Екі ел арасындағы қарым-қатынастардың дамуына тосқауыл болатын еш нәрсе жоқ

Transkript

1 44 (270) 18 наурыз бейсенбі 2010 жыл ,03 202,53 5,04 21,54 1, ,9 1562, ,11 81, ,7 Каспийдің байлығы итбалық құрудың аз-ақ алдында тұр 3-бет Еліміздің екінші сыныбы Әлияға «хат жазды»... Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Екі ел арасындағы қарым-қатынастардың дамуына тосқауыл болатын еш нәрсе жоқ Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Өзбекстанға екі күндік сапары барысында Ташкенттегі «Көксарай» резиденциясында Өзбекстан Президенті Ислам Каримовпен кездесулерінің ресми рәсімі өткен соң, екі ел басшылары шағын құрамда келіссөздер жүргізді. Айта кету керек, Елбасының көрші елге сапары шешімін күткен көптеген саяси, саудаэкономикалық мәселелерге нүкте қойған өте сәтті сапар болды. Бұрыннан бұйығы, біртоға күй танытып жүретін Өзбекстан Президенті Ислам ака Қазақстан бас шысын жайма-шуақ шыраймен қарсы алып, халық аралық саясаттағы Қазақстанның ұстанымдарымен ке лісе тінін жеткізді. Өзбекстан Президенті Ислам Каримов Қа зақстанның белсенді сыртқы саясатын және ЕҚЫҰ-ға төрағалығын, Қазақстанның 2010 жылы ЕҚЫҰ-ның Мемлекет басшылары деңгейіндегі саммитін өт кі зу жөніндегі бастамасын қолдайтынын білдір ді. Әң гімелесу барысында саяси, сауда-эко но мика лық жә не мәдени-гуманитарлық салалардағы қазақ-өз бек қарым-қатынастарының одан әрі даму мә се лесі тал қыланды. Одан кейін Қазақстан мен Өзбек стан ның ресми делегацияларының кеңейтілген құрамдағы келіссөздері жүргізілді. Келіссөздер барысында инвестиция, ауыл шаруашылығы, транзиттік-көлік әлеуетін тиімді пай далану салаларындағы Қазақстан мен Өзбек станның ынтымақтастығын тереңдету мәселелері қаралды. Сондай-ақ өзара қызығушылық тудыратын халықаралық және өңірлік проблемалар туралы пікірлер ал масылды. Мемлекет басшысы атап өткендей, Қазақстан мен Өзбекстан кең ауқымды мәселелер жөнінде өзара тиімді іс-қимыл үшін барлық мүмкіндікке ие. Біздің мемлекеттердің арасында 140 құжатты құ райтын салмақты шарттық-құқықтық база құрылды. Жалғасы 2-бетте ДАТ! Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ: Оқырман көркем әдебиет пен отбасылық кітаптың арасын ажырата алмай қалды Алматы облысындағы Бартоғай суқоймасы маңының тұрғындары көктемгі тасқын қаупінен сақтанып, өзге өңірлерге көшудің қамын ойластырып жатыр. Біздің редакциямызға Шелек елді мекені тұрғындарының бірі хабарласып, ел ішінде дүрлігу күшейгенін айтты. Енді Бартоғайдың тасығалы тұрғаны рас па? КҮДІК 6-бетте Үкіметтің тапсырмасымен қазір еліміздің ау ма ғында ғы барлық қауіпті делінетін суқоймалардың жағ дайы қатаң тексеріліп жатыр. Бартоғай суқоймасы бөгет терінің жағдайы мен ондағы су деңгейін де Төтенше жағ дайлар жөніндегі министрлік өкілдері мен Ең бекші қазақ ауданының басшылары бақылауға алды. Шелек тен 30 шақырым жерде орналасқан суқойма маңын дағы қарбалас жұмыстар жергілікті халықтың үрейін туғызып, алыпқашпа әңгімелердің өршуіне себеп бо лып отырған тәрізді. Бірақ аудандық жұмылдыру да йын дығы және төтенше жағдайлардың алдын алу мен салдарын жоюды ұйымдастыру бөлімі ма ман дары ның мәліметінше, Бартоғай суының көтерілу қаупі жоқ. Керісінше, суқойма деңгейі күн санап төмендеп келеді. Бақыт СҮЙІНДІКОВ, Шелек елді мекенінің тұрғыны: Дүрлігу болып жатыр. Жұрт «Шелектің солтүс тігіндегі суқойма толып кетіпті, Қызыл ағаш та ғы жағ дай қайталанады екен» деседі. Бұл рас болса, әри не, қорқамыз. Бүгін Шелектің әкімдігінде жина лыс болды. Соған қатысқан адамдар әкімге ауыл тұр ғындарына қауіп туралы алдын ала ескерту керектігін айтты. Абай МАХМЕТОВ, Еңбекшіқазақ ауданы жұмылдыру дайындығы және төтенше жағдайлардың алдын алу мен салдарын жоюды ұйымдастыру бөлімінің бас маманы: Бартоғай суқоймасының жағдайы үнемі бақы ланып отыр. Мұнда барлығы 320 млн текше метр су сыяды. Жуырда жиналған су 252 млн текше метрге жетіп еді. Алайда кеше 245 млн текше метрге дейін төмендеді. Суқоймадан Шелек өзе ніне секундына 45 текше метр су құйылып жатыр. Үл кен Алматы каналы арқылы Түрген, Есік өзен дері не де 15 текше метрден су ағызып, Бартоғай дең гейін түсіріп отырмыз. Біз оның толып кетуіне жол бермейміз. Күн сайынғы бақылау нәтижелері ау дан әкіміне баяндалуда. Болатбек МҰХТАРОВ Алтын кубок Алматыға келеді 5-бет ОЙ-КӨКПАР Еліміздегі барлық стратегиялық нысандарды анықтап, мемлекет иелігіне қайтару дұрыс бола ма?...дедiм-ай, ау! 7-бет Николай ФЕДОРОВ, Чувашия Президенті: Мемлекеттік Думада ең бас ты чук ча кім? Чукча деппін ғой Чу котка ның халық депутаты дегенді. ( сайтынан) Нұрлан ЕРІМБЕТОВ, саясаттанушы: ИӘ Тәуелсіздіктің алғашқы жыл да - рында сол кездегі Үкімет үлкен қателіктерге бой алдырды. Жаппай же ке шелен діру жүргізіп, еліміздегі ма ңыз ды ны сандардың барлығы же ке адам дардың иелігіне өтіп кетті. 90-жылдарда не са тыл мады десеңізші! Халықтың игі лігі үшін салынған әлеуеті жоғары бар лық нысандар тістегеннің аузында, ұстағанның қолында кетті. Бізде енді еш кім бала тумайтындай акушерлік орталықтар, қаншама балабақша талан-таражға түсті. Сол кездегі қа те ліктердің зар дабын бү гін көріп отырмыз. Осындай ма ңызды нысандарды жекешелендірмей, уақытша күзетшісін қойып жаба тұрса, қа зір ұр пағымыздың игілігіне қыз мет ете тін ны сандар сауна мен мон ша ларға ай нал мас еді. Сондай нысандарды экономикалық әлеуетіміз көтерілгенде, қай та дан халық қа қызмет етуге мүмкіндік болар еді ғой. Бірақ бізде бәрі басқаша болды. Жиырма жылға жуық уақыт бұрын экономикасы қауқарсыз жас мемлекетке өз иелігіндегі стратегиялық маңызы бар барлық нысандарды сатуға тура келді. КСРО кезінде салынған бұл нысандарды халық игілігіне пайдалануға бермек түгіл, ұстап тұрудың өзі мүмкін болмаған соң, жекеменшік иелеріне үлестірілді. Ал қазір сол маңызды нысандардың көпшілігі қараусыз қалып, адам өміріне үлкен қауіп төндіруде. Олардың бірі адам шығынына әкеліп соғып жатса, енді бірі мысықтілеулі діни секталардың ошағына айналып, болашақ ұрпаққа қарсы жұмыс істеп жатыр. Қоғам арасында осыған қатысты қарама-қайшы қызу пікірталас туындауда. Еңсесін тіктей бастаған мемлекет еліміздегі барлық стратегиялық нысандарды өз қарамағына алуы керек деген уәж басым. Дегенмен ол маңызды нысандардың барлығын мемлекеттің иелігіне өткізу нарық заңдылығына қайшы келеді дегендер де кездесіп жатыр. 3-бетте ЖОҚ Стратегиялық нысандардың барлы ғын мемлекет иелігіне қай та рудың қа жеті жоқ. Бізде нау қан шыл дық басым. Бі ресе жаппай же кешелендіреміз де, ен ді бірде тү гел дей мемлекеттің мен шігіне қа й тару керек деп ұрандатамыз. Ме ніңше, бұл дұрыс емес. На рық заңды лығында меншік бәсе ке сі қатаң сақта лып тұруы тиіс. Мен шік бәсекесі сақтал маса, на рық тың заңдылығы да бұ зыла ды. Сон дықтан стратегиялық ны сан - дар ды түгелімен мемлекеттің мен ші гі не қайтару да дұрыс емес. Не ліктен? Се бебі мемлекеттің мен шігінде болған әлеу - меттік ны сан дардың барлығын ке зін де же ке ше лендірдік. Ол кезде тіпті тө мен бағаларға сатылып кеткені жа сы рын емес. Ал енді келіп мемлекет барлық ны санды қайтарып алам десе, же ке меншік иелері о бастағы тиын-тебенге сатпай тыны екібастан белгілі. Атамұрат ШӘМЕНОВ, экономика ғылымының докторы,профессор:

2 2 САЯСИ БЮРО Басы 1-бетте ЫҚПАЛДАСТЫҚ Екі ел арасындағы қарым-қатынастардың дамуына тосқауыл болатын еш нәрсе жоқ 2016 жылға дейінгі Экономикалық ын тымақтастық стратегиясы іске асы ры луда. Жалпы, екі ел арасындағы құжаттардың ішін дегі ең сүбелісі Мәңгілік достық туралы келісімшарт. Осы орайда Ел басы Қазақстан мен Өзбекстан ара сын дағы қарым-қаты настардың дамуына тос қауыл болатын ешнәрсе жоқтығын атап көр сетті. «Мен Ислам Каримовпен екіжақ ты қарым-қатынастың көптеген қыр лары бойынша баға беруіміз сәйкес ке летіндігін қанағат сезіммен атап өтемін. Сәйкес келетін себебі, Қазақстан мен Өзбекстан ның өңірлік қауіпсіздікті сақтау, экономи калық дамудың перспективалары, біздің халықтарымыздың болашағы жөніндегі мүдделері сәйкес», деді Н.Назарбаев. Кездесу кезінде екі елдің көшбасшы лары ор талықазиялық өңірдегі су энер ге тикалық ресурстарды бірлесіп пай даланудың өзара қолайлы тетіктерін тез детіп әзірлеуге өзара мүдделі екен дік терін білдірді. Сондай-ақ екі елдің басшылары өңір де жаңа су энергетикалық ғима рат тардың құрылысының жобаларына, атап айтқанда, Тәжікстандағы Рогунск СЭС (ГЭС), Қыр ғызстандағы Қамбарата объектісінің эко ло гиялық және техникалық қауіпсіздігіне ха лықаралық сараптама жүргізу жайлы пі кір лерін білдірді. Елбасының атап көр сет кеніндей, Сырдария және Әмудария өзен де рінің төменгі сағасында орналасқан ел дер ретінде Қазақстанға және Өзбекстанға мұн дай экологиялық және экономикалық кепілдіктер қажет. Елбасының пікірінше, бұл бүкіл мүдделі тарап тар дың сындарлы ама лын көрсететін по зи тив ті да му болып та былады. «Біз әріптестеріміздің ынты мақ тас тыққа да йындығын назарға ала оты рып, құрметті әріптестеріміз Тәжікстан Пр езиденті Эмомали Рахмонды және Қырғызстан Президенті Құрманбек Бәкиевті мұндай сараптаманы жүргізуді бастауға және сараптаманың нәтижесіне дейін қандай да бір құрылыс жұмыстарын бастамауға шақырамыз. Мен олар бізді достық және сенімді нотада дұрыс түсінеді деп үміттенемін», деп мәлімдеді Қазақ стан басшысы. Өзбекстан басшысы болса сей с микалық қауіпті аймақта аса ірі гидро энер гетикалық нысан дар салудың эко ло гиялық және тех ноген дік апат қаупін ту ды ра тынын атап өтті. Тран сшекаралық өзен дер дің төменгі жағында отырған елдерге қа уіп сіздік қажет. Өйткені бұл жерде мил лиондаған адамның тағдыры туралы сөз бо лып отыр. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың айтуын ша, сараптама оң қорытынды жасаған жағдайда өзендердің төменгі жағындағы мемлекеттер осы нысандарды салу жө нін дегі консорциумға қатыса алады. Сон дай-ақ туыс елдер басшылары келіссөз дер барысында Орталық Азия өңірінің су энер ге тикалық ресурстарын бірлесіп пай да ланудың өзара тиімді механизмін тез детіп әзір леуге және Аралды құтқарудың халықаралық қорының қызметін жандандыруға өзара мүдделі екендерін қуаттады. Келіссөздер барысында Ауғанстандағы жағ дайды және осы елге халықаралық тұр ғыда көмек көрсету мәселесін тал қылау ға үлкен мән берілді. Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңестің төраға сы құқығында, Қазақстан Прези ден ті Өзбекстан Президентін биылғы жы лы 7-9 маусымда Стамбұлда өтеді деп жоспарланған АӨСШК-тің үшінші Сам ми тіне қатысуға шақырды. Сонымен қатар Мемлекет басшылары қабылдаған бірлескен мәлімдемеде Президенттер болып өткен жемісті келіссөздер, сондайақ сапар барысында қол қойылған екі- жақты құжаттар тату көршіліктің және өзара пайдалы негізде Қазақстан мен Өзбек стан арасындағы дәстүрлі достық қарым-қатынастарды одан әрі нығайтуға ық пал ететіндігіне сенім білдірген. Екі ел басшылары қазіргі өзара тауар айналымы бар әлеуетке сай келмейді деп есеп тейді. Қазақстан Президенті екі ел ара - сындағы тауар айналымында тауарлардың тек төрт-бес түрі ғана барлығын атап өтті. «Біздің елдер арасындағы тауар ай на лымы 1,3 млрд доллар, бұл жеткіліксіз жә не біздің мемлекеттеріміздің әлеуетіне сәй кес келмейді», деп мәлімдеді И.Ка ри мов. Дегенмен Президенттер Н.Назарбаев пен И.Каримов дағдарыстан кейінгі ке зеңде Қазақстан мен Өзбекстан арасын да ғы тауар айналымы еселенетініне се нім ді. Екі ел басшылары өздерінің өкіл дік теріне екі елдің сұраныстарына талдама жасап, импорттық-экспорттық операциялар мен өзара тауар айналысының но мен клатура тізімін кеңейтуге тапсырма берді. Кездесулердің қорытындысы бойынша екі мемлекеттің басшылары Бірлескен мәлім демеге қол қойды. Қазақстан мен Өз бек стан Президенттерінің қатысуларымен бір қатар екіжақты келісімдерге дипло ма тиялық өкілдіктер ғимараттарын салу ға жер учаскесін өзара бөлу туралы, Қазақ стан Республикасы Сыртқы істер минис трлігі мен Өзбекстан Республикасы Сырт қы істер ми нистрлігінің арасындағы ынтымақтастықтың жылдарға арналған бағдарламасына, Қазақстан Республикасының Мәдениет министрлігі мен Өз бекстан Республикасының Мәдениет істері және спорт жөніндегі министрлігінің ара сындағы мәдениет саласындағы ынтымақтастықтың жыл дар ға арналған бағдарламасына қол қо йылды. Екі елдің басшылары келіссөздердің қо рытындысы бойынша бірлескен баспасөз мәслихатын өткізді. Өзбекстан Прези денті Ислам Каримов Қазақстан Рес публи касының осы ресми сапарын өз бек тара бы өзара тиімді қазақ-өзбек ын ты мақтастығын дамытудағы маңызды оқи ға, біз дің елдеріміздің арасындағы көп жоспарлы қарым-қатынастарды одан әрі нығай тудағы өзара тиімді мүдделіліктің нақты бел гісі ретінде қарастыратынын атап өтті. Өз кезегінде Мемлекет басшысы Өзбекстан өңір дегі ірі мемлекет болып табылатынын атап көрсетті. Біздің халықтарымыздың тамыры бір, бізді бауырластық тарихы, көр ші лес тігі міз байланыстырады. Біз Өзбекстан басшы лығына ЕҚЫҰ-ға біздің төрағалық етуіміз ді және Астанада ЕҚЫҰ Саммитін өт кізуі мізді қолдағаны үшін алғыс айтамыз, де ді Қазақстан Президенті. Қазақстан Президенті сондай-ақ Қазақ стандағы өзбек диаспорасы және Өзбе к стандағы қазақ диаспорасы біздің елде ріміздің арасын жалғап тұрған көпір болып табылатынын атап өтті. Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Өзбек стан Президенті И.