EGE BÖLGESİ EFSANELERİ. 5/A Cansu YÜCEL 5/A Fulya AKŞİT 5/A Elif Su IŞIK 5/A Gözde TELEK 5/A İzel DURMAZ 5/A Zeynep Simge ÖZGÜLEÇ ÖZEL EGE LİSESİ

Transkript

1 EGE BÖLGESİ EFSANELERİ 5/A Cansu YÜCEL 5/A Fulya AKŞİT 5/A Elif Su IŞIK 5/A Gözde TELEK 5/A İzel DURMAZ 5/A Zeynep Simge ÖZGÜLEÇ DANIŞMAN ÖĞRETMEN : Gül CAN İZMİR /

2 İÇİNDEKİLER Efsaneler 1 Mitoloji 2 Ege Bölgesi Efsaneleri 3 İzmir in Kuruluş Efsanesi 3 Faustina 3 Agememnon Kaplıcaları 4 Arakhne 4 Philemon ile Baukis 5 Keçi Kalesi 6 Yankı ile Nergis 7 Yunus Balığı Sırtındaki Çocuk 8 Daphne Adındaki Güzel Kızın Defne Ağacı Oluşu 8 İda Dağı 9 Sarıkız 9 Hasan Boğuldu 10 Kral Midas ın Kulaklarının Uzaması 11 Hyakintos Adlı Gencin Sümbül Oluşu 11 Kral Tantalos un Efsanesi 12 Güzellik Ilıcası 12 Niobe nin Dinmeyen Gözyaşları 13 Dünyanın İlk Güzellik Yarışması 14 İnsanlığa Aydınlığı Getiren Prometheus 15 Sonuç 16 Resim 17 Kaynakça 20 2

3 GİRİŞ Anadolu bir medeniyetler beşiğidir. Anadolu, masallar ve efsaneler ülkesidir. Nereye gidersek gidelim oralarla ilgili efsaneler anlatılır.yurdumuzda her kentin, köyün, dağın taşın, akarsuyun ve heryerin bir efsanesi vardır. Sevdalar ve olaylar karşısında duyulan korku, sevinç, acılar anlatılır efsanelerde. Ders almamız istenir, düşünmemiz istenir belli etmeden. Efsaneler olağanüstü yönleri olan bir anlatıdır. Efsaneler bir tür masaldır. Tarih değildir ama tarihe dayanır. Anlatırken ve dinlerken bizleri hayal ülkesine götürür. Bazılarımız bu masaldır der geçer. Bazılarımız ise efsanelerin gerçek olduğuna inanır. Bu yıl gittiğimiz Ankara gezisi süresince rehberimizden, birçok efsaneler dinledik. Zamanın nasıl geçtiğini bilemedik. Anadolu Medeniyetleri Müzesi ni gezerken, yurdumuzun efsane ve medeniyet yönünden ne kadar zengin olduğunu anladık. Bizler de bölgemizdeki efsaneleri araştırma, inceleme arzusu duyduk, öğrenmek istedik. Öğrendiklerimizi başkalarıyla paylaşmak istedik. Efsanelere ilgi duyarak araştırıp bize ulaştıranların, anlatanların ve dinleyenlerin azalmaması dileklerimizle... 3

4 EFSANE (SÖYLENCE) Efsane, eski çağlardan beri söylenegelen, çoğunlukla olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen bir anlatı türüdür. Efsane sözcüğü Farsça isim olup; Latince legandus sözcüğünden gelmektedir.ingilizce karşıliği legend, Almanca legande, İtalyanca legganda Yunanca karşılığı ise mitos veya mit tir. Arapça karşılığı üstûre dir. Türkçe efsane karşılığı olarak söylence sözcüğü önerilmiş ise de bu sözcük yaygın olarak kullanılmamaktadır. İlk çağlarda insanlar doğa olaylarının oluşumunu, nedenlerini bilmiyorlardı. Gök gürlemesi, yağmurun yağması; insanların, bitki ve hayvanların oluşumları, gelişmeleri, ölüm gibi bilemedikleri olaylar insanları bu konular üzerinde hayaller kurmaya yöneltmiştir. Doğadaki olaylara kişilik verilerek anlatılması sonucu efsaneler doğmuştur. Bütün bu özellikleriyle efsane, bir inanışa dayandırılır. Anlatılanların doğru ve gerçek olduğu düşünülür. Efsanelerin masallardan ayrıldığı yön de burasıdır. Masallar ve efsanelerin her ikisinde de olağanüstü olaylar anlatılmasına rağmen, masallarda anlatılanlara inandırılması amacı yoktur. Oysa efsaneler olayların geçtiği yer, kişiler ve zaman kullanılarak olayların gerçek olduğuna inandırma özelliği taşır. Ayrıca, genellikle masalların sonu mutlu bittiği halde efsanelerin sonu genelde acı biter. Destanlar ise, kendi yapılarını kaybedip sadece olağanüstü yönleriyle bir kişi veya olayı anlattıkları zaman efsane özelliği gösterirler. Bir kişi, yer yada tarih olayının gerçekte olduğu şekilde değil de farklı bir şekilde anlatıldığı olağanüstü nitellik taşımayan efsaneler de vardır. Efsaneler, inanışa dayandığı için halkın umutlarını, özlemlerini, dünyaya bakış açılarını kesin bir şekilde belirtir. Efsanelerin bu özellikleri resim, şiir, tiyatro, roman gibi çeşitli çağdaş sanatlara kaynaklık etmesini sağlamıştır. Efsanelerin en önemli özelliği de insanları daima doğruluktan ayrılmamaya davet etmeleridir. Efsanelerde doğruluktan ayrılanlar, ya uygun bir şekilde uyarılırlar veya cezalandırılırlar. Böylece efsaneler insanları güzel bir dünyada yaşamaya davet eder. Efsaneleri dört ana başlık halinde inceleyebiliriz. 1- Yaradılış efsaneleri 2- Doğaya ve doğa olaylarına ilişkin efsaneler, 3- Yerler ve yerleşim birimleriyle ilgili efsaneler 4- Kişilere bağlı efsaneler Yaradılış efsaneleri, dünyanın oluşumu ve dünyanın sonu geldiğinde nasıl yok olacağını anlatan efsanelerdir. Doğaya ve doğa olaylarına ilişkin efsaneler, bir bitki, hayvan veya cansız bir öğenin bugünkü haline nasıl dönüştüğünü anlatan efsane bu tür efsanelerdendir. Bazıları doğa olaylarının nasıl oluştuğunu anlatır. Mart Dokuzu Soğuğu bu tür efsanelerdendir. Yerler ve yerleşim birimleriyle ilgili efsanelerde dağ, göl, ırmak gibi coğrafî oluşumlar veya yerleşim birimlerinin oluşumları anlatılır. Anadolu da dağların konumları ile ilgili olarak onlara duyulan sevgi ve aynı zamanda korkuyu anlatan birçok dağ efsanesi söylenmektedir. Irmaklar, onların kaynakları, sıcak su kaynakları ile ilgili de birçok efsaneler bu türdendirler. Şekilleriyle insanı andıran kayaların oluşum nedenlerini anlatanlar ile gelin kayaları efsaneleri de bu grupta yer alır. Kişilere bağlı efsaneler ise yiğitlik, ölmezlik gibi olayların anlatısıdır. Sevda olaylarının, yavrusunu yitiren annenin acılarının dile getirildiği efsaneler kişilere bağlı efsanelerdir. 4

