SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE AĞRI 2013

Transkript

1 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE AĞRI 2013 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE AĞRI 2013 Ağrı Dağı TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

2 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE AĞRI 2013 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Turkish Statistical Institute

3 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE 2013 AĞRI İstatistiki veri ve bilgi istekleri için Bilgi Dağıtım Grubu Tel: + (312) Faks: + (312) Yayın istekleri için Döner Sermaye İşletmesi Tel: + (312) Faks: + (312) Yayın içeriğine yönelik sorularınız için TÜİK Kars Bölge Müdürlüğü Tel: + (474) Strl. Faks: + (474) İnternet E-posta bilgi@tuik.gov.tr Yayın No 4302 ISSN Bu yayınla ilgili ortaya çıkabilecek düzeltmeler Kurum web sayfasında verilecektir. Türkiye İstatistik Kurumu Yücetepe Mah. Necatibey Cad. No: Çankaya-ANKARA / TÜRKİYE Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre her hakkı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Bu yayında kullanılan kapak resmi Ali İhsan ÖZTÜRK tarafından temin edilmiştir. ISBN Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara Tel: +(0312) * Faks: +(0312) Eylül 2014 MTB: Adet

4 Önsöz ÖNSÖZ Türkiye İstatistik Kurumu, ülkemizin ekonomik, sosyal, demografik ve kültürel yap s ile ilgili idari kay t, say m ve araşt rmalardan elde ettiği bilgileri, başta kamu kurum ve kuruluşlar ve araşt rmac lar olmak üzere kamuoyunun kullan m na sunmaktad r. Yay nlar, tutarl l k, zamanl l k, şeffafl k ve gizlilik ilkeleri çerçevesinde kaliteli veri üretimi ve hizmet sunumu ilkelerine göre haz rlanmaktad r. Dünyada ve ülkemizde istatistiki bilgiye duyulan ihtiyac n her geçen gün artmas na paralel olarak, üretilen istatistiklerin iyileştirilmesi, geliştirilmesi, bölgesel istatistiklerin toplanmas, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yap lmas, bölgesel politikalar n çerçevesinin belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemi ne uygun karş laşt r labilir istatistiki veri taban oluşturulmas amac yla, ülke genelinde İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas (İBBS) tan mlanm ş, bu kapsamda Kurumumuzun Bölge Teşkilatlar n n güçlendirilmesi ve daha fonksiyonel hale getirilmesi için gereken altyap kurulmuştur. Yerel düzeyde kalk nma projeleri üretildikçe, veriye olan talep de artacakt r. Bu yay nda yer alan bölgesel veriler İBBS ye göre s n fland r lm şt r. Bölgesel düzeyde ayr nt l verilerin üretilmesi, kay tlara dayal verilerin geliştirilmesine bağl d r. Ulusal kay t sisteminin güncel olarak sürdürülmesi için TÜİK taraf ndan yürütülen faaliyetler devam etmektedir. Bölgesel düzeyde veri talebinin yüksekliği göz önünde bulundurularak haz rlanan bu yay n, değişik zamanlarda yay nlanan resmi istatistikler bir araya getirilerek, her aşamadaki karar al c ve kullan c lara kolayl k ve zaman tasarrufu sağlayacakt r. Ayn zamanda bölge yöneticilerinin verdikleri hizmetteki gelişmeleri ve eksiklikleri tesbit etmek amac yla, üretilen verileri göstergelere dönüştürerek karar almada kolayl k sağlayacak, İBBS ye göre Ağr ilinin bilgilerini içermektedir. Ayr ca yay nda, kullan c lar n karş laşt rma yapabilmelerini sağlamak üzere TRA2 (Ağr, Kars, Iğd r, Ardahan) 2. Düzeyde bölge biriminin göstergelerine de yer verilmektedir. Yay n n tüm kullan c lara kolayl k sağlamas n ve faydal olmas n dilerim. Birol AYDEMİR Başkan Başkan III

5 İçindekiler İÇİNDEKİLER Sayfa Önsöz İçindekiler Aç klama Genel Bilgiler III V IX XI 1. Temel Göstergeler 1 İBBS 2. Düzey (26 bölge) Grafik 1.1 Kişi baş na gayri safi katma değer, TÜFE-Bir önceki y l n ayn ay na göre değişim oran (%), Çal şan say lar n n Türkiye toplam içindeki pay, Maaş ve ücretlerin Türkiye toplam içindeki pay, Tablo 1.1 İBBS 2. Düzey (26 bölge) kişi baş na gayri safi katma değer, İBBS 2.Düzey (26 bölge) TÜFE göstergeleri İBBS 2. Düzey (26 bölge) sanayi ve hizmetler sektörü göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) Grafik 1.5 Nüfus, İl ve ilçe merkezleri, belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oran, Nüfus yoğunluğu, Y ll k nüfus art ş h z, Toplam yaş bağ ml l k oran, Net göç h z, Kaba evlenme h z, Kaba doğum h z, Bebek ölüm h z, İthalat, İhracat, Yüz bin kişi baş na düşen hastane yatak say s, Öğretmen baş na düşen öğrenci say s (ilkokul), 2013/' İlkokulda net okullaşma oran, 2013/' Ortaöğretimde (lise) net okullaşma oran, 2013/' Bitkisel üretim değeri, Canl hayvanlar değeri, İşsizlik oran, İstihdam oran, Kişi baş na toplam elektrik tüketimi, Belediyelerde kişi baş na çekilen günlük su miktar, Bin kişi baş na otomobil say s, Onbin araç baş na kaza say s, Is tma sistemi kat kaloriferi olan hanehalk oran, İllere göre mutluluk düzeyi, İllere göre umut düzeyi, Tablo 1. Temel Göstergeler 1.4 İBBS 3. Düzey (81 il) nüfus ve göç göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) demografi göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) d ş ticaret göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) sağl k göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) eğitim göstergeleri, 2013/' İBBS 3. Düzey (81 il) tar m göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) işgücü göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) elektrik tüketim göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) çevre göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) ulaşt rma göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) Nüfus ve Konut Araşt rmas göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) konut sat ş göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) mutluluk düzeyi, İBBS 3. Düzey (81 il) umut düzeyi, V

6 İçindekiler 2. Ekonomik ve Sosyal Yap 72 Tablo 2.1. Nüfus ve Demografi İl ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, İlçe, belediye ve köy say s, Yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, Yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus (6 ve daha yukar yaştaki nüfus), Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), İllerin ald ğ göç, verdiği göç, net göç ve net göç h z, Annenin yaş grubuna göre doğumlar, Cinsiyete göre doğumlar, Ortalama evlenme yaş ve ortalama ilk evlenme yaş, Yaş grubuna göre evlenmeler, Yaş grubuna göre boşanmalar, Evlilik süresine göre boşanmalar, Yaş grubuna göre ölümler, Daimi ikametgaha göre seçilmiş ölüm nedenlerinin dağ l m, Yaş grubu ve cinsiyete göre intiharlar, İlçelere göre il ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, İlçe, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, İlçe, okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus ( 6 +yaş ), İlçe, bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus ( 15 +yaş ), İlçe, yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15+ yaş), İlçelere göre ortalama hanehalk büyüklüğü, İkamet edilen ilçeye göre nüfusa kay tl olunan il, İlçe ve cinsiyete göre doğumlar, İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre evlenmeler, İlçe ve cinsiyete göre ölümler, İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre ölümler, İlçe ve cinsiyete göre intiharlar, Milli Gelir Cari fiyatlarla bölgesel gayrisafi katma değer (iktisadi faaliyet kollar na göre temel fiyatlarla), Fiyat ve Endeksler Tüketici fiyatlar değişim oranlar (2003=100), D ş Ticaret Ekonomik faaliyetlere göre ihracat (ISIC, Rev.3), Ekonomik faaliyetlere göre ithalat (ISIC, Rev.3), İş İstatistikleri İş kay tlar na göre girişim say s, Mali arac kuruluş istatistikleri, İnşaat Kullanma amac na göre yap lacak yeni ve ilave yap lar, (Yap ruhsatlar na göre), Kullanma amac na göre tamamen veya k smen biten yeni ve ilave yap lar, (Yap kullanma izin belgelerine göre), VI