Каримовті Қа зақстанға ресми сапармен келуге шақырды. Ис лам Каримов шақыруды қабыл алды. Ресми сапардың екінші күні Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Өзбекстан Президенті Ислам Каримов «Тә уелсіздік және гуманизм» монументін аралады. Мемлекет басшылары «Тә уелсіздік және гуманизм» монументі ал леясымен серуендеді. Одан кейін екі елдің басшылары «Хазреті Имам» бірегей архитектуралық кешенін аралады. Өзбекстан Президенті Ислам Каримов Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевты таяуда қаланың орталығында бой кө терген жаңа Форум сарайымен таныстырды. МӘЖІЛІС Отырыс бір минуттық үнсіздіктен басталды Парламент Мәжілісі кешегі жалпы отырысын Алматы облысы Ақсу ауданының Қызылағаш ауылындағы қаралы шаңырақтардың қазасына ортақтасып, бір минуттық үнсіздікпен бастады. «Өткен аптада Алматы облысы Ақсу ауданының Қызылағаш ауылында қайғылы апат орын алды. Осы апаттың салдарынан ауылдың біраз тұрғындары қайтыс болды. Қайғылы оқиғаға байланысты жерлестерімізді үнсіздікпен еске алайық», деді жиынды ашқан Мәжіліс төрағасы Орал Мұхамеджанов. БАСТАМА Салтан СӘКЕН Қайғылы оқиғаға қабырғалары қайы сып отырған халық қалаулылары бір күн дік еңбекақыларын арнайы қайырым ды лық есепшотына аудару туралы шешім қа былдады. «Көп түкірсе, көл болар» де ген ді жөн көрген депутаттардың арасында аса жомарттық танытқан жандар да болды. Аттарын атаудың қажеті шамалы деп ойлаймыз, сол депутаттар есепшотқа 100 мың теңгеден жылу жинап берді. Осыған байланысты Үндеу жариялаған депутаттар кө мек қолын созам деушілерге аянып қал мауын өтінді. «Көздерінің жасы көл бо лып отыр ған ағайынға көмек қолын со за йық, ба уырластар!» деп аяқтады Үн деу дің мәтінін оқыған Парламент Мәжілісінің де путаты Уәлихан Қалижан. КҮҢІРЕНТКЕН САУАЛ БОЛДЫ... «Маңғыстау облысы Ақтау қаласында жантүршігерлік қанды оқиға болды. Қан ішер қарақшы өмір есігін жаңа ашқан жас ғұ мырды автомобильмен ұрлап әкетіп, бал талап, мүшелеп, бөліп-бөліп өлтіріп, мә йіт ті отқа өртеп жіберген», деп де пу тат тық сауалын бастаған Парламент Мә жі лі сінің депутаты Зей нолла Өскемендіктер «-ов», «-евтен» арыла бастады Өскеменде тегін қазақшалағандар қатары көбейіп келеді. Осы айда 29 ана босана салысымен нәрестелерінің атыжөндерін тек қана қазақ тілінде, яғни «-ов», «-евсіз» жазғызыпты. Алшымбаев күң гірт залды одан сайын кү ңірентіп жі бер ді. Еліміздің бас про куро ры Қайрат Мә ми мен ішкі істер министрі Серік Бай ма ғамбетовке жолдаған са уалы расымен де адам жаны шошитын оқиға екен. Онда Ты ныштық Молда мұратовтың қаза тапқан қы зына байланысты қылмыстық істі сиыр құ йым шақтатып отыр ған жергілікті құқық қор ғау ор гандарының шалағай ісіне көңілі қа лып отыр ғандығы баяндалады. «Ты ныш тық Молдамұратов жергілікті құқық қор ғау органдарына сенімсіздік білдіріп, бұл қылмысты тексеру үшін орталықтан аса ауыр қылмыстарды тексеретін арнайы тә жірибелі мамандандырылған топ жібе руін талап етіп отыр», дейді Мәжіліс де пу таты. Қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі «Тілге қолдау ата тектен басталады» атты шара ба рысында сондай ата-аналардың бір нешеуінің басын қосып, оларға құр мет көрсетіп, жақсы бастамаға ұйт қы болып жатқандары үшін алғыс білдірді. Жалпы, тіл ма ман дары жүргізген сауалнама бойынша тұр ғындардың тең жартысы бала ла ры ның немесе немерелерінің аты-жөн дерін, тектерін қазақшалау ту ра лы өте аз мәлімет білетін болып шық ты. Ал ересектер жағы білген мен де, бас ауыр татын құжат мәсе ле сінен шошып, тектерін қазақ ша лау дан қашқақ тайды. Сауалнамаға қатысқан ата-аналар дың 83 пайызы келешекте ба лала рының немесе немере-шө бе релерінің тектерін тек қана қазақ ті лінде жазуға ынта білдірген. Жал пы, «Тілге қолдау ата тектен бас талады» акциясының басты мақсаты Елбасының «Ұлты қазақ аза маттар дың тегі мен әкесінің атын жазуға бай ланысты мәселелерді шешу тәртібі туралы» Жарлығына сәйкес, ұлты қазақ азаматтардың тегін, әкесі нің атын және жалқы есімдерді рет ке келтіру, барлық қазақпын деп жүр ген азаматтарды өз тектерін қазақша жазғызуға шақыру. «Негізінен, ха лықта ынта бар», дейді мамандар. Қа лалық неке сарайына ататекті қа зақшалау туралы сұрақтармен ке летіндер санының көбейгені осыған айғақ көрінеді. Эльдар ТӨЛЕУБЕКОВ, Өскемен қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі бастығының орынбасары: Біз мектептерге барып, әлі төлқұжат алмаған жастарға насихат жұмыстарын жиі жүргізіп жүр міз. Осының әсері болар «овпен», «евсыз» аты-жөнге ие бол ғы сы келетіндер баршылық. Тек осы насихат жұмыстарына біз ғана емес, ата-аналар да атсалыс са тамаша болар еді. Өйткені «Отанды сүю отбасынан баста лады» емес пе? Отбасында ба ла лары на ай тып, үйретіп отырса, ол да мық ты сабақ. Елмейір АХМЕД, Өскемен «СИМБА» ЕСКЕРТУ АЛДЫ Өткен апталардағы Парламент Мә жілі сі нің депутаты Ирак Елекеевтің «Симба» ша йына байланысты сауалы естеріңізде бо лар. «Кенияның қара шайын» «Қара Ке ния ның шайы» қылып қойған фирма жа йын да. Осы ған байланысты депутаттың са уалына мә дениет министрі Мұхтар Құл-Мұ хам мед жауап қа тыпты. Онда: «Сіз көрсеткен фактілердің орын алу себебін, кінәлілерді анық тап, заңнама талаптарына орай шара қол дану үшін осы мәселе құзыретіне жа та тын Алматы қа ласының Тіл басқармасына хат жолданды. Сондай-ақ Алматыдағы «Сим ба» фир ма сына да тікелей ескерту жа салды. Олар кі нә ларын толық ЖАҢҒЫРЫҚ Қызылағаш қайғысына тағы біраз шенеунік жауап беретін болады Талай адамның өмірін қиып кеткен Қызылағаштағы қайғылы оқиғаға қатысты тағы бірқатар мемлекеттік шенеунік жауапкершілікке тартылуы мүмкін. Бұл туралы кеше кезекті апталық брифингте ҚР ІІМ-нің баспасөз қызметінің жетекшісі Қуанышбек Жұманов мәлімдеді. Ішкі істер министрлігі өкілінің ай туынша, қазіргі уақытта тергеу то бы мемлекеттік қызметтегі бір қа тар тұл ға ларды жауапқа тарту мә селесін қа рас тырып жатыр. Оның ішінде Ауыл ша руашылығы министрлігіне қарасты Су ре сурс тары жөніндегі комитеттің аймақтық су шаруашылығы басқармасының мамандары да бар. Ел басының тап сыр ма сына сәйкес, тер геу ба рысы бас прокурор Қай рат Мәми мен іш кі іс тер ми нистрі Серік Баймағамбетовтің ті келей бақылауында екенін атап өт кен Қуанышбек Жұманов аталған дерекке қатысты айыпталып жат қан лауазым ды тұлға ларға қа тысты тергеу амал да ры ның жү ріп жатқанын және сол бо йын ша бірқа тар сараптама белгіленгенін жет кізді. Ес теріңізге сала кетейік, бұдан бұ рын оқиға ға қатысты ҚР Қылмыстық ко дексінің 315-інші (қызмет бабындағы әре кет сіздік) және 316-ыншы ( сал ғырт тық) бапта ры бо йынша қозғалған қыл мыстық іс бо йынша Қы зылағаш елді мекенінің әкімі Есет Жү ні сов, Ал ма ты облыстық төтенше жағдайлар жөніндегі департамент бастығы ның орын басары Евгений Енин, Ақсу ау дан дық төтенше жағдайлар жөніндегі мо йын дап, аталған шай өні мін шығару кезінде бұ дан былай мұндай қа те лер ге орын бе ріл мейтінін мәлімдеді», де ген министр. Мі не, депутаттық сауалдың «нә тижесі» деп осы ны айт. БІРІ ҚАЛМАЙ, БӘРІ МАҚҰЛДАНДЫ Ке зекті отырыста Парламент Мәжілісі нің де путаттары күн тәртібіндегі барлық заң жо ба ларын кері қайтармай, мақұлдап тастады. Оның ішінде «Трансферттік баға белгілеу туралы», «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы», «Құқық бұзушы лық про фи лак ти касы туралы», «Ғылым туралы» т.б. заң жобаларын атап өтсе болады. бө лімінің бастығы Күнібек Байзақов, «Шы нар» ЖШС директоры Қуаныш Бекеев және Су пайдаланушылар ар нау лы өн дірістік кооперативінің ат қа ру шы директоры Мұхит Жүнісов қа мау ға алынған бо латын. Сол сияқты осы брифингте Шығыс Қазақстан об лы сында МИ-8 тік ұшағының құлауына қа тысты да қыл мыс тық іс қозғалғаны бел гілі болды. Қуанышбек ЖҰМАНОВ, ҚР ІІМ баспасөз қызметінің жетекшісі: МИ-8 тікұшағының құлау де регіне қатысты «Абайсыздық сал да ры екі немесе одан да көп адам өлі міне әкеп соқтырған көлік қоз ға лысы қауіпсіздігі мен әуе көлігін қол дану ережелерінің бұзылуы» ба бы бойынша Көлік прокуратурасы та рапынан қылмыстық іс қозғалды. Атал мыш қылмыстық іс Көлік про ку р атурасындағы Оңтүстік- Шығыс ІІД қарауына берілді. Қазіргі уа қыт та оқиға орны қоршауға алынып, арнайы құрылған тергеу тобы аумақты тексеріп жатыр. Мансұр ХАМИТ (фото) Жансая ӘБДІБЕКОВА? БIЛГIМ КЕЛГЕН БIР СЏРАЋ Бәкиевтің төңкеріс туралы тұңғыш кітабы шықты Ақпарат құралдарында «Қырғызстан Президенті Құрманбек Бәкиев кітап жазды» деген сүйінші сұраған ақпараттар көп шығуда. Президенттердің көпшілігі кітап жазады ғой. Бұл Бәкиевтің алғашқы кітабы ма? Әли ЕРБОЛАТҰЛЫ, Алматы Иә, тура бес жыл өткеннен кейін Құрманбек Бә киевтің «Қызғалдақ төңкерісі» туралы кітабы жа рық көрді. Ол өз еңбегінде 2005 жылғы Қыр ғыз стандағы көтерілісті, өзінің билікке келу жо лын баяндайды. Әлемдегі мемлекет бас шыла рының көпшілігінің еңбектері бар екені рас. Бірақ олар өздері биліктен кеткеннен кейін өзде рінің жү ріп өткен жолдарын баяндайтын мемуар лар жа зады. Мысалы, өткен айда Украи наның екінші Пре зиденті Леонид Кучманың да он жыл ғы қыз ме тін баяндайтын кітабы жарыққа шық қан бо ла тын. Ал Құрманбек Бәкиевтің аталған кітабы Пре зидент ретіндегі алғашқы ең бегі. Бұл тұрғыда біз өз Президентімізбен мақ тануымызға әбден бо лады. Себебі Нұр сұлтан Назарбаевтың еліміз жә не әлемдік эко номи ка, қауіпсіздікті қам та ма сыз ету туралы еңбек тері өте көп. «Доминоның» мәні не? Сарапшылардан «домино принципі» деген ді жиі естиміз. Бұл термин қандай мағына береді? Елдос САНЖАР, Алматы Бұл терминді ең алғаш рет АҚШ-тың 34-прези денті Дуайт Эйзенхауер қолданған екен жы лы ол: «Бұл жерде домино принципі болады. Егер тізілген доминоның алғашқысы құласа, барлы ғы құлайды», деген. Қазіргі сарапшылар бұл терминді көбінесе қаржы дағдарысымен байланыстырып айтып жүр. АҚШ-та басталған дағ дарыс тың бір-бірімен біте қайнасқан әлем елдерінің ұлт тық экономикаларына зиян шектіруін осы до мино принципімен түсіндіреді.

3 ҚОҒАМ 3 МӘСЕЛЕ Тасқыннан алар сабақ көп Қазір жер-жерде Алматы облысы Ақсу ауданындағы табиғат апатынан жапа шеккендерге көмек беру топтары құрылып, жұмыс істеуде. Алдымен, ең қажетті азық-түлік, киімкешек, қаржы жинау ұйымдастырылуда. Аумақтық экология департаментінде де бұл мәселе арнайы талқыланып, бол ған апаттың қоршаған ортаға тигізген зар дапта рын есептеу және оны жоюдың іс-ша рала ры белгіленді. Тоспалар мен суқой малар дың паспорттық құжаттарын жа сап, эко логиялық сараптамадан өт кі зу дің қажет тігі туралы ұсыныс берілді. Бұ рын да ры жұ мыстарын тексеруге мүмкіндік бер мей келген жекеменшік тұлғадағы та биғат пайдаланушылардың тыныс-тір шілігін бұ дан былай прокуратура ор ган дарымен бірлесіп қадағалаудың те тіктері қа рас ты рыл ды. Қы зыл ағаштық ағайын дар ға де пар тамент ұжы мындағы 80 қыз мет кердің бір күндік жалақысы аударылды. Бас қа да ша руалар қолға алынып жатыр. Әрине, мұ ның бәрі бүгін қажетті іс бол ға нымен, апат құрбанды ғына ұшыраған адам дардың ор нын еш тол тыра алмасы хақ. Ең өкініштісі осы. Бұл арада «апат айтып келмейді» дейтін сыр ғытпа жауаппен құтылу ар тық секілді. Шын туайтына келгенде, апат қа кінәлі адам дардың өздері. Қа ра ңыз. Тау бау райы на үңгіп үй салған кім? Сы йым дылығы 42 млн текше метр бө генді жа са ған кім? Мем лекеттік маңызы бар нысандарды жекеменшікке өткізген кім? Өз қарауындағы бө ген-тоспаларды жөн деу сіз қалдырған кім? Адамдар емес пе? Ен деше, бар кінәні та биғатқа аудара салу бұл жауапкер шілік тен құтылудың амалы ғана. Төніп келе жатқан тосын оқиғаның болу ықтималдығы туралы мәселе 18 ақ пан күні Ал маты қаласында қоршаған ор та ны қорғау министрі Н.Әшімов өт кіз ген ал қалы жиында айтылды. Облыс пен Ал маты қала сының аудан әкімдерінің орын ба сар лары, аумақтық экологиялық меке ме лердің, тө тенше жағдайлар жөнін дегі де пар тамент тердің басшылары, ірі та биғат пай даланушылардың өкілдері қатысқан жиында ке меріне келіп тұрған Күр ті, Сорбұлақ суқой маларының бүгінгі ау ма лы-төкпелі жай-күйі туралы баяндаған ми нистр басқа да су тоспаларын тексеру ту ралы тиісті қыз мет құрылымдарына тап сыр ма берді. (Айт қандай, ақпанның со ңын да Күрті суқой масы оқыс мінез та ны тып, тосын оқиға бо ла жаздады). Ал осы апаттың алдын-алу шараларын жүр гізу жөніндегі министрдің нұсқауы неге ая ғына дейін жеткізілмеді? Оның басты себебі жергілікті ат қа ру жү йесіндегі жауапты адамдардың өз мінде тіне немқұрайды қарағаны бо лып отыр. Қа уіп-қатер төндіретін кез кел ген жағ дайдың алдын алу жөніндегі тап сыр маның орын далуы міндетті екенін тү сі не тұ ра, салғырт тық таныту бұл ауыр қыл мыс. Екіншіден, шағын суқоймалар мен бөген дердің басым бөлігі жекемен шікке өтіп кет кендіктен, олардың ие ле рі ара сында би лікке бағынышты емес піз деген пи ғыл бе лең алған. «Су пат ша лы ғы ның» қо жайын дары қаражаяу ауыл әкім дерінің сө зін құ лағына ілмейтіні де шын дық. Осы се бепті, Елбасының жекемен шік тегі суқой ма - лар ды мемлекет иелігіне қай тару ту ра лы пәр мені өте орынды деп бі леміз. Тағы бір ойланатын мәселе жергілікті жер лерде қай салада болса да, маман кадр лар дың жетіспеушілігі байқалуда. Аудан кө леміндегі шаруашылық нысандары ның қай салаға жататыны жөнінде мони торинг жүр гізілмейді. Кім көрінген эколо гиямен ай налысады. Кім көрінген төтенше жағ дай лармен шұғылданады. Ал нақ ты өз ісін бі летін білікті мамандар өте аз. Бұл ен ді өз алдына жеке сөз болатын та қырып. Қы зылағаш апатын тексеру жөніндегі үкі мет тік комиссия осы мәселелерге де назар ау да рады деп ойлаймыз. Қазіргі уақытта Алматы қаласы мен Алматы облысында арнайы штабтар құрылып, селден қорғау жұмыстары ба қылауға алынды. Еріген қар мен жаңбыр аралас ағынды сулар құйылып жатқан Бар - тоғай, Күрті, Сорбұлақ сияқты ірі су қоймаларға тұрақты қадағалау ұйым дас тырылды. Жұрт алаңдайтындай үлкен қа уіп жоқ. Дегенмен мамандар жерасты су ла рының көтерілуін жоққа шығармай ды. Сон - дықтан ойпаң жерлерге орна лас қан үй - лердің маңында сақтық шараларын жүр - гізу, көшелердегі арықтарды таза лау, өзен аңғарларын бекіту жұ мыс тарына көп шілікті жұмылдыру артық бол майтыны ескер тіледі. Қайым-Мұнар ТАБЕЕВ, Балқаш-Алакөл экология департаментінің баспасөз хатшысы Басы 1-бетте ОЙ-КӨКПАР Еліміздегі барлық стратегиялық нысандарды анықтап, мемлекет иелігіне қайтару дұрыс бола ма? Нұрлан ЕРІМБЕТОВ, саясаттанушы Менің ойымша, маңызды нысандар анықталып, мемлекетке қайтарылуы кезек күттірмес мәселе. Жақында Алматы облысында болған қайғылы оқиға да осындай шикіліктердің кесірінен болып отыр. Елімізде мұндай суқоймалар аз емес. Суқоймалардың жанындағы елді мекендерді паналап отыр ған адамдардың өміріне сол же ке мен шік иелері жауап беретініне менің кү мә нім бар. Жа уап бәрібір мемлекеттен, Үкіметтен алы нады. Осындай апаттардан жекеменшік иелері құтылады, Үкімет тұтылады. Қара- ТҮЙТКІЛ пайым тілмен айтқанда, пайданы мен шік ие лері тапқанымен, шығынды бәрібір мемлекет өтейді. Маңызды нысандар жекеменшік иелерінің қолында болғанда, халыққа ешқандай пайда болмайды. Жауапкершіліктен де жұр дайлар тек өздерінің қа рақан ба сының қа мын ғана ой лайды. Жақында Шығыс Қазақстан об лысының ор талығы Өске мен қаласы және тағы бір неше аудан да ры біраз күн бойы жарықсыз қал ды. Мұны сол жарық беруші компания қа сақана өші ріп отыр. Олардың бұлай іс те уіне кім құқық беріп отыр? Олар меншік ие сі бол ған нан кейін барлығын өз дері шешеді. Ал қаншама ана сол түн дері майшамның жарығымен босанып жат ты. Мы са лы, мен өз басым са лығымды тікелей мем лекетке төлеп, тек қана мемлекетпен байланысқанды қа лаймын. Маған орта жол дағы делдал дардың қажеті жоқ. Мен мем лекетке салық төлеймін, маған жағ дайды мемлекеттің жасағаны дұрыс. Сондық тан еліміздегі барлық тұрғын үйкоммуналдық шаруашылығына тиісті нысандардың барлығы тұтастай мемлекет қарамағына қайтарылуы тиіс. ТҮЙІН Атамұрат ШӘМЕНОВ, экономика ғылымының докторы,профессор Каспийдің байлығы итбалық құрудың аз-ақ алдында тұр қал дықтары секілді факторлар әсер етіп отыр. Алай да нақты бір әсер етуші фактор анықталған жоқ. Енді соның жанама факторларының бір нешеуіне тоқталып көрелік: бірінші кезек те мұнай өндірісі тұр. Маңғыстау об лысы ның табиғат сақшылары топырақ, су құ рамы секілді 70 нүктені тексеру ба рысын да мұнайдан бөлінетін химиялық элемент тердің айтарлықтай көбейгенін анықтаған. Маңғыстау облыстық табиғи ресурс тар басқармасы бастығының орын баса ры Орынбасар Тоғжановтың айтуынша, өт кен жылы құрамында неше түрлі зиянды за т тары бар мұнай қалдықтарын теңізге тө гу әрекетіне қатысты 7 оқиға тіркелген. «Бұл таза мұнай емес, мұнай аралас су. Осы суды теңізге төгіп жіберуге қатысты 2008 жылы 15 жағдай тіркелді», дейді ол. Басқарма өкілдері Каспий теңізінің қазақ стандық