Genleşmiş kilin hafif agrega olarak kullanılabilirliği

Transkript

1 Kibited 1(2) (2006) Genleşmiş kilin hafif agrega olarak kullanılabilirliği Lütfullah GÜNDÜZ, Nükhet ŞAPCI, Mustafa BEKAR Süleyman Demirel Üniversitesi, Pomza Araştırma ve Uygulama Merkezi, Isparta Süreyya YORGUN Hat Çimento Mineral Katkılar Sanayi İnşaat ve Ticaret Ltd. Şti., Ankara ÖZET Üstün teknolojik özellikleri sayesinde birçok endüstriyel hammaddeye nazaran önemli avantajlar sergileyen hafif agregalar, son yıllarda artan bir eğilimle farklı endüstri dallarında geniş bir kullanım sahası bulmaktadır. Endüstriyel olarak elde edilen hafif agregaların başında genleşmiş kil agregalar gelmektedir. Genleştirilmiş killer, basınç mukavemeti en yüksek olan hafif yapı malzemelerinden birisidir ve Avrupa (özellikle de Danimarka) ve diğer dünya ülkelerinde hafif agrega olarak en yaygın kullanılan malzemelerdir. Bu bağlamda, genleşen killeri tanımak ve mühendislik özelliklerini araştırmak amacıyla tarafımızca gerçekleştirilen ön bir Ar-Ge çalışmasında, genleşen killerin hafif agrega olarak kullanımı konusu ele alınmıştır. Halen sürdürülmekte olan çalışmalardan elde edilen ön bulguların da irdelendiği bu makalede, öncelikle genleşen killerin öz bir tanımı yapılarak, hafif agrega olarak üretimi ve uygulanan testler hakkında literatürden derlenen özet bilgiler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Genleşmiş kil, hafif agrega, fiziksel ve mekanik özellikler, yapı endüstrisi. Utilization of expanded clay as lightweight aggregate ABSTRACT Lightweight aggregates are gradually finding new utilization areas in different industries due to technological properties and technical advantages compared to a number of industrial raw materials. Distribution range of lightweight aggregates is very wide, and their origins, appearances, densities, classes, surface conditions, porosities, strengths, water absorptions and prices are all different. Although artificial aggregates made of by-products are used in lightweight concrete and construction elements as raw materials, some natural rocks are also used as lightweight aggregates in civil engineering. One of the main industrial by-product materials to be used as lightweight aggregate is expanded clay aggregate. Since expanded clays exhibit the highest mechanical strength among the lightweight construction materials, they are commonly used aggregate types in Europe especially in Denmark and other countries in the world. Therefore, in this paper, a general technical knowledge was given about expanded clay aggregates used in world construction industry. A series of experimental analysis was carried out to evaluate expanded clay aggregates supplied from Moldavia as lightweight aggregates in construction. Keywords: Expanded clay, lightweight aggregate, physical and mechanical properties, construction industry. Sorumlu yazar