5 Belirli bir ulusa ait bütün efsane ve inanışları ele alarak inceleyen ve sonuca ulaşmak isteyen bilim dalına mitoloji denir. Mitoloji Mitoloji kelimesi, Yunanca, bir nevi masal, hikâye demek olan (Mythos) ile söz anlamına gelen Lagos kelimelerinden yapılmıştır. Mitoloji sözcüğü, Yunanca olup belirli bir uygarlığa ait inançları, kurumları, doğa olaylarını açıklamak amacıyla anlatılmış; çoğunlukla kökeni bilinmeyen geleneksel söylencelerin toplamıdır. Mitler bilimi ile uğraşanlara Mitolog ya da Mitolojist denir. Her milletin kendine özgü bir mitolojisi vardır. Türk, Mısır, Kalde, Yunan, Çin, Hint, İran Mitolojileri olduğu gibi, bizim millet olarak saymadığımız geri kalmış kavimlerin bile inandıkları bir mitoloji vardır. Başlıca Türk efsaneleri Oğuz Kaan Destanı ve bunun devamı olan Ergenekon Destanı dır. Bu ulusların mitolojileri içinde en çok incelenmiş, bilginlerin üzerinde en çok fikir yordukları, inceledikleri mitolojiler Yunun Mitoloji si ve Hint Mitoloji sidir.tanzimat tan sonra yüzümüzü çevirdiğimiz Avrupa sanat ve edebiyatını, en çok Yunun Mitolojisi etkilemiştir. Romalıların, Latinlerin mitolojisi ile Yunun Mitolojisi hemen hemen aynıdır.yani Latinler eski Yunan Mitlerini tamamen kabul etmişlerdir. Yalnız bazı tanrıların ve tanrıçaların adlarını değiştirmişlerdir. Bütün dünya uluslarının mitolojilerinin en güzeli Yunan Mitleridir. Yunan Mitleri; medeniyetin beşiği olan Akdeniz kıyılarında ve Ege Bölgesi nde yaşayan insan topluluklarının sanatı, ahlağı, dini, aile teşkilatı ve siyasi hayatı üzerinde derin etkiler yapmıştır. Yeryüzünün ilk masallarını eski Egelilerin anlattıkları bilinmektedir. Bu masallarında insan ve doğa sevgisiyle tanrılardan, tanrıçalardan ve onların birbirleriyle, insanlarla olan ilişkilerinden söz etmişlerdir. Bu nedenle Ege Bölgesi efsane yönünden çok zengin bir bölgedir. 5

6 EGE EFSANELERİ İZMİR İN KURULUŞ EFSANESİ İzmir in kurulması ve adını alması ile ilgili birçok efsane vardır. Bunlardan bir tanesi Amazonlar tarafından kurulmuş olması ve kent adını da İzmir i kuran Amazon dan almasıdır. Amazonlar rahat silah taşımak ve kullanmak amacıyla sağ göğüsleri kesilmiş savaşçı kadınlardır. Bunlar İzmir e akın yaparak yerli halkı kendilerini kabule zorlayıp kente de kraliçelerinin adını ( Smyrna ) vermişlerdir. Yine İzmir ile ilgili diğer bir söylenceye göre bugünkü İzmir yöresinde Elektid adlı bir kavmin yaşadığı; bu kavmin Amazonlarla savaşarak onları yendiğidir. Daha sonra Elektid kralı These, Amazonların lideri olan Smyrna ile evlenmiş ve kente de karısının adını vermiştir. Aphrodite sinin papazı, Kinyras ın genç ve güzel kızı Smyrna (ya da diğer adı Myrrha) aşık olur. Aphrodit, bu aşkı kendisine ceza olsun diye vermiştir; çünkü kız Aphrodite yi lâyıkıyla büyüklememek suçunu işlemiştir. Kinyras kızının işlediği günahı haber alınca onu öldürmeye kalkışmış. Tanrılar, kıza acımış ve onu bir mersin ağacı yapmışlar. O mersin ağacından pek parlak bir delikanlı, yani Adonis doğmuş. Mirin adlı bir Amazon kraliçesi Ege kıyılarında Serne adlı bir kenti zaptederek ona Mirina adını vermiş. Kraliçe, Kral Siplos tarafından öldürülmüş. Kraliçenin adının Yamanlar ve Manisa Dağı na mal edildiği söylenir. Mirina zamanla muhtemelen Zmirina ya da Smirina olmuştur. Bu sözcük zamanla değişerek İzmir şekline dönüşmüştür. Tarihte bilinen ise İzmir e sahip çıkan birçok uygarlığın paraları üzerinde Amazon resminin olmasıdır. Bu da Amazonlarla ilgili efsaneleri doğrular niteliktedir. FAUSTİNA Faustina kıvırcık saçlı, zümrüt yeşili gözlü, şeker gibi tatlı ve kumru gibi masum bir kızmış. Faustina, İspanya kökenli sanatçı bir aileden yakışıklı Marcus Aurelius a aşık olmuş. İki genç romantik bir aşk yaşayarak evlenmişler. Prenses Faustina ile mutlu bir evlilik geçiren Marcus kayınpederinin ölümü üzerine politik bir geçmişi olduğu için imparator ilan edilmiş. İmparator Marcus, kendisine isyan eden Romalı General Cassus a karşı sefer başlatmış. İmparator sefere çıkarken yanına Faustina ve sevimli oğlunu da amış. İzmir e geldikleri zaman Faustina bu güzel şehre hayran olmuş. Hergün, bugünkü Kadifekale ye çıkarak denizden gelen rüzgarı içine çeker ve güvercinlerini azat edermiş. Roma ordusu yoluna devam edip Toros dağlarını aştığı sıra Faustina hastalanmış ve kocasının kollarında ölmüş. İmparator Marcus, Suriye ve Mısır a gittikten sonra tekrar İzmir e dönmüş. Karısının çok sevmiş olduğu bu şehirden ayrılmak istemeyen İmparator, İzmir e yerleşmiş. İzmir, daha sonra korkunç bir depremle yıkılınca, İmparator un büyük ilgisiyle yeniden inşa edilmiş. İzmirliler, sevgili kentlerini kurarken Agora nın batı yapısı girişindeki kemerli kapıya Faustina nın sevimli bir kabartmasını yerleştirmişler. Burun, dudak ve çenesinin hafif zedelenmesine rağmen kabartması hâlâ yaşamaktadır. Eğer yolunuz birgün Agaro ya düşerse bu güzel kabartmayı görebilirsiniz. 6