секторын, соның ішінде Маңғыс тау бөлігінде аэроғарыштық қа шықтықтан бақылау тетігін пайдалана отырып, мо ниторинг жүргізу барысында 2008 жылы Каспий теңізі аймағынан барлығы 1474 ластану нүктелерін анықтаған. «Ал 2009 жылы бұл көрсеткіш 1,5 мыңға жетті», дейді Орынбасар Тоғжанов. Итбалықтардың күрт азайып кетуіне та биғи факторлар да әсер етіп жатады. Соң ғы жылдардағы жаппай жаһандық жы лыну салдарынан теңіздегі мұз көлемі ай тарлықтай кішірейіп барады. Жаңа туған итбалық күшіктері өздігімен жүзіп үйрен генше, мұзға бауырын төсеп жатады. Қомақты қар жы сұрайды. Сондықтан бұл да ар тық шығынды талап етеді. Шетелдік тәжірибеге сүйенетін болсақ, көптеген мемлеке т те мен шік бәсекелестігі қатаң сақталады. Мемлекеттің қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін нысандар мемлекеттің қарамағында, ал пай да әкелетін же келеген нысандар же кемен шік ие ле рінің қолында. Бұл бір. Екінші бір мәселе экономикадағы мемлекеттік реттеу механизмі. Мысалы, көптеген нысандар же кеменшік иелігінде болған күннің өзінде мем лекет әкімшілік шаралар қолдана отырып, өзі нің мүддесін қорғай алады. Яғни мем ле кеттің өз территориясына шоғырланған маңызды нысандарды бақылауға толық мүмкіншілігі бар. Сондықтан бұрынғы бағасынан он есе, жүз есе қымбат алғанша, мемлекеттік ме ханизм дер арқылы халықтың мүддесін қорғауға да болады. Иә, кезінде жекеменшікке сатылып кет кен кейбір нысандарды мемлекетке қайтару ке рек шығар. Бірақ жаппай мемлекеттің меншігіне қайтару деген болмайды. «Мемлекет ол ны сандарды иелігіне алғаннан кейінгі шығыны қан дай болады?» деген сұраққа жауап бере ала тындай есеп-қисап болуы шарт. Қазір біз шағын және орта бизнесті қолдаймыз дейміз де, екінші жағынан, жаппай мемлекет қа рама ғына алу туралы айтамыз. Бұл екеуі, түптеп кел генде, бір-біріне қайшы келеді ғой. Егер Өз пікірлерін бүкпесіз жеткізген саясаттанушы мен экономист сарапшылардың өзіндік дәлел-дәйектері жеткілікті. Біздіңше, стратегиялық маңызды нысандарды жаппай қайтармастан бұрын арнайы экономикалық зерттеулер жүргізіліп, содан кейін ғана шешім қабылданғаны дұрыс. Себебі арнайы тексерулер нәтижесінде ғана қандай нысандарды тез арада мемлекет меншігіне қайтару керек екенін анықтауға мүмкіндік туады. Дайындаған Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ Ал мұз болмаған жағдайда олар суық суда үсік алып, өліп қалады. Елордада болған кеңесте «КаспЭко» жобасының жетекшісі Парвин Фаршви ит ба лық індетінің тағы бір сырын ашып көр сет ті. Жаппай қырылуға беймәлім «вирус» кі нәлі көрінеді. Мәселен, 2000 жылы осын дай вирустан, тұмау мен итбалықтар ара сында тез тарайтын инфекциялық ауру лар салдарынан бір мезетте 10 мыңға жуық су жануары өлім құшқан. бар лық нысандар бір қолға өтіп кетсе, моно полияға айналатыны бесенеден белгілі. Бұл жерде монополист мемлекет болып шы ға келеді. Сондықтан қысқа мерзімге жұ мыс істейтін шағын және орта кә сіп керлерді қолдауды да естен шығармауымыз ке рек. Ал енді ұзақ мерзімге жоспарланған, салған қаржының пайдасын жылда кө ретін саланы мемлекеттің менші гіне өт кі зуге болады. Сондықтан мемле кет кей бір маңызды нысандарды өз иелі гіне қай та ру керек дегенге қарсы шықпай мын. Бірақ жаппай мемлекет қа ра мағына қайтару дұрыс емес. ҚЫЗЫЛ КІТАП ҚОРҒАН БОЛА АЛА МА? «Каспий экологиялық бағдарламасы» жобасы бойынша зерттеу жүргізіп жатқан эколог-ғалымдар Астанада бас қосу бары сында итбалықтарды «жойылып бара жат қан су жануары» санатына жатқызуды ұсы нып отыр. Яғни қызыл кітапқа енгізу мәселесі көтерілді. Елімізде 2003 жылы Тегеран кон венция сына қол қойылғаннан бері ит ба лықтар ды аулауға тыйым салынды. Қоршаған ор таның байлығын қорғайтын халық аралық бес құжат мақұлданды. Алайда «бұл шарт тар итбалықтың амандығын қам тама сыз ете ала ма?» деген сауал туын дайтыны белгілі. Оны Тегеран конвенциясының орын далуы жөнінде есеп берген экологтер де мойындап жатты. Оған себеп те жоқ емес екен. Итбалықтар теңіздің бел гілі бір ау ма ғында ғана мекендеп қалмай, бір жа ғалаудан екінші жағалауға көшіп жү реді. Сондықтан бұл жануарлардың қай ау мақта қандай жағдайға душар болып жатқандығын бақылауда ұстау оңай шаруа емес екен. «Сондықтан теңіз жағала уы ел дері бас қосып, әр мемлекеттен итбалықтарды қорғайтын аймақ ашу қажет деп ше шіп отыр», дейді қоршаған ор таны қор ғау вице-министрі Елдана Сәдуақасова. Астана? А Л А Ш Т Ы А Л А Д А Т А Н С А У А Л Ғылым туралы заңда қандай мәселелер басты назарда болуы керек деп ойлайсыз? Бекжан МАХМЕТОВ, стандарттау саласының маманы: Еліміздегі қарт теңіз Каспийдің баға жетпес байлығының бірі итбалықтар жойылудың аз-ақ алдында тұрған сыңайлы. Осыдан жиырма жылдай бұрын ғана қойнауында 1 млн-ға жуық тюлень ойқастаған Қаспийде бүгінгі таңда 8 мыңға жуық қана итбалық қалған. Осылайша, құлқынының құлына айналғандардың кесірінен көзі мөлдіреген су жануарының жалпы саны 90 пайызға кеміп кеткен. Бүркіт НҰРАСЫЛ Бұл Каспийдің қызығын көріп отырған 5 елдің (Қазақстан, Түркіменстан, Иран, Әзірбайжан, Ресей) сарапшылары Астанада Каспий итбалықтары үшін ерекше қор ғалатын аймақ құру жөніндегі өңірлік кез десу өткізіп, жоғалып бара жатқан осы бір жануарлардың жағдайын айтып, кө тер ген дабылдарының бір үзігі ғана. Сарапшылардың айтуынша, қалыптасқан жағ дайға логикалық тұрғыда баға беретін бол сақ, саны онсызда 90 пайызға кеміп кет кен итбалықтар алдағы жылдың ішінде көзден мүлдем ғайып болмақ. ИТБАЛЫҚ ІНДЕТІНІҢ СЕБЕБІ ҚАШАН АШЫЛАДЫ? Жалпы, Каспийдің итбалықтарына қатысты мәселе бүгін ғана көтеріліп отырған жоқ. Ол осыған дейін айтыла-айтыла ауыр, жазыла-жазыла жауыр болған тақы рыптың бірі екені белгілі. Теңіздің қазақ стандық бөлігіндегі итбалықтардың жыл сайын қырылып жатуы қалыпты үрдіс ке айналып кетті деуге де болатын сияқты. Тіптен мәселенің ушыққаны сонша лық арнайы ведомствоаралық комис сия құрылып, нақты шаралар да жасал ды. Алайда «баяғы жартас, бір жартас» де мекші, итбалық мәселесі әлі ушығып тұр. Итбалық індетінің құпиясы әлі ашылмай келеді. Қоршаған ортаны қорғау минис трлігінің мәліметі бойынша, итба лықтардың жаппай қырылуына жаһандық жылы ну дан бастап, теңізге төгілетін мұнай Жалпы, заң дегеннің өзі теория. Бізде тео рия мен тәжірибе арасы алшақтап кеткен. Мәселен, ғылым мен өндіріс саласының ара деңгейі әлі де те ңеспей келеді. Әрине, заңда бәрі жақсы көрсетілген, бұл жағынан ешкімнің таласы жоқ. Ал өндіріс кенжелеп қалды. Тіпті біздегі ауыр, жеңіл өнеркәсіптің даму дең гейі Кеңес үкіметі кезіндегі жылдармен салыс тырғанда, анағұрлым артта қалған. Екіншіден, біздегі көп ғалымдар тәуелсіздіктен кейінгі жылдары өзге жер лерге, нақтырақ айтқанда, ақша табатын мем лекет терге көшіп кетті. Елімізде өндіріс саласында қызмет ететін мамандар өте аз. Ал түрлі бағдарламалармен ше телде оқып жатқан студенттер бұл кәсіпте мықты ма ман болуы үшін әлі бірнеше жыл керек. Сондықтан, менің ойымша, жаңа заң осы мәселелерді шешуге қызмет етуі керек. Парвин ФАРШВИ, халықаралық «КаспЭко» жобасының жетекшісі: Егер де біз осылайша кете берсек, онда Каспий «еркелерін» олар туралы түсірілген деректі фильмдерден немесе теледидардан ғана көретін түріміз бар. Бұл, әрине, болжам ғана. Алайда табиғатқа деген осы көзқарасымыз өзгермейтін болса, бұл болжамдар қаншалықты қорқынышты болса да, күндердің күнінде шындыққа айналары сөзсіз. Елдана СӘДУАҚАСОВА, қоршаған ортаны қорғау вице-министрі: Каспий теңізіне қатысты экологиялық бағдарлама Ғаламдық экологиялық қордың көмегімен соңғы10 жылдан бері жүзеге асырылып келеді. Оның аясында теңіз жәндіктерін қорғап қалып, мүмкіндігінше олардың санын арттыруға қатысты іс-шаралар тұрақты түрде іске асырылуда. Қазақстан өз кезегінде аталмыш құжатқа қатысты міндеттерін толығымен орындап келеді. Біз тіпті 5 жылдан бері теңізде жоғалып бара жатқан жануарларды аулауға қатысты берілген жеңілдіктердің өзін пайдаланудан бас тартып отырмыз. Біз сонымен қатар теңізден ауланатын балықтардың әрбір түріне белгілі көлемде шектеу қойып, теңіздің биоәлеуетінің сақталуына ықпал етіп отырмыз. Ал мұндай талаптарды теңіз жағалауы елдерінің барлығы бірдей орындап отыр деп айта алмаймыз. Дегенмен бұл бағыттағы жұмыстар соңғы уақытта біршама жандана түсті. Ғалия ҚҰДИЯРОВА, медицина ғылымының докторы, академик: Мұндай заңды қабылдайтын уақыт жетті. Себебі ғы - лымда түйіні тарқатылмаған сұрақтар көп. Бұл заң да ғалымдардың барлық жағдайы есепке алынуы қа жет. Біріншіден, саладағы мамандарға жоғары жа лақы тағайындалуы тиіс. Кеңес үкіметі кезінде ғы лым мен айналысатын адамдар тұрғын үймен, жо ға ры жалақымен қамтамасыз етілетін. Себебі отбасын, ба ла-шағасын асырай алмай отырған адам қа лай ғы лыммен айналысып, жаңалықтар ойлап табады? Оның үстіне мына нарықтық заманда адам идея табу үшін емес, күнделікті күнін көру үшін еңбектенеді. Бұл салада жұмыс іс тей тін дер дің көбі басқа кәсіпке ауыс ты немесе қо сымша өз ге іспен шұғылданады. Бү гінде Қа зақстан тек ши кізаттық елге айналып отыр. Сырт қа шы ғаратын өнімдеріміз өте аз. Сондықтан жа ңа тех никаларды ойлап табуға баса назар ау дару ке рек. Жа ңа ғылым туралы заңда осындай мәселелер басты назарға алынса екен деймін. Төрегелді ШАРМАНОВ, Тамақтану академиясының президенті, академик: АЛАШ-АҚПАРАТ Емхана жұқпалы ауру ошағы болып шықты Естеріңізде болса, Денсаулық сақтау министрлігі 160-қа жуық бүлдіршіннің С гепатитін неден жұқтырғанын анықтау үшін аурудың қайнар көзін ойдан, қырдан іздеген еді. Әртүрлі болжамдар айтты. Біреулер «қан құю орталықтарынан жұқ тыруы мүмкін» дегенді айтса, енді біреу лер «балалар педиатриясынан жұқ тыруы мүмкін» деп бал ашты. Кеше баспасөз мә жілісін өткізген Денсаулық сақтау минис трлігінің мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитетінің төр ағасы Кеңес Оспанов балалар сто ма толо гиялық емханалардан да жұқтыруы мүм кін дегенді жоққа шығармайды. «Өйткені ау ру жұқтырған балалардың сол стоматологиялық емханаларда болғаны анықталды», деді ол. Гепатиттің айналасындағы даудан соң, ми нистрлік барлық стоматологиялық орта лықтар мен емханаларды тексеруді қолға алған екен. Расымен де, қазір аттап бассаң, көретінің тіс емханалары. Саны жағы нан шаштараз бен сұлулық салон да рынан кем түспейді. Сол қаптаған тіс ем ханалары санитарлық-эпидемиологиялық ере желер мен нормаларды қаншалықты сақ тап отыр? Онда бұқараның шаруасы жоқ. «Тіс ауыр са, іш ауруын ұмытып ке тесің» де мекші, ол үшін бас ауыртып жүрген жан дар ша малы. Десек те, министрліктің стоматологиялық емханаларды тексеру нәтижесінен кейін санитарлық жағдайына алаңдай бастайды екенсің. Салтан СӘКЕН, Астана Мектеп оқушылары «мас» болды Мектеп оқушысы мас күйінде ауруханаға жеткізілді. Сөйтіп, бір мүшелге де толып үлгермеген үш балғынның біреуі «көңілді кештен» бірден жансақтау бөліміне түсті. Қолға тиген дерек бойынша, Қостанай облысының Әулиекөл ауданында тұратын 5-сыныпта оқитын үш оқушы оңаша қалғанда, «көңіл көтеруге» бел шешеді. Сөйтіп, үйде тұрған бір жәшік арақтың бір шишасына сылқия тойып алған сауықшыл балғындар «іштегі» желікпен қыдыруға шығады. Ащы судың арбауына түскен балғындардың біреуі мас болып, есінен айырылып, жол үстінде құлайды. Ринат ЕСІРКЕПОВ, Құсмұрын стансысы бойынша желілік ішкі істер бөлімінің кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі учаскелік инспекторы: «Ақаңның буына» елтіген екеу жол да жығылған жолдастарын тастап, ары қарай кете барады. Есінен айы рылған бала біраз уақыт қар жастанып, суық желдің өтінде, ашық аспан астында жатып қалады. Естерін жи ғасын жолдастарының «жоғын» аң ғарған аңғал екі дос қайта оралып, үшін ші серіктерін Аманқарағай стансы сындағы вокзалға әкеліп, тастап ке теді. Вокзал кассирінің шақыртуы бо йынша келген «жедел жәрдем» 11 жа сар баланы еш ойланбастан аудандық аурухананың жансақтау бөліміне жеткізеді. Қазіргі уақытта бүлдіршіндерінің осын ша бүлінуіне жол берген ата-ана ларды заң аясында әкімшілік жазаға тар ту ша расы қарастырылып жатыр. Алмагүл СҰЛТАНОВА, Қостанай Менің ойымша, ғылым туралы заң жас ғалымдарды қолдай тындай негізде жасалуы керек. Жас ғалымдардың идеяларын жүзеге асырып, интеллектуалдық деңгейін көте ре т індей за ң болса, бізде ғылым міндетті түрде дамиды. Көп мем ле кеттер осындай әдіс қолданады. Қазір біз батысқа еліктеп, кейбір ел дерінің жолын таңдап жатырмыз. Бұл, бір жағынан, дұ рыс. Себебі батыс елдері ғылым саласынан бізден, басқа ха лық тардан көш ілгері келеді. Елбасының батысқа бала оқытып жатқаны да сондықтан. Сондай-ақ біздегі әр академия, институт жақсы жас мамандарды дайындап шығарулары қа жет. Мә селен, Тамақтану академиясының жас ғалымдары бү гін де әлемдік сұранысқа ие мамандар болып саналады. Дү ние жүзілік ден саулық сақтау ұйымының өзі бізге көп нәрсені сеніп тап сыра ды. Міне, көрдіңіз бе, бізде жас ғалымдар бар, бірақ олар ға ба рынша қолдау көрсетілсе, нұр үстіне нұр болар еді. Нұрмұхаммед МАМЫРБЕКОВ