2 L. Gündüz, N. Şapcı, M. Bekar ve S. Yorgun Giriş Değişik karakteristik özellikleri sayesinde birçok endüstri dalında farklı amaçlar için kullanılan hafif agregalar, son yıllarda özellikle inşaat sektöründe hafif yapı elemanı olarak değerlendirilmektedir. Hafif yapı elemanları üretiminde kullanılan hafif agregaların dağılım aralığı oldukça geniştir. Bunların yaygın anlamda kullanılan isimleri, orijinlerine ve üretimlerinin yapıldığı ülkeye göre değişiklik göstermektedir. Agregalar; doğal agregalar, endüstriyel olarak üretilen suni agregalar ve endüstriyel ürünlerin atıklarından elde edilen suni agregalar olarak üç ana gruba ayrılmaktadır. Doğal hafif agregalar; genelde bir volkanizma ürünü olarak oluşmuş gözenekli ve geniş kütlesel dağılımlar gösteren endüstriyel hammaddelerdir. Pomza, diyatomit, perlit, vermikülit, puzzolanlar, tüf ve volkanik cüruflar bu kapsamda değerlendirilen ve güncel oluşumları bilinen doğal hafif agrega türleri olarak sayılabilir. Bunlardan perlit ve vermikülit çoğunlukla ısıl işlemler yoluyla genleştirildikten sonra, diğerleri ise herhangi bir ısıl işleme gereksinim duyulmaksızın doğal şekliyle kullanılabilmektedir. Endüstriyel olarak üretilen suni agregalar; çok geniş bir ürün çeşitliliğine sahip oldukları için genelde ticari isimleri ile bilinmektedirler. Temel sınıflandırmaları, üretildikleri hammaddeye ve özgül ağırlık değerlerindeki belirgin azalmaların sağlandığı (yani belirli bir oranda genleşmenin sağlandığı) üretim yöntemine göre yapılmaktadır. Beton içerisinde kullanılmak üzere yapısal amaçlı olarak üretilen suni hafif agregalar genleşmiş kil, şeyl ve arduvaz gibi doğal malzemelerden elde edilmektedir. Endüstriyel ürünlerin atıklarından elde edilen suni agregalara ise fırın klinkeri, kömür cürufu, sinterlenmiş ve pulverize edilmiş uçucu küller örnek verilebilir. Son yıllarda düşük özgül ağırlığa sahip hafif agregalardan yapılan hafif betonların yapı sektöründe kullanımı hızla artmaktadır. Isı ve ses yalıtımı gibi üstün özelliklere de sahip olan hafif betonlar sağladıkları enerji tasarrufu ve konfor nedeniyle normal betonlara nazaran önemli avantajlara sahiptir. Bu bakımdan, hafif beton eldesinde veya diğer hafif yapı elemanlarının geliştirilmesinde hammadde olarak kullanılan malzemelerin teknik özelliklerinin detaylı olarak bilinmesi gerekmektedir (Özer, 1982 ve Gündüz, 1998). Depremler sırasında yapılara gelen yükler yapının ağırlığı ile doğru orantılıdır. Dolayısıyla, yapılardaki ana yüklerin statik değerlere bağlı kalınarak hafifletilmesi deprem sırasında meydana gelecek hasar riskini azaltır. Bilindiği gibi ölü yükleri fazla olan bir yapı, deprem sırasında daha fazla salınım yapmaktadır. Yapılan deneyler, düşük şiddetli depremlerde, yapıların taşıyıcı sisteminde önemli bir hasar oluşmasa bile hafif malzemeden yapılan duvarların zarar görebileceğini ortaya çıkarmıştır. Şiddeti yüksek olan depremlerde ise, bunların basınç dayanımları az olduğundan kolonlar çökerken ve duvarlara yük aktarılmaya başlarken sorun çıkmaktadır. Bu dezavantajlarına rağmen, binalarda hafif agregadan yapılmış hafif yapı malzemeleri kullanıldığında yapının toplam kütlesi azalmakta, dolayısıyla da binanın iskeletini oluşturan temele daha az yük binmektedir. Bir başka deyişle, hafif malzemelerle yapılan