7 İçindekiler 2.7. Enerji Kullan m yerlerine göre elektrik tüketimi, Ulaşt rma Motorlu kara taş tlar, Y l içinde devri yap lan motorlu kara taş t say s, Trafik kazalar, Yol uzunluklar, Kullan lan yak t türüne göre motorlu kara taş t say s, Hava meydanlar nda iniş-kalk ş yapan uçak say s ile iç ve d ş hatlarda taş ma, Eğitim Eğitim seviyesine göre okul, öğretmen ve öğrenci say s, 2009/' /' Öğretmen baş na düşen öğrenci say s, 2009/' /' Yükseköğretim kurumlar nda kendi biriminde görevli öğretim eleman say s, 2008/' /' Yükseköğretim kurumlar nda önlisans ve lisans düzeyinde öğrenci say s, 2008/' /' Sağl k Hastane ve yatak say s, Sağl k personeli say s, İşgücü Kurumsal olmayan nüfusun y llara göre işgücü durumu (15+ yaş), İstihdam edilenlerin sektörel dağ l m (15+ yaş), İş arama süresine göre işsizler (15+ yaş), Eğitim durumuna göre işgücü, işsiz, istihdam durumu (15+ yaş), İstihdam edilenlerin y llara göre işteki durumu (15+ yaş), İşgücüne dahil olmayanlar n y llara göre işgücüne dahil olmama nedenleri (15+ yaş), Tar m Tar m alan kullan m, Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alan, Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarlar, Sebzelerin üretim miktarlar, Meyvelerin üretim miktarlar, Seçilmiş ürünlerde örtü alt sebze ve meyve üretim miktarlar, Niteliklerine göre örtü alt tar m alanlar, Organik bitkisel üretim (geçiş süreci dahil), Canl hayvanlar, Süt ve bal üretimi, Tar msal üretim değeri, Seçilmiş tar msal alet ve makine say lar, İlçelere göre tar m alan kullan m, İlçelere göre seçilmiş tah l ve diğer bitkisel ürünlerin üretimi, İlçelere göre seçilmiş sebze ürünleri üretimi, İlçelere göre seçilmiş meyve ürünleri üretimi, İlçelere göre seçilmiş tar msal alet ve makineler, İlçelere göre hayvansal üretim, VII

8 İçindekiler Çevre Belediye su istatistikleri, Belediye at ksu istatistikleri, Belediye at k istatistikleri, Belediyelerin çevresel harcamalar, İçme ve kullanma suyu şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say s ve nüfusu, Kaynaklar na göre belediyeler taraf ndan içme ve kullanma suyu şebekesine çekilen su miktar, Belediyelerin içme ve kullanma suyu ar tma tesisi mevcut durumu, Kanalizasyon şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say lar ve nüfusu, Al c ortamlar na göre kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen at ksu miktar, At ksu ar tma tesisleri, Bertaraf yöntemine göre belediye at k miktar, İlçelere göre belediyelerin çevresel harcamalar, Turizm Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan vatandaşlar, Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan yabanc lar, Kültür Halk kütüphanesi, kitap ve yararlanma say s, Sinema salonu, gösteri ve seyirci say s, Tiyatro salonu, gösteri ve seyirci say s, 2007/' /' Seçim Milletvekili genel seçimi, seçmen ve oy bilgileri, Yaş ve cinsiyete göre seçmen profili, İlçelere göre milletvekili genel seçimi sonucu, Adalet Türlerine göre ceza infaz kurumu say s, Suçun işlendiği yerleşim yeri ve eğitim durumuna göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, Suçun işlendiği yerleşim yeri ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, Geliş nedenine göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, İsnat edilen suç türüne göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, Hanehalk Tüketim Harcamalar Harcama türlerine göre hanehalk tüketim harcamas n n dağ l m, Ek 1. Veri kaynaklar İlgili bilgilere ulaşmak için VIII

9 Açıklama AÇIKLAMA 1. Giriş Bölgesel düzeyde kullan c talebi dikkate al narak seçilen belirli değişken ve göstergelerden oluşan bu çal şma, kullan c lar n bölgesel veriye daha kolay ulaşabilmesi amac yla haz rlanm şt r. Ayr ca grafiklerle verinin daha kolay anlaş labilmesi amaçlanm şt r. 2. Kapsam En fazla mevcut son beş referans dönem verileri içerilmektedir. TRA2 2. düzey bölgesi ve TRA21 3. düzey ili olan Ağr n n yan nda, İBBS 2. düzey (26 bölge) ve İBBS 3. düzey (81 il) göstergeleri kapsanmaktad r. Verilerin son güncelleme tarihi 01/07/2014 tür. 3. Veri Kaynaklar Verilerin önemli bir k sm Türkiye İstatistik Kurumunun çal şmalar ya da ilgili kurumlarla yap lan işbirliği ile elde edilmiştir. Bir bölümü ise ilgili kurumlar n yay nlar ndan olduğu gibi al nm şt r. İlk k s mda bu verilerden yararlan larak göstergeler hesaplanm şt r. 4. S n flamalar Bölgesel istatistiklerin toplanmas, geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yap lmas, bölgesel politikalar n belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemi ne uygun, karş laşt r labilir istatistiki veri taban oluşturulmas amac yla ülke çap nda İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas tan mlanm şt r. Bu s n flamada iller 3. Düzey olarak tan mlanm ş; ekonomik, sosyal ve coğrafi yönden benzerlik gösteren komşu iller ise bölgesel kalk nma planlar ve nüfus büyüklükleri de dikkate al narak 1. Düzey ve 2. Düzey olarak grupland r lmak suretiyle hiyerarşik İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas yap lm şt r. Buna göre: 1. Düzey: 2. Düzey Bölge Birimlerinin grupland r lmas sonucu tan mlanm ş olup, 12 adettir. 2. Düzey: 3. Düzeydeki komşu illerin grupland r lmas sonucu tan mlanm ş olup, 26 adettir. 3. Düzey: İl düzeyinde 81 adet İstatistiki Bölge Birimi yer almaktad r. Her il bir İstatistiki Bölge Birimini tan mlamaktad r. S n flamaya ilişkin ayr nt l bilgi İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas tablosunda verilmektedir. Simge ve K saltmalar... Bilgi elde edilememiştir - Bilgi yoktur * Bilgi geçicidir c Gizli veri 0 Kullan lan birimin yar s ndan azd r TL Türk Liras $ ABD Dolar İBBS İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas TÜFE Tüketici Fiyat Endeksi GSKD Gayri Safi Katma Değer 2012/ 13 01/10/2012 ile 31/09/2013 aras ndaki öğrenim dönemi 2010/ da başlayan ve 2011 de biten tiyatro sezon y l NACE Rev. 2 Avrupa Topluluğu nda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki S n flamas ISIC Rev.3 Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi S n flamas CPA Faaliyetlere Göre Ürünlerin İstatistiki S n flamas MWh watt saate eşdeğer enerji birimi KWh watt saate eşdeğer enerji birimi IX