4 ЕЛОРДА 4 Премьер мен әкімнің алдымен бет түзе ген нысаны ел аузында депутаттар үйі деп аталатын «Нұрсая-2» тұрғын үй кешені болды. Бұйыртса, бұл үйдің құрылысы биылғы жылдың маусым айында аяқталады. Келесі бір тұрғын үй кешені «Караван» да осы мезгілде пайдалануға дайын болады. Яғни қос тұрғын үйдің пәтерлерін төрт көз болып күтіп жүрген 466 үлескердің кілтке қолы жететін күн де жақын деген сөз. Негізі, құрылыс нысан дарына шолу жасаған басшылардың «сая хаты» да тегін емес. Елбасының биылғы Жолдауында және халықпен тікелей желі арқылы тілдесу барысында бірталай мәселенің беті бұрынғыдан да айқындала түскен еді. Олардың қатарында проб лемалы тұрғын үй кешендері құры лысы, жаңадан балабақша салу, денсаулық сақтау жүйесінің инфрақұ рылымын же тілдіру мен медициналық кластер құру және де 2011 жылғы VII қысқы Азия ой ындарын өткізуге арналған заманауи спорт ареналарын құру бірінші кезеңдегі мін деттер болып белгіленген. Осыған сай, Премьер-министр К.Мәсімов пен қала әкі мі И.Тасмағамбетов елордада осы бағытта жүріп жатқан құ рылыс қарқынын өздері қарап шықпақ болған. ӘР МИНИСТР ӨЗ НЫСАНЫНДА КЕЗІКТІ Үкімет басшысы бастаған топ аумағы 27 гектар жерді алып жатқан жаңа университет құрылысына да ат басын бұрды. Халықаралық дәрежеде жұмыс істейтін озық оқу орны биылғы шілдеде алғашқы шәкірттерді қабылдайтын болады. Нысан толық іске қосылмағанымен, сабақ әзірше жобаның алғашқы шеңберінде салынатын тоғыз ғимаратта өтетін болады. Ал «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы аясында қабырғасы қаланып болған амбулаториялық-емханалық кешен 2010 жылдың аяғына қарай салынып бітеді. 350 адамға арналған ересектер емханасы, 150 орындық балалар ауруханасы бар нысан денсаулық саласына үлкен серпіліс әкелері анық. Бір қызығы, Премьердің жанынан екі елі қалмаған жалғыз министр Болат Жәмішев болды. Білім және ғылым министрі Жансейіт Түй мебаев университет жанында пайда болса, денсаулық сақтау министрі Жақ сылық Дос қалиев та емхананың жанында Үкімет жетекшісі мен шаһар әкімін күтіп тұр екен. СПОРТ КЕШЕНДЕРІ ДЕ КӨП КЕШІКПЕЙДІ Сонымен қатар аралаушы топ спорт саласына қатысты құрылыс нысандарын да көріп шықты. Мәселен, велотрек, коньки тебу стадионы, мұзайдын құрылысы жасалған Қазақстан спорт сарайы қатарлы кешендердің жұмысы да уақытынан кешікпей аяқталады. Егер көлденең бір жағдай бол маса, Азия ойындарында абыройы мызды асқақтатады деп сенген құрылыстар тұп-тура күні жұмысын бітіреді деп күтілуде. ҚЫСҚА ДЕРЕК Биыл Астанада 61 нысанның құрылысы аяқталады Кеше Астананың ауа райы мың құбылды. Түнімен соққан қарлы боран қаланы ақ көрпеге ораса, таңертеңгілік біресе қар, біресе жаңбыр, іле-шала бұршақ жауып әбігерге салды. Дегенмен күннің бұлай «түрленгеніне» қарамаған Үкімет жетекшісі Кәрім Мәсімов пен Астана қаласының әкімі Иманғали Тасмағамбетов елордадағы құрылысы жүріп жатқан бірнеше нысанды аралап қайтты. Биылғы жылы Астанада 61 құрылыс нысанын аяқтау жоспарланып отыр. Соның ішінде маусым айына дейін 28 құрылыс кешені пайдалануға берілмек. Мұрат АЛМАСБЕКҰЛЫ, Астана ТАБИҒИ МОНОПОЛИЯ БАСҚОСУ Кеше Астанада «Майнекс: Орталық Азия 2010» атты үш күнге созылатын І таукен өнеркәсіптік форумы өз жұмысын бастады. Форумға Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов қатысты. Бүркіт НҰРАСЫЛ «Үкімет еліміздің тау-кен өндіру және тау-кен металлургия салаларының маңыз дылы ғын жете түсініп отыр. Сондықтан біз осы саладағы кәсіпорындармен әріптестік байланыстарды орнатуға мүдделі болып отырмыз», деп атап өткен Премьер-министр Кәрім Мәсімов тау-кен өндіру және тау-кен металлургия салалары еліміздің экономикасының басым бағыттары болып қала беретінін айтты. «Себебі Қазақстан табиғи ресурстарға бай көшбасшы мемлекеттердің бірі болып саналады. Жаһандық қаржы дағдарысы таукен өндіру саласына да айтарлықтай әсер етті. Осының нәтижесінде көптеген ірі жобаларымыз дер кезінде жүзеге аспай, кейінге қалдырылып қалды. Алайда бұған қарамастан, біздің экономикамыздың негі зі шайқалған жоқ», деді ол. Еліміз өз Тәуелсіздігін қолына алған аз уақыттың ішінде бағындырған асулары аз емес. Шетелдік инвесторлармен қоянқолтық жұмыс жасай отырып, отандық өнеркәсіп саласын дағдарыс ызғарына қарамастан, өрге сүйреп келе жатқан ел Үкі меті бесжылдық үдемелі индустриалдыинновациялық бағдарлама аясында таукен өндірісін дамытуға баса мән бер мек. Вице-премьер индустрия және жаңа технологиялар министрі Әсет Исекешевтің айтуынша, бағдарлама шеңберінде осы сала бойынша барлығы 21 жоба игеріледі. «Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, ел Үкіметі металлургиялық өнімнің экспортын екі есеге арттыруды көздеп отыр. Соның арқасында 2015 жылға таман еліміз шикізатқа тәуелділіктен құтылып, жаңа жобалардың арқасында қазынаға түсетін қаржы млрд теңгеге дейін ұлғаюы тиіс. Үкімет тау-кен саласындағы кәсіпорындармен әріптестік орнатуға Заң жобасының басты мақсаты Табиғи монополияларды реттеу агенттігіне кейбір негізгі бағыттар бойынша баға қалыптастыруға бақылау қоюға мүмкіндік беру. Ал негізгі бағыттарға монополистер тарапынан өз кірістері, шығындары мен активтері бойынша міндетті түрде дербес есеп жүргізу, табиғи монополия субъектілеріне басқа іс-қызметпен айналысуға шектеу қою, монополистерге иелігіндегі мү лікті жалға беруге тыйым салуды жатқызуға болады. Осы кезге дейін монополистердің кірістері, шығындары мен активтері бойынша дербес есеп жүргізбеуі салдарынан агенттік тариф бекітуге берген есеп-қисаптардың дұрыстығын анықтай алмай келді. Табиғи монополия субъектісінің бөтен іс-қызметпен айналысу көлемі 5 пайыздан аспауы тиіс. Бұл монополистерді басы артық активтерден құтылуға мүмкіндік береді. Ал мұндай активтер тариф қалыптастыруға әсер етеді. Мамандардың айтуынша, монополистердің өз мүлкін жал ға беруі де тарифті қымбаттатуға түрткі болып келді. Заң жобасы мынадай мақсаттарды көздейді: Мемлекет басшысының бүкіл Қазақстан бойынша суға дифференциалды баға қою жөнінде Үкіметке берген тапсырмасын орындау. Елбасының электр қуатын үнемдеуге, коммуналдық желілерді қайта құру мен жаңартуға байланысты тапсырмасын орындау. НАРЫҚ Отандық тау-кен өндірісіне дағдарыстан келер қауіп жоқ дайын. Бұл қадамымыз жекеменшік сектордың осы салада сенімді қызмет атқаруына жағдай жасауы тиіс», деді ол. Осындай жұмыстардың нәтижесінде елімізде жақын аралықта 125 мың тонна негізгі қорытпадағы алюминий өндірілетін болады. Аталмыш форум барысында Әсет Исекешев тау-кен өнеркәсібіндегі бірқатар нысандар іске қосылғаннан кейін Қазақстанда тағы 250 мың тонна бастап қы қорытпадағы алюминий өндірілетінін айтып жатты. Бұл алдағы бесжылдықта алюминий өндірісін айтарлықтай арттыру мақсатында жасалып отырған шара екені даусыз. «Бүгінде 45 миллион тонна кен және темір концентраттары өндіріледі. Оның ішінде 11 миллион тон наға жуығы ішкі нарықта қайта өңделеді», деді Ә.Исекешев. Ал Премьер-министр Кәрім Мәсімов отандық тау-кен өндірісіне үлес қосып жатқан кәсіпорындарға үлкен үміт артатынын қадап айтты. «Біз қалай болған күннің өзінде де жаһандық дауылға төтеп бере аламыз. Үкіметтің бүгінгі ұстанымы бойынша тау-кен өндірісінің дамуы еліміздің экономикалық мақсат-міндеттерімен үндесуі шарт екенін айта кеткім келеді. Сол себепті Үкімет осы саладағы кәсіп орындармен әріптестік байланыстарды ор натуға мүдделілік танытып келеді. Қазіргі кезде біз келісімге қажетті барлық жағ дайлар мен іскерлік ахуалдың болуын қамтамасыз етуге тырысып отырмыз. Қазақстан Үкіметі тау-кен өндірісі және тау-кен металлургия салаларының маңыз дылығын жақсы түсінеді. Әрқашан да сіздердің еліміздің экономикасын жан дандыру ларыңыз үшін көмек көрсететін боламыз», деді Премьер-министр инвесторлар мен отандық кен өндірісі мамандарына қаратып. Астана Бағаны бетімен жібермейтін заң 15 наурызда Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев табиғи монополиялар субъектілері мен реттелетін нарықтарға қатысты тариф (баға) саясатын жетілдіруге, олардың қызметінің тиімділігін арттыруды ынталандыруға, көрсететін қызмет сапасын, реттелетін саланың инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін жағдай жасауға бағытталған «Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» ҚР Заңына өзгерістер мен толықтыруларды енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды. Бұл түзетулер монополистер қызметінің бағасын бірқалыпты ұстауға мүмкіндік береді. Гүлнар АХМЕТОВА кемесінің табысы артады, түскен қаржы желіні қалпына келтіру және дамытуға жұм салады, табиғи монополиялардың инвестициялық тартымдылығын артты рады. Сонымен бірге тұтынушыларды қуат үнемдеуге ынталандырады әрі олардың қаражатына сеп. Суды көп пайдаланатындар (көлік жуу орындары, сауна, бассейн) тиісінше ақыны да көбірек төлейді, яғни заң суға тұтыну көлеміне қарай теңгермелі (диф ференциалды) тарифтерді бекітеді. Басты мақсаты суды үнемдеу. Табиғи монополиялар мен реттелетін Еске түсірсек, бұл өзгерістерге қатысты нарық субъектілерінің бағасын реттеуді халық қалаулылары күзде бірқатар сауал жақсартуды жүзеге асыруда заңның міндеті тастаған-тұғын. Мәселен, Иван Чиркалин төмендегідей: «сендер аттың алдына арбаны шығарып 1. Сумен қамтамасыз ету қызметіне отырсыңдар, алдымен тарифтен емес, тұтыну көлеміне қарай теңгермелі нормадан бастау керек еді» деп, Табиғи тарифтерді белгілеу (Алматы монополиялардың қызметін реттеу агенттігінің басшысына сын айтқан болатын. тәжірибесі негізінде). 2. Реттелетін нарықтағы жетекші Сол секілді табиғи монополия субъектісінің субъектілерге икемді баға саясатын өз еркімен бағаны төмендету не арттыру енгізу. құқығын беру мәселесі де біраз талас 3. Өңірлік электр желісі компаниялары тудырғаны мәлім. Алайда агенттік басшысы Нұрлан Алдабергенов қолданыстағы үшін салыстырмалы талдау әдісін енгізу. Осы өзгерістерді жүзеге асыру нәтижесінде сумен жабдықтау (водоканал) ме- ғындағы баға өзгерісіне шұғыл және заңның жетекші субъектілерге тауар нары- икем- ді әрекет етуіне мүмкіндік бермейтінін дәлелдеп шыққан еді. Оған мысал ретінде еліміздегі жанар-жағармай нарығындағы ахуалды алға тартты. «Әлемдік нарықта мұнайдың бағасы төмендесе де, жетекші субъектілер жанармай бағасын арзан датқан жоқ. Бұл жағдайды зерттей келе, мына дай жауап алдық: «Егер біз қазір бағаны арзандатып, нарықтағы қарапайым ойыншылармен бәсекелес ортада қалсақ, сосын қайтадан жанармай бағасын белгілеу үшін нарықты реттеушінің келі сімін алуға 30 күн күтеміз». Бұл еліміздегі мұнай өнімдерінің бағасын нарықтың құбылуын ескермей бір деңгейде ұстап тұрудың бір себебі», деген болатын агенттік басшысы. Сондықтан құжатта табиғи монополия субъектісіне өз бетінше бағаны төмендету не көтеру құқығын беру айтылған. Бірақ бұл әрекет белгіленген баға мөлшерінен аспайтындай және өкілетті органға ақпарат беру арқылы ғана жүзеге асырылады. Нарықтың құбылуына қарай өкілетті органға жетекші субъектілердің бағасына мониторинг жүргізу арқылы сараптама (арыз-шағымдар, түрлі ақпарат қорытындысы бойынша) жасау ұсынылады. Бұл бағаны мемлекет тарапынан реттеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ заң жобасы өңірлік желілік компаниялардың (ӨЖК) тарифтерін бекіту кезінде салыстырмалы талдау әдісін енгізуге бағытталған түзетулерді ұсынған. Жаңа әдісті енгізу реттеуші органға көптеген факторларды ескере отырып, ӨЖК-нің тиімділігін бағалауға және қызметі неғұрлым тиімді жетекші субъектінің үлгісімен оларды салыстыруға мүмкіндік береді. Ұсынылған түзетулерді іске асыру қызметті, технологияны оңтайландыру, еңбек өнімділігін көтеру, ӨЖК шығындарын қысқарту есебінен инвестициялық тартымдылықты арттыруға мүмкіндік береді. Уәкілетті орган әрбір ӨЖК үшін тиімділікті көтеру әлеуетін бағалау және тарифтік реттеу шеңберінде тиімділікті арттыруға арналған міндеттерді белгілеу мүмкіндігіне ие болады. ӨЖК-ні тарифтік реттеудің жаңа тәсілін қолдану бағалардың қалыптасқан тепе-теңдігін өзгертуге алып келмейді. Бұл әдісті АҚШ, Австралия, Ұлыбритания, Швеция, Канада, Жапония да пайдаланып жүр. Мансұр ХАМИТ (фото) info@alashainasy.kz ИНТЕГРАЦИЯ Қазақ ауылы экспортқа дайын ба? Кеден одағы нарығын ауылшаруашылық өнімдерімен қамтамасыз етуде Қазақстан үшін қолайлы жағдай туындап отыр. Бұл туралы кеше «Қазақстанның қорғалған топырағы 2010» атты семинар-кеңес барысында ауыл шаруашылығы вице-министрі Арман Евниев мәлім етті. Оның айтуынша, 170 миллион адамды қамтитын Кеден одағының нарығы жемісжидек пен көкөніске, әсіресе ерте пісетін ауылшаруашылық өнімдеріне зәру. Міне, осы мүмкіндікті Қазақстанның пайдалануына жақсы жағдай туындап тұр. Алайда ерте пісетін ауылшаруашылық өнімдерін өсіру, оны сақтап, тасымалдау бойынша бізде бірқатар проблема бар. Алдымен соны шешіп алуымыз керек. Мысалы, Қазақстанда жылыжай өндірісінің инфрақұрылымы қажетті деңгейде дамымаған. «Бүгіндері елімізде 217 гектар алқапты алып жатқан шамамен 1752 жабық жылыжай бар. Олардан жылына 14,7 тонна өнім алынады. Бұл біз тұтынатын көлемнің 17 пайы зын ғана құрайды. Соған бай ла нысты жы лыжай өндірісін дамытуға қол дау көрсету мақсатында биыл алғаш рет құқықтық негізде жабық жылыжай өнді рісін субси диялау тетігі анықталды. Осы мақсатта арнайы бюд жет бағдарламасы аясында мемлекеттен 279 миллион теңге бөлінді. Бұл біздің осы бағыттағы ал ғашқы қадамымыз», дей ді вице-министр А.Евниев. Вице-министрдің айтуынша, қолдау шарасы ретінде, сонымен қатар Кеден одағы шеңберінде де, 2010 және 2012 жылдар аралығында елімізге сырттан тасымалданатын жылыжай құрал-жабдықтары кедендік баж салығынан алынып тасталады деп болжанып отыр екен. ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ Жөн-жосықсыз қарыздану болмайды Кеше Үкімет 2010 жылы жергілікті атқарушы органдар қарызының межесін белгілеп, оны арнайы қаулымен бекітті. Бұл ел өңірлері басқармасы жөн-жосықсыз қарыздана алмайды деген сөз. Еліміздің ірі мегаполистері Астана мен Алматыға ең жоғарғы қарыз межесі белгіленді. Аталған қаулыға сәйкес, енді Астана 25 миллиард теңгеге, ал Алматы қа ла сы 24,1 миллиард теңгеге қарыздана ала ды. Бұл көрсеткіштер жергілікті бюд жет табысының 33 және 25 пайызын құ райды. Ал ең төменгі қарыз деңгейіне Маңғыстау, Павлодар және Батыс Қазақстан облыстары ілікті. Атап айтқанда, жергілікті атқарушы органдар асырмауы тиіс қарыз мөлшері Маңғыстау облысында 0,67 миллиард, Павлодар облысында 1,04 миллиард, Батыс Қазақстан облысында 1,25 миллиард теңгені құрайды. Марал СҰЛТАНҚЫЗЫ БАЙЛАНЫС Ұялы байланыс нарығына шведтер келді Шведтің «Теле2» телекоммуни кациялық холдингі елімізде Neo брендімен ұялы байланыс қызметін көрсететін «Мобайл Телеком-Сервистің» 51 пайызын сатып алды. «Теле2» оның бақылау пакетін сатып алуға 545 млн швед кронын (77 млн $) жұмсады. Оған қоса, жарғы капиталын ұлғайту мақсатында 360 млн кронды инвестициялайды. «Мобайл Телеком-Сервис» ел аума ғында GSM-900 стандартымен ұялы бай ла ныс қызметін көрсету лицензиясына ие. Бұл компания Fintur (CП TeliaSonera и Turkcell) «Қазақтелекомға» тиесілі GSM Қазақ стан, «КаР-Тел»-ден кейін үшінші орында тұр. Ал «Теле2» Еуропадағы ең ірі телекомму никациялық операторлар қатарында. Әлемнің 10 елінде 27 млн тұтынушысы бар жылы бұл компания 38,3 млн швед кроны көлемінде таза пайда тапқан. Г. АХМЕТОВА? БIЛГIМ КЕЛГЕН БIР СЏРАЋ Чектің салыққа қандай қатысы бар? «Тауар чегі арқылы автомобиль ұтысқа қойылыпты» дегенді естіп қалдым. Мұны жариялап отырған салық органдарына қандай пайда бар? Дәурен, Астана Расында да, Астана қаласында 1 сәуірде «Чек талап ет те, авто мобиль ұтып ал» деп аталатын шара басталады. Лотерея билеті орнына тауар чегі жүретін болады. Бастама көтеріп отыр ған Аста на қалалық салық де партаменті осылайша кішігірім дүкендерді тауар сатқанда мін детті түрде кассалық аппаратты қолдануға ынталандырғалы отыр ған сыңайлы. Әдетте кішігірім сауда орындары чек бермейтіндіктен, дүкеннің нақты ақша айналымын анықтау мүмкін болмайды. Ал салық осы ақша айналымынан төленеді. Әзірге автомобиль маркасы, қандай сауда орын да рының тауар чектері немесе чек суммасына қатысты деректер бел гілі емес. Ұйымдастырушылар оны жақын күндері жария етпек. АҚШ-тың қаржы нарығында не өзгеріс бар? Дағдарыс басталғалы Құрама Штаттардың қор индекстері құлап, банктер банкрот болды деген ақпарат көп айтылушы еді. Қазір не жаңалық бар? Еркін, Қарағанды Құрама Штаттардың орталық банкі Федералды резерв жүйесі есеп ставкасын 0 пайыз бен 0,25 пайыз аралығында қалдырды. Бұл деңгей 2008 жылдың желтоқсан айынан бері сақталып ке леді. Коммерциялық банктер несие құ нын белгілегенде осы есеп ставкасын басшылыққа алады. Яғни «ұзақ уақыт осы деңгейде тұрады» делінген ставка ел ішінде арзан несие беруді ынталандыруы тиіс. Ашық нарықтар комитетінің сараптауынша, еңбек нарығы тұрақтанып келеді. Алайда жұмыссыздық деңгейі әлі де жоғары болып, табыс баяу өсіп келе жатқандықтан, тұрғындардың ақша жұмсау қарқыны да өте баяу. Инфляция деңгейі төмен шекте болады. Ес еп ставкасының көтерілмейтіні туралы ақпарат жария етілген соң Dow Jones Industrial Average индексі 0,2 пайызға, Standard&Poor s500 0,5 пайызға, Nasdaq Composite 0,4 пайызға өскен.