7 AGEMEMNON ILICALARI Argos Kralı Agememnon un güzelliği her yere yayılmış bir kızı varmış. Günlerden bir gün bu güzel kızın ayaklarında yaralar çıkmış. Bu yaralar ilerleyerek tüm vücudunu, gözlerini kaplamış. Kimse kızın yüzüne bakamıyormuş. Agememnon, kızının bu halinden utanıp onu ormana bırakmaları istemiş. Zavallı kız ormanda tek başına yaşamak için mücadele etmiş. Ormanda ne bulduysa onu yemiş, orman içinde oradan oraya dolaşmış. Birgün yine böyle gezerken bir gölcüğün kıyısına gelmiş.topladığı meyveleri yerken ayağını suyun içine sokmuş. Daha sonra hergün bu gölcüğe gelmeye başlamış. Her gün ayaklarını suya sokmuş. Bir gün ayaklarındaki yaralarının iyileştiğini görünce, tüm vücudunu suya sokmaya başlamış ve zamanla tüm yaralarından kurtulmuş. Agememnon, kızını ormana bıraktığına çok pişman olmuş. Askerlerine kızını bulmaları için emir vermiş. Askerler kızını bulup getirince kral çok şaşırmış, ne olduğunu sormuş. Kızının anlattıklarını dinledikten sonra, bu şifalı sudan herkesin yararlanabilmesi için insanların kalıp suya girebilecekleri yerler yaptırmış. Bugün İzmir de yer alan Balçova daki kaplıcalar böylece bulunmuş. Balçova Kaplıcaları nın oluşumu ile ilgili değişik efsaneler de vardır. Efsane ne olursa olsun bugün de bu kaplıcalar çeşitli hastalıklara deva olmaktadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen insanlar bu kaplıcada tedavi olmaktadır. ARAKHNE İzmir in güneyinde Kolphon diye bir kent varmış. Bu kentte Lydialı bir kız oturuyormuş. O kız, dokuma ve örmede pek ustaymış. Kızın elişlerini görmek için her yerden, orman ve dağ perileri gelirmiş. Kıza herkes hayran olurmuş. Kız işlenmemiş yünü eline alınca, güzel parmaklarıyla evirip çeviriyor ve yumuşacık, hafif bir yumak yapıyormuş. Herkes ona Örmeyi Tanrıça Athena dan mı öğrendin? diye soruyormuş. Athena örücülüğü ile ünlüymüş. Kız bir gün kızarak Ne Athena sı? Ben kendim öğrendim. demiş. Athena bunu duyunca çok kızmış. Kolphon a gelerek kızla dokuma yarışmasına girmiş. İkisi de tezgahların başına geçmişler. Yanlarında renkli tireler, aralarında da gümüş ve altın teller varmış. Athena bir zeytin ağacı dokuyormuş. Kız ise tanrıların zamparalıklarının resimlerini dokuyormuş. Örneğin, Zeus un kuğu kuşu kılığına girerek, sarışın Europa ile aşklarını dokumuş. Athena kızın yaptıklarını görünce çok kızmış. Eline aldığı sopa ile kızı fena halde dövmüş. Kızın her yeri yara bere içinde kalmış. Onun bu halini görünce Athena kıza acıyarak dövmeyi bırakıp onu örümceğe (Arakhne) çevirmiş. O günden bu güne zavallı örümcek ipek ağlarını örer dururmuş. Arakhne nin yaşadığı Kolophon ve Miletos kentleri, dokuma kumaşları ve renkli yünleriyle ünlüymüş.tarihten önceki çağlarda dünyanın kadın giyimi modasını, farbelalı eteklerini ve benzerlerini bu kentler satıyormuş. Bu kentlerin endüstrisini zamanın en önemli kenti olan Atina çok kıskanıyormuş. Zamanımızda yapılan kazılarda, Miletos ta üzerinde örümcek kabartması taşıyan mühürler ve sikkeler bulunmuştur. Bu sikkelerin bulunuşu da bu efsaneyi anlatır. 7

8 PHİLEMON İLE BAUKİS (Ihlamur ile Çınar Ağacı) Anadolu efsaneleri duygu ve insancılık açısından ayrı bir özellik gösterir. Bunlardan birisi de Philemon ile Baukis yani ıhlamur ile çınar ağacıdır. Bir zamanlar Bergama taraflarında dağların birinde ulu bir ağaç varmış. Bu ağacın bir gövdesi çınar, diğer gövdesi ıhlamurmuş. O yöre halkı ağacı birbirlerine anlatır, hikayeler kurarlarmış. Bu hikayelerden birisi de şudur: Tanrı Zeus, Olympos Dağı nda sıkıldığı günlerde Hermes le birlikte insanların görünümüne girip, köyleri, kentleri dolaşmışlar. Bir gün Frigya dolaylarında bir kente girmişler. Hangi evin kapısını çalsalar açılmamış.tanrı Zeus, konuğu olarak birilerinin kendilerini evlerine kabul edeceğinden emin olduğundan, bütün evleri dolaşmaya karar vermiş.yine hiçbir kapı açılmamış. En sonunda yıkık, dökük, yoksul bir kulübede oturanlar Zeus la Hermes e kapılarını açmış. Bu evde Baukis ve Philemon adlarında yaşlı karı koca yaşıyormuş. Hemen Zeus la, Hermes e yemek yapmışlar. Ellerini yüzlerini yıkamaları için havlu vermişler. Daha sonra Philemon sofraya şarap getirmiş. Kupalar durmadan boşalıyormuş fakat şarabın bitmesi gerekirken bitmiyormuş. Philemon la karısı bu iki konuğun tanrı olduğunu anlamışlar, onlara bir kusur yaptılarsa kendilerini bağışlamalarını istemişler.tanrı Zeus Hadi beni takip edin. demiş. Philemon ile Baukis onları takip etmişler.tepeye çıkınca Zeus onlara köye bakmalarını söylemiş. Yaşlı karı koca köyün sular içinde kaldığını görmüşler ve çok şaşırmışlar. Zeus Bana gösterdiğiniz konukseverliği size ödeyeceğim. Ne dileğiniz varsa dileyin benden. demiş. Yaşlı karı koca Birbirimizden hiç ayrılmamak ve aynı günde ölmek istiyoruz. demişler. Zeus ta onların dileğini yerine getirmiş, karı koca aynı günde ölmüşler. Öldükten sonra gömüldükleri yerde ıhlamur ve çınar ağacı çıkmış. Bu iki ağaç birbirleriyle birleşip tek ağaç olmuş. Rivayete göre Bergama daki bir yanı ıhlamur, bir yanı da çınar ağacı olan bu ağaç, dünyada bu özellikteki tek ağaçmış. 8

9 KEÇİ KALESİ Çok eski zamanlarda Selçuk - Belevi yöresinde bir kral yaşarmış. Kral karısı ve kızı ile çok mutlu bir hayat sürerken bir gün karısı ölmüş. Karısı ölünce tüm sevgisini kızına vermiş.onu herkesten korumak için o yörenin en yüksek yerine bir kale yaptırmış. Korumaları için birçok askerle birlikte, kızını o kaleye yerleştirmiş. Kızın güzelliği dillere destanmış. O yörede yaşayan bir çoban, kızı görmediği halde kıza aşık olmuş. Ama kıza ulaşmak imkansızmış. Çoban, tüm sevgisini kavalı ile dile getirmeye başlamış. Her gün saatlerce prensesi düşünerek kaval çalar ve ona ulaşamadığı için üzülürmüş. Bir gün yine kaval çalarken ağacın dalına bir güvercin konmuş. Çoban güvercinle dost olmuş, tüm dertlerini anlatmış. Prenses için yazdığı mektubu prensese ulaştırmasını istemiş. Güvercin mektubu alıp uçmuş, prensesin penceresine konmuş. Pencerede kuşu gören prenses çok sevinmiş. Güvercini eline alınca ayağındaki mektubu görüp okumuş. Prenses de görmediği, hiç tanımadığı halde mektubu gönderen çobanı sevmiş. Hemen cevap yazıp güvercinle göndermiş. Bu böyle sürüp gitmiş. Çoban prensesi görmeyi çok istiyormuş, ama ne mümkün! Bir gün karşısına bir dede çıkmış. Çobana derdini sormuş, çoban da derdini anlatmış. Dede çobana prensesi görmesi için neler yapması gerektiğini söylemiş. Çoban dedenin dediklerini yapmış. Akşam olunca keçilerinin her iki boynuzuna da fener bağlamış, kaleye doğru keçileri sürmüş. Kaledeki askerler, boynuzlarında fenerlerle kaleye doğru gelen keçileri görünce düşman askeri sanıp, kalabalıklığından korkup kaçmışlar. Çoban da prensesine kavuşmuş. Durumu öğrenen kral, önce çok kızmış ama sonra onların birbirlerine karşı olan sevgilerini görünce çoban ile prensesi evlendirmeye karar vermiş. Onlara güzel bir düğün yapmış. Selçuk yakınlarındaki kalenin adı da Keçi Kalesi olmuş. İzmir den Selçuk a gidecek olursanız, Selçuk a gelmeden yolun sağ tarafında yüksekteki bu kaleyi rahatlıkla görebilirsiniz. 9