10 Açıklama İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas (İBBS) 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey TR1 İstanbul TR10 İstanbul TR100 İstanbul (Zonguldak, TR811 Zonguldak (Tekirdağ, TR211 Tekirdağ TR81 Karabük, TR812 Karabük TR21 Edirne, TR212 Edirne Bart n) TR813 Bart n TR2 Bat K rklareli ) TR213 K rklareli Bat (Kastamonu, TR821 Kastamonu Marmara ( Bal kesir, TR221 Bal kesir TR82 Çank r, TR822 Çank r TR22 Çanakkale ) TR222 Çanakkale TR8 Karadeniz Sinop) TR823 Sinop TR31 (İzmir) TR310 İzmir (Samsun, TR831 Samsun (Ayd n, TR321 Ayd n Tokat, TR832 Tokat TR32 Denizli, TR322 Denizli TR83 Çorum, TR833 Çorum Muğla) TR323 Muğla Amasya) TR834 Amasya TR3 Ege (Manisa, TR331 Manisa (Trabzon TR901 Trabzon Afyonkarahisar, TR332 Afyonkarahisar Ordu, TR902 Ordu TR33 Kütahya, TR333 Kütahya Doğu Giresun, TR903 Giresun Uşak) TR334 Uşak TR9 Karadeniz TR90 Rize, TR904 Rize (Bursa, TR411 Bursa Artvin, TR905 Artvin TR41 Eskişehir, TR412 Eskişehir Gümüşhane) TR906 Gümüşhane Bilecik ) TR413 Bilecik (Erzurum, TRA11 Erzurum Doğu ( Kocaeli, TR421 Kocaeli TRA1 Erzincan, TRA12 Erzincan TR4 Marmara Sakarya, TR422 Sakarya Bayburt ) TRA13 Bayburt TR42 Düzce TR423 Düzce TRA Kuzeydoğu (Ağr, TRA21 Ağr Bolu, TR424 Bolu Anadolu Kars, TRA22 Kars Yalova ) TR425 Yalova TRA2 Iğd r, TRA23 Iğd r Bat TR51 ( Ankara) TR510 Ankara Ardahan ) TRA24 Ardahan TR5 Anadolu ( Konya, TR521 Konya (Malatya, TRB11 Malatya TR52 Karaman) TR522 Karaman Elaz ğ, TRB12 Elaz ğ TRB1 ( Antalya, TR611 Antalya Bingöl, TRB13 Bingöl TR61 Isparta, TR612 Isparta Ortadoğu Tunceli ) TRB14 Tunceli TRB Burdur) TR613 Burdur Anadolu (Van, TRB21 Van TR62 (Adana, TR621 Adana Muş, TRB22 Muş TR6 Akdeniz Mersin) TR622 Mersin TRB2 Bitlis, TRB23 Bitlis TR63 (Hatay, TR631 Hatay Hakkari ) TRB24 Hakkari Kahramanmaraş TR632 Kahramanmaraş (Gaziantep, TRC11 Gaziantep Osmaniye) TR633 Osmaniye TRC1 Ad yaman, TRC12 Ad yaman TR71 (K r kkale, TR711 K r kkale Kilis ) TRC13 Kilis Aksaray, TR712 Aksaray (Şanl urfa, TRC21 Şanl urfa Niğde, TR713 Niğde TRC Güneydoğu TRC2 Diyarbak r ) TRC22 Diyarbak r Orta Nevşehir, TR714 Nevşehir Anadolu (Mardin, TRC31 Mardin TR7 Anadolu K rşehir) TR715 K rşehir Batman, TRC32 Batman TR72 (Kayseri, TR721 Kayseri TRC3 Ş rnak, TRC33 Ş rnak Sivas, TR722 Sivas Siirt) TRC34 Siirt Yozgat) TR723 Yozgat Toplam X

11 Genel Bilgiler GENEL BİLGİLER Tarihçe Orta Asya dan gelen kavimlerin Anadolu ya girişleri s ras nda Ağr, bir geçiş oluşturmuş, dolay s yla birçok medeniyete sahne olmuştur. Ancak bu medeniyetler Ağr y bir giriş kap s olarak gördüklerinden burada çok köklü bir uygarl k oluşturamam şlard r. Bölgede egemenlik kurduklar san lan Hititler in güçlerini yitirmeleri üzerine, M.Ö.1340-M.Ö.1200 tarihleri aras nda Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir. Hurriler krall k merkezi olan Urfa dan uzak olan Ağr y ellerinde tutamam şlard r. En köklü uygarl ğ Urartular oluşturmuştur. Urartu nun Van Gölü nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üzerine, Kral İspuini (M.Ö.825-M.Ö.810) döneminde seferler başlam ş, Kral Menua(M.Ö.810- M.Ö.786) döneminde bu ak nlar daha da ağ rl k kazanm şt r. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden yollar üzerinde inşa edilen kaleler, buraya yap lan seferlerin önceden planland ğ n göstermektedir. Ağr Dağ n n yamaçlar nda, Karakoyunlu ve Taşburun köylerinin aras nda ele geçen bir Urartu yaz t Kral Menua n n bu bölgedeki egemenliğinin kesin kan t d r. M.Ö.712 y llar nda K z l rmak boylar na kadar uzanan Kimmerler, Ağr da geçici de olsa bir hâkimiyet kurmuşlard r. Medler (M.Ö.708-M.Ö.555) Asur Devleti nin y k lmas ile birlikte bir yay lma sürecine girmiş, bunun sonucu olarak da Ağr ve çevresini topraklar na katm şlard r. Medler in y k lmas ile birlikte Persler; Büyük İskender in Pers Kral III.Darius u (M.Ö.331) yenerek Anadolu yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaş k iki yüzy l kadar bölgede yaşam şlard r. Büyük İskender in ölümü üzerine oluşan boşluktan faydalanan Ermeniler bölgeyi ele geçirmişlerdir. Doğu Anadolu ya gelip yerleşen ilk Türk topluluğu M.Ö.680 y l nda bölgeye gelen Sakalard r. Murat Nehri ve Doğubayaz t çevrelerine k sa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonralar Arsakl lar ve Artaks yasl Krall ğ, Ağr ve çevresine hakim olmuştur. Bölge, Hz. Osman zaman nda İslam ordular taraf ndan fethedilmiştir. 872 y l na değin Abbasilerin kontrolü alt nda kalan Ağr, daha sonra Bizans n kontrolüne geçmiştir Malazgirt Savaş sonras bölgeye Türk boylar gelmeye başlam şt r. Ağr, yüzy la yak n bir süre Sökmenli Devleti nin s n rlar içine girmiştir y llar aras nda Ani Atabekleri, 1239 da Cengizliler, y llar aras nda İlhanl lar Ağr da hüküm sürmüşlerdir. İlhanl lar bazen kurultaylar n Ağr Dağ nda yapm ş, Anadolu ve İran buradan yönetmişlerdir de Moğol hakan Aksak Timur, Ağr bölgesini ele geçirmiştir tarihleri aras nda Ağr, Karakoyunlu topraklar içinde yer alm ş, Karakoyunlular y k l nca Ağr Akkoyunlular n egemenliğine geçmiştir. Ağr, Yavuz Sultan Selim taraf ndan Çald ran Savaş sonras Osmanl topraklar na kat lm şt r. Osmanl döneminde Şorbulak olarak an lan ilin ad, Ermeniler zaman nda Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kaz m Karabekir Paşa zaman nda Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adland r lm şt r. Nuh Tufan ile ilgisinden dolay Tevrat ta ad geçen Ararat Dağ ve ülkesinin, Ağr ve çevresinin olduğu san lmas dolay s yla Ağr ya bat l lar taraf ndan Ararat da denilmektedir y l nda bucak, 1869 y l nda ilçe olan Ağr, 1927 y l nda il merkezi olmuştur metre yüksekliğiyle Türkiye nin en büyük dağ olan Ağr Dağ ndan dolay da Ağr ad n alm şt r. XI