5 ӨРКЕНИЕТ 5 ШАРА Көне нысандар жағдайы таразыланды Кеше Ақтауда Маңғыстау облысының әкімі жанындағы Тарихи-мәдени мұраларды қорғау және пайдалану жөніндегі ғылымиәдістемелік кеңестің кезекті отырысы өтті. Маңғыстау облысының жы л дарға арналған «Мәдени мұра» өңірлік салалық бағдарламасының негізінде Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану жөніндегі ғылыми-әдістемелік кеңес құрылған болатын. Кеңес жұмысының басым бағыты Маң ғыстаудың өзіндік бедері, айшығы бар, көне дәуірдің қайталанбас қолтаңбасындай мұраларын сақтау. Қазір өңірдегі барлық тарихи-мәдени ескерткіштерді қалпына келтіру, тұмшалау жұмыстары Кеңестің тікелей бақылауында. Жиында өткен жылы өңірде мәдениет сала сы бойынша атқарылған маңызды істер дің қорытындысы тыңдалып, «Мәдени мұра» стратегиялық ұлттық жобасының жылдарға арналған тұжырымдамасынан туындайтын міндеттер сараланды. Үш жылға белгіленген бағдарлама аясында өлкедегі тарихи-мәдени ескерткіштердің 137-сіне қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп, 24 ескерткішке қорғау тақталары орнатылған. Сондай-ақ 16 тарихи-мәдени нысанға қолданбалы зерттеулер мен археологиялық қазба жұмыстары жүргізілген. Маңғыстау облысы бойынша 195 ескерткіш мемлекеттік қорғауға қабылданған, оның ішінде 21-і республикалық мәртебеде. Олар археологиялық ескерткіштер, тас дәуіріндегі елді мекендердің орындары, қола және темір дәуірінің діни-қабірлеу кешендері, ортағасырлық Ұлы Жібек жолындағы қалалар, Керуен-сарай сияқты ғажайып ескерткіштер. Кеңес жұмысы бары сында Алматыдан арнайы келген тарихшы-этнографтар Зейнолла Самашев, Серік Ескендірұлы, Әшірбек Мүминов тердің баяндамалары тыңдалды. Сондай-ақ «Маң ғыстау ескерткіштері жинағы» кітабының баспаға дайындалған макеті талқыланды. Жиында облыс әкімі Қырымбек Көшербаев ғылыми-әдістемелік Кеңес мүшелерінің ұсыныстары мен тілектерін тыңдап, 2010 жылы облыста өткізілетін ірі қоғамдық-мәдени шаралар төңірегінде пікір алмасты. Сәруар САҒЫМ Жаңаөзенде балабақша құрылысы басталды Елбасы тапсырған «Балапан» бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында Жаңаөзен қаласында биыл бірқатар шаралар атқарылуда. Жаңаөзен қаласында 280 орындық жаңа балабақша құрылысы басталды. Сондай-ақ өкпе ауруына шалдыққан бүлдіршіндер мен жарымжан балалар үшін де жаңа балабақшалар салынып жатыр. 130 мың тұрғыны бар Жаңаөзен үшін балабақшаға деген сұраныс күннен-күнге артып келеді. Бүгінде 11 балабақшада 3000 бүлдіршін болса, тағы 6000 сәби кезек те тұр. Осыған орай, Жаңаөзен қаласынан үш кәсіпкерден жаңадан ақылы және шағын балабақшалар ашуға ұсыныс түсіп отыр. Қазіргі таңда облыс бойынша 75 балабақша жұмыс істейді. Бұл балалардың 35 пайызын ғана қамтиды, қалған 70 пайызын осы жылдың аяғына дейін толтыру көз деліп отыр. 11 мектепке дейінгі мекеме ні кері қайтару жұмысы және де 13 ақылы бала бақша салу жоспарланған. Гүлсім ЕЛЕМЕСҚЫЗЫ, Маңғыстау НАУРЫЗ-ДУМАН ҚҰМШАРЫҚ Еліміздің екінші сыныбы Әлияға «хат жазды»... Орта мектептің оқулығына қатысты сан алуан мәселелер соңғы уақытта аз қозғалып жүрген жоқ. Және ол өте орынды да. «Айтпаса, сөздің атасы өлетіндігі» өз алдына, оқулықтағы бір ғана қате немесе болмашы сауатсыздық қаншама жасөспірімнің санасына сызат түсіреді!.. Роза РАҚЫМҚЫЗЫ Көпшілік тарапынан сын садағына ілігіп жүрген сондай оқулықтың бірі 2-сыныпқа арналып, «Алматыкітап» баспасынан 2009 жылы жарық көрген «Әдебиеттік оқу» кітабы. Ең әуелі, осы атының өзі қаншалықты қисынды? Мұндай жағдайда басқа оқулықтарға да «Математикалық оқу», «Дүниетанымдық оқу», «Музыкалық оқу» деп ат қойып, айдарлауымыз керек емес пе? Жарайды, мұны былай қоя тұрып, енді мазмұндық мәселелеріне көшейік. Өткенде осы пән бойынша берілген тапсырмаға дайындалып отырған ұлым: «Мама, Әлияға не деп хат жазам?» деп сұрап қалды. Қатарластарының бірі ме деп, «Әлиясы кім?» десем: «Әлия Молдағұлова ше?.. Батыр қыз», дейді Бірдеңені дұрыс түсінбей тұр екен деп, оқулығын алып қарасам, Ж.Жұмақановтың «Әлияның ерлігі» атты шағын әңгімесінің соңында «Әлия Молдағұлова туралы деректер жина. Әлияға хат жаз» деп тапсырылыпты. Құрдасы емес, құрбысы емес, туылғанына биыл 85 жыл толатын, оның үстіне, әлдеқашан бақи лық болып кеткен адамға «хат жаз» деп, 7 жасар балаға тапсырма беру қай данышпанның ойына келді екен?! «Әлия апаңның ерлігі туралы өз түсінігіңді әңгімеле, ойыңды қағазға түсір» десе, бір сәрі. «Әдебиеттік оқу» бойынша дайындалып отырып, балам екеуміздің тосылғанымыз бір бұл емес. «Көйлекті маған кім береді?» деген мәтіннің соңындағы «Біздерге Елшілердің жұбайлары салт-дәстүрімізге тамсанды Еліміздің әр аймағында Ұлыстың ұлы күнін тойлау басталып та кетті. Ауылдарда әр шаңырақ наурыз көже пісіріп, бірін-бірі қонақ етіп жатса, Алматы секілді ірі қалаларда бұл мереке тіпті халықаралық деңгейде тойлануда. Атап айтқанда, күні кеше «Интерконтиненталь» қонақүйінің салтанат залдарының бірінде Қазақстандағы барлық шетел елшілерінің жұбайларынан құралған Халықаралық әйелдер клубы мүшелері Ұлыстың ұлы күнін ерекше сипатта атап өтті. Мәриям ӘБСАТТАР Ең қуаныштысы, Халықаралық әйелдер клубы Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясына өздері ұсыныс жасап, сондағы білім алып жатқан өнерлі жастардан қазақтың салт-дәстүрімен таныстыруын өтініпті. Әрине, аталған оқу орнының басшы сы бұған қуана келісімін беріп, шетелдік елшілердің жұбайларына Өнер академ иясының жастары қазақы дәстүр бойынша бозбалалар мен бойжеткендердің әзілқалжың айтысы, сол жерде бір-біріне ға шық болған қыз-жігітті қалыңдық пен күйеу етіп, солардың үйлену тойы, жаржар айту салты мен келіннің бетін ашу, екі жасқа ақсақалдың бата беруі секілді қазақ халқы мәдениетіндегі ең салтанатты және мағыналы дәстүрлерін көрсетті. Арыстан МҰХАМЕДИҰЛЫ, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының ректоры: Биылдан бастап Наурыз тек санаулы ғана ұлттардың мәдени үрдісі емес, БҰҰ-ның қарары бойынша бүкіл адамзаттың мейрамы болып жарияланғаны айтарлықтай үлкен оқиға. Ал бүгінгі шара сол қуанышымызға шашылған шашу сынды. Қазақстанда жұмыс істеп жатқан шетел елшілерінің жұбайлары біздің салт-дәстүріміздің көрінісін көзбен көргісі келіпті. Осы орайда, Абай ОМАРОВ (коллаж) МӘРТЕБЕЛІ МІНБЕДЕН БІР ПІКІР Жансейіт ТҮЙМЕБАЕВ, ҚР білім және ғылым министрі: «Тәуелсіздік жылдары техникалық салаларда, әсіресе, оқулықтар жазуда үлкен тәжірибе жинақтадық. Кеңестік кезеңде мектеп саласындағы жаратылыстану бағытындағы оқулықтардың барлығы Мәскеуде дайындалатын. Негізінен, қазақ тілі, қазақ әдебиеті, Қазақстан тарихы сияқты пәндерден ғана оқулықтар жазып келдік. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі кезеңде үлкен міндет жүктелінді. Осы кезеңде көптеген қиындықтарға кездестік. Тарих үшін жыл көп уақыт емес. Осы кезеңде біздің авторларымыз, ғалымдарымыз, ұстаздарымыз бірігіп, жаңа тұрпатты оқулықтар жазуға, түрлі салалар бойынша оқулықтар дайындауға белсене атсалысты...» (осы сөз құрылысының өзі дұрыс емес. Онсыз да көпше түрде айтылып тұрғандықтан, «бізге» көптік жалғауы жалғанбайды. Р.Р.) тамақты, киімді, баспананы, жұмысты кім бе ре ді?» деген сұраққа да көзіміздің сүрінгені бар. Ал енді осыған қалай жауап беруге болады? «Құдай береді» д ейсің бе? Жоқ, әлде «Ешкім еш теңе ні көктен бермейді, бәрін өз еңбегімізбен табамыз» дейсің бе? Қалай болғанда да, абстрактілі нәрсе. Ең бастысы, сұрақтың қойылуы дұрыс емес. Басқаша ыңғайын келтіре алмаған күнде де: «Осындай жетістіктердің бәріне қалай қол жеткізуге болады?» деп қарапайым тілмен сұрауға Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы халқымыздың бай қазынасын паш етуді өз парызы санап, бүгін, міне, қазақтың үйлену тойында жасайтын бірнеше салтты көрсетіп жатыр. Отырған орындарынан тұрып, ортаға ентелей, суретке түсіріп жатқан қонақтардың көзінен біздің бай дәстүрімізге деген қызығушылықты аңғару қиын емес. Шүкір, қазіргі кезде біздің салт-дәстүрлеріміз тек осындай мерекелік көрініс күйінде қалып отырған жоқ, тұрмыста қолданыс тауып жүр. Халқымыз қыз ұзату тойын жасап, сонда қыз сыңсу айтып, сосын жаңа түскен келіннің бетін ашып, жар-жар айту салттары үйлену тойында көрініс тауып жүр. Мен осы орайда буын биіне аса назар аударғым келеді. Бұл би қазақ жерінде ертеден болған, осындай ерекше салтанаттарда билейтін би екен. Біз оны да бүгін әдейі қостық. Жуанна РЕЙНУЙК, Ұлыбритания, Халықаралық әйелдер клубының мүшесі: Бүгінгі мерекені ұйымдас тырушыларға алғысымыз шексіз. Себебі бұрын тек суреттерден ғана көріп жүрген қазақтың ұлттық киімдері мен әдет-ғұрыптарын өз көзіммен көрдім. Мен Ұлыбри тания данмын, осыған дейін қазақтың «Қыз ұзату», «Келін түсіру» секілді салтанатты мерекесін көрген емеспін. Шыны керек, дәл мұндай көріністерді күтпеп едік, біз болады ғой. Өкінішке қа рай, аталмыш кітапта жасы небәрі 7 мен 8-дің айналасындағы балғын балапандар дың санасына артық салмақ түсіретін тап сыр малар көп. Мысалы, «Мақта ақ ал тын» тақырыбында әңгіме құрастыр, «Ғарыш қа саяхат» деген тақырыпта әңгіме немесе ертегі жаз» дейді. Жазылуға тиісті «әңгімелердің» ішінде «Компьютер менің көмекшім», «Минут деген немене?», «Ер есімі ел есінде», «Жануарлар ынтымағы» сияқты басқа да күрделі тақырыптар жетіп- артылады. Ол ол ма, екі тапсырманың бірін де «мәтіннің мазмұны бойынша сурет сал» деп нығарлайды. Сонда бұл өзі не бол ды? күткеннен асып түсті. Маған әсіресе ұзатылған қыз бен күйеу жігіттің киген киімдері қатты ұнады. Жалпы, қазақтың ұлттық киімдері көздің жауын аларлықтай әдемі әрі сан алуан екен. Зарина, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының студенті, қалыңдықты кейіптеуші: Біз кішкентай күнімізден «Қыз Жібекті» көріп өстік. Сол кинода халқымыздың көптеген салтдәстүрлері көрініс тапқан ғой. Сондағы салттың кейбірі бүгінде сақталса, кейбірі қалып қойды. Енді бізге қазір соны жаңғыртудың мүмкіндігі туып тұр. Біз оған қуаныштымыз. Қазір үстімдегі ұзатылар қыздың киімін киіп тұрып, өзім қатты толқып тұрмын. Өзіміздің осындай бай киімдерімізді кимей, Жал ғыз ғана пәннің өзінен әрі оқы са, әрі тоқыса, әрі әңгіме жазса, әрі сурет салса, жұдырықтай баланың не жаны қалады? Бір айта кетерлігі, «мәтін бойынша сурет сал» деген тапсырма бастауыш сы ныптардың ана тілінен өзге, дүниетану, тіпті музыка оқулықтарының кейбір тарауларынан да кездеседі. Бүйтіп кез келген пәннен сурет салғыза беретін болса, «бейне леу» сабағы не керек?.. «Музыканың» несі музыка?! Тілімізге тиек болып отырған «Әдебиеттік оқудағы» «Үш батыр» атты тағы бір шағын әңгіменің артық-кем тұстары «Жас қазақ» газетінде жақында ғана жарияланған «Батырлардың жауға емес, жолбарысқа шапқаны несі?» деген мақалада жақсы сараланды. Шынымен де, бас ауыртатын басқа шаруасы жоқтай, көрнекті батырлар дың аяқастынан «ерігіп», «жолай кездес кен» жолбарыстарды найзаға түйреу арқылы күш сынасуы ақылға сыймайтын нәрсе. Бірақ осы жайтты тура көзбен көріп, құлақпен естігендей баян еткен Е.Сәрсенбаев деген автор ақырында оқырманды «Шапырашты Наурызбайға жетер батыр болмаған» дегендей ой түюге мәжбүрлейді. Ол өз алдына, қазақтың маңдайына біткен бірегей батырларын жазықсыз хайуанатқа жапа шектіруден қаймықпайтын ұрдажық, әумесер кейіпте суреттейді. Бастапқы әңгімеге қайта оралсақ, еліміз дің екінші сынып оқушыларына об разды хат жазғызу Әлиямен ғана шек телмейді. Әрі қарай «Жер Анаға хат жаз», «Ауа, күн, суға хат жаз» түріндегі нұсқаулар ға ұласады. Бірақ хат жазудың да жөні бар емес пе? Әлдебір абстрактілі нәр селермен кішкене баланың басын қатыру, миын ашыту тіпті адамгершілікке де жатпайды. Мұның бәрі «бояушыбояушы дегенге сақалын бояйдының» кері. Қазір ғой, кеңес заманын жата кеп жамандаймыз. Бірақ қалай дегенмен де, ол кезде білім беру ісінде дұрыс жүйе бар еді. Оқу бағдарламасы түгел дей баланың жасына, ұғымына лайық талып жасалатын. Қайта жасаймыз деп, бүгінде бәрін бүлдірдік. Шындығын да, жоғарыдағыдай орашолақ оқу лықтардан бала түгіл, ересек адам дардың өзін жүйкелеп, ауру табады. Министріміз болса «білім берудің ұлт тық моделін қалыптастырдық» деп, мәз Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Еуропаның иығы ашық, қазақ қызына жарасымсыз киіміне ұмтылатынымыз қандай өкінішті. Сондай-ақ қазақтың әрбір тойы байырғы салт бойынша өткізілсе, қандай керемет! ТҮЙІН Қай халықты болсын танытудың ең жақсы жолы салтын көрсету. Бұл жағынан қазақ мақтанбаса, жерге қарамасы анық. Алайда бір айта кетерлігі, дәстүр мен салт тек шетелдіктерге көрсетіліп, өзіміз де солар сынды анда-санда қызықтап қарайтын мұражайдағы экспонат секілді болып қалмай, күнделікті тұрмыста қолданысқа ие болуы керек. ЖАҢА ФИЛЬМ САХНА Ресейлік хореограф қазақ әртістерін жаттықтыруда Алматыда Ресей би өнерінің шебері Михаил Вишневский Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар және жасөспірімдер театрының әртістеріне хореографиялық жаттығу сабақтарын өткізіп, шеберлік дәрісін беруде. Оңтүстік астанаға арнайы шақыртумен келген хореограф театр әртістеріне сахна қозғалысы мен сахна тілі ерекшеліктерінің би өнерімен тікелей қарым-қатынасын түсін діріп, жаттығу әдістерімен көрсетті. Ресей би өнерінің шебері Михаил Вишневскийдің пікірінше, «Актер бір орында тұра алмайды. Ол қойылымнан қойылымға дейін өсуі керек, жетіле түсуі қажет. Бұл актер өнерінің ажырамас бөлігі». Сон дықтан осындай тренингтер өткізіп тұру Ресей театрларының көпшілігінің тәжірибесінде бар. «Барлық уақытта хореографиялық дайындық жүріп тұрады. Бірақ пластикалық тренинг болу керек. Бұл өзінше бір жаңалық. Актердің өз «кухнясы» деп айтса да болады. Ол көрермен көрмейтін әлемде жүріп, өзімен-өзі сөйлеседі. Онсыз әртіс сахнаға шыға алмайды. Бұл көрерменді таң қалдыру үшін, басқа әлемге енгізу үшін, әсер алу үшін қажет», деп есептейді М.Вишневский. Ол мұндай тренингтерді Мәскеу, Санкт- Петербург, Львов, Челябі қалаларында да өткізген. Ал Қазақстанға бірінші рет келіп отыр. «Маған Орталық Азия театрлары ұнайды. Сондықтан басқа көршілес елдерге де бару жоспарымда бар», дейді ресейлік хореограф. «Махаббат тәлкегі» мәреге жетті Қазақстан мен Ресей киногерлері бірлесіп түсірген «Ирония любви» атты романтикалық комедия көрермендерге жол тартпақ. Фильмнің премьерасы бір уақытта төрт елде Қазақстанда, Ресей мен Украинада және Белоруссияда көрсетілетін болады. Көркем фильмнің режиссерлері ресей лік Александр Черняев және қазақс тандық Ержан Рүстембеков. Кинотуынды Данияр Күмісбаев, Ержан Рүстембеков және Владимир Забалуевтың сценарийі бойынша түсірілген. Фильмнің музыкасын жазған ресейлік әнші әрі композитор Аркадий Укупник. Фильмге «Дневной Дозор», «Девятая рота», «Любовь в большом городе» атты фильмдерде ойнаған әртіс Алексей Чадов, «Рэкетир», «Махамбеттің қылышы» туындыларына түскен Әсел Сағатова, сонымен қатар Ирина Розанова, Ерік Жолжақсынов, Фархат Абдраимов, Марина Черняева, Гоша Куценко, Артур Смолянинов сынды актерлер қатысқан. «Бұл фильм ұзақ күткен қазақстандық және ресейлік жоба. Біріншіден, фильмнің көшірмесі алғаш рет 600 данамен шығады. Бұған дейін 50-ден асқан емес. Екіншіден, бір емес, төрт елдің ірі кино орталықтарында көрсетілетіні біздің кинематография үшін үлкен жетістік», деп атап өтті «Казақфильм» АҚ-ының президенті Ермек Аманшаев. Сәруар САҒЫМ? БIЛГIМ КЕЛГЕН БIР СЏРАЋ Жолақыны толығымен төлеуге міндеттіміз бе? Мен Алматы Технологиялық университетінің 1-курс студентімін. Бізге жолақысын төлеуге байланысты жеңілдік бар екенін білесіздер. Бірақ «кешкі сағат 9-дан кейін студенттік билет жүрмейді» деп, кондукторлар толық жолақы талап етеді. Бұл қаншалықты заңды? Біз кешкі уақытта жолақыны толық төлеуіміз керек пе? Гүлдана НҰРҒАЛИҚЫЗЫ, Алматы Осы сұраққа орай, Алматыдағы «Ада л» компаниясының заңгері Ерсін ДУБАЕВҚА хабарласқанымызда, ол: «Студент қай уақытта да студент болып қалады және олар ға берілген жеңілдік тер уақытқа тәуелді емес. Сондықтан қо ғам дық көлік кон дукторларының бұл әрекеті заңсыз бо лып табылады. Мұн дай жағдайға тап болған студент кон дук тордың аты-жөнін, кө лік нөмірін жазып алып, тиісті орын дарға шағым дануы қажет. Мүмкіндік болса, орын ал ған жағдайды ұялы телефонның бей некөрінісіне түсіріп алғаны дұрыс», деп түсініктеме берді Бірде-бір спектаклі сақталмаған актер Келер жылы КСРО халық әртісі, қайталанбас тұлға, актер Ыдырыс Ноғайбаевтың 80 жылдық мерейтойы екен. Мен болашақ актер ретінде өзім қашанда үлгі тұтатын осы бір ғажап тұлғаның жеке өмірі, жұбайы, достары жайлы білгім келеді. Және мерейтойға қандай дайындық шаралары жасалып жатыр? Алма ТІЛЕУОВА, Алматы қаласы Ең алдымен сізді қуантып кетейік, ендігі жылы болатын мерейтойға дайындық шаралары бүгінде басталып та кетті. Атап айтқанда, таяуда «Өнер» баспа сынан КСРО халық әртісі, екі мәрте КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері Ыдырыс Ноғайбаевтың фотоаль бомы жарық көрді.оған тұлғаның әр жылдардағы, әртүрлі образдар дағы 180-ге жуық фотосы еніп отыр. Бірақ бір әттеген-айы актер кезінде сомдаған театр дағы Егор Булычев, Көтібар, Есен, Қобыланды, Қара бай, Абай, Да нияр, Сыбанқұл, Қоспан, Қален, Сауран, Петруччио, Отелло сынды бір-біріне ұқсамайтын 130-ға жуық рөлдерінің ешбірі таспаға түсіріліп, бүгінге сақталмап ты. Сондайақ Ыдырыс Ноғайбаев ойнаған «Ботагөз», «Толқындар жағада өледі», «Қан мен тер», «Жаушы» секілді қазақ киносының керемет туынды лары бүгінде тіпті көрсетілмей жүр, дегенмен олар Қазақстан ұлттық арнасынының бейнемұрағатында сақталуы тиіс. Ал актердің жары көпке танымал актриса, әлі де М.Әуезов атындағы әкемтеатрда қызмет етіп жүрген өнер майталманы, КСРО халық әртісі, Фарида Шәріпова. Кезінде қос таланттың жүректеріндегі махаббат отын тұтатқан Ш.Айтматовтың «Жәмиласы» болса керек, бірі сондағы Жәмиланы, екіншісі Даниярды сомдапты.