10 YANKI İLE NERGİS Peri kızlarının arasında sesi çok güzel bir peri kızı varmış. Adı Yankı ymış. Dinleyen herkes Yankı nın şarkılarını çok severmiş. Kendi sesini en çok seven de kendisiymiş. Yankı nın çok hoşuna gidermiş kendi sesi. Birgün çiçeklerle dolu, yemyeşil kırlarda şarkı söylerken Tanrıça Hera yla karşılaşmış. Baş tanrı Zeus un karısı Hera, çok huysuz ve kıskanç bir tanrıçaymış.yankı dan hoşlanmamış. Günaydın demiş Yankı Ne güzel bir gün değil mi? İçimden şarkı söylemek geliyor. Yankı nın sesi daha da güzelleşmiş. Hera ya Sesim bugün çok güzel. Sizin için de söyleyeyim mi şarkımı? diye sormuş Yankı. Hera kıskançlıktan çatlayacakmış. Yankı ya ceza vermek istemiş Hera. Yankı ya bağırmaya başlamış. Sana öyle bir ceza vereyim ki aklın başına gelsin. Bundan sonra yalnızca sana birisi bir şey söylediği zaman, onun son sözünü tekrarla. demiş. Yankı bunu hakedecek hiçbirşey yapmamış ama itiraz etmek için ağzını açtığında Tekrarla " diyebilmiş sadece. Bu senin gibilere ders olsun demiş Hera. Olsun diye yanıtlamış Yankı. Çok utanmış. O günden sonra Yankı yı gören olmamış. Yalnız başına, acı içinde ormanda dolaşırken bir genç adam görmüş Yankı. Çok beğenmiş genç adamı. Daha yakından tanımak için ona yaklaşmış. Tam bu sırada yanlışlıkla kuru bir dala basmış, dal çatırdamış. Kim o? diye sormuş genç adam. Yankı sadece O diyebilmiş. Yankının dediğini duymuş delikanlı ve yine seslenmiş. Kim var orada? Sadece Orada diye tekrar edebilen başka bir şey söyleyemeyen Yankı, ağlamaya başlamış. Delikanlı yanına yaklaşıp, kendini tanıtmış. Benim adım Narkissos, ya sen kimsin? deyince Kimsin demiş Yankı. Konuşmaları böyle devam etmiş. Yankı Narkisos un son sözünü söyliyebiliyor, çok istediği halde başka bir şey söyleyemiyormuş. Narkissos, kendisi ile alay edildiğini sanarak Yankı ya çok kızmış ve peri kızını bırakıp gitmiş. Yankı pek üzgünmüş. Narkisos için Sen de benim gibi sev ama karşılık görme, kavuşama, acı çek diye geçirmiş içinden. Tanrılar Yankı nın bu dileğini duymuş. Bu dileğin gerçekleşmesine karar vermişler. Ceza olarak Narkissos kendi yansımasına aşık olacakmış. Bir gün, ormanda dolaşan Narkisos susamış. Su içmek için suya eğilmiş ve birden suda kendi yansımasını görmüş. Sudaki bu yüze aşık oluvermiş. Gördüğü yüze elini uzatmış. Eli suya değer değmez su bulanmış ve görüntü kaybolmuş. Hemen elini çekmiş ve sevgilisi geri gelmiş. Bir daha, bir daha denemiş. Hep aynı şey oluyor, sevgilisine dokunmayıp onu ancak seyredebiliyormuş. Üstelik güneş batınca onu bırakıp gidiyormuş sevgilisi. Narkissos çok üzgünmüş artık. Yemeden içmeden kesilmiş. Narkissos aç ve çaresizmiş ama, Yankı da öyleymiş. Yankı neler olduğunu anlamış. Keşke intikam değil de, tanrıların kendisine yardımcı olmasını dileseymiş. Yemekten içmekten kesilen Narkissos, bir gün açlıktan ölmüş. Tanrılar, onun yüzündeki aşk acısını gördüklerinde yaptıklarına çok pişman olmuşlar. Narkissos u su kenarında yetişen nazlı, güzel kokulu, sarılı beyazlı bir çiçeğe dönüştürmüşler. Bildiğimiz nergis çiçeğine Yankı Narkisos un ölümüyle iyice perişan olmuş. Sonunda hiç görünmez olmuş. Bugün de görünmezdir Yankı; yalnızca o umutsuz tekrarlayan sesi duyulur. Nergis ise, su kıyılarında kendini seyretmeye devam eder. Bu yüzden günümüzde kendi kendine hayran olanlara, Narkissos tan esinlenerek narsist denilmektedir. 10

11 YUNUS BALIĞI SIRTINDAKİ ÇOCUK Şimdiki gibi, bir zamanlar yine Milas ın limanıymış Güllük. Yaman balıkçıları o yörede çok ünlüymüş. Ekmeğini denizden çıkarırlarmış bu deniz insanları. Çok şen, mutlu ve birbirlerine bağlıymışlar. Güllükte Hermiyas adlı bir çocuk yaşarmış ve Güllük ün en güzel çocuğuymuş. Bir tek anacığı varmış. Anacığı onu gözünden sakınır, dizinin dibinden ayırmazmış. Günlerden bir gün Hermiyas ın arkadaşları Hadi denize, hadi denize! demişler. Hermiyas anasından izin istemiş ama anası Olmaz! demiş. Hermiyas, annesini ikna edip arkadaşlarıyla denize gitmiş, fakat geri dönmemiş. Kara haber bir anda yayılmış. Herkes günlerce Hermiyas ı aramış ama bulamamış. Günlerden bir gün bir balıkçı, Hermiyas ı bir yunus balığının sırtında gördüğünü söylemiş. Balıkçı Koskoca bir yunusbalığının sırtındaydı. Bir eliyle tutunmuştu ona, bir eliyle selam bile verdi bana. Balık dalıp çıktıkça o da dalıp çıkıyordu. demiş. Önce inanmamışlar balıkçıya, ama daha sonra her denize çıkan tüm balıkçılar Ege Denizi nde Hermiyas ı arar olmuşlar. Belki biz buluruz. demişler ama bulamamışlar. Aradan günler geçmiş. Bir sabah Güllük te Hermiyas ve yunus balığı ölü bulunmuş. Bir yaşlı İşte bu dostluktur. demiş. Herkes yaşlı adama bakınca yaşlı adam Balık dostu olan Hermiyas ı denizde bırakmamış, alıp getirmiş. Kendisi de dostunun yanından ayrılmamış diyerek düşüncelerini açıklamış. Güllüklüler yunusbalığı ile Hermiyas ın yontusunu yaptırıp, jimnasyumun bahçesine Dostluk Simgesi olarak dikmişler. DAPHNE ADINDAKİ GÜZEL KIZIN DEFNE AĞACI OLUŞU Bir gün Apollon, Thessalia' da kıyıları ağaçlarla gölgelenen Peneus ırmağı kenarında, güzel genç bir kız görmüş. Bu güzelin adı Daphne imiş ve Apollon görür görmez ona aşık olmuş. Daphne ormanların derinliklerinde dolaşmaktan zevk alıyor, ay ışığında yabani hayvanları kovalamaktan, avlamaktan çok hoşlanıyormuş. Yalnız başına dolaşmayı çok seviyormuş. Dahası Daphne, hayatı boyunca yalnız yaşamaya yemin etmiş. Erkeklerden nefret ediyor, bu yüzden evlenmeyi kesinlikle istemiyormuş. Fakat Apollon ona delicesine tutulmuş, bu nedenle de peşini bırakmıyormuş. Ormanda karşılaştıklarında Tanrı Apollon, güzeller güzeli bu kızla konuşmak istemiş ancak Daphne ondan korkarak koşmaya başlamış. Apollon, ne dediyse onu durmaya ikna edememiş, Daphne korkmuş bir kere. Yorgun düşene kadar koşmuş koşmuş; daha fazla koşacak gücü kalmadığında yere yıkılıp ve toprak anaya yalvarmaya başlamış. "Ey toprak ana beni ört, beni sakla, kurtar demiş. Toprak ana, onun yakarışını duymuş. Az sonra Daphne, yorgunluktan ağrıyan bacaklarının sertleştiğini, odunlaşmaya başladığını hissetmiş. Gri renginde bir kabuk göğsünü kaplamış. Güzel kokulu saçları yapraklara dönüşmüş ve kolları dallar halinde uzanmış, küçük ayakları ise kök olup toprağın derinliklerine doğru inmiş. Güzel bir defne ağacı olmuş. Apollon sevdiği kıza sarılmak isterken, defne ağacına sarılmış..defne ağacı, Apollo nun en sevdiği ağaç ve defne yaprakları genç tanrının saçlarının çelengi olmuş. Kahramanlara ödül olarak defne yapraklarından yapılma taçlar takılmış. 11

