile zararlı olabilir ve hijyen şartlarını bozar. Şartlandırılmış (filtrelenmiş, ısıtılmış, soğutulmuş, basınçlandırılmış,..vs.) havanın içine dönüş havası karışması ile tüm şartlandırma kriterleri bozulur. Şartlandırılmış havanın dönüş havası tarafına sızması ise enerji kaybı yanında havalandırma eksikliği ile olumsuzluk yaratır. 3. Yapısal özellikler Recuperator srl ısı geri kazanım eşanjörleri, genel anlamda bir plaka demeti bloğu ve onu taşıyan çerçeve yapılanmasından oluşur. Reküperatör tipleri ise hava akımlarının bu plaka demeti üzerinden geçiş şekline göre sınıflandırılır. Yani, hava akımlarının plaka yüzeylerindeki akış şekillerinin birbirlerine göre olan pozisyonları, reküperatör tipini belirler. Bu tipler temel anlamda zıt ve çapraz akıştır. Firmamız üretim ve tedarik zincirinde her iki tip reküperatör de bulunmaktadır Çapraz akış Çoğunlukla, kare formundaki (dikdörtgen olması da mümkündür) plakaların yüzeylerinde, hava akımlarının birbirlerine doksan derece açı ile aktığı reküperatörlerdir. Recuperator S.p.A. ürünleri, 200 x 200 mm plaka ölçüsünden başlayıp, 1200 x 1200 mm plaka ölçüsüne kadar tek parça plaka yapısında ve 10 farklı model yelpazesinde üretilirler mm x 2400 mm plaka ölçüsüne kadar olan Recuperator S.p.A. ürünleri ise modüler yapıdadır ve modüllerin birleştirilmesi ile 4 parça halinde, yüksek iletkenlikli aluminyum plakalı olarak, duyulur ısı transferi yapmak üzere üretilirler. Reküperatörler kullanıcılarına, %45~%65 verimlilik ve 150 Pa~250 Pa basınç düşümü aralığında optimum ısı geri kazanım çözümleri sunarlar. Geniş plaka aralıkları ile daha yüksek hava hızlarında çalıştırılabilirler ve karşıt akışlılara oranla çok daha yüksek hava debilerini desteklerler. İlerleyen bölümlerde verileceği gibi tek bir reküperatör ile 100,000 m³/h hava debili ısı geri kazanım uygulaması rahatlıkla yapılabilir. Buzlanma riski yönünden de karşıt akışlılara oranla daha avantajlıdırlar. Sürtünme yüzeyinin daha kısa oluşu suyun plaka yüzeyinden hızlı boşaltılabilmesini sağlar ki buzlanma riski azalır. Yine ilerleyen bölümlerde görüleceği gibi çoklu kullanımlar için karşıt akımlılara oranla çok daha fazla kullanım opsiyonları sağlarlar ki bu özellikleri ile proses uygulamalarında da tercih edilirler Zıt akış Hava akımlarının plaka yüzeylerinde birbirlerine paralel, fakat, zıt yönlerde aktığı reküperatörlerdir. Genel hatları ile altıgen yapılı plaka yüzeylerindeki hava akış yönleri ve daha uzun akış mesafeleri sonucu, çapraz akışlılara oranla daha yüksek verimlidirler. Bu üstünlüklerine karşılık hava akımlarına karşı daha yüksek direnç yaratmaları negatif yönleridir. Altıgen yapılı zıt akışlı reküperatörlerde: Ölçüler, verimlilik ve basınç düşümleri optimize edilmiştir ve kullanıcılara 100 Pa ~ 300 Pa basınç düşümü aralığında %75 ~ %90 ısıl verimlilik ve etkinlik sağlarlar. Plaka malzemeleri çapraz akışlılarda olduğu gibidir ve çapraz akışlılardaki tüm malzeme alternatifleri zıt akışlılar için de geçerlidir.

8 3.3. Plaka malzemeleri Recair ürünü hariç diğer tüm reküperatörlerin plaka malzemesi yüksek iletkenlikli aluminyumdur. Tüm seriler için genel olarak bakıldığında plakalar, plaka ölçülerinin büyüklüğüne de bağlı olarak, 0.05 mm ~ 0.20 mm kalınlığa sahip aluminyum, ön boyalı aluminyum, pvc, pp, paslanmaz çelik ve polistren (escrimo) malzemeler kullanılarak üretilir. Plakalar, özel malzeme alaşımları ve yüzey şekilleri sayesinde üstün mukavemet özelliklerine sahiptir. Aşırı olmayan korozif ortam uygulamaları için epoxy boyalı aluminyum folyo ile üretilmiş reküperatörler, aşırı korozif ortam uygulamaları için ise AISI paslanmaz çelik veya PP ve PVC plakalı reküperatörler önerilir. Standart model reküperatörlerin çalışma sıcaklıkları 280 ºC ye kadar iken, endüstriyel reküperatörlerde bu sıcaklık dayanımı 650 ºC ye kadar çıkabilir. Yüksek sıcaklık uygulamaları için yapılacak seçimler konusunda mutlaka Firmamız teknik kadrosundan görüş ve onay alınması gereklidir Plaka tipleri - seriler A B F L Plaka yüzeyleri her seri için, serinin kullanım yer ve özellikleri göz önünde bulundurularak ayrı ayrı geliştirilmiş ve verimlilik, basınç düşümü, ölçüler, fiyat unsurları optimize edilmiştir. Plaka yüzeyleri fiziki dayanımı arttıracak fakat kalıcı kirlenmeyi barındırmayacak şekilde biçimlendirilmiştir. Plaka yüzeylerinde yoğuşma suyunun veya partiküllerin barınacağı ölü noktalar bulunmaz. Tozlanma ve kirlenmeler periyodik bakımlar sırasında basınçlı hava ve su ile kolayca temizlenebilir Plakaların birleştirilmesi Reküperatör ısı geri kazanım eşanjörlerinde plakaların birbirlerine birleştirilmesi tam otomatik kenetleme robotları ile sağlanır. Kenetleme noktasında standart olarak ilave bir sızdırmazlık elemanı (katı veya sıvı contalar) kullanılmaz. Reküperatörlerin kenetlemesi iki aşamalıdır. İlk aşamada iki plakanın kenarları birbirleri üzerinde, istenilen sızdırmazlık seviyesine göre, bir veya iki kez kıvrılır, ikinci aşamada ise, kıvrılmış üç veya dört kat aluminyum folyo ondüle edilerek sızdırmazlık ve rijidite arttırılır. Yapılan kenetlemeler çapraz kirlenme sızıntı riskini olabilecek en az seviyeye indirirken, plaka bloğunun fiziki dayanımını da en üst seviyeye yükseltir. Opsiyonel talepler karşısında reküperatörler, 2500 ve 4000 Pa basınç farkına dayanıklı olacak şekilde imal ve teslim edilebilirler. Kullanılan plaka malzemesi ne olursa olsun, ürün gamındaki tüm reküperatörlerin plaka yüzeyleri en sade ve düz olacak şekilde üretilir. Plaka yüzeylerinde yalnızca plaka aralığını belirleyici ve plaka mukavemetini sağlayıcı şekiller kullanılır. İlave basınç düşümü yaratan ve hijyen koşullarının bozulmasına sebep olabilen, verimlilik arttırıcı grift yapılı plaka yüzey şekillerinden özellikle kaçınılır. Plaka yüzeylerine konulması zorunlu olan şekiller, RecuperatorS.p.A.ürünlerinde yuvarlak hatlıdır. Recuperator S.p.A. eşanjörlerinin plakaları arasındaki hava akışları laminerdir ve tüm performans kriterleri ileri seviyede optimize edilmiştir Plaka aralıkları Reküperatör seçimlerinde önemli bir etkiye sahip olan plaka aralıkları tek başına bir seçim kriteri olmamalıdır. Plakalar arasında dolaşan hava hızı ve hava akışına karşı yaratılan direnç birlikte değerlendirilmelidir. Belirlenen çalışma noktasındaki boyutlar, verimlilik ve kapasite ile reküperatörün ticari fiyatı seçimin çok yönlü ve doğru yapılmasını sağlayacaktır. Seçimler sırasında mümkün olduğunca standart plaka aralıklarının ve plaka ölçüleri ile standart plaka malzemelerinin seçilmesi önerilir. B serisi Özel Plaka Aralığı Standart Plaka Aralığı Özel Plaka Aralığı Model U R S N C M L W F