binalarda deprem sırasında oluşan eylemsizlik kuvvetleri de azalacağından sarsıntıların bina üzerindeki yıkıcı etkileri zayıflar (Eriç, 1994). Günümüzde, Avrupa ve A.B.D. de özellikle yapı sektöründe hafif yapı elemanlarının üretilmesinde kullanılan vazgeçilmez ana hammadde genleşen kil agregalardır. Ülkemizde, genleşen killer üzerine yeterli düzeyde Ar-Ge çalışmalarına rastlanılmadığı gibi endüstriyel bağlamda kayda değer bir yatırım da görülmemektedir. Oysaki ülkemiz, genleşen kil rezervleri açısından oldukça önemli sayılabilecek bir potansiyele sahiptir. Dolayısıyla, bu potansiyel varlığında yer alan killerin genleşme özellikleri detaylı olarak analiz edilmeli ve endüstriyel olarak kullanılabilirlik ölçütleri tanımlanmalıdır. Bu bağlamda, genleşen killeri tanımak ve mühendislik özelliklerini araştırmak amacıyla tarafımızca gerçekleştirilen ön bir Ar-Ge 44

3 Genleşmiş kilin hafif agrega olarak kullanılabilirliği çalışmasında, genleşen killerin hafif agrega olarak kullanımı konusu ele alınmıştır. Halen sürdürülmekte olan çalışmalardan elde edilen ön bulguların da irdelendiği bu makalede ise, öncelikle genleşen killerin öz bir tanımı yapılarak, hafif agrega olarak üretimi ve uygulanan testler hakkında literatürden derlenen özet bilgiler sunulmuştur. Genleşen Killer Sinterleşme süreci çabuk olan ve o C arasında belirli bir hacim artışına uğrayan kil, killi şist ve şeyllere genel olarak genleşen killer adı verilmektedir. Genleştirilmiş kil için kullanılan yaygın hammaddeler; erken sinterleşen kil, kumlu kil (Lem, mil), killi şist ve şifertondur. Bunlar mineralojik olarak illit, serizit ve montmorillonit gibi tabakalı silikatlardan meydana gelir. Bazı hallerde bir miktar kaolinit ve klorit ile değişen miktarlarda kuvars, feldspat, kalsit, dolomit ve limonit ihtiva ederler (DPT, 2005). Bu malzemelerin o C de pişirilmesi neticesinde oluşan gözenekli yapıya sahip küçük seramik ürünlerin (granüller) dış yüzeyinde iyi sinterleşmiş sert ve piroplastik yapı gösteren bir kabuk oluşmaktadır (Şekil 1). İç kısımda ise, malzeme bünyesinde bulunan ve pişme esnasında açığa çıkan tüm gazların bünyeyi terk etmesi nedeniyle kapalı ve küçük boşluklar halinde hücreler ihtiva eden homojen bir yapı meydana gelmektedir (Anonim, 2000). Bu oluşum, inşaat sektöründe hafif yapı elemanlarının eldesinde hafif agrega malzemesi olarak değerlendirilebilmektedir. Şekil 1. Genleşmiş kil agreganın genel görünümü. Genleştirilmiş kil, hafif yapı malzemeleri arasında basınç mukavemeti en yüksek olan elemanlardan biridir. İngilizce de expanded clay, Almanca da ise blähton adıyla bilinmektedir. Dünya ticari piyasasında, üretim ve teknik isimlendirmelerine göre günümüzde LECA, LIAPOR ve KERAMZIT terminolojik tanımlamaları ile de anılmaktadırlar. Genleşmiş kil üretim yöntemi Genleşmiş kil, dünyada hafif agrega olarak en yaygın şekilde kullanılan bir hammadde türüdür. Üretim prensibi 1918 den beri bilinmesine rağmen endüstriyel olarak üretimi 1928 yılında başlamıştır. Üretim tekniği, tesisin özelliğine göre değişim göstermektedir (Anonim, 2000; Şener, 1999; DPT, 