PİSTONLU TULUMBALARIN;

Transkript

1

2 PİSTONLU TULUMBALARIN; ELEMANLARI KULLANILDIĞI YERLER 1- Piston ve Silindir 1- İş verimi küçük olan yerlerde 2- Giriş - çıkış supapları 2- Manometrik iletim yükseklikleri 3- Emme ve basma boruları büyük olan yerlerde 4- Salmastra tertibatı 3- İçerisinde yabancı cisim 5- Hava haznesi bulunmayan sıvılarda 6- Tahrik tertibatı OLUMLU TARAFLARI OLUMSUZ TARAFLARI 1- Hidrolik randımanı yüksektir. 1- Kesintili çalıştığı için iş verimi 2- Kendi kendine emmeye küçüktür. başlayabilir. 2- Kesintili çalışmadan dolayı meydana 3- Çeşitli manometrik iletim, gelen dinamik kuvvetler temel emme yükseklikleri için problemi doğurur. kullanılabilir. 3- Yabancı cisimlerin supaplara takılma tehlikesi vardır.

3 SANTRİFÜJ TULUMBALARIN; ELEMANLARI KULLANILDIĞI YERLER 1- Tulumba gövdesi ve kanatlı çark 1- Büyük iş verimi gerektiren yerlerde 2- Emme ve basma borusu 2- Küçük manometrik iletim yükseklik- 3- Vana leri gerektiren yerlerde 4- Salmastra tertibatı 3- İçerisinde yabancı cisim 5- Tahrik tertibatı bulunan sıvılarda OLUMLU TARAFLARI OLUMSUZ TARAFLARI 1- İş verimi büyüktür 1- Hidrolik kayıplardan dolayı randımanı 2- Devir sayısı yüksek olduğundan düşüktür (% 40-90). tahvil tertibatı gerektirmiyor, 2- Çalışmaya başlamadan önce emme kuvvet makinesine doğrudan borusu ve tulumba gövdesinin doldudoğruya bağlanabiliyor. rulması gerekiyor. 3- Dinamik kuvvet oluşturmuyor, 3- Belirli bir iletim yüksekliği için temel problemi yok. kullanılabiliyor. 4- İçinde yabancı cisim bulunan sıvıları iletebiliyor. 5- Ağırlığı ve kapladığı yer azdır.

4

5

6 GENEL OLARAK KOMPRESÖRLERİN ÖZELLİKLERİ; 1.) Şantiyede basınçlı hava elde etmeye yarayan araçlardır. 2.) Küçük ve basit amaçlar için tek kademeli ve 7 atmosfer basınç üretenler, büyük amaçlar içinse 7 atmosferden fazla basınç üreten kompresörler kullanılır. 3.) Kompresörlerin iş verimi, atmosfer basıncı olarak bir dakikada emilen hava hacmi cinsinden (m 3 /dak) belirtilir. 4.) Seçilecek kompresörün iş verimi, şantiyede basınçlı havayla çalıştırılacak aletlerin basınçlı hava harcamaları toplamlarından % 25 daha fazla olmalıdır. 5.) Basınçlı hava iletim borularındaki sürtünme kayıplarından dolayı meydana gelecek basınç düşmesi 0.2 atmosferden fazla olmamalıdır. 6.) Şantiyelerde basınçlı havayla çalıştırılan başlıca makineler:. DELEÇLER (Perferatörler). GEVŞETME, KAZMA VE YIKMA TABANCALARI. PERÇİN TABANCALARI. VİBRATÖRLER. VİNÇLER 7.) Büyük şantiyelerde basınçlı hava elde etmek için;. Ya merkezi, büyük bir kompresör,. Ya da her işyerinde ayrı ayrı olmak üzere çok sayıda küçük kompresörler kullanılır.

7

8 PİSTONLU KOMPRESÖR ELEMANLARI ROTATİF KOMPRESÖR ELEMANLARI 1- Piston ve silindir 1- Kompresör gövdesi 2- Giriş-çıkış supapları 2- Rotor (silindirik rotor gövdesi 3- Basınçlı hava deposu (üzerinde üzerine oluklar içinde lameller manometresi ve emniyet supabıyla) yerleştirilmiştir) 4- Soğutucu 5- Rölanti tertibatı BASINÇLI HAVAYLA ÇALIŞMA VE KOMPRESÖR KULLANMANIN; OLUMLU TARAFLARI OLUMSUZ TARAFLARI 1- Darbeli çalışan makineler için en uygun 1- Kuvvet makinesi ile iş makinesi tahrik şeklidir. arasına basınçlı hava motoru girdiği 2- Enerji, tehlikesiz ve en kolay şekilde için randıman düşer. iletilir. 2- Borularda basınçlı hava iletilirken 3- Çalışan makineler aşırı yükten zarar sürtünme kayıpları ve ek yerlerinde görmez ve kapalı hacimlerin havası sızma kayıpları olur. bozulmaz. 4- Tamir ve bakımları kolaydır.

9 MERKEZİ BİR BÜYÜK KOMPRESÖR YERİNE BİRKAÇ KÜÇÜK KOMPRESÖR KULLANMANIN; OLUMLU TARAFLARI OLUMSUZ TARAFLARI 1- Borularda ve ek yerlerinde sızma kayıpları *. Satınalma bedelleri ve işletme olmaz. 2- Kompresörlerden birisinin arıza yapması halinde diğerleri çalışmaya devam eder. 3- Şantiyede çalışan makinelerden bir iki tanesinin kullanıldığı zamanlarda yalnız o makinelerin yanındaki küçük kompre- sörler işletilir. giderleri daha fazladır. ROTATİF KOMPRESÖRLERİN; OLUMLU YANLARI OLUMSUZ YANLARI 1- Sessiz çalışırlar. 1- Randımanları düşüktür. 2- Az yer kaplarlar. 2- Yüksek basınçlar için kullanılamazlar.