9 B ve F serisi çapraz akışlı reküperatörlerin plaka aralığı opsiyonları yukarı ve aşağıdaki tablolarda detaylı olarak verilmiştir. Standart plaka aralıklarındaki teslimatlar 1-3 hafta arasında değişirken, özel plakla aralıklı opsiyonlar bir - iki hafta gecikmeli olarak teslim edilirler. A serisi çapraz akışlı reküperatörlerde plaka aralıkları standart olarak 1.5 mm dir, A serisi reküperatörlerin plaka aralıkları, mevcut yapılanması dahilinde model büyüklüğüne göre farklılık göstermez. Reküperatörlerin plaka aralıkları, plakaların yapısı ve yüzeyler üzerindeki şekiller ile belirlenir. Patent altına alınmış ve mümkün olduğunca düz şekillendirilmiş plaka yüzeyleri ile reküperatörlerin verimlilik, basınç düşümü, ölçü ve fiyatları optimize edilmiştir. L serisi aluminyum plakalı zıt akışlı reküperatörlerin plaka aralıkları 3.8 mm, F serisi Model U R S N C M L W F Standart çerçeveler B serisi B ve F serilerine ait standart çerçeve ve yan kapak tipleri iki yandaki resimlerde görüldüğü gibidir. Her iki yan kapak galvanize sac ile üretilir. F serisi yan kapakları büyüklükleri nedeni ile B serisine oranla kısmen daha güçlüdür. B serisi yan kapaklarındaki kıvrımlar, kanal üstü montajlamaya yetecek kadar olup 20 mm dir. F serisinde ise plaka büyüklüğüne bağlı olarak kıvrımlar 20, 30 ve 40 mm olarak üretilir. Farklı montaj ve kullanım için kolaylıklar sağlayan opsiyonel yan kapak ve köşe profili model ve konfigürasyonları aşağıdadır. F serisi 3.8. Çerçeve alternatifleri 3.9. Köşe profilleri TV seçeneği epoksi boyalı çerçeveyi gösterir. Galvanize sacın üzeri epoksi boya ile boyanmıştır. Genellikle plakaları epoksi boyalı (AC) reküperatörlerde kullanılır. Çok yüksek olmayan aşındırıcı gaz akımları içindeki çalışmalar için önerilir. Üst çalışma sıcaklıkları 200 ºC ya kadar çıkabilir. Kapalı yüzme havuzu ve mutfak havalandırması ile birçok endüstriyel uygulamalar için paslanmaz çelik malzeme kullanımından önceki ekonomik alternatiftir. AC ve TV opsiyonlarına sahip reküperatörler; aseton, metanol, toluol, propanol ve türevleri gibi gazlar içeren baskı, kağıt, cam, gıda, kimya gibi endüstriyel uygulamalardaki aşındırıcılara karşı, belirli aşındırıcı yoğunlukları sınırlarında kalmak kaydı ile dayanıklıdırlar. Buna rağmen, Rex programı ile yapılan reküperatör seçimlerinin her türlü spesifik kullanımı konusunda IM Ltd. Şti. nin onayının alınması gereklidir. Benzer uygulamalar için önerilen asıl malzeme aisi 316L - 16 olup, AC - TV ekonomik bir ara çözümdür. RF çerçeve, resimde görüldüğü gibi ağır hizmet için geliştirilmiş farklı şekillerde aluminyum profiller ile güçlendirilmiş yapıdadır. Yükseltilmiş fiziksel dayanımları ile daha uzun plaka bloklarını güvenle taşırlar. RF çerçeve, 2400 mm olan standart dış uzunluğu 3100 mm ye kadar uzatabilme olanağı sağlar. XS ve RF opsiyonları genellikle birbirlerini destekleyen ve tamamlayan çerçeve tipleridir. Üretimleri sırasında reküperatörlere eklenen XS ekstra dayanım özelliği, hava akımları arasındaki 4500 Pa basınç farkına kadar daynımı sağlarken, kalıcı deformasyon ve hasarlara izin vermez. Özellikle F serisinin 20 ve 24 model reküperatörlerinde, 2000 mm uzunluğun üzerindeki ölçülerde bu iki opsiyonun birlikte uygulanması önerilir. CD CS CP - B CP - F

10 Standart köşe profillerinin tamamı Recuperator srl tarafından dizayn edilmiş ve patentlenmiş aluminyum çekme profillerdir. 90 derece keskin köşeye sahip standart profiller uzunlukları boyunca vida bağlantısı için imkan yaratırlar. Recuperator, standart köşe profilleri yanında, yukarıda resimleri gösterilen opsiyonel köşe profilleri ile kullanım ve montaj kolaylığı sağlar. CD opsiyonuna ait kızaklı kanallı profil AHU içine montajı kolaylaştırır ve hızlandırır. Erkek-dişi takım halinde kullanıldığında üstün bir sızdırmazlık imkanı da yaratır. AHU ve HRV içi montajlar için geliştirilmiştir, kanal üstü montajlarda kullanılmaz. CS tipi aluminyum çekme profil kırık kenarlıdır ve yüksek dayanım özelliğine sahiptir. Yalnızca B serisi reküperatörlerde kullanılan bu profil düz veya gofrajlı aluminyum yan kapak sacları ile kullanılır. CP opsiyon profilleri B ve F serilerinde farklıdır. Her ikisi de genel anlamda kanallı yapıda olmakla birlikte, B serisindeki profil düz aluminyum yan kapak ile, F serisinde ise galvanize sac kıvrımlı yan kapak ile birlikte kullanılır. Her ikisi de AHU içi montaj için geliştirilmiştir. Montajı kolaylaştırır ve hızlandırırlar. B serisindeki CP opsiyonu köşe profili üst resimde görülen şekil dışında farklı yapılarda alternatiflere sahiptir. Sürekli geliştirilen bu profil model ve şekilleri için Firmamız teknik servisinden bilgi alınabilir Yan kapaklar AZ yan kapaklar standart olarak 1 mm kalınlığında aluminyum levhalardan imal edilir. Yalnızca B serisi reküperatörler için ve 06 modelin 700 mm uzunluğuna kadar kullanılır. Reküperatörün dış uzunluğunu azaltmak amacı ile dizayn edilmişlerdir. Bu sayede özellikle tavan tipi HRV cıhazlarının daha düşük yükseklik ölçüleri ile üretilmelerine olanak sağlarlar. Yatay veya düşey duruşlu olarak montajlanabilmelerine karşılık özellikle yatay montajlı kullanımlarda tercih edilirler. Reküperatörün daha hafif olmasını sağlamaları ve kolayca parelel montajlanabilmeleri diğer avantajlarıdır. AR tipi yan kapakların kıvrımları içe doğrudur ve dışa doğru çıkıntı yapmaz. Galvanize sac malzeme ile üretilen AR kapaklarının dış yüzeyleri tamamen düzdür. AZ kapaklarında olduğu gibi yan yana parelel kullanımları sırasında ilave bağlantı gerektirmezler. Reküperatör uzunluğu boyunca devam eden özel kanallı aluminyum köşe profilleri ile düz yan kapakları montaj kolaylığı yanında sızdırmazlıkta da üstünlük sağlar. B ve F serisi reküperatörlerde 08 model ve 1750 mm uzunluğa kadar kullanılırlar. 02 Model reküperatörlerde AR yan kapak opsiyonu bulunmaz. AE tipi yan kapak, 02 model reküperatörler dışında tüm modellerde ve tüm ölçülerde kullanılan bir opsiyondur. Köşe profilleri yine aluminyum çekme ve özel kanallı, yan kapaklar ise standart olarak galvanize sac malzemeden üretilir. Maksimum 2480 mm dış uzunluğa kadar üretilir. Aluminyum plakalı standart AE opsiyonunda en yüksek basınç farkı dayanımı 1700 Pascal, en yüksek sıcaklık dayanımı ise 200 ºC dir. Paslanmaz çelik plakalılarda en yüksek sıcaklık dayanımı 280 ºC, basınç farkı dayanımı ise 2500 Pascal dır. Paslanmaz çelik plakalı reküperatörler 04 ~ 12 model arasında ve 1280 mm dış uzunluğa kadar üretilir Susturucu etkisi Plakalı reküperatörler klima santrali içinde veya havalandırma kanalları üstündeısı geri kazanımı yanında ses yalıtım görevi görürler. Hava akımlarının sahip olduğu ses şiddetini susturucu özellikleri ile azaltırlar. Birçok uygulamada ilave susturucu kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırarak fan devrelerindeki olası ek basınç kayıpları önlenir. Reküperatörlerin seçimleri ve boyutlandırılmaları sırasında; Basınç düşümleri, boyutları, verimlilikleri ve geri kazanım kapasiteleri yanında ses yutma kapasitelerinin de göz önünde bulundurulması önerilir. Diğer kriterler ile birlikte plaka boyutları ve aralıklarının ses yutumu üzerindeki olumlu etkisi de dikkate alınmalıdır. 