2005). Pişirme işleminden önce hammadde, yerine göre kuru veya sulu yöntemlerle hazırlanmaktadır (Anonim, 2000). Kuru yöntemde; kil öncelikle kuru olarak çok ince toz boyutuna indirgenir. Hazırlanan ince boyutlu bu tozlar, 2-4 metre çapında sabit hızda dönen düz tabanlı bir kap içerisinde su ilavesi ile peletlenir. Elde edilen peletler, merkezkaç kuvvetin etkisiyle yüksek derecede sıkışmış ve sağlamlaşmış durumdadır (Anonim, 2000). Sulu yöntemde ise; ocaktan gelen kil homojen bir dağılıma getirilerek kırılır ve öğütülmek üzere değirmenlere aktarılır. Daha sonra su ve genleştirici katkılar ilave edilerek ince ve plastik malzeme haline getirilir ve süzülmek üzere delikli levhalar içerisinden geçirilir. Kullanılan deliklerin çapı, elde edilmek istenen agrega çapına göre belirlenir. Delikli levhalardan geçirilerek süzülen ve makarnalar haline getirilen kil daha sonra istenilen uzunluklarda kesilir. Elde edilen silindirik peletler, döner fırınlara beslenerek hem kurutulur hem de pişme işlemine tabi tutulur (Şekil 2). Bu arada, peletler fırın içerisinde cidarlara çarpmak ve sürtünmelere maruz kalmak suretiyle yuvarlak bir şekil alır (Anonim, 2000). Pişme işlemi 1100 o C ile 1300 o C arasında gerçekleştirilir. Fakat burada önemli olan faktör, oluşan gazların peletlerin içerisinden kaçmasına fırsat verilmeden o C arasında ani bir ısı yükselişinin sağlanabilmesidir. Döner fırın çıkışından genellikle saatte 10 ila 50 ton arasında malzeme elde edilir. Daha sonra agregalar kodlanarak elenir ve sınıflandırılır. Elde edilen agregalar, kahverengiden kırmızıya kadar değişen renklere sahiptir (Şekil 3). 45

4 L. Gündüz, N. Şapcı, M. Bekar ve S. Yorgun Kaplama Hammadde Stoku Kırma Sulandırma Sinterleme Kurutma Yükleme Sınıflandırma ve Paketleme Depolama Soğutma Şekil 2. Genleşmiş kil agregaların üretimi Şekil 3. Farklı boyutlarda genleşmiş kil agregalar. Bazı üreticiler, yapısal olarak güçlendirilmiş beton veya ön gerilmeli beton üretiminde kullanılmak üzere bazı özel hafif agrega türleri de üretmektedirler. Ancak hafif agregaların dayanımı, yoğunluk arttırılmak suretiyle iyileştirilebilmektedir (Şener, 1999; Anonim, 2000). Uygun hammadde ve teknoloji seçimiyle istenilen tane boyutu ve özellikte, değişik miktarlarda malzeme üretimine imkân verebilmesi ve farklı tüketim alanlarının değişik taleplerini karşılayabilmesi genleştirilmiş killerin en önemli üstünlüğüdür. Aynı zamanda yüksek basınç direncine sahip olan bu malzemeler, beton yapılarda çok rağbet gören hafif bir katkı maddesi haline gelmiştir (DPT, 2005). Bilhassa köprü ve gökdelen inşaatlarında bu hafif malzemeler büyük gelişmeleri mümkün hale getirmişlerdir. Killerdeki genleşmeyi sağlayan temel unsurlar şunlardır (Anonim, 2000): yüksek plastisite özelliği 2 mikrondan küçük tane oranı (en az %35), özellikle illit, serisit, demirli klorit ve mika grubu silikatların varlığı, karbonat içeriği (en fazla %5), demir oksit içeriği (%5-10 arasında), organik karbon içeriği (%0,5-2,5 arasında), Al 2 O 3 içeriği (%12-25 arasında), organik karbon bulunmalı, 46