12 Genel Bilgiler Coğrafi Durum ve kuzey enlemleri ile, ve doğu boylamlar aras nda yer alan il, deniz seviyesinden metre yükseklikte kurulmuştur. Anadolu İran la bağlant s n sağlayan yolun Üzerinde bulunmas ile önemi artan ilin doğusunda İran, bat s nda Muş ve Erzurum, kuzeyinde Kars, güneyinde Van ve Bitlis ile kuzeydoğusunda Iğd r ili bulunmaktad r. Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukar Murat-Van bölümü içinde kalan yüksek Anadolu yaylas n n devam üzerinde yer almaktad r. Ağr n n Dağlar : Ağr ilinde dağlar, ilin ad yla özdeşleşecek kadar önemli bir yer tutar. Bunlar n baş nda Türkiye'nin en büyük dağ olan Ağr Dağ, Doğubayaz t ilçesine 15 kilometre uzakl ktad r. Doruk Tepesi kükürtlü bir tabaka ile kapl olduğundan fazla Kar tutmamaktad r. Ancak doruğun biraz aşağ s nda başlayarak metrelik bir bölümü sürekli karla kapl d r ve burada Türkiye'nin en büyük buzulu bulunmaktad r. Zirvesinde bulutsuz zaman n az olduğu dağ, merkezi bir lav püskürmesi sonucu oluşmuştur. Tepesi d şa doğru kabar k bir koniyi and ran dağ n en önemli özelliği küçük tepeler meydana getirmeden, dikine olarak, birdenbire yükselmesidir. Büyük ve Küçük Ağr Dağ doruklar aras nda taban metreye inen Serdarbulak beli bulunur. Ağr Dağ daha bat daki Hama Dağ 'nda çengelli gediği ile ayr l r. Ağr Dağ 'n n zirvesine ilk defa 1829 y l nda, Prof. Frederic Parat başkanl ğ ndaki heyet ç km şt r. Nuh Tufan ile ilgili olarak, Nuh'un Gemisi'nin burada bulunduğu yolundaki varsay m nedeniyle de Ağr Dağ önemli bir yer teşkil etmektedir. İlde; Ağr -Van aras nda yükselen, metre yüksekliğe sahip Tendürek Dağ, Van Gölü'nün kuzeybat s nda sönmüş bir volkanik dağ olan metre yükseklikteki Süphan Dağ da bulunmaktad r. Ovalar:Bölgenin volkanik bir arazi olmas sebebiyle, ovalar çöküntü neticesinde meydana gelmiştir. Ovalar daha çok tah l ekimi yap lan ve mera olarak kullan lan klasik ova tan m n n ötesinde, genel anlam yla düzlüktür. Ağr -Eleşkirt Ovas Doğubayaz t Ovas Tutak Ovas Patnos Ovas Yaylalar: Yaylalar, özellikle hayvanc l k aç s ndan büyük önem taş rlar. Bunlar geniş otlaklarla kapl düzlüklerdir. Aladağ Yaylalar Sinek Yaylas Bitki Örtüsü: Volkanik bir arazi oluşu, yağ şlar n az, s n n çok düşük olmas sebebiyle dağlar ve ovalar çarp kt r. Arazinin %80 i ekime elverişli değildir. Tabii bitki örtüsü, genellikle yüksek plato stepleri görünümündeki bozk rlard r. Bozk rlar özellikle, Ağr merkez, Eleşkirt ilçesi ve Yukar Murat Irmağ civar nda yoğunluk kazan r. Eskiden Ağr Dağ 'n n yamaçlar zengin ormanlarla kapl iken, tahripler neticesinde bugün bitki örtüsü step görünümü alm şt r. İklim koşullar ndan dolay birçok ot türü yetişmektedir. XII

13 Genel Bilgiler Akarsular: Ağr ilinde irili ufakl birçok akarsu vard r. En önemlileri Keban Baraj Gölü ne dökülen Murat Irmağ n n yukar ç ğ r n oluşturan derelerdir. İlin en büyük akarsuyu F rat nehrinin ana kollar ndan biri olan Murat Irmağ d r. Muratbaş yöresinden doğan rmak, Ağr -Eleşkirt Ovas ndan geçerek çeşitli kollara ayr l r. Eleşkirt Ovas nda ald ğ şiryan çay en önemli koludur. Daha sonra güneye yönelerek, Hamur Boğaz' ndan geçer ve Muş Ovas na kadar iner. Irmağa kat lan diğer kollar Şiryan (şeriyan) Deresi d ş nda, Eleşkirt Deresi, Kopuzdere, Taşl çay, Körsu, Gelutan Deresi, Ahmetbey Deresi, Küpk ran çay, ve Mandal k çay d r. İlde bulanan diğer akarsular ise; Eleşkirt çay, Murat Suyu, Sar su ve Bal kçay d r. Göller: İl s n rlar içinde en önemli göl Bal k Gölüdür. Türkiye'nin en yüksek göllerinden biri olan bu gölde alabal k avlan r. Ayr ca büyük ve küçük Ağr dağlar n n eteklerinde Gökyüzü ve Saz Gölü ad iki göl daha vard r. Bunlar n d ş nda Şeyh ve Danikel Gölleri bulunur. Ancak bunlar yaz aylar nda bir batakl k görünümündedirler. İklim: Ağr da sert karasal iklim hüküm sürmektedir. K şlar çok sert geçer, yazlar ise s cakt r. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri k sa sürmektedir. Geçitler: Tahir geçidi: Eleşkirt ile Horasan aras ndad r. İpek geçidi: Doğubayaz t ile Diyadin aras ndad r. Ahtalar geçidi: Kağ zman-kars ile Ağr aras ndad r. Çat geçidi: Ağr ile Erzurum aras ndad r. Çilli geçidi: Iğd r ile Doğubayaz t aras ndad r. K l ç Gediği geçidi: Eleşkirt Ovas n n bat s ndad r. Ağr geçidi: Ağr -Van aras nda, Aladağ' n güneyindedir. İdari ve Sosyo-Ekonomik Durum İdari yap : Ağr da merkez ilçeler dâhil 8 ilçe, 12 belediye ve 562 köy bulunmaktad r. Nüfus: Ağr ilinin nüfusu, 2013 Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi sonuçlar na göre dir. Alan: Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Ağr 'n n yüzölçümü kilometrekaredir. Topraklar n n %46 s n dağl k alanlar, %29 unu ovalar, %18 ini platolar ve %7 sini yaylalar oluşturmaktad r. İlçeler: Nüfus bak m ndan en büyük ilçeleri s ras yla: Ağr Merkez, Patnos, Doğubayaz t, Diyadin, Eleşkirt, Tutak, Taşl çay, Hamur. Yüzölçümü bak m ndan en büyük ilçesi Doğubayaz t, en küçük ilçesi ise Taşl çay d r. İlin öne ç kan özellikleri Ekonomik: Ağr 'da halk n geçimi genelde tar m ve hayvanc l ğa dayanmaktad r. Ekonomi tar mdan çok hayvanc l k ve hayvan ürünlerine dayan r. Düzlük alanlar n daha verimli olduğu Ağr 'da genellikle tarla ziraat na dayal tar m ve hayvanc l k gelişmiştir. Yayla ve meralarda yetişen hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, il ticaret hayat nda önemli rol oynar. Şehir merkezine yak n köylerde ar c l k da yap l r. XIII