4. Seri ve modeller Çapraz ve karşıt akışlı reküperatör eşanjörleri; A, B, F, L olmak üzere dört ayrı seride, Her seride farklı ve ayrı ayrı olmak üzere birçok farklı modelde, Değişik modellerde 9 ayrı plaka aralığı seçeneği ile 40 yıla yaklaşan bir üretim tecrübesine sahiptir. Makine parkı dahil %100 kendi teknolojisine sahip Recuperator S.p.A., kullanıcısına sunduğu geniş ürün yelpazesi ile tüm istekleri karşılayabilme olanağına sahiptir. Sahip olduğu onca geniş reküperatör seçeneklerini modüler bir yapıda birleştirerek, seri ve modeller arasında sorunsuz geçişi sağlamaktadır. Reküperatörler, çıplak aluminyum, ön boyalı epoksi kaplı aluminyum ve aisi 316L paslanmaz çelik plakalı olarak üretilmektedirler 4.1. A Serisi reküperatörler Zıt akışlı reküperatörlere alternatif olarak geliştirilmiş çapraz akışlı ve yüksek verimli reküperatörlerdir. 02, 03 ve 04 modellerde, %90 üzerinde duyulur ısı verimliliklerinde, üç ayrı plaka aralığı opsiyonu ile üretilirler. Modüler yapıda üretilen A reküperatörleri %75~%85 arasındaki duyulur ısı verimliliklerini kolayca ve oldukça düşük (100~300 Pa) sayılabilecek basınç düşümleri ile sağlarlar. Karşıt akımlı diyagonal

11 reküperatörlere göre daha az yer işgal ederler. Çıplak veya ön boyamalı (epoxy kaplı) aluminyum plaka opsiyonları bulunur. Yapıları gereği kullanıldıkları havalandırma cıhazı ve sistemi içinde susturucu etkisi yaratarak, sistem konforuna ayrı bir katkı sağlarlar. En çok 5000 m³/h e kadar olan hava debilerini destekleyen A serisi reküperatörler, özellikle 2500 m³/h debiye kadar olan havalandırma uygulamaları için üstünlük sağlarlar. Kompakt yapıları ile, yaygın olarak üretilen HRV ünitelerinde kullanılan altıgen yapılı reküperatörlere ciddi rakip oluştururlar. A serisi reküperatörler ile daha küçük ve daha verimli HRV üniteleri üretilmesi mümkün olur. İzleyen sayfadaki tabloda A serisi reküperatörler için hızlı ön seçim tablosu verilmektedir. Kapasitif veriler -3 ºC kt ve %80 rh çevre, 20 ºC kt ve %50 rh oda şartları için hesaplanmıştır. Tablo üzerindeki işaretlemelerin açıklamaları aşağıdadır. (*) m/sn cinsinden kesitteki hava hızıdır. Her bir sütunda, üç farklı hava hızı üzerinden hesaplanan hava debileri ve bu debiler için hesaplanan verimlilik ile basınç düşümü değerleri verilmektedir. Değerler taze hava tarafına aittir. Yapılacak seçimler için öncelikle 2.0 m/sn hava hızının seçilmesi önerilir. Tablodaki değerlerin mertebe belirleme anlamında kullanılması önerilir. Kesin seçimler için Firmamız teknik ekibinden görüş ve onay alınmalıdır. (º) Verimlilikler yoğuşmalı, yani ıslak yüzeyli çalışma için geçerlidir. Yaz (kuru yüzeyli) çalışmasında verimlilikler 15 puan cıvarında daha düşüktür. Yaz çalışmasında %70 ve üzeri duyulur verimlilikler için 1.0 m/sn ve daha düşük hava hızları kullanılmalıdır. (ª) Modüler yapıdaki reküperatörler parelel bağlantılı olmak üzere ikişer adet kullanılmıştır. Her bir reküperatörün dış uzunluğu tabloda yer alan ölçünün yarısı kadardır. Tabloda bulunmayan değerler için Firmamız teknik ekibinden destek alınabilir. A serisi reküperatörlerin plaka ve çerçeve malzemesi aluminyumdur. Epoksi kaplanmış aluminyum plaka ve çerçeve opsiyonu mevcuttur. Plakalar aluminyum, çerçeve ise epoksi kaplanmış aluminyum olabilir. A serisi için hızlı ön seçim tablosu Seri Debi Verimlilik ( º ) % Basınç düşümü Pa Mod Boy 1.0* ª ª ª ª ª ª ª ª ª ª ª

12 4.2. B serisi reküperatörler Recuperator S.p.A. fabrikalarında 2008 yılından beri geliştirilmekte ve ürün gamı genişletilmekte olan B serisi çapraz akımlı reküperatörler özellikle 50,000 m³/h debiye kadar olan uygulamaları desteklerler modellerde üretimleri devam eden ve sertifikalandırılan B serisi reküperatörlerin 9, 10 ve 12 modellerinin geliştirilmesi de tamamlanmış bulunmaktadır. İzleyen sayfadaki tabloda yer alan değerler referans belirlemek için düzenlenmiştir. Projelendirmede ve kesin hesaplamalarda kullanılmadan önce Frmamız dan onay alınmalıdır. Detay bilgiler için ve web sayfalarından da destek alınabilir. Test ve sertifikalandırma aşamasında olan bu modellerin 2014 sonuna kadar müşterilerin kullanımına sunulmasına çalışılmaktadır. Tamamen robotik teknoloji ile ve hemen hemen el değmeden üretilen bu reküperatörlerde insan hataları sıfır noktasına indirilmiştir. Yeni B serisi ile pazara sunulan rekabetçi fiyatlar kalite ve hızlı teslimat ile desteklenmektedir. Çıplak aluminyum, ön boyalı aluminyum plaka malzemesi seçeneğine sahip B serisi reküperatörler, 9 farklı plaka aralığı seçeneği ile, müşterilerine, her türlü uygulama için geniş bir hareket sahası sunar. Karton kutu ambalajı içinde pazara sunulan reküperatörlerin teslim süresi 1-3 hafta arasında değişmektedir ºC çalışma sıcaklığına kadar kullanılabilirler. Standart B serisi reküperatörlerin basınç farkı dayanımı 1000 Pascal dır. Bu kataloğun 3 numaralı bölümünde gösterilen çerçeve, yan kapak ve köşe profili opsiyonlarına sahiptir. B Serisi reküperatörler için hızlı ön seçim tablosu A1 - mm Dıştan dışa plaka demeti uzunluğu Mod Arlk ~ 120 Pa 100 ~ 150 Pa 150 ~ 200 Pa 200 ~ 300 Pa C M L C M L C M L C M L C M L C M L C M L C M L C C plaka aralığı %55-%65, M plaka aralığı %50-%60, L plaka aralığı %45-%55 verimlilik aralığını destekler 4.3. F serisi reküperatörler F serisi reküperatörler, tek bir eşanjör ile 100,000 m³/h debiye kadar olan uygulamaları, %60 verimlilik sınırında ve 300 Pa basınç düşümünü aşmayacak şekilde desteklerler. Çıplak aluminyum, epoksi boyalı aluminyum ve aisi 316L paslanmaz çelik plaka malzemesi opsiyonlarına sahiptirler. 6 model ile 24 model arasında 10 farklı modelde üretilirler. 9 ayrı plaka aralığı opsiyonu ile seçim rahatlığı sağlarlar. -30 ºC ile +280 ºC sıcaklık aralığında, konfor uygulamaları yanında, endüstriyel uygulamalarda da kullanılabilirler. Çoğunlukla %45-%60 verimlilik ve 150 ~ 300 Pa basınç düşümü aralığında tercih edilirler. Standart basınç farkı dayanımları, boyut ve donanımlarına da bağlı olarak; 1000 ile1700 Pa arasıdır. İhtiyaç duyulan uygulamalar için basınç farkı dayanımı, güçlendirilmiş çerçeve opsiyonu ile 4500 Pascal a yükseltilebilir. F serisi reküperatörler de, diğerlerinde olduğu gibi by-pass kanallı ve damperli olarak teslim edilebilir. Damperler isteğe göre reküperatörlerin yanına veya ortasına yerleştirilebilir.