12 İDA DAĞI ( KAZ DAĞI ) Çok eskiden insanların en korktukları şey açlıkmış. Açlık, kıtlık ve kuraklık nedeniyle olurmuş. Bunu için yağmuru yağdıran, şimşekleri çaktıran tanrının Zeus olduğuna inanılır ve Zeus en büyük tanrı olarak kabul edilirmiş. Efsanelere göre Zeus Girit teki İda Dağında Kyble tarafından doğurulmuş. Kyble Anadolu nun matriyakal tanrısıymış. Efsanelerde yer alan diğer İda Dağı, Güney Edremit Kocakatran Dağları denilen bir bir dağ zincirinin en yüksek yeridir. İda Dağı İtalya da Ana İda, ya da Çok Pınarlı İda diye de anılır. Zeus, Troya Savaşı nı bu tepeden izlermiş. Küçük Menderes Nehri, Herakles in çok susayıp, İda Dağı nın eteğini kazmasıyla olmuş. O suda, ay ışığında yıkanan kadınların saçları, altın sarısı olurmuş. Troya bölgesinin bütün kızları, gerdek gecesi arifesinde Küçük Menderes Nehri nde yıkanırlarmış. SARIKIZ EFSANESİ Biga Yarımadası nın Türkleşme sürecinde Türk yaşantısı, inanışları ve gelenekleri bölgeye hakim olmaya başlar. Yüzlerce yıl süren bu oluşum süreci içinde ortaya çıkan Sarıkız öyküsü nesilden nesile aktarılarak bugüne gelir. Efsaneye göre Sarıkız, babası ile birlikte Edremit in Güre köyünde yaşamıştır. Sarıkız, annesini küçük yaşta kaybettiğinden babasına çok bağlıymış. Bu nedenle hiç evlenmemiş. Sarıkız, sarışın, güzel bir kızmış. Babasını yalnız bırakmayan Sarıkız ı babası, dini görevini yapmak için yalnız bırakmış ve hacca gitmiş. Döndüğünde ise köy dedikodu ile çalkalanmaktaymış. Sarıkız ile evlenemeyen delikanlılar ve aileleri Sarıkız hakkında olmadık öyküler uydurup yaymışlar. Baba bu durum nedeniyle halkın içine çıkamaz olmuş. Babanın köyde yaşayabilmesi için namusunu temizlemesi gerekmekteymiş. Baba Sarıkızı alarak yaylalara doğru yola çıkmış. Sarıkız durumu anlamış ama sessiz ve olgun bir şekilde kaderine razı olmuş. Baba, Sarıkız ve kazları dağın doruklarından birinde mola vermişler. Sabah olduğunda baba, görevini yerine getirmeden önce namaz kılmak isteyerek kızına su bulmasını söylemiş. Kızının verdiği suyun tuzlu olduğunu anlayan baba, çok şaşırmış ve kızına abdest alabilmesi için tatlı su bulması gerektiğini söylemiş. Sarıkız, babasına gözlerini kapatması halinde tatlı su bulabileceğini söylemiş. Bu durumdan şüphelenen baba gözünü tam kapatmamış ve kızının eğilerek uzak derelerden tatlı su aldığını görmüş. Sarıkız ın ermiş olduğunu anlayan babası utancından perişan olmuş. Günahsız, biricik kızını öldürmek istemiş. Kızından af dilemiş, ancak Sarıkız bu affı geri çevirmiş. Baba kahrından oracıkta ölünce Sarıkız, babasına yüksek bir tepede mezar yapmış. Kendisi de bir zamanlar Zeus un mekanı olan Kartalçimen düzlüğüne yerleşip kazların uzaklara gitmemesi için eteğine doldurduğu taşları savurarak Kaz Avlusu nu oluşturmuş. Çok geçmeden Sarıkız da ölmüş. Yöre insanları yüksek bir tepeye anıt mezarını yapmışlar. Sarıkız efsanesi de günümüze, bizlere kadar ulaşmış.kaz Dağı na gidenler, Kaz Avlusu ve Sarıkız ın mezarını ziyaret ederek İda Dağı ve Sarıkız ile ilgili birbirinden ilginç söylenceleri yöre halkından dinlerler. 12