14 Genel Bilgiler İlin endüstri ürünleri ve sanayi mallar ihtiyac genellikle uzak illerden sağlanmaktad r. Sanayi Türkiye'nin ekonomik gücüne katk da bulunacak ve büyük ölçüde etki edecek derecede değildir. Ağr 'n n toprak ürünleri bak m ndan da milli ekonomiye katk s azd r. Yap lan sanayi kuruluşlar halk n başl ca geçim kaynağ olan hayvanc l ğa yöneliktir. Hayvansal hammaddelerin bir k sm bu endüstri kollar nda işlenir. Ağr ilinin işsizlik oran 2013 y l için %6,8 işgücüne kat lma oran %57,1 ve istihdam oran %53,2 dir. İran s n r nda bulunmas ve Gürbulak S n r Kap s sebebiyle Doğubayaz t'ta ticaret daha gelişmiştir. İlçe merkezleri ayn zamanda ticaret merkezleridir. Köylerdeki ticaret; canl hayvan, hayvanc l k ve ziraat ürünleri ile çerçi ve sat c lar n pazarlad ğ ihtiyaç mallar na aittir. Ağr Ülkemizin önemli bir hayvanc l k merkezi durumundad r. İldeki en önemli geçim kaynağ hayvanc l k olup, ekonominin temeli hayvan ve hayvan ürünlerinin sat ş na dayan r. İlin coğrafi yap s itibariyle geniş yayla ve meralar n bulunmas ve toprağ n tar ma fazla elverişli olmamas nedeniyle hayvanc l k büyük oranda yayg nlaşm şt r. Koyun başta olmak üzere büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ile süt ürünleri, Ağr ilinin başl ca gelir kaynaklar n oluşturmaktad r. Dağlarda yabani keçi, boz ve beyaz ay, sansar, tilki, kurt ve tavşan bulunur. Ayr ca Ağr Dağ 'nda derisi k ymetli engerek y lan ile ilde özellikle sazl klar ve göl k y lar nda yabanördeği, yabankaz, turna ve keklik gibi av kuşlar bulunmaktad r. Ağr 'n n yurt ekonomisine en büyük katk s canl hayvan ihracat ve hayvansal ürünlerdir. Hayvan ürünlerinden; süt, yoğurt, peynir, lor, yağ, ve et olarak faydalan ld ğ gibi deri ve yününden de önemli derecede faydalan l r. Kilim, çorap, başl k, keçe, eldiven gibi kullanma ve sergi eşyalar örülür. Hayvanlar n gübresi kurutularak tezek ad verilen yakacak olarak kullan l r. İlde görülen göçebe hayat hayvanc l ğ n bir sonucudur. Haziran ay gelince göçebe halk Ağr Dağ, Süphan Dağ ve Tendürek Dağ eteklerine ve Aladağ, Sinek, Mergezer, Mergemir, K l ç ve Katavin yaylalar na ak n ederler. Sosyal: İl ve ilçe merkez nüfusunun toplam nüfusa oran %53 tür. Nüfusun, kişisi şehirlerde yaşarken, kişisi bucak ve köylerde yaşamaktad r. İl merkezi nüfusu dur. Ağr ilinde genç nüfusun ağ rl ğ dikkat çekicidir y l nda il nüfusunun %60 25 yaş n alt ndad r yaş aras nüfus toplam nüfusun %35 ini, 65 yaş üstü nüfus toplam nüfusun %4 ünü oluşturmaktad r. Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi verilerine göre ilin kilometrekareye 48 kişi olan nüfus yoğunluğu,100 olan ülke nüfus yoğunluğunun alt ndad r. Ağr ili 2013 y l y ll k nüfus art ş h z -2,2 dir y llar için Ağr ilinin -24,6 net göç h z ile göç verdiği anlaş lmaktad r. Kültürel: Türkiye nin en yüksek dağ olan Ağr, dağc l k ve dağ turizmi aç s ndan önemli bir merkezdir. Kutsal kitaplarda da ad geçen Nuh un Gemisi nin efsaneye göre burada olduğuna inan l r. Eski Doğubayaz t olarak bilinen bölgede yer alan İshakpaşa Saray ise ilk kanalizasyon ve merkezi s tma sistemine sahip son dönem Osmanl mimarisi örneğidir. Gezilecek Yerler: Meteor Çukuru, Bal k Gölü, İshak Paşa Saray, Nuh'un Gemisi'nin İzi, Ağr Dağ, Dambat Kapl cas, Buz Mağaras, Diyadin Kapl calar. XIV

15 Temel Göstergeler 1. TEMEL GÖSTERGELER Bu bölümde bölgedeki gelişmelere ait temel göstergeler İBBS 2. düzey (26 bölge) ve İBBS 3.düzey (81 il) ayr m nda verilmiştir. Kişi baş na göstergeler hesaplan rken her bir düzey için ilgili y la ait Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi (ADNKS) sonuçlar kullan lm şt r. ADNKS ye göre il, ilçe, belediye, köy ve mahalle nüfuslar belirlenirken: Nüfus ve Vatandaşl k İşleri Genel Müdürlüğü (NVİGM) taraf ndan, ilgili mevzuat ve idari kay tlar uyar nca Ulusal Adres Veri Taban 'nda yerleşim yerlerine yönelik olarak yap lan idari bağl l k, tüzel kişilik ve isim değişiklikleri dikkate al nmaktad r. Bu kapsamda, 6360 ve 6447 say l kanunlar ile düzenlenen ve bu kanunlar uyar nca ilk mahalli idareler genel seçimlerinde yürürlüğe girecek olan idari bağl l k ve tüzel kişilik değişiklikleri ile 5393 say l Yasa'n n 8 inci ve 11 inci maddelerine göre al nan ve söz konusu Kanun gereğince ilk mahalli idareler seçimlerinde uygulanacak olan birleşme ve kat lmalar, belediye ve köy tüzel kişiliğinin kald r lmas na ve bir beldenin köye dönüştürülmesine dair kararlar, Yüksek Seçim Kurulu Başkanl ğ 'n n 421 say l Karar na istinaden, NVİGM taraf ndan 1 Aral k 2013 tarihi itibar yla Ulusal Adres Veri Taban 'na yans t ld ğ için, 2013 ADNKS sonuçlar belirtilen değişiklikleri içermektedir. Tan m ve Kavramlar Y ll k nüfus art ş h z : İki say m tarihi aras ndaki dönemde her 1000 nüfus için y ll k artan nüfustur. Y ll k nüfus art ş h z, doğal art ş bağ nt s ile hesaplanmaktad r; P n+t = P n * e rt Burada; P n P n+t e r t : n tarihindeki (dönem baş ndaki) nüfusu, : n+t tarihindeki (t y l sonra) nüfusu, : Logaritmay, : Y ll k nüfus art ş h z n, : İki tarih aras ndaki süreyi (y l olarak) göstermektedir. İki say m y l nüfuslar n n birbirine oranlanmas yoluyla elde edilen rakamsal değerler, oransal değerler olup, y ll k nüfus art ş h z n ifade etmemektedir. Y ll k nüfus art ş h z Microsoft Excel program nda aşağ daki formül kullan larak da hesaplanabilmektedir: = (LN (Sonraki Say m / Önceki Say m) / (iki say m y l aras ndaki fark))*1 000 Örnek: = (LN(2013 ADNKS nüfusu / 2012 ADNKS nüfusu) / (İki ADNKS dönemi aras ndaki y l fark ))*1 000 = (LN( / )/(1))*1 000 = 13,7 Nüfus yoğunluğu: Bir kilometrekareye düşen nüfustur. Nüfus yoğunluğu hesaplan rken göller hariç yüzölçümü verileri kullan lm şt r. Net göç: Belirli bir ilin ald ğ göç ile verdiği göç aras ndaki farkt r. Belirli bir ilin ald ğ göç verdiğinden fazla ise net göç pozitif, verdiği göç ald ğ göçten fazla ise göç negatiftir. 1