13 F Serisi reküperatörler için hızlı ön seçim tablosu A1 - mm Dıştan dışa plaka demeti uzunluğu Mod Aralık ~ 150 Pa 150 ~ 200 Pa 200 ~ 250 Pa 250 ~ 300 Pa C M L C M L C M L C M L C M L C M L C M L C M L C M L C M L C plaka aralığı %55-%65, M plaka aralığı %50-%60, L plaka aralığı %45-%55 verimlilik aralığını destekler. Mod Plaka mm Uzun. mm Yandaki tabloda F serisi reküperatörlerin maksimum dış ölçüleri verilmektedir. Kenar ölçüsü verilen plakalar kare şeklindedir. Uzunluk sütununda verilen dıştan-dışa plaka demetinin ölçüsüne AR ve AE tipi çerçeveler de dahildir. Yazılan dış ölçüler, Uluslar Arası taşıma standartları ve standart konteyner ölçüleri dikkate alınarak belirlenmiştir. Gerekli olduğu durumlarda, RF güçlendirilmiş çerçeve opsiyonu kullanılarak 3000 mm dış uzunluğa kadar üretim ve teslimat yapılabilmektedir. AE ve AR çerçeveli F serisi reküperatörlerin standart basınç farkı dayanımı 1700 Pascaldır. XS çerçeve opsiyonu kullanıldığında basınç farkı dayanımı 2500 Pascal seviyesine yükselir. Daha yüksek basınç farkı dayanımı için Recuperator den onay alınması gerekir. Farklı ölçüler, yüksek sıcaklık dayanımı (650 ºC), aşırı korozif ortamlarda çalışabilme özelliği, kaynak dikişli plakalı ve Pa basınç farkına dayanıma sahip reküperatörler için Firmamız ile görüşülmesi gerekir. Yüksek sıcaklık dayanımlı endüstriyel reküperatörler iş ortaklarımızdan Polybloc firması tarafından üretilmektedir L serisi reküperatörler L serisi zıt akışlı reküperatörlerin plakaları altı kenarlıdır. Sstandart olarak aluminyumdan üretilirler. Epoksi kaplı aluminyum opsiyonu bulunur. L serisi reküperatörler Recuperator S.p.A. Firması tarafından modüler yapıda üretilir, birden fazla reküperatör aynı uygulama içinde seri, paralel veya karışık bağlı olarak kullanılabilir. L serisi ölçüleri mm Tip L H F ~ ~ ~ ~ ~ ~ 600

14 (*) Hızlar, m/sn cinsinden kesitteki hava hızı olarak öngörülmüştür. Basınç düşümü, verimlilikler, ölçüler ve debi değerlerinin optimizasyonu açısından kesit hava hızının 1 m/sn ile 3 m/sn arasında olması önerilir. Tabloda görüldüğü gibi L tipi reküperatörler 35 m³/h ile 3665 m³/h arasındaki hava debilerini destekler. Modüler yapılarının getirdiği avantajlardan faydalanılarak kesitte çoklu kullanımları mümkündür. (ª) İşaretli reküperatörler, eşit uzunluk ve ölçülerdeki iki ayrı reküperatörden oluşur. Modülasyon tabloya yazılmamış farklı kombinasyonlar ile genişletilebilir ve kesitte 4 reküperatöre kadar kullanılabilir. Paralel bağlantılı kullanımda reküperatörlerin ayrıca birbirlerine bağlantısı gerekmez. ( ) Modüler kullanım ile desteklenen hava debileri 6000 m³/h seviyesine çıkarılabilir. Bu tür uygulamalar için HeRex yazılımı kullanılarak detaylı hesaplamalar yapılabilir. Konu ile ilgili güvenilir bilgi ve yazılım desteği için Frmamız ile görüşülebilir. (º) Tablo incelendiğinde verimliliklerin, 1 ile 3 m/sn arasındaki hava hızlarına bağlı olarak, 8-9 puan cıvarında değiştiği gözlenir. Bu değişikliklere rağmen duyulur ısı verimlilikleri %80 ve üzerindedir. Kış çalışmasında [(-3 ºC kt ~ %80 rh) oda (20 ºC ~ %50 rh) taze hava] hava şartları için verilen verimlilikler, yaz çalışmasında 10 puan cıvarında daha düşük gerçekleşir. L serisi için hızlı ön seçim tablosu Model Hava debisi Verimlilik º % Basınç düşm Pa Seri Boy 1.0* ª ª ª ª ª ª ª ª ª ª ª ª Opsiyonlar Recuperator S.p.A. tarafından üretilen reküperatörler aşağıdaki opsiyonlara sahiptir By-pass geçişi Kapasite, kirlenme ve buzlanma kontrolünün gerekli olduğu durumlarda reküperatörler üzerinde bypass ve/veya bypass geçişi üzerinde ikiz damper uygulamasına gidilebilir. Bypass geçişi reküperatörün bir kenarına veya plaka bloğunun ortasına yerleştirilir. En küçük bypass geçişi ve damper genişliği 50 mm dir. Bypass ve plaka bloğu üzerinden geçen hava debisi, bu iki geçişe yerleştirilen ve tek mil ile hareket ettirilen zıt kanatlı ikiz damperler ile kontrol edilir. Damperlerin birisi tam açık iken diğeri tam kapalıdır. Damper motorunun çalışması ile yüzey damperi kapanırken bypass damperi eş zamanlı olarak açılır. Hava akımı reküperatör üzerinden alınarak bypass kanalına yönlendirilir. Uygulama için bypass geçişi hava hızı ve basınç düşümü ile plaka bloğu hava hızı ve basınç düşümü birbirine uygun seçilmelidir. Özellikle basınç düşümlerinin her iki tarafta eşit veya eşite yakın tutulması gerekir. Rex reküperatör seçim programı bunu otomatik olarak ayarlar. Uzun reküperatör ölçülerinde, havanın homojen dağılımının sağlanması için, bypass geçişinin plaka bloğunun ortasına konulması önerilir.