5 Genleşmiş kilin hafif agrega olarak kullanılabilirliği SiO 2 içeriği (%50-78 arasında), organik karbon bulunmalı, Bileşenlerin sinterleşme oranı birbirlerine yakın ve 1200 o C civarında olmalı, Kum bileşenleri minimum miktarlarda olmalıdır. Ayrıca killerde genleşmeyi artırmak ve hızlandırmak için dizel yağı, bitüm, kömür, kok, alçı, karbon, ligno sülfat, demir oksit, pirit, pencere camı, kireç ve kırmızı çamur katılmaktadır (DPT, 2005). Genleşen kil rezervleri Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de siyah şist formasyonu Paleozoik devirde, beyaz kalker formasyonu ise Mezozoik devirde oluşmuştur (DPT, 2005). Bu nedenle, çoğu yerde masif kalkerlerin heyelana müsait siyah şistlerin üstünde yüzdükleri görülür. Bu siyah şistler ve tektonik zonlarda bunlardan oluşan siyah plastik killer genleşme özelliğine sahiptir (DPT, 2005). Toros dağlarında, Feke- Saimbeyli, İstanbul-Zonguldak-Kastamonu ve Ankara-Kalecik yörelerinde bu formasyonlar geniş alanlarda yüzeylenme göstermektedir. Diğer yandan, Bolu-Göynük yöresinin kömürlü Tersiyer killerinin de genleştiği bilinmektedir (DPT, 2005). Ancak ne var ki, ülkemizde yeterli düzeyde hiçbir yerde rezerv etüdü yapılmamıştır. Genleştirilmiş Kil Agregalarının Hafif Agrega Olarak Analizi Moldovya dan temin edilen ve KERAMZİT olarak adlandırılan genleştirilmiş kil agregalarının, hafif agrega olarak inşaat endüstrisinde değerlendirilebilirliğinin etüdü amacıyla SDÜ Pomza Araştırma ve Uygulama Merkezi laboratuvarlarında bir dizi teknik analiz yapılmıştır. Genleşmiş kil ürünü, öncelikle farklı tane boyutlarında sınıflandırılmış olup, bu malzemeler üzerinde yapılan çalışmalar başlıca 4 ana başlık altında toplanmıştır: 1. Özgül ağırlık analizi 2. Birim hacim ağırlık analizi 3. Suya doygunluk ve su emme oranları analizi 4. Çözelti ortamlarına dayanım analizi Özgül ağırlık Özgül ağırlık, agrega tanelerinin birim hacimde işgal ettiği gerçek ağırlık değeri olarak tanımlanmaktadır. Genleşmiş kil agregaların özgül birim ağırlık değerleri, TS 3526'da belirtilen esaslara göre deneysel olarak belirlenmiş olup, analiz bulgularında özgül ağırlık 2,34 gr/cm 3 bulunmuştur. Birim hacim ağırlık analizi Beton yapımında kullanılan hammadde karışımının birim hacim ağırlığı, karışımda kullanılan agregaların birim hacim ağırlığına bağlı olarak değişim göstermektedir. Birim hacim ağırlık analizi için TS 1114 ve TS 3529 standartlarında öngörülen prensipler ve limit değerler baz değişken olarak kabul edilmektedir. Agreganın birim hacim ağırlık değeri agrega tanelerinin sıkışık veya gevşek, kuru veya nemli olmasına göre farklılıklar göstermektedir. Bu sebeple, genleşmiş kil agrega örneklerinin birim hacim ağırlık değerleri nemli ve kuru olarak ayrı ayrı belirlenmiş olup bulgular Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Genleşmiş kil agrega örneklerinin birim hacim ağırlık değerleri. Boyut (mm) Birim hacim ağırlık (Nemli durumda) (kg/m 3 ) Birim hacim ağırlık (Kuru durumda) (kg/m 3 ) Agregada bulunan nem miktarı , , , ,90 Suya doygunluk ve su emme oranları Agregaların su emme hızı ve kapasitelerinin yanı sıra sahip oldukları nem