16 Temel Göstergeler Net göç h z : Göç edebilecek her bin kişi için net göç say s d r. m (.i-i.) = [(M.i -M i. )/(P i,t+n -0,5*(M.i -M i. ))]*k m (.i-i.) : Net göç h z M.i : Ald ğ göç M i. : Verdiği göç M.i - M i. : Net göç P i,t+n : i'nin t+n zamandaki daimi ikametgah nüfusu i : Göçün incelendiği alan k : Sabit say (k=1 000) Örneğin; Ağr ilinin, döneminde ald ğ göç , verdiği göç , toplam nüfus dir dönemine ilişkin net göç h z n hesaplamak için; m (Ağr ) = [( )/( ,5*( ))]*1 000 m (Ağr ) = -24,64 olarak bulunur. Yaş: Kişinin bitirmiş (tamamlam ş) olduğu yaşt r. Daha önceki y llarda, kişilerin bitirmiş olduğu yaş bilgisi bir y l 365 gün olarak dikkate al narak hesaplanm şt r ADNKS yaş hesab nda ise, önceki y llardan farkl olarak art k y llar göz önünde bulundurulmuştur. Art k y l, Miladi takvimde 366 gün olan, yani diğer y llara göre bir gün uzun olan y llara verilen add r. Bu fazladan gün 29 Şubat olarak dört y lda bir uygulan r. Cinsiyet oran : Her 100 kad n için erkek say s d r. Cinsiyet oran = (P E /P K )*100 P E : Erkek nüfus P K : Kad n nüfus Toplam yaş bağ ml l k oran : yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 ve 65 ve daha yukar yaş gruplar ndaki kişi say s d r. (0-14 yaştaki nüfus)+ (65 ve daha yukar yaş grubundaki nüfus) Toplam yaş bağ ml l k oran = * 100 (15-64) yaştaki nüfus Brüt okullaşma oran : İlgili öğrenim türündeki tüm öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Toplam öğrenci say s B: Teorik yaş grubundaki toplam nüfus A Brüt okullaşma oran = x 100 B Net okullaşma oran : İlgili öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Teorik yaş grubundaki öğrenci say s B: Teorik yaş grubundaki toplam nüfus A Net okullaşma oran = x 100 B 2

17 Temel Göstergeler Kaba evlenme h z : Belli bir y l içinde her bin nüfus baş na düşen evlenme say s d r. KEH E 1000 N KEH: Kaba evlenme h z E : Evlenme say s N : Y l ortas nüfus Kaba boşanma h z : Belli bir y l içinde her bin nüfus baş na düşen boşanma say s d r. KBH B 1000 N KBH: Kaba boşanma h z B : Boşanma say s N : Y l ortas nüfus Ortalama ilk evlenme yaş : Belli bir y l içinde ilk kez evlenen çiftlerin ortalama evlenme yaş d r. Ortalama ilk evlenme yaş erkek ve kad n için ayr hesaplanmaktad r. Y N i 1 N y i Y: Ortalama ilk evlenme yaş y i : ilk kez evlenen i. kişinin yaş N: ilk kez evlenen kişi say s Kaba doğum h z : Belli bir y l içinde her 1000 nüfus baş na düşen doğum say s d r. KDH N D 1000 KDH: Kaba doğum h z D : Doğum say s N : Y l ortas nüfus Toplam doğurganl k h z : Bir kad n n, doğurgan olduğu dönem boyunca (15-49 yaşlar aras nda) yaşayacağ ve belirli yaşa özel doğurganl k h z n takip edeceği varsay m alt nda doğurabileceği ortalama canl doğan çocuk say s d r TDH i Di N i 5 3

18 Temel Göstergeler TDH: Toplam doğurganl k h z D i N i : i. yaş grubundaki doğum say s : i. yaş grubundaki y l ortas kad n nüfus Kaba ölüm h z : Belli bir y l içinde her nüfus baş na düşen ölüm say s d r. Ö KÖH 1000 N KÖH: Kaba ölüm h z Ö N : Ölüm say s : Y l ortas nüfus Bebek ölüm h z : Belli bir y l içinde her canl doğum baş na düşen bebek ölüm say s d r. BÖ BÖH 1000 D BÖH: Bebek ölüm h z BÖ : Bebek ölüm say s D : Canl doğum say s İhracat: Bir ülkede yerleşik kişi ve kurumlar n diğer ülkelere mal satmas d r. İthalat: Bir ülkede yerleşik kişi ve kurumlar n diğer ülkelerden mal sat n almas d r. Gayrisafi katma değer (GSKD): Bir bölgede yerleşik ekonomik birimlerin belli bir dönemde bu bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda ürettikleri mal ve hizmetlerin (ç kt ) üretim değerinden, bu üretimde bulunabilmek için kulland klar mal ve hizmetler (ara tüketim) değerinin ç kar lmas sonucu elde edilen değerdir. GSKD (temel fiyatlarla) = Ç kt (temel fiyatlarla) - Ara Tüketim (al c fiyatlar yla) Bölgesel kişi baş gayrisafi katma değer: Cari fiyatlarla bölgesel gayri safi katma değerin y l ortas bölge nüfus tahminine bölünmesi ile elde edilen değerdir. Hesaplanan bu değerin ithalat ağ rl kl ortalama dolar kuruna bölünmesi ile dolar değeriyle kişi baş bölgesel gayri safi katma değere ulaş lmaktad r. Yerel birim: Coğrafi olarak tan mlanan bir yerdeki mal ve hizmetlere ilişkin faaliyetleri ya da bunlar n bir k sm n yürüten bir birimdir. Yerel birim, girişimin; büro, mağaza, büfe, fabrika, atölye, maden ocağ, şantiye, otel, lokanta, kafe, okul, hastane, depo gibi yerleşik olan bölümüdür. Yerel birim, bu yerde bir veya daha çok kişinin, tam süreli veya k smi süreli olarak çal şmas ile girişim için ekonomik faaliyet yürütür. Girişim merkezinin bulunduğu yer ile yard mc faaliyet yürüten birimlerin her biri ayr ayr yerel birimdir. Çal şan say s : Ücretle çal şanlar n y ll k ortalama say s na iş sahibi ve ortaklarla, ücretsiz çal şan aile fertlerinin ve ç raklar n y ll k ortalama say s n n eklenmesi ile bulunur. İstihdam Oran : İstihdam n, kurumsal olmayan çal şma çağ ndaki nüfus içindeki oran d r. İşgücüne kat lma oran : İşgücünün kurumsal olmayan çal şma çağ ndaki nüfus içindeki oran d r. 4