15 5.2. Kontrol damperleri Reküperatör üzerindeki hava akışlarının kontrol edilebilmesi ve düzenlenebilmesi için zıt akışlı ve tek nokta kontrollü damperlere ihtiyaç vardır. Damperler doğrudan reküperatör çerçevesi üzerine montajlanarak plaka bloğu ile bütünleşmesi sağlanır. BS EN 1751 standartlarına uygun olarak imal edilen damperler, kullanım amaçlarına da bağlı olarak klas 2, 3 ve 4 sızdırmazlık sınıfında olabilir. Damperlerin kanat ve çerçeveleri özel aluminyum profiller ile üretilir. Hareket dişlileri özel plastikten üretilmiş ve damper çerçevesi içine gizlenmiştir. Hareketin kesintisiz ve düzenli olmasını sağlarlar. Böylece reküperatörün verimlilik ve kapasitesinin düzenli kontrol edilmesi mümkün olur. Damperler uygun tork gücüne sahip servo motorlar ile hareket ettirilirler. Bypass damperinin tam açık oluşu reküperatör yüzey damperinin tam kapalı oluşu demektir ki bu pozisyonda reküperatörün dizayn verimliliği ve kapasitesi sıfır dır. Tam tersi pozisyonda ise reküperatörün dizayn kapasitesinin ve verimliliğinin tam kapasitesine ulaşılır. Verimlilik, etkinlik ve kapasite bu pozisyonlar arasında istenildiği şekilde kontrol edilebilir. Bypass geçiş ve damperinin diğer kullanım alanı buzlanma kontrolüdür. Reküperator plaka bloğu üzerindeki basınç düşümü, fark basınç ölçerleri ile izlenir. Giriş çıkış basınç farkının set değerleri üzerine çıkması plaka yüzeylerinde buzlanma başladığını gösterir (bu basınç farkı artışı genel anlamda plaka yüzeylerinin kirlenmekte olduğunun işaretidir ve plaka yüzeyi üzerinden hava geçişi giderek zorlaşmaktadır.). Buzlanmaya belirli bir noktaya kadar izin verilerek çalışma sürdürülür. Kirlenme-buzlanmanın artmaya devam etmesi durumunda bypass geçiş damperi açılırken, eş zamanlı ve eş değerde olmak üzere yüzey damperi kapanmaya başlar. Bu çalışma modunda damperler taze hava girişindedir. Plaka bloğu üzerindeki taze-soğuk hava akımı azalırken dönüş havası debisi dizayn değerlerini korumaktadır. Bu şekilde plakalar üzerindeki soğuk hava etkisi azalırken ılık hava etkisi artar ve oluşan buzlanma eritilir. Buzlanmanın ortadan kalkışı ile basınç farkı set değerlerine döner ve damperler de geri kazanım pozisyonuna geri gelir. Buzlanmakirlenme algılaması için kullanılacak en güvenli yol basınç farkı nın izlenmesidir. Yalnızca buzlanma kontrolü için donma termostatı kullanımı da mümkündür. Bypass geçişi ile buzlanma kontrolü sırasında, soğuk havanın reküperatör üzerinden alınarak bypass geçişinden doğrudan içeriye soğuk olarak verilmesi riski göz ardı edilmemelidir. Bu olumsuzluğa önlem olarak, damperlerin tam açık veya kapalı pozisyona geçmeden oransal olarak kontrol edilmeleri yanında son ısıtıcının da oransal kontrolü sağlanabilir. Bu şekilde veriş havasındaki ani sıcaklık dalgalanmaları önlenir ve belirli bir tolerans ile sabit bir veriş havası sıcaklığı sağlanır. Damperlerin hareketini sağlayan servomotor güçleri doğru seçilmelidir. Damper sistemi yukarıdaki şekilde düzenlenmiş 2 metre uzunluğa kadar olan reküperatörlerde özel durumlar dışında 8~12 Nm arasında tork yeterlidir. Damper boyu 500 mm için 8 Nm, 2000 mm için ise 12 Nm tork kullanımı önerilir. Recuperator srl ürünlerinde kullanılan damper malzemesi ve hareket mekanizması gerekli döndürme gücünü minimize eder. Yukarıdaki tork değerleri bu sistem için verilmiştir. Değerlerin farklı damper yapı ve mekanizmaları için geçerli olmayacağına dikkat edilmelidir mm den uzun damper kanatları ve damperler, olası kasıntı ve hareket zorluklarının önlenmesi için parçalı olarak üretilir. Parçalı damperler için bir üst motor gücünün kullanılması, olası hareket zorluklarının yaşanmasını önler. Maksimum reküperatör uzunluğunda (3000 mm) 16 Nm tork gücüne sahip motor yeterli olur Resirkülasyon damperi Reküperatör yüzey ve bypass geçiş damperleri yanında ilave olarak bir geri dönüş damperi de kullanılabilir. Bu damper taze hava ve/veya dönüş havası devresine konulabilir. Geri dönüş damperi tek başına, ayrı bir servo-motor ile fakat bypass geçiş damperi ile koordineli olarak çalışır. Kullanıldığı hava akımı devresine bağlı olarak, dönüş havasını tekrar kullanıma veya taze havayı egzosta yönlendirir. Reküperatör uygulamalarında hassas kapasite kontrolü için en güvenilir sistemlerden birisidir. Geri dönüş damperi, dönüş havasını tekrar şartlandırarak odaya iade eder. Bu çalışma modunda taze hava ve dönüş havası damperleri kısmi olarak açıktır. Tam kapasitede ısıtma ve soğutma modunda çalışma sırasında bypass geçiş damperi tam kapalıdır. Dönüş havası tarafında bypass damperi uygulamasında geri dönüş damperi açık iken taze ve dönüş havası damperleri kapalıdır. Dönüş havası reküperatörün bypass kanalından geçerek tekrar şartlandırılır ve odaya iade edilir. Bu uygulama sırasında bypass damperi açık olmak zorundadır. Bu nedenle karışım havalı çalışma mümkün olmaz.

16 5.4. Sızdırmazlık opsiyonları 2.2. başlığı altında vurgulandığı gibi plakalı ısı geri kazanım (reküperatör) eşanjörleri, hemen diğer tüm havalandırma-iklimlendirme ekipman ve cıhazları gibi, özel önlemler alınmadığı sürece %100 sızdırmaz değildir. Buna rağmen Recuperator srl. uygulanan ilave önlemler ile test edilen montaj pozisyonunda belirli bir sızdırmazlık seviyesini garanti eder. Recuperator plakalı ısı geri kazanım eşanjörlerinde iki ilave sızdırmazlık opsiyonu mevcuttur. Reküperatörler ilave sızdırmazlık opsiyonu kullanmadan 250 Pa basınç farkına karşılık en çok % sızıntıya izin verirler. Bu değer EN 308 normunun izi verdiği değerin çok altındadır. B ve F serisi reküperatörler SC ve NS olmak üzere iki farklı sızdırmazlık opsiyonuna sahiptir. B serisinde standart olarak uygulanan SC sızdırmazlık opsiyonu F serisinde opsiyoneldir. F serisi reküperatörler ayrıca talep edilmediği sürece SC opsiyonu uygulanmadan teslim edilirler. SC sızdırmazlık opsiyonunda mekanik sızdırmazlık önlemleri yanında özel mastik sızdırmazlık elamanları da kullanılır. Bu mastikler az da olsa silikon içerebilir ve bazı uygulamalarda silikon bulunması özellikle istenmeyebilir. F serisi reküperatörlerde CS ve NS silikonsuz sızdırmazlık uygulamalarının her ikisi de opsiyoneldir. NS opsiyonu, endüstriyel uygulamalarda ve özellikle boya-boyama proses ve tesislerinde mutlaka kullanılması gereken bir opsiyondur. CS opsiyonu ise özellikle hijyenik uygulamalarda mutlaka kullanılmalıdır. A, L, RS, REK serilerinde extra sızdırmazlık opsiyonları bulunmaz. Tüm bu serilerde 250 Pa basınç farkına karşılık %1 seviyesinde sızıntı meydana gelebilir. Bu değer EN 308 ile verilen maksimum %3 sınırına oranla oldukça düşük ve güvenilirdir Kullanım opsiyonları Tüm seri reküperatörler, plakaları düzleme paralel veya dik duracak şekilde montajlanabilir ve kullanılabilirler. Ancak, yapılacak ısı geri kazanım ünitesinin ölçüleri ve çalışma şekli üzerinde etkili olan bu duruş şekillerine karar verirken, bazı önemli noktalara dikkat edilmesi ve uyulması faydalı olur. Aşağıdaki sol çizimde yatay, sağda ise düşey plakalı reküperatör uygulaması görülmektedir. Her iki montaj şekli hem çapraz hem de karşıt akışlı reküperatörlere uygulanabilir. Yatay veya düşey plakalı montaj şekillerinde esas, yoğuşma suyunun plaka yüzeylerinden hızlı bir şekilde uzaklaştırılarak drene edilmesidir. Yoğuşma suyunun plaka yüzeylerinde birikmesi basınç düşümlerini arttırır, hijyen koşullarının sağlanmasını zorlaştırır. Bu nedenle; yatay plakalı kullanımda, plakalar yatay ile 5-7 derece açı yapacak şekilde yerleştirilmeli ve açı, ılık-dönüş havasının suyu yukarıdan aşağıya doğru itebilmesini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Düşey plakalı kullanımda ise dönüş havası akımı reküperatöre yukarıdan girip aşağıdan çıkacak şekilde yönlendirilmelidir. Bu akış, ılık hava akımından yoğuşarak ayrılan suyun gravitenin etkisi ile hızla plaka yüzeylerinden kayarak reküperatörü terk etmesini sağlayacaktır. Yukarıdan aşağı yönlendirilmiş ılık hava akımı bu akışı biraz daha hızlandırarak drenajı kolaylaştıracaktır Uygulama opsiyonları Tüm reküperatörler tek başlarına kullanılabildikleri gibi aynı uygulama içinde birden fazla reküperatör de kullanılabilir. Uygulama içinde iki veya daha fazla reküperatör; zıt, parelel veya karışık akımlı olarak montajlanabilir. Yapılacak kombinasyonlar verimlilik artışını ve/veya daha yüksek hava debilerinin desteklenmesini hedefler. Yaygın kombinasyonlarda çift reküperatör kullanılır İkiz reküperatörler Birbiri ile aynı ölçülerde olan iki adet reküperatör aynı uygulama içinde kullanılır. Uygulamada, reküperatörler üzerindeki hava akımları seri veya paralel olacak şekilde düzenlenebilir. Yukarıda ve soldan sağa doğru ; Her iki hava akımının paralel, her iki hava akımının seri, soğuk hava akımının paralel sıcak hava akımının seri ve yine her iki hava akımının seri akacak şekilde düzenlemeleri görülmektedir. Paralel akış düzenlemeleri daha yüksek hava debilerinin desteklenmesini, seri akış düzenlemeleri ise daha yüksek verimliliği hedefler. Genellikle bir devresinde diğerinden oldukça yüksek (iki kat) hava debisinin dolaştırıldığı seri-paralel karışık akımlı kullanımlarda reküperatörlerin özellikle basınç farkı dayanımı önem kazanır.