miktarı beton karışım hesaplarında, betonun yapımında ve denetiminde doğrudan kullanılan parametrelerdir. Ayrıca, genleşmiş kil tanelerinin kompasitesi (tanelerin agregada kapladığı hacmin agreganın tüm hacmine oranı = tanelerin yapıdaki doluluk oranı), agreganın su emme kapasitesine etki eden diğer bir faktördür. Bu faktör, agreganın birim hacim ağırlık ve özgül ağırlık değerlerine bağımlı olarak, gerçek kompasite ve görünür kompasite olarak iki ayrı kategoride 47

6 L. Gündüz, N. Şapcı, M. Bekar ve S. Yorgun belirlenerek ayrı ayrı irdelenebilmektedir. Genleşmiş kil agrega örneklerinin su emme kapasiteleri ve kompasite değerleri, ASTM C ve C standartlarında belirtilen esaslara göre belirlenmiş olup, elde edilen sonuçlar Tablo 2 de verilmiştir. Hafif agregalarda genelde arzu edilen su emme yüzdeleri ince agregada %20, iri agregada ise %30 civarlarındadır. Ancak, bu değerler, agreganın sağlandığı yere, granülometrisine, tane şekline ve yüzey yapısına göre değişmektedir. Bu açıdan irdelendiğinde, genleşmiş kil agrega örneklerinin ilgili standartlara göre belirlenen su emme yüzdelerinin (Tablo 2) arzu edilen sınırların altında olduğu, dolayısıyla da hafif agrega için ideal su emme oranlarına sahip olduğu görülmektedir. Tablo 2. Genleşmiş kil agregaların su emme ve kompasite değerleri. Agrega boyutu (mm) Su emme Kompasite ,74 21, ,64 15, ,91 15, ,61 11,37 Genleşmiş kil agrega tanelerinin porozitesi için, görünür ve gerçek porozite olmak üzere iki ayrı tanımlama yapılmaktadır. Agrega tanelerinin görünür porozite değeri ya hacimce su emme oranından ya da hacim kütle ve kütlece su emme oranı değerinden hesaplanabilmektedir. Gerçek porozite değeri ise, agreganın ortalama birim hacim ağırlığı ve ortalama özgül ağırlığının bir fonksiyonu olarak tanımlanabilmektedir. Diğer bir önemli fiziksel özellik ise, doyma derecesi parametresidir. Bu değer, agrega tanelerinin toplam boşluklarının ne oranda su ile dolduğunu göstermektedir. Bu da, malzemenin donmaya karşı dayanıklılığının incelenmesi açısından önem taşımaktadır. Genleşmiş kil agrega örneklerinin porozite ve doyma dereceleri, yukarıda belirtilen tanımlamalara göre belirlenmiş olup, analiz değerleri Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Genleşmiş kil agregaların porozite ve doyma derecesi değerleri. Agrega boyutu (mm) Gerçek porozite Doyma derecesi ,08 15, ,23 30, ,40 25, ,63 26,64 Genleşmiş kil agrega tanelerinin doyma derecesi %80`nin üzerinde bulunan malzemelerde, gözeneklerdeki suyun donması durumunda, suyun hacmini %10 oranında genleştirdiği düşünüldüğünde, malzemeyi parçalama etkisi yapabilmektedir. Bu nedenle, malzemelerde doyma derecesinin %80`nin altında olması arzu edilen bir değerdir. Bu bakımdan genleşmiş kil agrega tanelerinin durumu irdelendiğinde, doyma derecelerinin tüm boyutlarda %80`nin altında kaldığı görülmektedir. Çözelti Ortamlarına Dayanım Analizi Diğer bir inceleme ise, genleşmiş kil agregaların çözelti ortamlarına karşı dayanımının analizidir. Bu analiz için, genleşmiş kil agrega örnekleri aşağıda belirtilen başlıca dört çözelti ortamına maruz bırakılmış ve bu çözeltilerin bünyeye emilmeleri sağlanmıştır. 