19 Temel Göstergeler İşsizlik oran : İşsiz nüfusun toplam işgücü içindeki oran d r. Maaş ve ücretler: Bir işveren taraf ndan, yan nda ücret, maaş, yevmiye karş l ğ çal şan kişiye, çal şmas karş l ğ nda yap lan nakdi (para) veya ayni (mal) ödemelerin toplam olarak tan mlan r. Maddi mallara ilişkin brüt yat r m: Referans dönemi süresince tüm maddi mallara (arazi, makine ve teçhizat, mevcut bina ve yap larda, inşaatlarda ve binalardaki büyük tadilatlar) yap lan yat r md r. Trafik kazas : Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla arac n kar şt ğ ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanm ş olan olayd r. Belediyelerde kişi baş na çekilen günlük su miktar : Belediyeler taraf ndan içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağ t lmak üzere temin edilen günlük ortalama su miktar n n, içme ve kullanma suyu şebekesi ile hizmet verilen belediye nüfusuna oran d r. İçme ve kullanma şebekesi ile dağ t lmak üzere çekilen y ll k toplam su miktar n n (litre olarak) şebeke ile hizmet verilen nüfusa ve 365 e bölünerek kişi baş su miktar hesaplanmaktad r. Örneğin; Toplam çekilen içme suyu miktar (m 3 /y l) İçme ve kullanma suyu şebekesi ile hizmet verilen belediye nüfusu ise, İçme suyu miktar = [ (m 3 /y l) *1 000 (litre/m 3 ) / 365 (gün/y l)] = (litre/gün) Kişi baş çekilen günlük su miktar = [ (litre/gün)/ (kişi)] = 186 litre/kişi-gün olarak hesaplan r. Nüfus ve Konut Araşt rmas : 2011 Nüfus ve Konut Araşt rmas, Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi nden elde edilemeyen; hanehalk özellikleri, işgücü, istihdam ve işsizlik, göç ve göç nedeni, engellilik ile bina ve konut nitelikleri gibi bilgileri sağlamak amac yla yap lm şt r. Bu araşt rma; 2 Ekim 2011 tarihini referans gün kabul ederek, 3 Ekim-31 Aral k 2011 tarihleri aras nda, örnekleme yöntemiyle seçilmiş say m bölgelerindeki yaklaş k 2,2 milyon hanenin yan s ra kurumsal yerlerde bulunan kişilerle yap lm şt r. Araşt rmada yaklaş k 9 milyon kişi ile yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiştir. Araşt rmada, ülkemizde ikamet eden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlar ile yabanc uyruklu kişiler kapsanm şt r. Ancak, alt aydan k sa süreli ülkemizde bulunan (örneğin yurt d ş nda ikamet edip, tatilini Türkiye de geçiren) T.C. vatandaşlar kapsam d ş nda tutulmuştur. Hanehalk : Aralar nda akrabal k bağ bulunsun ya da bulunmas n ayn konutta yaşayan bir veya birden fazla kişiden oluşan topluluktur. Konut d ş nda bir adres biriminde (işyeri, otel, pansiyon, misafirhane vb.) birlikte yaşayan kişiler de hanehalk olarak değerlendirilmiştir. Nüfus ve Konut Araşt rmas nda "Bir konut bir hanehalk teşkil eder." yaklaş m kullan lm şt r. Ayn konutta yaşayan herkes (kirac, çal şan, arkadaş vb.) ayn hanehalk n n üyesi kabul edilmiştir. 5

20 Temel Göstergeler Bina: Bir veya birden fazla konut ya da işyeri birimini kapsayan bir tavan veya çat yla örtülmüş temelden tavana kadar uzanan d ş duvarlar ile kaplanm ş, ikamet, sanayi, ticaret, eğitim ve diğer çeşitli kullan mlara tahsis edilen müstakil bir yap d r. Binalar, ikamet amaçl ve diğer (ikamet amaçl olmayan) olarak iki kategoriye ayr lmaktad r. Net kullan m alan bak m ndan en az yar s ikamet amac yla kullan lan binalar (boş konutlar, yazl k/mevsimlik konutlar, kap c daireleri dahil) ikamet amaçl binalar olarak tan mlan r. Bina kat say s : Bodrum, zemin, normal ve çat katlar dahil toplam kat say s d r. Cadde seviyesinin alt nda yer alan katlar da toplam kat say s na dahildir. Bina inşa y l : Binan n nihai olarak bitirildiği veya fiilen ikamete aç ld ğ y ld r. Konut: Bir hanehalk n n yaşayabilmesi için inşa edilmiş, düzenlenmiş veya dönüştürülmüş; binan n tamam n kapsayan veya binan n ayr bir bölümünde bulunan, oda veya oda grubundan ve uzant lar ndan (koridor, giriş gibi) oluşan bir ev veya apartman dairesidir. Borulu su sistemi: Su şebekesi veya su deposu gibi özel bir sisteme boru ile bağl olan ve akarsu sağlayan (çeşme, musluk gibi) sistemdir. Tuvalet: Dört taraf kapal, ayr bir kap s bulunan, insan d şk s n n ve kirli sular n plastik, beton, toprak vb. maddelerden yap lm ş bir boru yoluyla ana kanala, foseptik çukura veya lağ m borular na ak t ld ğ yerdir. Banyo: Dört taraf kapal olan, ayr bir kap s bulunan, kirli sular n akmas için bir yolu (gideri) bulunan, y kanmaya tahsis edilmiş ve tüm vücudun y kanmas na uygun yerdir. Yaşam Memnuniyeti Araşt rmas : Mutluluk: Ac, keder ve zd rab n yokluğu ve bunlar n yerine sevinç, neşe ve tatmin duygular n n varl ğ yla karakterize edilen durum; hayattan genel olarak memnun olma halidir. Memnuniyet: İhtiyaçlar n ve isteklerin karş lanmas ndan doğan tatmin duygusudur. Umut düzeyi: Anket kapsam nda görüşülen bireylerin çok umutlu, umutlu, umutlu değil ve hiç umutlu değil kategorileri itibariyle umut düzeylerinin derecelendirmeleridir. 6

21 Temel Göstergeler 7

22 Temel Göstergeler 8

23 Temel Göstergeler 1.1 İBBS 2. Düzey (26 bölge) kişi baş na gayri safi katma değer, 2011 Kişi baş na gayri safi katma değer ($) S ra TR10 İstanbul TR21 Tekirdağ, Edirne, K rklareli TR22 Bal kesir, Çanakkale TR31 İzmir TR32 Ayd n, Denizli, Muğla TR33 Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova TR51 Ankara TR52 Konya, Karaman TR61 Antalya, Isparta, Burdur TR62 Adana, Mersin TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye TR71 K r kkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, K rşehir TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat TR81 Zonguldak, Karabük, Bart n TR82 Kastamonu, Çank r,sinop TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt TRB1 Malatya, Elaz ğ, Bingöl, Tunceli TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari TRC1 Gaziantep, Ad yaman, Kilis TRC2 Şanl urfa, Diyarbak r TRC3 Mardin, Batman, Ş rnak, Siirt