13 HASAN İLE EMİNE NİN ACI ÖYKÜSÜ Hasan Boğuldu 1800 lü yıllarda Edremit pazarı çarşamba günleri kurulurmuş.yörenin tüm köylüleri pazara gelir malını satıp, ihtiyaçlarını pazardan giderirlermiş. Kazdağı nın, bin beş yüz metre. yükseklikte bulunan Sarıkız zirvesinin eteğinde kurulu bir oba varmış. Obanın güzel kızı Emine, her çarşamba pazara gelir, beş saatlik yoldan getirdiği sütü, peyniri ve balı Hasan a verir, Hasan dan sebze alırmış. Pazar dönüşü birlikte Zeytinli Köyü ne kadar yürürler, Emine daha sonra dört saatlik dağ yolundan obasına dönermiş. Emine ile Hasan bir gün evlenmeye karar vermişler. Emine nin obasının geleneklerine göre Hasan ın, Emine nin obasında yaşaması zorunluymuş. Hasan ın annesi, yalnız kalacağını bilerek bu olaya sıcak baksa da Emine nin ailesi, Hasan ın zorlu dağ hayatına uyum sağlayamayacağı düşüncesindeymişler. Bu yüzden Hasan ın zorlu doğa koşularına uyum sağlayıp sağlayamayacağı konusunda onu sınamaya karar vermişler. Sınavda başarılı olursa Emine ile evlenmesine izin vereceklermiş. Hasan, annesi ile vedalaştıktan sonra tuz dolu bir çuvalı, anlaşma gereği Emine nin obasına kadar sırtında taşımak üzere Emine ile birlikte dört saatlik dağ yoluna koyulmuş. Bir saatlik yürüyüş sonunda Beyoba köyüne varmışlar. Tuz, Hasan ın sırtını yakmaya başlasa da iki saatte Sutüven şelalesine ulaşmışlar. Yol şelalenin oluşturduğu derenin içinde kaybolmuş olduğundan taştan taşa atlayarak ilerlemek Hasan ı çok yormuş. Gökbüvet e geldiklerinde Hasan yorgunluktan yere yığılmış. Emine ne kadar teşvik etse de Hasan düştüğü yerden kalkamamış ve Emine ye başka bir yere kaçmalarını teklif etmiş. Emine çok inatçı ve ailesine bağlı bir kız olduğundan tuz çuvalını da sırtına alıp, Hasan ın Beni burada bırakma, bir yere gidemem, burada ölürüm haykırışlarına kulak asmadan yoluna devam etmiş. Obasına vardığında Hasan ı geride bıraktığı için pişman olmuş; ancak akşam olduğu için Hasan a bakmaya da gidememiş. Sabah olduğunda Emine Gökbüvet e gitmiş; Hasan ı orada bulamamış. Hasan ın annesinin de her yerde aramasına rağmen, Hasan hiçbir yerde yokmuş. Günlerce aramışlar ama Hasan ı bulamamışlar. Emine o günden sonra Hasan ın onu çağıran sesi kulaklarında çınlayarak Gökbüvet te mecnun mecnun dolaşır dururmuş. Günlerden bir gün Hasan a hediye ettiği çevreyi Gökbüvet in sularında bulmuş ve o çevre ile kendini ulu bir çınar ağacına asmış. O günden sonra Gökbüvet in adı Hasan Boğuldu, çınarın adı ise Emine Çınarı olmuş. Bugün Kaz Dağı nda Gökbüvet e gidenler bu efsanenin söz ettiği yerleri gezerken Emine nin Hasan, Hasan! diyen sesini duyar gibi olurlar. 13

14 KRAL MİDAS IN KULAKLARININ UZAMASI Marsyas bir gün çayırda dolaşıyormuş. Eline Athena nın yaptığı ama çalarken yüzü çirkinleşiyor diye attığı flüt geçmiş. Flüt, tanrı yapımı olduğu için çok güzel sesler çıkartıyormuş. Marsyas gün geçtikçe daha iyi çalmaya başlamış. Öyle ki kendini Apollon ile yarıştırır olmuş. Gitar Tanrısı Apollon buna çok sinirlenmiş ve Marsyas ı, kazananın kaybedene istediğini yapması şartıyla bir yarışmaya davet etmiş. Marsyas yarışma teklifini kabul etmiş. Yarışmanın hakemleri Musa lar ve Phrygia kralı Midas olmuş. Hakemler Apollon un gitarı ve Marsyas ın kavalı arasında tereddüt ediyorlarmış. Bunun üzerine Apollon gitarını bırakıp, lirini almış. Sonunda Marsyas, Apollon un kendisi kadar güzel çalamayacağını itiraf etmiş. Bu sözlere çok kızan Apollon, Marsyas ı ağaca bağlamış ve diri diri derisini yüzmüş. Kır perileri Marsyas ın ölümüne o kadar ağlamışlar ki, onların gözyaşlarından Marsyas (Çine) çayı doğmuş. Kral Midas ise yarışmada Marsyas ın tarafını tutuyormuş. Bu yüzden kulakları eşek kulağına çevrilmiş. Midas bunu saklamak için kulaklarını saçlarının arkasını saklamış ve başına büyük bir kalpak giymiş. Fakat bir gün Midas ın berberi onun kulaklarını görmüş. Midas, onu ölümle tehdit ettiği için zavallı berber hiç kimseye, hiçbir şey söyleyemiyormuş. Adam bu sırrı saklayamaz olmuş. En sonunda toprağa bir çukur açmış ve eğilerek Midas ın kulakları eşek kulaklarıdır demiş. Ama çukurun hemen yanındaki kamışlar söylenenleri duymuşlar. Her rüzgar estiğinde kamışlar berberin söylediklerini tekrarlamaya başlamış. Böylelikle herkes Midas ın kulaklarının eşek kulağı olduğunu öğrenmiş. HYAKINTHOS ADLI GENCİN SÜMBÜL OLUŞU Kral Amyklos'un Hyakinthos adında çok yakışıklı bir oğlu varmış; Apollon da onun bu güzelliğine hayran olmuş. Kısa sürede genç delikanlı ile Tanrı Apollon çok yakın dost olmuşlar. Boş zamanlarında Eurotas'ın çiçekli kıyılarında çimenler üzerinde disk atarak birlikte vakit geçirirlermiş. Bir gün gene her zamanki gibi disk atmaya gitmişler. Hyakinthos'a deli gibi aşık olan kelebek kanatlı güzel Zephiros (Batı rüzgarı) onların bu kadar yakın olmalarını çekemiyor, adeta kıskançlıktan kuduruyormuş. Zephiros, gemicilerin en çok sevdiği rüzgar olduğu halde artık görevini yapmıyor, hatta kıskançlığının neden olduğu öfke ile gemileri kayalara bile çarpıyormuş. Kıskançlıktan ne yaptığını bilmez bir hale gelmiş. O gün de onlar oynarken, kuvvetli bir esintiyle Apollon un fırlattığı diskin yönünü değiştirmiş ve disk hızla genç Hyakinthos'un kafasına çarpmış. Zavallı delikanlı kafasında kanlar akarak yere yuvarlanmış. Apollon bu felaket karşısında deliye dönmüş. En sevdiği dostunu çok kötü yaralamış. Kral, oğlu Hyakinthos'un yaralarına Askleipos'un en tesirli ilaçlarından koydurmuş ama fayda etmemiş. Zavallı Hyakinthos ölmüş Apollon, çok sevdiği arkadaşının ölmesine razı olmayıp, onu her bahar mevsimi açan sümbül çiçeğine dönüştürmüş. Böylece arkadaşının ölümsüz olmasını sağlamış. 14