6 6 АЛАШ АЗАМАТЫ АЛАШ-АҚПАРАТ Қызылағаш қалпына келе бастады Су шайып кеткен Қызылағаш ауылының 212 оқушысы саба ғын жалғастыруға кірісті. Балалардың дені Талдықорғанда оқитын болса, 36-сы Ақсу ауданының мектептеріне барады. Апаттың салдарынан оқу құралдары мен киім-кешексіз қалған оқушылар қажетті дүниелермен түгел жабдықталды. Бұл туралы облыс әкімі Серік Үмбетовтің төрағалығымен өткен төтенше жағдай салдарын жою жөніндегі жедел штабтың кезекті отырысында айтылды. ДАТ! Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ, Республикалық кітап музейінің директоры, жазушы: Оқырман көркем әдебиет пен отбасылық кітаптың арасын ажырата алмай қалды Штаб отырысында іздестіру-құтқару жұмыстарының соңғы нәтижелері мәлім болды нан астам адам мен 136 арнайы техниканың және үш тікұшақтың көмегімен табылған 37 мүрденің барлығы жерленген. Жаназаларды ұйымдастыруға әкімдік мамандары қол ұшын беріпті. Бұған қоса, ауылдың 75 тұрғынына жаңа төлқұжат жасалды. Жағдайдың қалпына келе бастағаны қызылағаштықтардың үмітін оятып отыр. Қазіргі уақытта кез келген көңілі жүдеу тұрғын апат салдарын жою жұмыстарына қатысып жатқан дәрігерлер мен психологтердің көмегіне жүгіне алады. Әкімдік мамандарының хабарлауынша, шатырларға орналастырылған азаматтарға берілетін ыстық тамақ пен керек-жарақтар жеткілікті дан астам тұрғын өз үйлеріне келіп қоныстанып, аулаларын ретке келтіруде. Ауылға электр жарығы беріліп, көшелер жарықтандырылды. «Талдықорған жылусервис» мекемесі сегіз тонна көмір жеткізіп берген. Тәртіп сақшыларының мәліметінше, тұрғындардың ашық-шашық қалған дүние-мүлкін тонау деректері, тіпті ондай пиғыл да байқалмаған. Штаб отырысында суқойманың жарылуынан зардап шек кендердің жалпы саны нақтыланды. Қызылағаш, Егінсу, Ақтоған, Көлтабан және Құмтөбе ауылдарында барлығы 3767 адам материалдық шығынға ұшыраған. БЕТ ҚАТТАЛЫП ЖАТҚАНДА... Кеше кешкісін Алматы облыстық ішкі істер департаментінің қызметкерлері төтенше жағдайдың салдарынан қайтыс болғандардың саны 40-қа жеткенін хабарлады. Полицияның мәліметінше, табылған мәйіттердің екеуі - ересек адамның, біреуі 12 жастағы баланың денесі. ҚҰҚЫҚ ПЕН ҚҰРЫҚ Іздеуде жүрген алаяқ әйел ұсталды Ақтөбедегі тұрғын үй нарығын да бес жыл бойы алаяқтық жасағаны үшін күдікті деп танылып, іздеу жарияланған әйел Қос танайда қолға түсті. Ол өзін «Жаңа үй Ақтөбе» серіктестігінің қызметкері ретінде таныстырып, ондаған тұрғынды сазға отырғызған. Ақтөбе облыстық ІІД Ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасы мамандарының хабарлауынша, құрықталған азаматша Менешева жылдар аралығында құрамында Ақтөбе тұр ғындары бар қылмыстық топты басқарған. Олар Менешеваның нұсқауымен мемлекеттік бағдарлама бойынша жеңілдікпен үй алғысы келетін адамдарды жинап, олардың сеніміне кіреді. Тұрғызылып жатқан жаңа үйлерден пәтер алып беретінін айтып, қала тұрғындарынан алғашқы төлем ретінде 1 миллион теңгеден артық сомада ақша алған. Менешеваның арбауына ұзын-саны 50 адам түсіпті. Ұй ымдасқан қылмыстық топтың қылмыстық әре кеттерінен тұрғындарға жалпы көлемі 120 млн теңге болатын шығын келіп отыр. Қазіргі уақытта қамауға алынған алаяқ әйелдің үстінен Қылмыстық кодекстің 235- бабына сәйкес іс қозғалды. Болатбек МҰХТАРОВ Бүгінгі таңда қалам ұстаған адамдардың барлығын жазушы дейтін болдық. Жазушы мен жазушылық өнердің арасы алшақтап бара жатқан сыңайлы. Осы жағын анықтап алайықшы, сіздің пікіріңіз бойынша, жазушылық деген қандай өнер? Мен мынаны айтқым келеді, жазушылық екінің бірі, егіздің сыңары айналысатын дүние емес. Бұл салаға кездейсоқ, көлденең адам келмейді. Себебі жазушы болу үшін адамның бойында ерекше дарын болу керек. Мен бір сөзбен жазушылық деген өнерді тамшылаған тер, үлкен еңбек және талант деп сипаттар едім. Мәселен, Бейімбет Майлин, Мұхтар Әуезов сынды қазақтың марқасқа азаматтары нағыз жазушылар. Яғни олар өмір бойы хал қының мұңын мұңдап, жоғын жоқтап шығармалар жазды. Бүгінгі қаламгерлерден нағыз жазушы деп кімдерді бөліп айтар едіңіз? Мен әлі күнге дейін Мұхтар Мағауин нің шығармаларын үзбей оқимын. Оның шығармаларын оқыған сайын көңіліме нұр, кеудеме сәуле таралғандай болады. Мен осыдан отыз жыл бұрын Мұхтар Мағауинге: «Аға, сіз нағыз классик жазу шысыз, жаза беріңізші», деп, хат жазған болатынмын. Ол хатты кейін өзі де маған көрсетті. Жалпы, Мағауин сынды жазушы қазақ халқында болсын, әлемде болсын өте сирек кездеседі. Мұндай ерекше дарын иелерін үнемі қастерлеп, қадір тұтуымыз қажет деп санаймын. Мен таныған екінші бір жазушы бар. Ол Смағұл Елубай. Бұл қаламгердің «Ақ боз үй» деген шығармасын жақында тағы бір қайталап оқып шығуға тура келді. С.Елубайдың туындыларын оқыған сайын, оның талантына тәнті боламын. Қандай ойлар, тұшымды сөздер десеңізші! Бүгінгі уақытта Шымкентте тұратын Мархабат Байғұтов деген қалам геріміз бар. Оның да есімін бөлектеп айтқым келеді. Байғұтовтың да әр шы ғармасы жекежеке әлем. Соңғы шыққан әңгімелері де әдебиеттің нағыз жау һарлары. Ал Қабдеш Жұмаділовтің туын дылары менің өмір бойғы серігім болып келе жатыр. Қоғамда әдебиеттің рөлі төмендеп кеткен сыңайлы. Осы туралы айтылып та, жазылып та жатыр. Дегенмен бұл мәселеге әркім әртүрлі көзқараспен қарайды. Сіздің ойыңызша, бүгінгі әдебиеттегі басты мәселе не? Бұл кітаптың оқылмауы және өтпеуі. Кітап неге оқылмайды? 80-жылдары қайта құру дәуірі басталды. Алып империя күйреді. Содан кейін біз нарықтық қоғамға аяқ бастық. Бұл қоғам бізге оңайға соққан жоқ, оған бірден бейімделе ал мадық. Азаматтарымыздың барлығы ала дор баларын көтеріп, базарға шықты, әйел деріміз үйлерін тастап, айлап, жылдап сыртта жүрді. Халық рухани дүниеден алыстап, тіршілік табу үшін жан-жаққа сен деліп кетті. Ал осындай ортада әдебиет қалай бой көрсете алады? Яғни осы уа қытта әдебиет сыртқа қарай ысырыла берді. Баланы не ана, не дала тәрбиелейді. Сол кезеңде біздің ұрпақты дала тәрбиесіне алды десек, артық айтқанымыз емес. Бұл буын қазір де дұрыс кітап оқымайды. Тіпті өнер, мәдениетке бой ұрмайтын, құлақ аспайтын қатарға қосылды. Сонда сіз нарықтық қоғам әде биетті күйретті демексіз ғой? Иә, осылай айтсақ, дұрыс болатын шығар. Нарықтық қоғам әдебиеттің үлкен бір кесапатына айналды. Мәселен, бізбен қатар, өзіміздің буын әлі күнге дейін қолдарынан кітап тастамайды. Бұл қанымызға сіңіп қалған әдет. Бүгінгі күні әсіресе ауылдық жерлерде адамдар тіпті газет қарамайды. Бес жыл бойы кітап оқымағандар да бар екен. Бұл сұмдық жағдай емес пе? Бұрынғы кезде кітап оқымау оғаш қылықтардың бірі саналатын сияқты еді. Отырыстарда, жиындарда адамдар бір-бірінен қандай кітап оқығандарын сұрап, өзара талқылап, сараптама жасап жататын. Қызу-қызу даулар, пікірталастар туатын. Бір қара пайым шығарманың өзіне неше түрлі сын, пікір лер жазылатын. Себебі ол уақытта оқырмандардың талғамы биіктеп кеткен еді. Ал бүгінгі жазушылардың жазып жатқан шығармалары сол нарықтың тезіне түсіп кеткен бүгінгі қоғамды тәрбиелеуде қаншалықты рөл атқарып отыр? Жалпы, әдебиет ұрпақты тәрбиелейтін маңызды құралға айналып отыр ма? Кітап қоғамды тәрбиелейтін құрал екені белгілі. Себебі біз кітаптың сөзін Құранның сөзіндей қасиетті санап, медеу қыламыз. Бұл бұрын да сондай болған, қазір де кітаптың сөзі маңызын жоғалтқан жоқ. Сондықтан мен кітап қоғамды тәрбиелей алатын құрал рөлін жоғалтқан жоқ деп айта аламын. Бар кілтипан оқырманның жоқтығында. Біз де тағы мынадай мәселе бар. Жазу шылардың кітаптары бар болғаны мың немесе екі мың данамен ғана шығады. Республикадағы миллиондаған адамға бұл не болады, кімге жетеді ол? Мемлекеттік тапсырыспен шыққан кітаптар тек кітап ханаларға ғана барады. Оқырман дардың қолдарына тек аздаған бөлігі түседі. Қазіргі уақытта жазушылардың кітабын жазушы ғана оқитын жағдай қалыптасты. Сонымен бірге қоғамда жазушыны дәруіш, еңбегі еш кететін адамға теңейтін көзқарастар пайда болды. Мұның барлығы жазу шыларға үлкен соққы болып тиюде. Бұл сонда оқырман түсінігінің төмендеп кеткенінің белгісі ме? Солай айтуға да әбден болады. Бұрын жазушыларға оқырмандар пайғамбар, киелі адам сияқты қарайтын. Қаламгер дің кеудесі нұр, талантты құдірет деп есеп телетін. Шындығын айту керек, қазіргі жазу шыларда мұндай бедел жоқ. Оларға көр сетіліп жатқан АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ... Көзі ашық қазақтардың ежелден айтатын сөзі «Оқы, қазақ». Осы сөзді алашшылдар да, басқа да танымал тұлғаларымыз айтқан. Біз қазақ халқына, болашақ ұрпаққа оқы деуіміз керек. Әрине, интернет, теледидар, компьютер заманға байланысты керек құралдар. Бірақ халқымыз кітап оқуға зейін қойса, көкірегі нұрға толады. Кітап өмір, тәрбие мектебі. Екіншіден, қазіргі кездегі ең үлкен мәселелердің бірі дінді мықты ұстау. Исламның өзі неше тармақтан тұрады. Бірақ кейде ауылға барсаң, түрлі ағымдарға кіріп кеткен жастарды көресің. Өзге дінге өтіп кеткен бауырларымызға жаның ашиды. Дінімізді таза ұстауымыз керек. Дін, діл, тіліміз таза болса, өзіміз де таза боламыз, талай жетістіктерге жетеміз. Өйткені қазақ деген өршіл, намысшыл халық. көмек те шамалы. Сондықтан жазушылар жанкештілікпен жұмыс істеуге мәжбүр. Жазушылық жолда өмірін осы салаға арнаған адамдар ғана қалды. Жаңа сіз жарнама туралы айтып кеттіңіз, әдебиетте осы жарнама мәселесін қандай жол мен дамытуға болады? Жарнаманың бір түрі сын. Қазір мықты әдебиет сыншылары жоқтың қасы. Бұрынғы кезде Зейнолла Серікқалиев, Сағат Әшімбаев, Төлеген Тоқбергенов тағы да басқа мықты сыншылар болатын. Олар әдебиетті биік деңгейге көтеруде үлкен еңбек етті. Бүгінгі тілмен айтқанда, бұл қаламгерлер әдебиетті халыққа кеңінен жарнамалады. Соның әсерінен оқырман дардың қатары үнемі артып отырды. Бүгінде сын тек біреуден өш алудың немесе біреуді қаралаудың құралы іспетті болып кеткен сияқты. Тойларда, жиындарда тек мақтау сөздер айтылады. Сын деген барометр сияқты өлшеуіш құрал. Екіншіден, кітап туралы жарнама беретін арнайы бір орындар құруымыз қажет. Бұрын кітап саудасын жүйелейтін арнайы орталықтар болатын. Тым болмаса, осы орталықтарды қалпына келтіру керек. Қалтасы қалың, танысы бар қаламгерлердің кітаптары шығып, мықты жазушылардың туындылары баспа бетін көре алмай жатқан жайлар бар. Жарыққа шықса да, оларға аз мөлшерде қаламақы төленеді. Жалпы, қаламақы мөлшері мықты туындылардың дүниеге келуіне қаншалықты әсер етеді? Бұрын жазушыларға роман жазса, бір пәтер немесе бір көлікке емін-еркін жететін қаламақы берілетін. Әдебиеттегі мықты шоғырдың қалыптасуына, үздік шығармалардың тууына осындай қамқорлық көп әсер етті. Себебі ол уақытта әдебиеттің мемлекеттік идеология қалып тастыруда маңызы үлкен болатын. Яғни жазушылардың шығармалары бағаланды. Ал бүгінгі күні жиырма баспа табақ үшін қаламгерлер екі жүз мың теңге қаламақы алады. Бұл жазушының еңбегіне таты майды. Сондықтан да жазушы көп ең бектенгісі келмей, басқа жұмыстармен шұғылданып жатады. Себебі жазушының да асырайтын отбасы, бала-шағасы бар. Қазір әсіресе қолында қаржысы бар азаматтар өмірбаяндық кітаптар шығаруға құмар болып кетті. Мұның әдебиетке теріс әсері бар ма? Әрине, бар. Мұндай шығармалар әдебиетті лайлап жатыр. Кейбір азаматтарда, әсіресе, кейінгі жастарда «әдебиет деген жай кітап» деген түсінік қалыптасып келеді. Біреуге өзін, ата-бабасын мақтап жаздырушыларды көріп жүрміз. Осының кесірінен оқырман көркем әде биет пен отбасылық кітаптың арасын ажы рата алмай қалды. Жазушы деген атақты алу оңай болып бара жатқан сыңайлы. Атын есітіп, шығармасын оқымаған қаламгерлер қоғамда әдебиет туралы пікір айта беретін болды. Бұл мәселені бір жүйеге келтіруге болмай ма? Кейбір кісілер бір-екі кітабы шықса, тайраңдап, өзің айтпақшы, әдебиет туралы өзеуреп сөйлейтінді шығарды. Біздің кезімізде кітап шығару ісі қиынның қиыны болатын. Рецензияға берілетін, бірнеше рет оқылатын, одан айлап баспада жататын. Ал бүгін қалам ұстағандар бір-екі кітап шығарады да, Жазушылар одағына өтіп кетеді. Оны ешкім де танып жатқан жоқ. Бұл жерде тағы бір мәселені айтып кетуге болады. Атаққұмарлық. Жазушыда, ең бірінші, ар, намыс болуы қажет. Егер қалам иесінің өзінде ар болмаса, бұл кемшілікті тоқтату қиын. Кейбір сыншылар әдебиеттің тілі жұтаңданып кетті дейді. Сіз дің ойыңыз қалай? Тілдік жұтаңдық қауіпті емес, бұл шу шығаратын дүниеге жатпайды дер едім. Бізге әдебиеттегі жаңа ағымдар дан сақтану керек. Соңғы жылдары әдебиетте постмо дернистік, басқа да бағыт тағы шығарма лар қаптай бастады. Мен мұны әдебиетті алабажақтау деп түсіндірер едім. Шы ғармалар адамды мүгедек қылып сурет тейді. Бұл дегеніңіз әдебиетті кемсіту, кеселдендіру, бүлдіру. Бұл жазушының дерті. Әдебиетте былапыт, лас нәрселер болмауы тиіс. Себебі әдебиет деген көр кемдік. Ал көркемдік әрқашан мөлдіреп тұруы қажет. Яғни шығармадан адам шәр бат су ішкендей рухани ләззат алады. Соңғы сұрағымыз жастар әдебиетіне көңіліңіз тола ма? Әдебиетте алдыңғы толқын ағалардың кейінгі жас қаламгерлерге әрқашан көңілі толмай жүреді дейді. Мүмкін, рас шығар. Өз басым прозада жарқ етіп шығып, жандырып жазып жүрген жастарды сирек көремін. Айгүл Кемелбаева, Мәдина Омарова сынды қыздардың шығарма ларына көңілім толады. Мен көп оқитын қазақтардың бірімін. Мер зімді басылым дарға шығып тұратын жастардың шығар маларын жібермеймін. Бірақ бір өкінетіні, кейде бізде мықты бір жас көзге көрінеді де, артынан жоқ болып кетеді. Күнкөріс қамымен басқа кәсіптің соңына түсіп кететін болу керек. Яғни олар талантын ұстап тұра алмай қалады. Әңгімелескен Нұрмұхаммед МАМЫРБЕКОВ? СIЗ ЕСТIДIЃIЗ БЕ? Әйелдердің ой-өресі ерлерге қарағанда жоғары екен Лондон университеті жанындағы Білім және тәрбие институтының ғалымдары «Әйелдің шашы ұзын, ақылы қысқа» деген мақалды жоққа шығарып отыр. Олардың пікірінше, әйел адамдардың ақыл-ойы мен есте сақтау қабілеті ерлерге қарағанда анағұрлым артық. Ғалымдардың тәжірибесіне жастары 50-ден асқан бір топ ерікті қатысқан. Ерлер мен әйелдер тобы төрт түрлі сынақ тапсырды. Өзара байланысты он түрлі ұғым-түсініктен жылдам сөйлем құрау, жасырылған жұмбақтар мен басқа да басқатырғыштарды шешу сияқты сындарда әйелдер жағы ерлерді 8 пайызға жоғары көрсеткішпен жеңіп шықты. Профессор Джейн Эллиоттың айтуынша, сынаққа таңдалған еріктілердің денсаулығы мен өмір сүру салттарында айырмашылық бол маған, яғни кім-кімнің де бойындағы жеке басымдығын пайдаланып кетуіне жол берілген жоқ. Бұл ғалымдардың алғашқы сынағы емес, ағылшын психологтері мұның алдында әйелдердің ағзасында зияткерлік мүмкіндіктердің жетілуіне жағдай жасайтын эстроген гормонының басым екенін теория жүзінде дәлелдепті. Берлусконидің жаңа кітабы 50 мыңнан астам хаттан тұрады Италия премьер-министрі Сильвио Берлусконидің жаңа кітабы жарық көрді. Оған саясаткер Милан тұрғынынан соққы алып, ауруханада жатқан кезде табынушылары жазған хат-хабарламалар топтастырылған. Ақпарат агенттіктерінің мәліметінше, «Махаббатты қызғаныш пен жеккөрініш ешқа шан жеңе алмайды» деп аталатын кітапқа 50 мыңнан астам қолжазба енген. Олардың әрқайсысы оқырманды бей-жай қалдырмайды. Айталық, италиялық азаматтың мына хатын оқыңыз: «Менің әйелім сіздің қанға боялған кейпіңізді көргенде, шашын жұлып: «Мадонна, Сильвионы құтқара гөр!», деп бақырды». Тағы бір табынушы былай депті: «Сильвио супермен! Оны криптонит те (кинодағы кейіпкер Суперменнің түбіне жеткен минерал) жеңе ал майды». Кітаптың Италия нарығындағы құны 15 евро. Естеріңізде болса, үш ай бұрын, яғни өткен жылдың желтоқсан айында Миланда Массимо Тарталья есімді жүйкесі зақымданған азамат премьер-министрге сувенир мүсін лақтырып, мұрны мен тісін сындырған еді. Қазіргі уақытта 73 жастағы Берлусконидің бет-әлпеті қалпына келіп, айығып кетті. Ал кейін өз ісіне қатты өкінген Тарталья жуырда сот алдында жауап береді.