28 gün boyunca, bu çözelti ortamlarındaki agrega örneklerinin kütlece herhangi bir kayba uğrayıp uğramadıkları analiz edilmiştir. Analiz bulguları Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. Genleşmiş kil agregaların çözelti ortamlarında etkileşimi sonrası kütle değişimi. Agrega boyutu NaCl Na 2 SO 4 H 2 SO 4 HNO 3 (mm) %3 %5 %3 %5 %3 %5 %3 % % 0,90 % 1,15 % 0,62 % 0,68 % 4,94 % 4,88 % 0,28 % 2, % 0,87 % 1,29 % 0,43 % 1,30 % 0,01 % 3,60 % 1,13 % -1, % 0,24 % 0,67 % 0,05 % 0,38 % 7,44 % 4,96 % 0,87 % -0, % -3,15 % 5,87 % -3,68 % -0,57 % 1,50 % -3,56 % -1,51 % -8,83 48

7 Genleşmiş kilin hafif agrega olarak kullanılabilirliği Çözelti etkileşim ortamları; %3 ve %5 derişimli NaCl ortamı: Özellikle sahil kenarlarında kullanım için, %3 ve %5 derişimli Na 2 SO 4 ortamı: Özellikle zemin suyu etkileşimleri için, %3 ve %5 derişimli H 2 SO 4 ortamı: Özellikle asit yağmurları etkileşimleri için, %3 ve %5 derişimli HNO 3 ortamı: Özellikle hava kirliliği etkileşimleri için. Hafif beton agregalarında çözelti etkileşimleri sonrası genelde arzu edilen kütle değişimi %4 den daha büyük olmamasıdır. Bu açıdan değerlendirildiğinde, genleşmiş kil agrega boyutlarının çözelti ortamlarına maruz kalması durumunda, kütle kaybı göstermedikleri belirlenmiştir. Sodyum Sülfat etkileşimi sonrası deneysel analizlerde kullanılan genleşmiş kil agregalarının genel görünümleri Şekil 4 de gösterilmiştir. Sonuçlar Genleşmiş kil agregaların yapı sektöründe hafif agrega olarak kullanımı için genelde bilinmesi gerekli spesifik değerler, bu araştırmada detaylı olarak analiz edilmiş olup, bulgular özetle sunulmuştur. Bu inceleme bulgularına göre, genleşmiş kil agregalarının yalnızca, inşaat-yapı endüstrisinde hafif beton, hafif yapı elemanı üretiminde birer hammadde ve ısı-ses yalıtım malzemesi olarak kullanımı değil, diğer birçok endüstri dalında da farklı amaçlarla uygulama alanı bulabileceği belirlenmiştir. Teşekkür Bu çalışmada KERAMZİT malzemelerinin Moldovya dan temin edilmesindeki yardımları ve araştırmaya verdikleri destekten dolayı HAT Çimento Ltd. Şti. yetkililerine teşekkür ederiz. Şekil 4. Genleşmiş kil agregalarının sodyum sülfat etkileşimi sonrası genel görünümü. Kaynaklar Anonim, (2000) A Technical Report on The Lightweight Expanded Clay Aggregates (LECA),ESCSI, USA, s: 125. Eriç, M., (1994) Yapı Fiziği ve Malzemesi, Literatür Yayıncılık, İstanbul, Antalya, s257. Gündüz L. (Ed.), (1988) Pomza Teknolojisi, Cilt I, Isparta, s: 288. Gündüz, L., Yılmaz, İ. ve Hüseyin, A., (2001) Hafif Agrega Olarak genleşmiş Kil ve Pomza Taşının Teknik Özelliklerinin Karşılaştırılması, 10. Ulusal Kil Sempozyumu, Eylül, , Konya. Özer, M., (1982) Yapılarda Isı-Su Yalıtımları 2, İstanbul, Özer Yayınları:4, s: 230. Şener, F. (1999) Yalıtımlı Hafif Yapı Hammaddeleri, Enerji Tasarrufunda Jeotermal Enerjinin ve Yalıtımlı Hafif Yapı Malzemelerinin Önemi Sempozyumu, MTA, Nisan, Ankara, s: DPT, (2005) Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yapı malzemeleri - Genleşen Kiler, s: 69-73, pdf 49