15 KRAL TANTALOS EFSANESİ Kral Tantalos, Yamanlar Dağı nda oturan İzmir Kralı ve Zeus un oğluymuş. Kral Tantalos un bir oğlu bir de kızı varmış. Oğlunun adı Pelops, kızının adı ise Niobe imiş. Tantalos ölümlü insanlar arasında tanrılarla beraber yemek yiyebilen tek insanmış. Kral Tantalos tanrılara büyük bir kin duyarmış. Onları yamyam durumuna düşürmek için oğlunu bile kurban etmeye razıymış. Tantalos, bir gün tanrıları ziyafete çağırmış. Oğlunun etini kestirerek pişirtmiş ve ziyafette tanrılara oğlunun etini sunmuş. Tanrılar, önlerine gelen etin ne olduğunu anlayarak, masadan tiksinerek kalkmışlar. Tanrılar, Tantalos a öyle bir ceza vermeye karar vermişler ki, onun nasıl bir ceza alacağını duyacak olan tüm insanlar korkarak artık tanrıları aşağılamaktan çekineceklermiş.tanrıları küçük görüp onları sınamaya kalkan Tantalos a verilen ceza dünyanın her yerinde Tantolos İşkencesi olarak anılacakmış. Tantalos, Cehennem e gönderilmiş. Diz boyu berrak sularda durduğu ve susadığı halde su içmek için eğilince su toprağın içine çekiliyormuş. Başının üzerine üzümler, armutlar, narlarla yüklü ağaç dalları uzanıyormuş. Yemişleri koparmak için elini uzattığında rüzgar, dalı yükseklere üflüyormuş. Tantalos yiyeceklere bir türlü ulaşamıyormuş. Su ve yiyecek bakımından bolluk içinde yaşayan Tantalos, sonsuza kadar aç ve susuz kalmaya mahkum olmuş. Bir inanışa göre, Kral Tantalos un gönderildiği bu yer daha sonra bir göl haline gelerek Tantalos Gölü diye anılmış. Söylenceye göre Yamanlar Dağı ndaki Karagöl, Tantalos Gölü dür. Tantalos un mezarı da bugün Bayraklı yamaçlarından birinde bir taş yığıntısı halindedir Karagöl ün oluşumu hakkında değişik efsaneler de vardır. GÜZELLİK ILICASI Çok uzun zaman önce Bergama da çobanlık yapan çok güzel bir kız yaşarmış. Güzel kız her gün koyunlarını güdermiş ve sonra sıcak suları olan bir gölcükte yıkanırmış. Bu kız her gün güzelliğine güzellik katarmış. Kızın güzelliğini görenler şaşırıyormuş. Artık kızın güzelliğini bilmeyen kalmamış. Bunu Bergama Kralı nın güzel kızı da duymuş. Ama kral kızı, bir çoban kızının kendisinden daha güzel olacağına inanmamış. Bunu kendi gözleriyle görmek istemiş. Çoban kızını görünce, gördüklerine duyduklarından daha çok inanmış Çoban kızı olağanüstü bir güzellikteymiş. Kızın nasıl bu kadar güzel olduğu, kralın kızını merak içinde bırakmış. Bunu anlamak için özel olarak çoban kızını izlettirmiş. Ama kızın hayatı küçük bir çoban hayatından farksızmış. Sadece sabah, akşam bir yamacın tepesindeki göle girip yıkanıyormuş. Kral kızı, çoban kızının bu göl yüzünden güzelleştiğini düşünerek, kendisi de sabah akşam o sıcacık gölde yıkanmış. Birkaç ay sonra saraya geldiğinde babası kızını tanıyamamış. Hemen gölün yanına bir ılıca yaptırmış. Çoban ve bütün herkes, o suların şifalı sular olduğunu anlamış. Güzelliği ile tanınan Mısır kraliçesi Kleopatra nın bile Bergama ya gelip bu sulara girip yıkandığı rivayet edilir 15

16 NİOBE NİN DİNMEYEN GÖZYAŞLARI Niobe, Yunanistan da Thebai Kralı Amphion ile evlenmiş. Kral Amphion büyük bir müzik severmiş. Amphion un güçlü kuvvetli ve sporcu bir ağabeyi varmış. Amphion un ağabeyi, erkekçe sporları ihmal edip, müzik ile uğraştığı için kardeşiyle alay edermiş. Bir gün Thebai kentinin çevresine yüksekçe bir duvar yapılması gerekmiş. Amphion un ağabeyi, taşları çok zor kaldırıyormuş. Amphion ise lirini çalarak duvarı hemen oluşturmuş. Niobe ve Amphion Thebai kentinde çok mutlu yaşıyormuşlar. Niobe nin yedi kızı ve yedi erkek çocuğu olmuş. Güneşli bir Leto festivalinde Niobe, Tanrıça Leto nun Apollon ve Artemis olmak üzere iki çocuk doğurduğunu, kendisinin ise on dört çocuk doğurduğunu söyleyerek övünmüş. Bunları duyan Leto çok sinirlenmiş. Çocukları Apollon ve Artemis i Thebai kentinin yüksek duvarlarından uçurup, Niobe nin on dört çocuğunu ok atarak öldürmelerini buyurmuş. Apollon ve Artemis de anneleri Leto nun dediğini yapmışlar. Amphion bu duruma çok üzülerek canına kıymış. Niobe ise, bütün ölülerin ortasında tepeden tırnağa taş kesilmiş, korkunç bir kederin simgesi olarak kalmış. Gözlerinde dolup taşan yaşlar hiç dinmemiş, yaslı yüzünden aşağıya damlamış durmuş. Rüzgar, Niobe ye acımış ve onun gözyaşlarını sileyim derken, gözyaşlarını zavallı kadının anayurdu olan İzmir e uçurmuş. İzmir in yanında bulunan Manisa Dağı ndaki kayanın üzerine taşımış. O kayadan hâlâ su sızdığı için oraya Niobe nin Kayası denmektedir. Bu kayayı görenler iyice bakılınca kayada bir insan yüzü gördüklerini, kayanın buna benzediğini söylerler. Dünyanın her yanında, yas simgesi olmak üzere Niobe nin heykelleri yapılmış. Bir Anadolulu ozan Tanrılar Niobe yi taşa döndürdüler, fakat sanatkar insan tanrılara meydan okuyarak, onların taşa döndürdükleri insanın taştan heykelinde Niobe yi yine diriltti. der. Yolunuz Manisa ya düşerse, aradan asırlar geçmesine rağmen hâlâ gözyaşı dinmeyen Niobe Kayası nı (Ağlayan Kaya) görebilirsiniz. 16

17 DÜNYANIN İLK GÜZELLİK YARIŞMASI Dünyanın ilk güzellik yarışmasının da, Troya savaşının da başlangıcı Thetis ve Peleus un düğününe dayandığı söylenir. Thetis ve Peleus un düğününe bütün tanrılar ve tanrıçalar çağırılmış.sadece düğünde kargaşa çıkmaması için Eris davet edilmemiş. Eris, bu duruma çok sinirlenip, bütün tanrıçalar bir masanın etrafında toplanmışken altın elmayı masaya atmış. Elmanın üstünde En güzele yazısını gören tanrıçalar, elmayı kendilerinin hak ettiğini öne sürmüşler. Elemeler sonunda ilk üçe Athena, Hera ve Aphrodite kalmış. Üç tanrıça, Tanrı Zeus a giderek aralarından en güzeli seçmesini söylemişler. Zeus, seçilmeyen diğer iki tanrıçanın gazabından korktuğu için, bu işi İda (Kaz) Dağı nda yaşayan çoban Paris in yapacağını söylemiş. Üç tanrıça, birden Paris in önünde belirince, Paris neye uğradığını şaşırmış.tanrıçalar, ona aralarından en güzeli seçmesini söylemişler ve altın elma karşılığında Paris e bir şeyler vaat etmişler. Athena, Troya nın Akha lar üzerinde zaferini; Hera, Asya ve Avrupa nın hükümdarlığını; Aphrodite ise dünyanın en güzel kadını Helene nin aşkını vaat etmiş Paris e. Bunun üzerine Paris, elmayı hiç düşünmeden Aphrodite e vermiş. Paris, Troya prensi olduktan sonra ilk iş olarak Helene yi kaçırıp ülkesine getirmiş. Akha lar bu duruma çok sinirlenmiş ve Troya ya savaş açmışlar. Savaşta Aphrodite, Ares ve Apollon Troya ya, Hera ile Athena ise Akha lara yardım etmişler. Dünyanın ilk güzellik yarışması da savaş nedeni olarak söylencelere geçmiş. 17