7 ДОДА 7 ЧЕМПИОНДАР ЛИГАСЫ «Интер» мен ЦСКА таңғалдырды Чемпиондар лигасының ширек финалына жолдама алған тағы екі команда белгілі болды. Сырт алаңда жеңіске жеткен Миланның «Интері» мен Мәскеудің ЦСКА-сы бас жүлдеге тағы бір қадам жақындады. ФИНАЛҒА БЕРГІСІЗ ОЙЫН «Челси» (Лондон, Англия) «Интер» (Милан, Италия) 0:1 Гол: Это о, 78. Ойынның 87-минутында Дидье Дрогба (Челси) алаңнан қуылды. Матчтың үздік ойыншысы Уэсли Снейдер (Интер). Бірінші ойын 1:2 Бір қызығы, Моуриньо бұған дейін «Челсиді» жаттықтырған. Яғни лондондық клуб Жозе үшін бөтен емес. Ал «Миланды» жаттықтырып жүргенде, «Интер» Карло Анчелоттидің басты қарсыласы болған. Демек, екі бапкер де бұл ойында жеңіске жетуді қалағаны айдан анық. Сонымен, финалға бергісіз бұл ойында қос команда да көсілді. Матчтың басында «Интер» бапкері Жозе Моуриньо да, «Челси» жаттықтырушысы Карло Анчелотти де көбінесе шабуылға көңіл бөлетіндіктерін тілге тиек еткен-ді. Екі маман да уәдесінде тұрды. Алаң иелерінің алғы шебінде Диди Дрогба мен Николя Анелька ойқастаған болса, қонақтар бірден үш шабуылшыға иек артты. Әлбетте, Анчелоттидің қадамы түсінікті. Оларға жеңіс ауадай қажет болды. Өйткені Миланда 1:2 есебімен жеңілген олар қалай болса да есе қайтарулары керек еді. Сондықтан «Челси» ойын тізгінін бірден қолына алады деп күткенбіз. Ал айда Моуриньо бұл жолы да батыл қадам ға барды. Диего Милито, Самуэль Это о, Горан Пандев секілді саңлақтарына сенім артқан португалдық маман алаң иелерінің бастапқы қарқынын қарымта шабуылмен басуды жөн көріпті. Уақыт өте «Интер» «Челсидің» өзін қарымта шабуылдар арқылы ойнауға мәжбүрледі. Шыны керек, «Челси» бұл күні қонақтарды өз алаңында емес, басқа стадионда қабылдап жатқандай әсер қалдырды. Салыстырмалы түрде алар болсақ, гол соғатын мүмкіндіктер де алаң иелеріне қарағанда, қонақтарда көбірек болды. Мәселен, бір ғана Это оның өзі гол соғатын бірнеше мүмкіндікті мүлт жіберіп алды. Ал Милито мен Пандев қақпашымен бір-бірден жеке-дара шығып, гол соға алмады. Сондай-ақ Снейдер, Мотта, Камбьяссода да бір-бір мүмкіндіктен болды. Тіпті қорғаушылар Майкон мен Лусио да алғы шепте ойқастап жүрді. Иә, егер осы саңлақтардың барлығы өз мүмкіндіктерін кәдеге асырғанда «Челси» мүлдем ойсырай жеңілер еді. Дегенмен «Челси» футболшылары да қарап қалған жоқ. Флоран Малуда мен Диди Дрогба бастаған сайыпқырандар сәт сайын Жулио Сезар қорғаған қақпаны торуылдаумен болды. Алайда бұл күні Моуриньоның жолы болып, ойынның 78-минутында Это о жеңіс голын соғып кетті. БҰЛ ҚАЙДАН ШЫҚҚАН ХОНДА? «Севилья» (Испания) ЦСКА (Мәскеу, Ресей) 1:2 Голдар: Перотти, 41 Нецид, 39, Хонда, 55. Матчтың үздік ойыншысы Томаш Нецид (ЦСКА) Бірінші ойын 1:1 Төрешінің соңғы ысқырығы естіле салысымен, футболсүйер қауым «Кейсуке Хонда деген кім?» деген сұраққа жауап іздей бастаған шығар. Өйткені мәскеу ліктердің 7-нөмірлісі сәт сайын «Севилья» қақ пашысы Андреас Палоптың мазасын алумен болды. Әуелі Томаш Нецидтің гол соғуына септігін тигізген болса, екінші таймда айып добын тамаша орындап, ресейліктерге жеңіс голын сыйлады. Негізі, футболмен сегіз жасынан бастап айналыса бастаған Кейсукенің алғашқы кәсіпқой клубы Жапонияның «Нагоя Грампусы» болыпты. Бұл ұжымда жыл аралығында өнер көрсеткен саңлақ өткен маусымды Голландияның «Венло» командасында өткізіпті. Ал осы жылдың басында мәскеулік ЦСКА жапондық бұл футболшыны 10 млн евроға сатып алған екен. Міне, ресейліктердің сапына қосыл ған Хонда ЦСКА-ның келесі кезеңге шы ғуына өзінің орасан үлесін қосып жа тыр. Деген мен айта кетейік, «Севилья» 90 ми нут бойы шабуылдаумен болды. Алайда ис пан дық жанкүйерлердің өкініштеріне қа рай, бұл күні сәттілік ЦСКА жақта болды. Сонымен, әзірге ширек финалға алты команда жолдама алды: Францияның «Лио ны», Германияның «Бавариясы», Италияның «Интері», Ресейдің ЦСКА-сы жә не Англияның «Манчестер Юнайтеді» мен «Арсеналы». Арсен ЖАНАДІЛ БОКС ФУТБОЛ Алтын кубок Алматыға келеді Өңімізде көрмек түгілі, түсімізге де кірмейтін футболдан әлем чемпионатының кубогы Қазақстанға келе жатыр. Шамасы, Қазақстан футболшыларының жақын арада әлем біріншілігін жеңе алмасын білсе керек, мәртебелі кубоктың өзі елімізге ат басын бұруды жөн көріпті. «Қалай» дейсіз ғой? Оңтүстік Африка Республикасында өтетін әлем чемпионатының қарсаңындағы Әлем кубогының дүниежүзілік турында мәртебелі кубок сәуірдің 16-сы мен 18-і аралығында Алматыда қонақ болады. Осыған байланысты кеше Қазақстан футбол федерациясында бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне арналған баспасөз мәслихаты өтті. Әзиз ЖҰМАДІЛ Украинаны оңдырмай жеңдік Күрзі жұдырықты жігіттеріміздің шебер ліктерін арттыру мақса тында ҚР бокс федерациясы Астана қаласында төрт елдің ұлттық құрамасы арасында матчтық жекпе-жектер өткізуде. Қазақстан, Әзірбайжан, Украина және Өзбекстан құрамаларының былғары қолғап шеберлері Астанадағы орталық циркте керілген шаршы алаңда өз шеберліктерін паш етуде. Телжан КҮДЕРОВ Алғашқы күнгі жекпе-жектер шымылдығын Өзбекстан мен Әзірбайжан боксшы лары ашты. Өзбекстан ұлттық құрамасы ның бас бапкері Шараф Худайбер диев тің айтуынша, ала шапан ды көршілеріміздің бірінші нөмірлі боксшылары Түркия мен Финляндияда өте тін халықаралық тур нирге қатысатын болғандықтан, Астанаға қосалқы құрамдағы боксшылары келіпті. Алайда бас бапкер: «Біз бұл сынды биылғы Азия ойындары алдындағы сынақ турнирі ретінде қарастырып отырмыз. Гуанжоуға апаратын 51 келі, 54 келі және ауыр салмақ тағы боксшыларымызды осы шаршы алаңда сынап, деңгейін байқап көр мек болғанбыз. Алғашқы кездесу көрсеткендей, біздің жастарға сенім артуға болады екен», деді. Осы екі елдің боксшылары ара сында ғы кездесуге қысқаша тоқталар болсақ, 48 келі салмақта әзірбайжан дық Елвин Мамиш заде өзбекстандық Алишер Мах мудовтан басым түсті. Мамишазаде қар сы ласын соққының ас тына алып, оның жұ ды рық сермеуіне еш мүмкіндік ту ғыз ған жоқ. 51 келі салмақ дәрежесіндегі Нихат Сейдов пен Шахриер Исаков ара сындағы ай қаста Әлем кубогының Оңтүстік Африкаға дейінгі саяхатының кестесі: Уақыты Мемлекет Қала наурыз Санкт-Петербург Ресей наурыз Мәскеу Ресей наурыз Донецк Украина наурыз Братислава Словакия наурыз Любляна Словения 31 наурыз-2 сәуір Белград Сербия 3 сәуір Белфаст С. Ирландия 3-5 сәуір Дублин Ирландия 6-8 сәуір Бухарест Румыния 9-11 сәуір Афины Грекия сәуір Стамбул Түркия сәуір Алматы Қазақстан сәуір Сеул О.Корея сәуір Токио Жапония сәуір Торонто Канада 30 сәуір Майами АҚШ 1-2 мамыр Хьюстон АҚШ 4 мамыр Йоханесбург ОАР өзбек боксшысы ширақ қимыл дап, басымдық танытты. Осыдан кей ін ала шапанды ағайындардың мерейі үстем бола бастады. Бұл кездесуде Өз бек стан құрамасы 7:4 есебімен жеңіске жетті. Кездесу қорытындысы Әзірбайжан Өзбекстан 4:7 48 келі: Елвин Мамишзаде (Әзір байжан) Алишер Махмудов (Өзбекстан) 8:3 51 келі: Нихат Сейдов (Әзірбайжан) Шахриер Исаков (Өзбекстан) 0:5 54келі: Самир Маммадов (Әзірбайжан) Бинуодбек Машрапов (Өзбекстан) 4:14 57 келі: Илкин Агаев (Әзірбайжан) Фарид Шарипов (Өзбекстан) 0:1 60 келі: Хейбатулла Хаджиалиев (Әзірбайжан) Фазлиддин Гаибназаров (Өзбекстан) 2:5 64 келі: Садиг Енуллаев (Әзірбайжан) Өткірбек Назиров (Өзбекстан) 6:2 69 келі: Емил Махррамов (Әзірбайжан) Азамат Ергашев (Өзбекстан) 1:4 75 келі: Рахиб Байларов (Әзірбайжан) Шухрат Абдуллаев (Өзбекстан) 1:3 81 келі: Рамил Алиев (Әзірбайжан) Баспасөз мәслихатына қатысқан Қазақстан футбол федерациясының вице-президенті Виктор Катков пен «Кока-Кола» компаниясының Қазақстандағы өкілі Арыстанбек Нұрмаханов журналистерге Әлем кубогының Қазақстанға келуінің қаншалықты маңызды екенін айтып өтті. Оқырмандарымызға түсінікті болу үшін бірден айта кетейік, «Кока-Кола» компаниясы ФИФА-ның басты серіктестерінің бірі. Мәртебелі кубоктың әлемдік турға шығуының ұйытқысы болып отырған компания. Сонымен, сөз кезегін осы компанияның Қазақстандағы өкіліне берсек. Әлем кубогы Қазақстанға чартерлік рейспен 16 сәуірде келеді. Дегенмен басты шара сәуірдің 17-де өтіп, салтанатты шара барысында арнайы билеттері бар жанкүйерлер кубокты жақыннан тама шалап, бірге суретке түсу мәртебесіне ие болады. Айта кетейік, билеттер кассаларда сатылмайды. Сол себепті билетке қол жеткізу үшін Алматының ірі сауда дүкендерінен 0,5 литрлік «Кока-Кола» сусынының бір қорабын сатып алсаңыз жеткілікті. Сізге билетті сол жерде береді. Әзірге біз бес мыңнан жеті мыңға дейін билет шығаруды жөн көріп отырмыз. Айта кетейік, бүгін «Кока-Кола былғары доп» балалар турнирі басталды. Бұл билеттердің екі мыңы осы турнирдің бірінші сатысынан өткен жеткіншектерге беріледі. Сондай-ақ билеттердің біраз бөлігі Алматыдағы жетім балалар үйлеріне де үлестіріледі. Сіздер «Әлем кубогын елімізге әкелу үшін Қазақстан ФИФА-мен оңай келісе алды» деп ойлайтын шығарсыздар. Жоқ, мүлдем олай емес. Бұл мақсатқа жету үшін біраз тер төгуімізге тура келді. Әзірге әлем біріншілігін жеңіп алмасақ та, мәртебелі ку боктың Қазақстанға келуі футболшыларымызға үлкен стимул болады деп ой лай мын, деді Арыстанбек Нұрма ханов. Нұрмахановтың сөзінің жаны бар сияқты. Олай дейтініміз, өзінің дүниежүзілік саяхаты барысында мәртебелі кубокты Қытай, Германия, Испания, Португалия секілді алпауыт мемлекеттердің футболсүйер жанкүйерлері көре алмайды. Яғни бір сөзбен айтқанда, бұл елдер Әлем кубогының саяхат кестесінде жоқ. Мәртебелі Ахрор Құрбанов (Өзбекстан) 4:3 91 келі. Елшин Елизада (Әзірбайжан) Мирзохиджон Абдуллаев (Өзбекстан) 1:4 +91 келі: Фарид Пашаев (Әзірбайжан) Найб Искажанов (Өзбекстан) 13:6 Бұдан соң Қазақстан және Украина құра маларының боксшылары қолғап түйістірді. Украина құрамасының аға бапкері Вячеслав Дорофеьев: «Біз жақында ғана ұлттық чемпионатымызды өткіздік. Соның негізінде құрама сапын жаңарттық. Сол себептен кілең жаңа ел чемпиондарын әкеліп отырмыз», деді. Қазақ елінің намысын 48 келі салмақта ұлттық құрама үздігі Біржан Жақыпов қорғады. Бас бапкері Мырзағали Айт жанов: «Біржан жақсы жұдырықтасу үшін мен үнемі қасында болуым керек. Өткендегі ел чемпионатында мен қасында болған жоқпын. Ақыл-кеңес беріп тұра алмадым. Сол себептен ұтылып қалған еді», деді. Бұл жолы ол нағыз бабында екен. Алғашқы раундта украиналық қарсыласы Эмир Аслан Небиевтің шама-шарқын байқап, қорғанысқа көңіл бөліп жүрген. Үзілістен кубоктың Қазақстанға келуінің қаншалықты маңыздылығына ҚФФ вице-президенті Виктор Катков та тоқталып өтті. Өздеріңіз де білесіздер, әлем чемпионатының жеңімпаздары кубокты келесі біріншілікке дейін өздерінде сақтайды да, одан кейін оларға кубоктың алтынмен жалатылған көшірмесі беріледі. Ал бүгінде дүниежүзін саяхаттап жүрген кубок Әлем кубогының түпнұсқасы, деді Виктор Георгийұлы. Сонымен, бүгінде Әлем кубогы Швеция жеріне табан тіреді. Ал ертең Ресейдің Санкт-Петербург қаласына аттанып, солтүс тік көршілеріміздің көзайымына айнала ды. Петерборда бір-ақ күн аялдай тын кубок 20-сы күні Мәскеуге аттанады. Ал кесте бойынша Қазақстанға жеткенше әлі әлемнің 10 елінде аялдауы тиіс екен. кейін Біржан бірнеше соққыларын дөп тигізіп, есеп ашты. Ал шешуші кезеңде оны тоқтату мүлде мүмкін болмады. Гонг үні естілгенде, Киевтен келген қонағымыздың қуанғанын көрсеңіз. Өйткені оны осы гонг үні ғана Жақыповтың соққыларынан арашалап алған еді. Біржанның жеңісті жолын оның фамилиялас әріптесі Мирас Жақыпов жалғастырып, Виктор Гогольевтен басым түсті. 54 келіде өнер көрсеткен Данияр Төлегенов Андрей Шельщуктың тек екі соққысын ғана өзіне дарытса, 57 келіде ел намысын қорғаған Дулат Әлімов Олег Малиновскийдің үш-ақ соққысын өткізіп алды. Бұдан кейін ұлттық құрама сапындағы жастарымыздың бірі, 60 келі салмақтағы Айдар Әмірзақов Леонид Мальковтан жеңіліп қалды. Қалған боксшыларымыздың барлығы өз кездесу лерін жеңіспен аяқтады. Қорытынды есеп 10:1. Қазақстан Украина 10:1 48 келі: Біржан Жақыпов Эмир Аслан Небиев 10:0 51келі: Мирас Жақыпов Виктор Гогольев 10:4 54 келі: Данияр Төлегенов Андрей Шельщук 10:2 57 келі: Дулат Әлімов Олег Малиновский 12:3 60 келі: Айдар Әмірзақов Леонид Мальков 3:5 64 келі: Әділет Егізеков Вячеслав Кислицын 12:3 69 келі. Рустам Сыбаев Александр Стрецкий 3:5 75 келі: Нұрдәулет Жарманов Артур Буц 5:1 81 келі: Алмат Серімов Энвер Туктаров 6:2 91 келі: Василий Левит Сергей Мельник 6:2 +91 келі: Иван Дычко Александр Трифонов 3:0 Кеше газетіміздің осы саны қатталып жатқанда, Қазақстан және Өзбекстан құрамалары бас жүлдені сарапқа салды. Украина және Әзірбайжан құрамалары үшінші орынға таласты. ШАЙБАЛЫ ХОККЕЙ Бойжеткендеріміз батысты бетке алады Шайбалы хоккейден қыздар арасындағы Қазақстан жасөспірімдер құрамасы 3-9 сәуір аралығында әлем чемпионатына қатысады. Қазақстан бойжеткендері биыл әлем чемпионатының бірінші дивизионында бақ сынайтын болады. Бірінші дивизион додасы сәуірдің бірінші онкүндігінде Словакияның Пьештани қаласында өтеді. Хок кейші қыздарымыздың қарсыластары Швейцария, Франция, Словакия, Авс т- рия және Норвегия құрамалары. Біздің бойжеткендер алғашқы ойынды 3 сәуір күні Швейцария қыздарымен өткізеді. 