17 İki hava debisi arasında büyük farkların bulunduğu paralel ve/veya karışık akımlı uygulama seçimleri için de Firmamız dan teknik destek ve onay alınması önerilir. Aksi durumlarda, reküperatör plakaları üzerinde kalıcı ve geri döndürülemez hasarların oluşması mümkündür. Bu riskler dikkate alınarak, çoklu reküperatör uygulamalarının tamamında, özellikle farklı debili çalışmalarda, ilave sızdırmazlık ve güçlendirilmiş çerçeve opsiyonlarının standart olarak kullanılması önerilir. Seri bağlı ikiz reküperatör uygulamalarında verimlilik seviyesi %70-%85 aralığındadır. Bu hesaplamaları rex yazılımı kolayca ve güvenli olarak kullanıcısına sağlar. Yükselen verimliliğe karşılık basınç düşümlerinin iki kat seviyesine çıkışına dikkat edilmelidir. Tekli kullanıma oranla çok daha yüksek bir verimlilik elde edilmesine karşılık, seri bağlı ikiz reküperatör uygulamalarında genellikle karşıt akış verimlilik seviyesine de ulaşılmaz ve verimlilik az da olsa daha düşük kalır Çoklu kullanım Reküperatörler ikiden daha fazla sayıda seri, parelel veya karışık akımlı olarak devrelenmek üzere kullanılabilirler. Yukarıda en soldan başlayarak, ilk resimdeki 3 adet reküperatör ılık hava tarafında seri, soğuk hava akımı tarafında ise paralel, izleyen resimde dört adet reküperatör, hem ılık hem de soğuk hava akımı tarafında hem seri hem de paralel, diğerinde 3 adet reküperatör her iki devresinde tek hava akımı olmak üzere seri tamamen bağlı, son resimde ise 4 ayrı reküperatör, 4 ayrı damper üzerinden, ikişer ikişer paralel bağlı olarak çalışmak üzere düzenlenmişlerdir. Yukarıdaki resimlerde 4 adet reküperatörlü kombinasyonlar dışındaki düzenlemeler özellikle proses uygulamalarında kullanılagelmekte olan iki ayrı önemli düzenlemedir. Birincisi atık ve özellikle yüksek sıcaklıklı endüstriyel gazlardan ısı geri kazanımını, diğeri ise bir soğutucu eşanjör desteğinde, havanın içindeki nemin ayrıştırılmasını sağlayan uygulamalar içindir. Nemsizleştirme ve nem kontrollü iklimlendirme uygulamalarında %60 ve üzerinde enerji ekonomisi sağlayabilen bir düzenlemedir. Farklı amaçlara yönelik farklı düzenlemeler için Firmamız teknik kadrosundan destek alınabilir Evaporatif serinletme opsiyonu Reküperatörler bir üst başlıkta verilen nemsizleştirme uygulamaları yanında, DEC ve IDEC olarak anılan adiyabatik nemlendirme ve evaporatif serinletme proseslerinde de kullanılır. Doğrudan ve dolaylı evaporatif serinletme olarak bilinen bu uygulamalar, ayrı ayrı veya ikisi bir arada kombine edilmiş olarak kullanılabilirler. DEC+IDEC kombinasyonunda dönüş havası, seri bağlı iki reküperatör üzerinde ve yoğun su pulverizasyonu altında hemen hemen su sıcaklığına kadar soğulturken plaka yüzeylerinin de aşırı soğuması sağlanır. Seri bağlı reküperatörlerin ikinci devresinden geçirilen taze hava, aşırı soğuk plaka yüzeylerinde 20 ~ 25 ºC sıcaklık aralığına kadar soğutulabilir. Hiçbir mekanik soğutma kullanılmaksızın elde edilebilen bu uygulama ile %50 ve üzerinde enerji ekonomisi sağlanması mümkün olur.veriş havası neminin %30 ~ %50 aralığında kalması da uygulamanın ikinci önemli üstünlüğüdür. Günümüzdeki desikkant serinletme tekniklerinin bel kemiği denilebilecek bu uygulama, yenilenebilir enerji kullanımı ile serinletme yapılabilmesinin en yüksek enerji verimliliğine sahip örneklerinden birisidir. Bu uygulamada kullanılan reküperatörlerin su yayıcı kaplamaya sahip özel aluminyum folyolar ile üretilmesi zorunludur. Bu kaplama plaka yüzeylerinde bir su filmi oluşturduğu için plakanın su sıcaklığına kadar soğutulması mümkün olur. Plakanın kendisi soğumasa dahi, hava sürekli olarak su filmi ile temas edeceğinden, kendisi su sıcaklığına kadar soğur. Aksi halde evaporatif serinletme verimliliği düşük kalır ve dönüş havasının aşırı soğutulması sağlanamaz Özel amaç opsiyonları PolyBloc reküperatörleri özel kaplamalı aluminyum, paslanmaz çelik, pvc ve pp malzemeler ile üretilir. 650 ºC sıcaklığa kadar çalışabilirler ve Pa basınç farkına dayanabilirler. %95 e kadar ısıl verimlilik yanında %85 e ulaşan nem transfer kabiliyetine sahiptirler. Isı tekerlekleri yerine kullanılan AccuBloc reküperatörleri nem transferini, dönen ağır bir kütle üzerinden rejeneratif olarak gerçekleştirmek yerine, durağan dolgular üzerindeki hava akımlarının yerlerini değiştirerek reküperatif olarak gerçekleştirir. Nem ve ısı kütlede depolanmaz, anında bir hava akımından diğerine nakledilir. Damperlerin düzenli aralıklarla yer değiştirdiği hava akımlarından, çiğ noktasına kadar soğuyan ılık havanın içindeki nem taze havaya aktarılır.