18 , İNSANLIĞA AYDINLIĞI GETİREN PROMETHEUS İda dağında oturan eski tanrılardan önce başka tanrılar egemenmiş dünyamıza. Bunlardan bazıları devler (Titan) bazıları ise Okyanus (Okeanus), gökyüzü (Uranus) ve toprak (Gaia) gibi çok güçlü tanrılarmış. Daha sonraları Zeus ve arkadaşları titanlarla savaşıp onları dünyadan kovmuşlar. Bu büyük savaştan önce iki titan, Klymene ve İapetos evlenmiş, dört çocuk sahibi olmuş. Hepsi iriyarı,güçlü, zeki ve özgürlük tutkunuymuş. Atlas çok cesurmuş, hatta Zeus u bile umursamazmış. Doğal olarak birgün Zeus çok kızıp onu Dünya yı omuzlarında taşımaya mahkum etmiş. Bugün dünya haritalarını içeren kitaplara da bu yüzden Atlas deriz. Diğer kardeş Menoitios, çok gururlu ve kibirliymiş. Zeus buna da katlanamamış ve onu yeraltına göndermiş. Zeus pek demokrat ve hoşgörülü birisi olarak tanınmazmış zaten. Üçüncü kardeş Epimetheus ise Pandora ile evlenmiş. Hani şu Pandora nın sandığını açıp dünyaya felaket ve salgınları salan meraklı tanrıça ile... Bu da aslında Zeus un bir oyunuymuş. Son kardeş Prometheus da akıllı, güçlü ve onurluymuş. Titan çocukları içinde Zeus u en çok korkutan da oymuş. Bu dört genç titan, Zeus u kesinlikle efendi olarak kabul etmiyorlarmış. Prometheus un bir yeteneği varmış, babaannesi Gaia ya çekmiş; gelecekte olacakları önceden görebiliyormuş. Prometheu, yaptığı zalimlikler nedeniyle Zeus a çok kızarmış ama ondan korkarak köleliği kabul edip, boyun eğenlere de çok kızarmış. Zeus insanlar kendisine zarar vermesinler, tahtını ele geçirmesinler diye bir çok önlemler almış. Herkesten kuşkulanıyormuş. Bütün besinleri toprağın altına saklamış, insanlar kolayca bulamasın diye... Bu kadarla da kalmamış en önemli silah olan bilgi ateşini de onlardan, insanlardan saklamış. İnsanların bilgi ateşini bularak bilgilenmelerini, kendine karşı ayaklanmalarını istemiyormuş. Prometheus, bu bilgi ateşini insanlara götürmeye karar vermiş. Böylece insanlar zalim Zeus la başa çıkabilirlermiş. Prometheus, insanlara bilgi ateşini vermenin ağır bir suç olduğunu biliyormuş. Bir sabah erkenden yola çıkmış. Yanına narteks çiçeğini almış. Bu narteks çiçeği, ateşe çok benzermiş. Tanrılar katında, İda dağında ateşin yanına ulaşmış, nöbetçiler uyuyormuş. Gizlice bilgi ateşini alıp, yerine narteks çiçeğini koymuş. Hemen insanların yanına dönmüş. İnsanlara bilgi ateşini getirmiş işte! Artık bu ateşi korumak ve büyütmek insanların göreviymiş. Zeus bunları görünce çıldırmış. Prometheus u bir dağa zincirlemiş. Ona korkunç bir ceza vermiş. Her gün bir kartal geliyor ve Prometheus un karaciğerini yiyormuş. O gece yeniden karaciğeri oluşuyormuş Prometheus un. Yenilenen karaciğer de, kartalın ertesi günkü yemeği oluyormuş. Bu bitmeyecek bir işkenceymiş. Prometheus, sakinmiş çünkü insanların bilgi ateşini büyütüp, onu kurtaracaklarını biliyormuş. Siz ne dersiniz, acaba biz insanlar bilgi ateşini yeterince iyi kullanıp Prometheus u kurtarabildik mi? Yoksa O hâlâ esir mi? 18

19 SONUÇ Efsaneler, insanların hayal güçlerinden doğmuş, masalımsı anlatımlardır. Tarih değildirler ama tarihi olaylara dayanmaları, bizlerin geçmiş hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Anlattıkları olaylardan ders almamızı, daha iyiye yönelmemizi sağlar. Efsaneler ve onları inceleyen bilim dalı mitoloji, Dünya klasik edebi eserlerinin kaynağı ve edebiyatçılar için bir hazinedir. Dünyanın en zengin mitolojileri olan Yunan ve Roma Mitolojilerine Lidya, Frigya, Hitit, Finike efsaneleri kaynak olmuşlardır. Bu medeniyetlerin kurulduğu yer olan Anadolu, bu nedenle Yunan ve Roma Mitolojileri kadar zengindir. Gılgamış Destanı ndaki güzellik Yunan Mitolojisi nde bile yoktur. Dede Korkut, Oğuz Kaan Destanı da birer mitolojidir. Bu zenginliğe sahip olan bizler bunların değerini bilmeli, araştırmacılara destek olmalıyız. Böylece efsanelerimizi, tüm dünyaya tanıtma olanağını bulmuş oluruz. Efsanelerle daha güzele ulaşmak dileklerimizle 19

20 İzmir Bayraklı da Tepekule de kurulmuştur. Mitler hayal gücü olanları canlı tutsun diye vardır. Albert CAMUS Tarihteki Agememnon Kaplıcaları bugün İzmir sınırları içindeki Balçova Kaplıcalarımız olup insanların dertlerine deva olmaya devam Daphne korkusunu defne ağacı olarak yendi ve mitolojide yerini aldı. 20

21 Sarıkız Kaz taşlarla Kaz Avlusunu oluşturdu. Kral Midas, Marsyas ın tarafını tutmanın bedelini eşek kulakları ile ödedi. Arakhne örümcek olduğu o günden beri ipek ağlarını hiç bıkıp yorulmadan örer durur. 21

22 Kendi görüntüsüne hayran olan Narkissos sudaki yansımasından ayrılamaz. Niobe taş kesildiği o günden beri sessizce ağlayarak korkunç bir kederin simgesi olmuştur. İnsanlığa bilgi ateşini getiren Prometheus Tarı Zeus tarafından korkunç şekilde cezalandırıldı. Paris elmayı hiç düşünmeden Aphrodit e verdi. 22

23 KAYNAKÇA Aksoy Y. Ege Kültürü İstanbul: İnkılap Kitabevi Albayrak N. (2004) Halk Edebiyatı Sözlüğü (1.Baskı) İstanbul Leyla ile Mecnun Yayıncılık Batur S. (1998) Açıklamalı Örnekli Türk Halk Edebiyatı (1.Basım) İstanbul Altın Kitaplar Yayınevi Estin C. -Laporte H. Çeviren Eran M. (2004) Yunan ve Roma Mitolojisi Ankara Tubitak Yayınları Özmakas H. -Özmakas Y. (2003) Söylencelerde İzmir İzmir: Ercan Kitabevi Püsküllüoğlu A. (1996) Efsaneler (7.Baskı) Ankara:Arkadaş Yayınevi Püsküllüoğlu A. (1984) Anadolu Efsaneleri (5.Baskı) İstanbul Can Yayınları Şapolyo Enver B. (1965) Dünya Efsaneleri (2. Baskı) İstanbul Rafet Zaimler Kitabevi Ural Y. (1996) Anadolu Efsaneleri İstanbul Milliyet Yayınları Ünver A. (2003) Ege Kıyılarında Eski Zaman Masalları (2.Baskı) İstanbul Mart Matbaacılık Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi Kültür Yayınları No:3 (2003) Sarıkız Efsanesi Rehberi Balıkesir 23