4 сәуірде айдын иелері Словакия U-18 құрамасымен додаға түсіп, бір күн дем алады. Одан кейін Австрия (6 сәуір), Франция (7 сәуір) және Норвегия (9 сәуір) аруларымен кездеседі. ВОЛЕЙБОЛ Жүлдеден дәмелі төртеу Оралда волейболдан ерлер арасындағы XVIII Қазақстан чемпионатының бесінші туры аяқталды. Мұнда «Ұлттық лигада» өнер көрсететін еліміздің ең үздік клубтары додаға түсіп, жүлделі орындарды сарапқа салатын төрттік анықталды. Биылғы ел біріншілігінде «Ұлттық лигадағы» командалар бес турда бір-бі рімен айналымдық жүйемен кездесіп шығып, барлығы 35 ойыннан өткізді. Осы ой ындардың қорытындысы бойынша жар тылай финалда додаға түсетін клубтар анықталды. Яғни алғашқы төрттікке ор ныққан командалар чемпиондық мәртебе мен жүлделі орындарға мына жұптарда таласады: «Алматы» (Алматы) «Шығыс Свинец- Строй» (Өскемен); «Атырау» (Атырау) «Қазхром» (Хром тау). Жартылай финалдағы «плей-офф» ойындары екі жеңіске дейін созылады. Жеңіске жеткендері чемпиондық атақты сарапқа салады да, жеңіліске ұшыра ғандары қола жүлде үшін додаға түседі. Бұл кездесулер де екі жеңіске дейін жал ғасады. XVIII Қазақстан чемпионатының жеңімпазы мен жүлдегерлері анықталатын «плейофф» ойындары 3-9 сәуір аралығында Ал маты қаласында өтеді. Сөз соңында биылғы маусымдағы ел біріншілігінің қорытынды кестесін ұсынбақпыз: 1. «Алматы» (Алматы) «Атырау» (Атырау) «Қазхром» (Хромтау) «Шығыс СвинецСтрой» (Өскемен) 5. «Конденсат» (Орал) «Есіл» (Петропавл) «Атырау-2» (Атырау) «ЦСКА Алматы» (Алматы) Ескерту: Ұпайлары бірдей болса да, «Атыраудың» «Қазхромнан» жоғары орналасу себебі атыраулықтардың доп айырмасының қатынасы 1,15, ал хромтаулықтардікі 1,13. ШЕШІМ Лория кешірілді Кеше Қазақстан футбол федерациясы Атқару комитетінің мәжілісі өтіп, онда бірқатар мәселелер қаралды. Соның бірі Григорий Лорияны кешіру. Естеріңізде болар, осыдан екі жыл бұрын «Шахтер» (Қарағанды) және «Восток» (Өскемен) клубтары арасындағы ойында «шынайы спорттық бәсекелестік (дода) танытылмады» деп, осы екі клубтың басшылары жазаға тартылған болатын. Солардың арасында «Шахтер» клубының ат қарушы директоры Григорий Лория бес жылға (60 айға) футбол саласында қызмет етуден аластатылған-ды. Бұл шешім 2008 жылы 16 қыркүйекте шығарылған еді. Ке ше ҚФФ Атқару комитеті Григорий Лорияның осы жазаны алып тастау жөніндегі өтінішін қарап, ҚФФ Тәртіптік-бақылау комитетіне футбол ардагеріне кешірім жасау жөнінде ұсыныс түсірді. Нұрғазы САСАЕВ? БIЛГIМ КЕЛГЕН БIР СЏРАЋ «Айсұлуға» тең сұлу жоқ Осыдан бір-екі күн бұрын Алматыда шайбалы хоккейден әйелдер арасындағы Қазақстан чемпионаты аяқталуы тиіс еді. «Айсұлу» биыл да чемпион болған шығар? Жүлделі орындарға қай командалар ие болды екен? Мақпал ТҮСІП, Қарағанды облысы Шайбалы хоккейден әйелдер арасындағы Қазақстан чемпионаты 16 наурыз күні аяқ талды. Ел біріншілігінде бес команда сынға түсті. Өзіңіз болжап отырғандай, Қазақстан ұлттық құрамасының негізін қалайтын «Ай сұлу» клубы биыл да чемпион болды. Олар Алматыдағы төрт ойында да қарсыластарынан басым түсті. Әрі төрт ойында да өз қақ паларына бірде-бір гол жібермей, қар сыластарын 16 рет қапы қалдырды. Екінші орынды «Айсұлудан» ғана ұтылған «Келе шек» клубы иемденіп, осы екеуіне есе жібер ген «Жұлдыз» қола жүлде еншіледі. Қорытынды кесте төмендегідей: «Айсұлу» (Алматы) 12 «Келешек» (Астана) 9 «Жұлдыз» (Алматы) 6 «Устинка» (Өскемен) 3 «Жеңіс» (Алматы обл.) 0 «Қайраттың» ойындары қайда өтеді? Алматының «Қайраты» премьер-лиганың алғашқы ойынын Астанада, яғни түзде өткізетінін білеміз. Ал «үйдегі» матчтарын қай стадионда өткізеді? Өздеріңіз білесіздер, бұрындары «Қай рат» қонақтарды Алматының Орталық ста дионында қабылдайтын. Алайда бұл стадион өткен жылы қайта құрылымдау жұмыстарына өткізілген. Соған байланысты, «Қайрат» былтыр қонақтарын Орталық стадионда емес, басқа алаңда қабылдаған болатын. Нақтырақ айтсақ, өткен жылы «Қайрат» Алма тыда ғы өз ойындардың басым бөлігін «Динамо» стадионында өткізген. Шамасы, биыл да солай болғалы тұрған сыңайлы. Бұл туралы Жанпейіс БАЙМҰРАТОВ, Алматы қаласы біз «Қайрат» футбол клубының баспасөз қызметкері Михаил Маркиннен сұрап білдік. Әлі нақты анық емес. Бірақ Алматыдағы алғашқы ойынды «Қайрат» Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің стадио нында өткізеді. Одан кейінгі ойында қонақ тарды «Динамо» стадионында қабылдауды жоспарлап отырмыз. Ал қалған ойындарды қай стадионда қабылдайтынымыз әлі белгілі емес, деді «Қайрат» клубының баспасөз қызметкері.

8 8 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ 8 44 (270) (270) жыл, бейсенбі жыл, бейсенбі СКАНВОРД Күш, әл Орындық Тәуіп Жолдас Еңбек жылдарының жиынтығы Құлақтың қабынуы, ауру Сегіз әнші тобы 366 күндік жыл «Ер Төстік» жыландар патшасы Қарапайым су көлігі Бағалы тас Спорттық киім Тиесілі үлес, құн Сырткиім Гимнаст Ебедейсіз, болбыр Норвегия Газетіміздің 43 (269) санында жарияланған сканвордтың жауабы Әдіс Футбол термині Биязы жүннен басылған киіз Азаматтардың құқықтарын шектейтін шарт Йемен ақшасы Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ... Браун Әскери атағы бар тұлға Халыққа арналған насихатұран Тартутаралғы Мүйізді жануар КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Шейх. Лава. Озат. Қиял. Шиша. Оба. Нетто. Сам. Асаба. Жозы. Ну. Қауға. Окоп. Карт. Апе. Па. Арал. «Реал». ТІГІНЕН: Мериме. Оскар. Түз. Эхолот. Ықпал. Боа. Алаша. Снукер. Ати. Сауға. Штаб. Арпа. Баба. Май. Тал. Грек әрпі Ықыластың күйі Болгария ақшасы Салмақ өлшемі Залым Ресей автокөлігі ДУМАН «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148 а Телефон: 8(727) , факс: 8(727) info@alashainasy.kz ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ info@alashainasy.kz info@alashainasy.kz Әзіл-шыны аралас Бір студент қыз емтихан тапсыра алмай қалады. Профессор: Қарындас, кешкісін бос уақытың бар ма? Бар... Онда сол уақытыңды неге сабаққа дайындалуға жұмсамайсың? *** Әскерде: Кім картоп жинауға барғысы келеді, екі адым алға! Үш сардар шығады. Қалғандарың жаяу барасыңдар... *** 90х60х90 деген сандар нені білдіреді? Көлікпен МАИ бекетінің жанынан өту. *** Сотта: Жәбірлеуші, сіз мына пышақты танып тұрсыз ба? Иә. Ақыры мойындайын дедіңіз бе? Пышақты танып тұрсыз ғой. Танымағанда, күнде тергеу кезінде көрсете бересіздер... *** Ірі компанияға қарақшылар басып кіреді: Кәне, бәрің еденге жатыңдар, қимылдағандарыңды атамыз! Компанияның бас есепшісі: Тү-у, сонша есті шығардыңдар ғой. Сендерді Қаржы полициясынан екен деп қалсақ... «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: info@alashainasy.kz Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148 а Бегалин көшесі Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Луганский көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148 а Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі БҮГІН: Наурыз Бс Жм Сб Жк Бс Жм Сб Жк Бс Жм Сб Жк Бс Жм Сн Жк Туған күн иелері Сләм Исабаев (1937) генерал-майор; Болат Мешінбаев (1943) генерал-майор; Амангелді Садырбеков (1947) «Конденсат» АҚ сыртқы байланыс жөніндегі директоры; Уәлихан Қалижанұлы (1948) Мәжіліс депутаты; Құрманқұл Тоқтағұлов (1950) Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Көші-қон комитетінің Жамбыл облысы бойынша басқармасының бастығы; Төлеубек Аралбай (1950) актер, Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі; Абдолла Төребеков (1950) Қарағанды облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының орынбасары; Толымбек Әлімбекұлы (1954) сатирик, Қазақстан Журналистер одағы сыйлығының лауреаты; Мерей Уайысов (1956) ІІІ дәрежелі мемлекеттік әділет кеңесшісі; Дастан Әубәкіров (1967) «Жасыбай-инвест» ЖШС бас дирек то ры; Бахтияр Құрманәлиев (1967) Екібастұз қалалық сотының төрағасы. Мейманаларыңыз тасып, мерейлеріңіз арта берсін! «Алаш айнасы» Белгілі есімнің белгісіз сыры УӘЛИХАН арабтың «уәли» (билеуші, әкім) және түріктің «хан» сөзінің бірігуінен құралған есім. Түркі лер мен мұсылмандар арасында тек қана қазақтарға тән санаулы есімнің бірі. Шығуы Ұзақтығы Батуы 07: :02 ТОҚТЫ Бүгінгі күн сіз үшін жеңіл өтеді. Кез келген мәселені қиындықсыз шешесіз. Егер ісіңізді дұрыс есеппен жақсылап жоспарлап жасасаңыз, барлық биікті бағындырып, мақсатыңызға қол жеткізе аласыз. Қамқор қолдаушы табасыз. ТОРПАҚ Сіз үшін маңызы зор көптеген істердің бүгін алға басу мүмкіндігі бар. Бірақ шектен тыс белсенділік таныту жылдам қажытатынын есте ұстаңыз. Жаңа, ауқымы кең жо баны жүзеге асыруға кіріссеңіз, жақсы көмекшілер табылады. ЕГІЗДЕР Белсенділік пен өз кү шіңізге сенімділік осы күні сізге кез келген мәселенің дұрыс шешімін табуға көмектеседі. Маңайыңыз дағылармен түсініспеушілік туындауы мүмкін. Мұңаймаңыз, көктем күні көңілдің бұлтын сейілтері анық. ШАЯН Осы күні маңызды іс те р- дің нәтижесі сәтті аяқта ла ды. Сіздің ерекше қызығу шылығыңызды оятатын мә се лелердің шешімі де өзіңіз ойлағандай болады. Ойыңызды басшылар қолдайды, ал оны іске асыру оңайға соқпай ды. АРЫСТАН Бұл күні сіз үшін кез келген мәселе қаржыға келіп тіреледі. Өмірге әкеліп, іске асырғыңыз келетін армандар көп. Ешкімде жоқ ерекше идея ңызды әлі де жақсылап ойластырыңыз. Асығыстық жасау шығынға апаратыны бе л- гілі. БИКЕШ Алдын-ала құрылған жоспарларыңыздың іске асуы на байланысты бүгінгі күніңіз күтпеген жағымды оқиғаларға толы болады. Сіз романтикалық қатынаста се зімнен гөрі ақылыңызға кө бірек сенесіз. Жаңа жобаларды бастау ға асықпағаныңыз жөн о о -4-6 о +2+4 о 0 о +3+5 о 0 о о ЖҰЛДЫЗ-ЖОРАМАЛ Ауа райы о о о о ТАРАЗЫ Бұл күні құжат толтырғанда аса мұқият болыңыз, себебі қазір жіберген қателігіңіз кейін басыңызға таяқ болып тиеді. Жағымсыз тосын сыйларға дайын болы ңыз, кедергілер кездессе, берілмеңіз. Ырымға назар аударған жөн. САРЫШАЯН Егер сіз бүгін өзіңізбен бір пікірдегі әріптес тап саңыз, талай табысқа жетесіз. Әріптестеріңіз бен ескі достарыңыз қол ұшын ұсынса, бас тар т- па ғаныңыз жөн. Шығарма шылық үшін керемет күн. Баяғы ғашығыңызбен кездесуіңіз мүмкін. МЕРГЕН Өзіңізді таңғалдыратын хабар сіздің сезі міңізді де елең еткізеді. За йыр лы ортаның қоғамдық өмірдегі елеулі оқиғаларына белсенді түрде қатысу сіздің көңіліңізді көтереді. Сізді көңіл ді кештер мен әсерлі көңіл кө теру лер күтеді. ТАУЕШКІ Өзіңіздің шамаңыз жетпейтін, қолыңыздан келмейтін нәрсеге жүгірмеңіз. Осы күннің жағымсыз әсерінен көңіл күйіңіз түседі. Сізге жұмысыңызды бастығыңыз жоғары бағаламайтындай көрінуі де мүмкін. СУҚҰЙҒЫШ Бүгін сіз іскерлік салада бұрынғыдан да белсенді әрекет етуіңіз керек. Өз талантыңызды жұртқа жария етіп, жаңа бастамаларыңызды жарнамалаудың сәті туды. Жолсапарға шығу жоспарда болса, одан жағымды әсер аласыз. БАЛЫҚТАР Айналаңыздағылардың айтқан сын сөздері сіздің жанды жеріңізге тиіп кетуі әбден мүмкін. Тіпті әріптестеріңіз бен сүйіктіңіздің кішігірім ескертулерінің өзі жаныңызды жаралайды. Күн көңілсіз өтеді, ол үшін ешкімге ренжімеңіз о о -7-9 о о 0-2 о -7-8 о +7+8 о +2+3 о о +2+4 о о +6+7 о -6-8 о о -5-7 о о -7-8 о о +5+7 о 0+1 о о +3+5 о -5-7 о о Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: (727) , Тапсырыс 908 Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Қуанышбек ҚАРИ меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: (7172) Тапсырыс 373 Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана Шымкент қаласы «Оңтүстiк полиграфия» баспалар үйi» ЖШС Байтұрсынұлы көшесi, 18-үй. Тел.: (7252) , Тапсырыс 3076 Тарату қызметi тел.: 8 (727) Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Мақсат ӘДIЛХАН Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Кезекшi редактор Серік ЖҰМАБАЕВ Бағасы келiсiмдi Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Нарғыз ҒАБДУЛЛИНА, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Қостанай Алмагүл СҰЛТАНОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Елмейір АХМЕД, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Астана филиалы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31 Тел.: +7 (7172), aa_astana@mail.ru Жандос БӘДЕЛҰЛЫ (Астана филиалының жетекшiсi) besbogda@mail.ru besbogda@yahoo.com Мұрат АЛМАСБЕКҰЛЫ тiлшi Салтан СӘКЕН тiлшi Бүркiт НҰРАСЫЛ тiлшi