24 Temel Göstergeler 1.2 İBBS 2. Düzey (26 bölge) TÜFE göstergeleri Bir önceki y l n ayn ay na göre değişim oran (Aral k 2013/Aral k 2012) 12 ayl k ortalamalara göre değişim oran ( )/( ) (%) S ra (%) S ra 7,40-7,49 - TR10 İstanbul 7, ,89 5 TR21 Tekirdağ, Edirne, K rklareli 7, ,24 2 TR22 Bal kesir, Çanakkale 7, ,86 6 TR31 İzmir 7,94 4 7,27 19 TR32 Ayd n, Denizli, Muğla 7, ,92 25 TR33 Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak 6, ,29 18 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 7,62 8 7,49 14 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 7,79 6 7,94 4 TR51 Ankara 7, ,74 9 TR52 Konya, Karaman 7,84 5 7,43 16 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 7,65 7 7,24 20 TR62 Adana, Mersin 7, ,72 10 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 7, ,92 25 TR71 K r kkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, K rşehir 8,44 2 7,80 7 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 7, ,45 15 TR81 Zonguldak, Karabük, Bart n 7,60 9 7,67 11 TR82 Kastamonu, Çank r,sinop 7, ,97 24 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 7, ,39 17 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 7, ,51 13 TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 8,04 3 7, , ,15 23 TRB1 Malatya, Elaz ğ, Bingöl, Tunceli 7, ,75 8 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 7, ,22 21 TRC1 Gaziantep, Ad yaman, Kilis 8,51 1 9,08 1 TRC2 Şanl urfa, Diyarbak r 7, ,09 3 TRC3 Mardin, Batman, Ş rnak, Siirt 6, ,

25 Temel Göstergeler 1.3 İBBS 2. Düzey (26 bölge) sanayi ve hizmetler sektörü göstergeleri, 2011 Yerel birim say lar n n Türkiye toplam içindeki pay Çal şan say lar n n Türkiye toplam içindeki pay Maaş ve ücretlerin Türkiye toplam içindeki pay Maddi mallara ilişkin brüt yat r mlar n Türkiye toplam içindeki pay (%) S ra (%) S ra (%) S ra (%) S ra 100,0-100,0-100,0-100,0 - TR10 İstanbul 24,2 1 30,0 1 38,1 1 31,5 1 TR21 Tekirdağ, Edirne, K rklareli 2,4 17 2,6 10 2,5 10 2,4 10 TR22 Bal kesir, Çanakkale 2,5 16 1,8 17 1,3 18 1,6 16 TR31 İzmir 6,1 3 6,4 3 6,7 3 4,6 6 TR32 Ayd n, Denizli, Muğla 5,0 4 3,9 8 2,7 8 2,2 11 TR33 Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak 3,9 9 3,3 9 2,6 9 2,4 9 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 4,8 6 5,9 4 6,4 5 6,7 4 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 4,4 8 5,3 5 6,4 4 7,1 3 TR51 Ankara 6,6 2 8,8 2 10,2 2 14,3 2 TR52 Konya, Karaman 2,9 13 2,3 14 1,6 14 1,6 14 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 4,9 5 4,3 6 3,4 6 3,6 7 TR62 Adana, Mersin 4,6 7 3,9 7 3,0 7 3,4 8 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 3,2 12 2,5 11 1,8 12 4,7 5 TR71 K r kkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, K rşehir 1,8 19 1,2 20 0,9 21 0,7 22 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 2,7 15 2,5 13 2,0 11 2,1 13 TR81 Zonguldak, Karabük, Bart n 1,3 22 1,2 21 1,4 17 1,2 18 TR82 Kastamonu, Çank r,sinop 0,9 25 0,7 25 0,5 24 1,2 19 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 3,3 11 2,3 15 1,5 15 1,6 15 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 3,4 10 2,5 12 1,7 13 1,2 17 TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 1,0 24 0,8 24 0,6 23 0,7 24 0,8 26 0,4 26 0,2 26 0,7 20 TRB1 Malatya, Elaz ğ, Bingöl, Tunceli 1,7 20 1,4 19 0,9 20 0,7 23 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 1,3 21 0,8 23 0,4 25 0,4 26 TRC1 Gaziantep, Ad yaman, Kilis 2,8 14 2,3 16 1,4 16 2,2 12 TRC2 Şanl urfa, Diyarbak r 2,2 18 1,8 18 1,1 19 0,7 21 TRC3 Mardin, Batman, Ş rnak, Siirt 1,2 23 0,9 22 0,6 22 0,6 25 Not. 1. "Finans ve Sigorta faaliyetleri" ile "Bilgi ve iletişim faaliyetleri" içinde yer alan Programc l k ve yay nc l k faaliyetleri kapsam d ş d r. 2. Rakamlar yuvarlamadan dolay toplam vermeyebilir. 11

26 Temel Göstergeler 12

27 Temel Göstergeler 13

28 Temel Göstergeler 14

29 Temel Göstergeler 15

30 Temel Göstergeler 16

31 Temel Göstergeler 17

32 Temel Göstergeler 18

33 Temel Göstergeler 19

34 Temel Göstergeler 20

35 Temel Göstergeler 21

36 Temel Göstergeler 22

37 Temel Göstergeler 23

38 Temel Göstergeler 24

39 Temel Göstergeler 25

40 Temel Göstergeler 26

41 Temel Göstergeler 27

42 Temel Göstergeler 28

43 Temel Göstergeler 29

44 Temel Göstergeler 30

45 Temel Göstergeler 31

46 Temel Göstergeler 32

47 Temel Göstergeler 33

48 Temel Göstergeler 34

49 Temel Göstergeler 35

50 Temel Göstergeler 36

51 Temel Göstergeler 37

52 Temel Göstergeler 1.4 İBBS 3. Düzey (81 il) nüfus ve göç göstergeleri Nüfus 2013 İl ve ilçe merkez nüfusunun toplam nüfus içindeki oran 2013 Nüfus yoğunluğu 2013 Y ll k nüfus art ş h z (%) S ra (%) S ra (kişi/km 2 ) S ra ( ) S ra ,0-91, ,7 - TR100 İstanbul , , ,8 13 TR211 Tekirdağ , , ,7 6 TR212 Edirne , , ,8 72 TR213 K rklareli , , ,9 68 TR221 Bal kesir , , ,7 58 TR222 Çanakkale , , ,3 18 TR310 İzmir , , ,8 27 TR321 Ayd n , , ,2 25 TR322 Denizli , , ,5 29 TR323 Muğla , , ,1 16 TR331 Manisa , , ,8 46 TR332 Afyonkarahisar , , ,5 53 TR333 Kütahya , , ,4 71 TR334 Uşak , , ,3 36 TR411 Bursa , , ,5 15 TR412 Eskişehir , , ,6 34 TR413 Bilecik , , ,1 9 TR421 Kocaeli , , ,1 7 TR422 Sakarya , , ,6 20 TR423 Düzce , , ,4 24 TR424 Bolu , , ,6 50 TR425 Yalova , , ,5 2 TR510 Ankara , , ,9 22 TR521 Konya , , ,0 31 TR522 Karaman , , ,6 42 TR611 Antalya , , ,9 5 TR612 Isparta , , ,7 57 TR613 Burdur , , ,4 38 TR621 Adana , , ,1 40 TR622 Mersin , , ,5 28 TR631 Hatay , , ,0 32 TR632 Kahramanmaraş , , ,7 37 TR633 Osmaniye , , ,8 26 TR711 K r kkale , , ,3 64 TR712 Aksaray , , ,6 52 TR713 Niğde , , ,9 45 TR714 Nevşehir , , ,9 59 TR715 K rşehir , , ,3 44 TR721 Kayseri , , ,9 23 TR722 Sivas , , ,5 60 Kaynak: TÜİK, Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi Sonuçlar, 2013 Not. 1. Nüfus yoğunluğu için göller hariç alanlar kullan lm şt r 2. Y ll k nüfus art ş h zlar hesaplan rken 2013 y l idari bölünüş yap s dikkate al nm şt r 38