18 6. Hesaplama ve seçim kriterleri Reküperatör hesaplamaları için uzun tecrübe ve testler sonucu elde edilmiş bir veri tabanı gereklidir. Üretim yanında devam eden araştımageliştirme ve yenilik çalışmaları bu veri tabanının dinamik olarak korunmasını ve sürdürülmesini gerektirir. Tüm partner firmalarımız bu çok önemli altyapıya sahiptirler ve ürün geliştirme yazılıma aktarma çalışmalarını EN normlarına uygun laboratuvarlarında yaptıkları testler ile desteklerler Seçim programları Recuperator S.p.A. Firması A, B, F ve L serisi reküperatörleri için REX yazılımını geliştirmiştir. web sayfası customer area bölümünden register olarak indirilen bu yazılım her çalıştırıldığında kendisini 0n-line olarak günceller. Aynı yol ile en güncel DLL dosyaları ve kullanım kılavuzu da indirilebilir ve istenildiği taktirde diğer AHU seçim yazılımları içinde kullanılabilir. Recuperator S.p.A. tesislerinde kurulu bulunan Eurovent onatlı laboratuvarlarda sürekli testler ile desteklenen ve geliştirilen REX yazılımı Eurovent onaylıdır. Üürünler ve yazılımları, kendi ulusal üniversite ve yetkili kurumları dışında, yanda logoları görülen akredite kurumlar ve laboratuvarlar tarafından test edilmiş ve onaylanmıştır. Test ve onay sertifikaları konusunda Firmalar ile doğrudan görüşebilir veya Firmamızı arayabilirsiniz Gerekli seçim verileri Yanda Recuperator rex yazılımının veri giriş ara yüzlerinden birisi görülmektedir. Bu tür yazılımlar ile doğru bir reküperatör seçimi yapılabilmesi için, diğer reküperatör seçim yazılımlarında da olduğu gibi bazı veri girişlerinin yapılması gerekir. Bu veriler kapasitif ve boyutsal olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Girilmesi istenilen kapasitif veriler, tüm reküperatörlerde aynı olmak üzere; Taze ve dönüş havası debileri, taze ve dönüş havası kuru termometre sıcaklık ve oransal nemleridir. Boyutsal veriler ise üreticiye göre farklı şekillerde istenilebilir. Bu istek; Seri, model ve ölçü girilmesi şeklinde olabileceği gibi, en düşük veya yüksek; Basınç düşümü, verimlilik veya veriş havasının istenilen çıkış sıcaklığı olabilir. Zıt akışlı reküperatör yazılımlarında model, seri ve dış uzunluk istenilir. Çapraz akışlı rex yazılımında ise her iki opsiyonun kullanılması da mümkündür. Hesaplama sonuçlarının doğruluğu için yazılımın istediği tüm veri talepleri değerlendirilmelidir. İstenilen verilerin tamamının girilmesi ve yazılımın verdiği uyarılar ile yönlendirilmelere uyulması, ulaşılan seçim sonuçlarının doğruluk ve güvenilirliğini etkileyecektir. Reküperatör seçimleri de diğer mühendislik çözümlerinde olduğu gibi bir optimizasyon arayışıdır. Kullanılan yazılım; Verimlilik ve geri kazanım kapasitesi, hava basınç düşümleri ile reküperatörün boyut ve fiyatının optimize edilmesine yardımcı olur. Kullanıcı, yazılımları bu bilinç altında kullanmalı ve en verimli, en yüksek kapasiteli, en düşük hava basınç düşümü olan reküperatörü arama peşinde olunmamalıdır. Rex yazılımında verimlilik, basınç düşümü ve boyut optimizasyonu arayışında destekleyici yan alternatifler vardır. Plaka aralıkları, plaka boyutu ve plaka demetinin uzunluğu ile çerçeve tipi ve yapısı bu yardımcı verilerdir. Özellikle zıt akışlı diğer reküperatörlerde bulunmayan bu alternatif seçim kriterleri iyi değerlendirilmelidir. Genel olarak bir yönlendirme yapılması gerekir ise; dikdörtken prizma şeklinde bir ölçülendirme, hava debisinin büyüklüğüne bağlı olarak 150 ile 250 Pascal arasında basınç düşümleri, M (medium) plaka aralığı ve %45 ie %55 (yaz çalışması için) arasında ısıl verimlilik seçilmesi önerilir Atmosferik basınç Yüksk Sıckl. Basınç Yoğun Isıtma-soğutma kapasite ve verimlilik hesaplarındaki en önemli kriter kütlesel debi m ºC KPa mss Kg/m³ dir. Metraj listelerine genellikle hacimsel debi olarak giren hava debilerinin kütlesel debiye çevrilebilmesi için ise havanın yoğunluğuna ihtiyaç duyulur. Havanın psikrometrik değerlerine ve deniz seviyesinden yüksekliğine göre değişen yoğunluk hesabı için atmosferik basınç değeri veya yükseklik bilgisi gerekir. Normal şartlarda bu değer 1.20 kg/m³ tür. Yukarıdaki seçim kriterleri içinde ilk sırayı oluşturan değer, eğer yazılım destekliyor ise, atmosferik basınç ve/veya deniz seviyesinden yükseklik olmalıdır. Bazı yazılımlar direk olarak havanın yoğunluğunun girilmesini isteyebilir Böyle durumlarda uygun tablolardan hava yoğunluğu bulunarak girilmelidir. Girilen güncel şartlardaki yoğunluk yerine standart yoğunluk kullanılması durumunda, hesaplanan kapasite ve verimlilikler, bu iki yoğunluk değeri arasındaki oran kadar farklı hesaplanmış olur. Önemli hesaplama farklarına yol açabilen bu detay atlanılmamalıdır Tablodaki değerler deniz seviyesinden yüksekliğe göre düzenlenmiştir. Deniz seviyesinden yüksekliğe karşılık gelen atmosfer sıcaklıkları da tabloda gösterilmiştir.

19 6.4. Çalışma limitleri Bu bölüme kadar verilen başlıklarda reküperatörlerin çalışmasını sınırlayan bazı kriterler verilmiştir. Reküperatörler, hangi tip olurlarsa olsunlar, özellikle üretildikleri malzemeler ve üretim teknikleri açısından, sıcaklık ve dayanım özellikleri ile bazı sınırlamalara tabidir. Çalışma limitleri dışında kullanılan reküperatörlerin tekrar kullanılamayacak şekilde kalıcı zarar görmeleri mümkündür. Kullanımları sırasında özellikle dikkat edilmesi gerekli olan sınırlayıcı etkenler aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Dayanabilecekleri sıcaklık sınırları, Buzlanmaya karşı dayanım, Plakalar arasından geçen akışkan hızları, Çalışma basınç düşümleri, Devreler arasındaki basınç farkına dayanım, Korozif gaz ve ortamlarda çalışma sınırları, Kirlenmeye karşı dayanım limitleri, Kullanım yerlerindeki arızalara karşı dayanım HVAC uygulamaları için üretilen aluminyum plakalı reküperatörlerin hemen tamamı -30 ºC ile 200 ºC sıcaklık aralığı için geliştirilmiştir. Endüstriyel amaçlar için geliştirilenler ise -50 ºC ile +650 ºC sıcaklık aralığında çalışabilir. Endüstriyel uygulamalardaki plaka malzemesi genellikle paslanmaz çeliktir. 300 ºC ve üzerinde çalışan reküperatörlerde sızdırmazlık ancak mekanik olarak veya seramik türü contalar ile sağlanabilir. Endüstriyel reküperatör uygulamalarında bu nedenle daha yüksek bir karışım riski bulunur. Taze havanın içine, uygulamanın cinsine bağlı olarak, %15 ve üzerinde atık sıcak gaz karışımı söz konusu olabilir. Yakma sistemlerinde olduğu gibi, bu karışımın istenilmediği uygulamalarda kaynaklı ve paslanmaz çelik plakalı reküperatörler kullanılmalıdır. Sıfır derecenin altındaki sıcaklıklarda yoğuşma ve buzlanma riski vardır. Bölüm 2.5. buzlanma başlangıç bölgesini tanımlamaktadır. En soğuk köşede yüzey sıcaklığının sıfır derece altına inmesi ile başlayan buzlanma, giderek artan bir hızla yayılarak, tüm plaka yüzeyini kaplamaya çalışır. Plaka yüzeyindeki buz kalınlığı plakaların arasını genişletmeye çalışır. Önceleri esnek deformasyon ile buz kalınlığını taşımaya çalışan reküperatör plakaları, daha da kalınlaşan ve bloklaşan buz tabakası ile deforme edilir ve reküperatör; fonksiyonlarını yitirir, hava akımları birbirine karışır ve kullanılamaz hale gelir. Dönüş havasının ılık etkisi buzlanmayı az da olsa geciktirir. 20 ºC sıcaklık ve %50 rh şartlarındaki dönüş havası, eşit debilerdeki çalışma şartlarında, buzlanma başlangıcını 10 ºC ye kadar öteleyebilir. Dönüş havası fanının ani duruşu, taze hava debisinin artışı, ani dış ve iç sıcaklık değişimleri gibi parametreler düşünülerse 1 ºC ve altındaki uygulamalarda buzlanmaya karşı önlemler önerilir. Plakalar arası hava hızı hava basınç düşümünün en önemli değişkenidir. Basınç düşümünün sürtünme yüzeyi ile doğru, hava hızının karesi ile orantılı olarak değiştiği düşünülerek, plaka bloğu üzerindeki hava hızlarının, plaka boyutu büyüdükçe düşürülmesi önerilir. B ve F serisi reküperatörlerde en yüksek hava hızı için; küçük modellerde 5 m/sn, büyük modellerde 4 m/sn, diğer reküperatör serilerinde ise 3 m/sn maksimum hız önerilir. Seçim ve hesaplamalar sırasında yalnızca hava hızı değil, basınç düşümüde değerlendirilmelidir. Reküperatör seçim ve hesaplamaları sırasında, birbirinin değişkeni olan bu iki parametrenin birlikte değerlendirilmesi ve optimize edilmesi gerekir. Basınç düşümleri konusunda, genel olarak ifade etmek gerekir ise; çapraz akışlı reküperatörlerde 4.0 m/sn hava hızı ve 300 Pa basınç düşümü, zıt akışlılarda ise 2.5 m/sn hava hızı ve 300 Pascal basınç düşümü sınırının aşılmaması önerilir. Çapraz akışlılar için en uygun basınç düşümü aralığı, reküperatör debi ve boyutlarının büyüklüğüne göre, 150~250 Pascal, zıt akışlılar için ise 50~150 Pascaldır. Daha düşük basınç düşümünün, daha düşük motor sarfiyatı ile daha çok ekonomi sağlayacağı unutulmamalıdır. Basınç farkı dayanımı her reküperatörde ve her üreticide farklıdır. Basınç farkı dayanımı B serisi reküperatörlerde 1000 ve 1700 Pascal, F serisinde 1700, 2500 ve 4500 Pascal, A serisinde 1000 Pascal dır. PolyBloc endüstriyel reküperatörlerde ise basınç farkı dayanımı Pascala kadar çıkabilmektedir. Prensip olarak reküperatörler basınç farkı dayanımlarının üst limitlerini zorlayacak şekilde kullanılmamalı, beklenmeyen basınç yükselişlerine karşı toleranslı seçimler yapılmalıdır. Basınç farkı nedeni ile kalıcı olarak deforme olmuş reküperatörler fonksiyonelliklerini kaybederler, tamir edilemezler ve tekrar kullanılamazlar. Aşırı korozif ve agresif ortamlar da uygulanacak ısı geri kazanımları için paslanmaz çelik, poliproplen, pvc ve benzer malzemeler ile üretilmiş plakalı reküperatörler kullanılır. Daha düşük korozif ortamlarda epoksi kaplanmış aluminyum plakalı reküperatörler tercih edilebilir. Epoksi kaplı aluminyum ve paslanmaz çelik plakalı reküperatörler aynı zamanda hijyenik uygulamalar için de kullanılır. Kapalı yüzme havuzu uygulamaları için epoksi kaplı aluminyum yeterli olur. Tüm endüstriyel uygulamalar için en azından epoksi kaplı aluminyum kullanılmalıdır. Özellikle baskı tesisleri, matbaalar, mutfak davlumbazları, hastane, gıda ve ilaç, elektronik ve kimya sanayi bunlardan bazılarıdır. Kirlenme dayanımı. Reküperatörlerin her iki devresi de kirlenmeye karşı yeterli özelliklerde filtreler ile korunmalıdır. Aksi halde hava akımlarının taşıdığı partiküller çeşitli sebepler ile plaka bloğu içinde kalarak kirlenme ve tıkanmaya sebep olacaktır. Özellikle ılık hava tarafında, yoğuşma nedeni ile bu kirlenme çamurlaşmaya dönerek reküperatörü işlevsiz hale getirebilir. Yani reküperatörlerin kirlenmesi, bir kirlenme limiti tanımlamak yerine hiç istenilmeyen bir durumdur. Yeterli özelliklere sahip filtreler kulanılması, filtrelerin düzenli temizlenmesi veya değiştirilmesi tüm olumsuzlukları ortadan kaldıracaktır. Periyodik bakımlar sırasında reküperatör üzerindeki kirlenme, vakumlu süpürge ile temizlenir. Basınçlı hava veya su püskürtülerek temizleme çabası kirlenmeyi girift noktalara iterek kalıcı hale getirebilir. Kullanım yerlerindeki özel durum dayanımları. Böyle durumlara ancak dizayn ve seçim hatası veya bazı mekanik arızalar sırası ve sonrasında rastlanılabilir. Basınç farkı dayanım sınırlarında, uygun olmayan fan ve fan motoru, hızların önerilenlerden yüksek veya uygun olmayan malzeme seçimi gibi durumlar hatalı seçimlere bazı örneklerdir. Çalışma sırasında fanlardan birisinin devre dışı kalması, damperlerden birisinin veya ikisinin kontrol dışı kapanması, elektrikli ön ısıtıcının kısa devre yapması,..vs bazı arıza örnekleridir. Böyle durumlarda reküperatör veya ısı geri kazanım ünitesinin ağır hasr alması olasıdır.. Bu tür sorunlar doğru seçim ve doğru uygulama ile önlenir.

20 6.5. Sıcaklık ve kirlenme kontrolü Zıt veya çapraz akımlı olsun, reküperatör devrelerinde sıcaklık ve buzlanma kontrolü, yandaki gibi bir uygulama ile sağlanabilir. Uygulamada bir bypass kanalı, bypass kanalı ve reküperatör önünde zıt hareketli iki damper bulunur. Ayrıca reküperatörden çıkan taze hava (T 1 ) ve reküperatöre giren dönüş havası (T 2 ) sıcaklıkları iki ayrı algılayıcı üzerinden (TM) değerlendrme birimine aktarılır. (TM) değerlendirme biriminden çıkan sinyallere göre bypass ve yüzey damperi açılıp kapanarak (T 1 ) sıcaklığının set edilen değerde kalması sağlanır. Aynı düzeneğe bir donma termostatı veya basınç fark ölçeri ilave edilerek reküperatör üzerindeki buzlanma ve/veya kirlenme de izlenebilir. Buzlanma sinyali alındığında yine bypass ve yüzey damperlerinin ters hareketi ile soğuk hava akımı reküperatör üzerinden alınarak bypass kanalına verilir. Plakalar üzerindeki soğuk hava etkisinin azalması, buna karşılık sıcak hava etkisinin aynen devam etmesi ile buzlanma ortadan kalkar. Basınç farkı ölçerler de reküperatör üzerindeki hava giriş-çıkış basınç farkının artması ve set değerlerini aşması ile kirlenme sinyali (kirlilik buzlanma da olabilir) verir Önemli sınırlamalar Ölçüler Sıcaklık Önerilen Seri Model Akış Aralığı Malzeme Plaka - mm Boy - mm FV - m/sn APL - Pa P - Pa (ºC) x ~ ~ ~ 120 A 03 Çapraz 0300 x ~ ~ ~ ~ Alumin x ~ ~ ~ x ~ ~ ~ x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ 275 Alumin x ~ ~ ~ ~ 300 B 06 Çapraz 0600 x ~ ~ ~ 300 Epoksi Alumin x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ 300 AISI 316L x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ x ~ ~ ~ 290 F x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ Alumin x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ 290 Çapraz Epoksi Alumin x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ AISI 316L x ~ ~ ~ ~ x ~ ~ ~ x ~ ~ ~ x ~ ~ ~ 170 L x ~ ~ ~ 220 Alumin x ~ ~ ~ ~ 200 Karşıt x ~ ~ ~ 180 Epoksi Alumin x ~ ~ ~ x ~ ~ ~ Tipik uygulama kriterleri Bazı tipik uygulamalar için önerilen malzeme ve sızdırmazlık alternatifleri izleyen sayfadaki tabloda gösterilmiştir. Tabloda önerilen malzeme ve sızdırmazlık uygulamaları, çapraz veya zıt akışlı, hangi tip olursa olsun ; A, B, F, L, RS ve PolyBloc serilerinin tamamı için geçerlidir. Ancak özellikle zıt akışlı serilerde paslanmaz çelik malzeme ve ilave sızdırmazlık alternetifleri sınırlıdır ve özel koşullara bağlıdır. Özellikle aisi malzeme gerektiren bazı reküperatörlerin seri ve modellerinde ise ölçü sınırlamaları vardır. Bu uyarılarımız dikkate alınarak, kesin tip, seri ve model belirlemeleri aşamasında Firmamız teknik servisinin görüşünün ve onayının alınması gerekir. İzleyen sayfadaki tipik uygulamalar tablosunda malzeme cinsine pp, pvc ve polstren dahil edilmemiştir. Bu malzemeler için uzman ekibimiz ile görüşülmesi gerekir. Önerilen uygulamalar tabloda boyanarak işaretlenmiştir.