10

11 ÖRNEK PROBLEM: Şantiyede temel kazısı sırasında çıkan ve tüm geniş derin temel çukurunu dolduran yeraltı suyunun bu sahadan uzaklaştırılması; temel zemininin kuruda tutularak bir an önce temel inşaatının tamamlanması istenilmektedir. Aşağıda verilen ve çözüm için gerekli olan bilgilerden yararlanarak; a) Şantiye için gerekli olan tulumbanın tahrik gücü ve su boşaltma debisini hesaplayınız, VERİLENLER: b) Yüklenicinin alması gereken Su Boşaltma Zammı bedelini hesaplayınız.. İnşaat işinin toplam taban (temel çukuru) alanı m 2. Temelde yapılan imalatın türü: Demirli-demirsiz betonarme kalıbı dır ve herbir m2 için m = 0.25 alınır.. Her 100 m2 alan için 1 olmak üzere bir (n) katsayısı belirlenerek formülde kullanılacaktır < Alan < 2000 m 2 arasında alana sahip çalışma ve debi miktarına göre uygun Su Boşaltma Zammı Formülü kullanılacaktır.. A katsayısı... A = Tulumbada kullanılacak (emme ve basma için) boru çapları m.. Tulumba için kullanılacak (5, 20 ve 45 PS gücündeki motopompların 1 saatlik kârlı ücretleri 1995 yılı için sırasıyla ( 66956, ve TL/h.) dir.

12 . Tulumbadaki;.. Emme / basma hızları m/sn... Sıvı (su) katsayıları Emme borusunun max. uzunluğu m... Geodezik emme yüksekliği m... Basma borusunun max. uzunluğu m... Geodezik basma yüksekliği m... Mekanik randıman Hidrolik randıman ÇÖZÜM:. Saatlik su debisinin belirlenmesi: Belli çapta PVC boruya sahip savaklama sistemi kurularak ve basit ventürimetreyle yapılan ölçümler sonucunda 5 cm. boru çapında ve = 1.0 m/sn hızla suyun sabit seviyede tutulabildiği tesbit edilmiştir. Buna göre; Q = (. d e 2 / 4). ve = (. d b 2 / 4). v b = x (0.05) 2 x 1.0 / 4 = m 3 /sn (2 Lt/sn) (2 dm 3 /sn = 2 Lt/sn saniyedeki debi) Q saat = x 3600 = 7.2 m 3 /h = 7200 Lt/h.

13 a) Manometrik toplam iletim yüksekliğinin bulunması: H e = 2.15 m., H b = 1.30 m., l e = 2.50 m., l b = 1.50 m., = 0.02 v e 2 v e 2. l e (1.0) 2 (1.0) 2 x 2.50 H eman = H e + +. = x 0.02 = m. 2.g 2.g.d e 2 x x 9.81 x 0.05 v b 2 v b 2. l b (1.0) 2 (1.0) 2 x 1.50 H bman = H b + +. = x 0.02 = m. 2.g 2.g.d b 2 x x 9.81 x 0.05 H man = H eman + H bman = H man = m.. Gerekli tulumba tahrik gücünün (N) bulunması: = 1000 kg/m 3 (su için), Q = m 3 /sn., h = 0.85, m = Q. H man 1000 x x N = = Kgm/sn. 75. h. m 75 x 0.85 x 0.90

14 N = 0.13 PS < 5 PS olduğu için bize 5 PS lik motopomp yeterli olmaktadır. Bu motopompun saatlik kârlı ücreti (66956 TL/h yılı ) olarak verilmiştir. Saatlik kârsız ücreti: / 1.25 = 53656,- TL/h. dir. b) Yüklenicinin alması gereken Su Boşaltma Zammı: Saatlik su debisi Q = 7.2 m 3 /h < 10 m 3 /h olduğu için poz nolu su boşaltma birim fiyatı formülü kullanılacaktır (yüklenici kârı dahil). 0.10) n = 875 / 100 = 8.75, K = 53656,- TL/h., m = 0.25, A = 1.00 F = 1.25x0.02xAxm(41 - n).(3h + 1). (0.011xQxK ) F = 1.25x0.02x1.00x0.25x( ).(3x ). (0.011x7.2x F 10178,- TL/m 3 Su Boşaltma Zammı Birim Fiyatı uygulanacaktır.

15

16 BETON HAZIRLAMA TESİSLERİNİN; ÖZELLİKLERİ. Beton, gerekli malzemelerin belirli 1 m 3 BETON İÇİN OPT. MALZEME ORANLARI oranlarda bir araya getirilip üniform Dane Gurubu Granülometri Malzeme şekilde karıştırılmasıyla hazırlanır. Boyutu (mm) Oranı (%) Miktarı (kg). Ana malzemeler: Granülometrik taş, Çimento TAŞ Su MALZEME Betonda en az boşluğun kalması için ince daneli malzemenin iri danelerin Toplam Taş Malzeme 2000 ara boşluklarını doldurmaya yetecek ÇİMENTO 300 kadar olması gerekir. SU 150 TOPLAM Beton hazırlama tesisleri;.. Kesintili çalışanlar *. Yukarıdaki ölçü, oran ve miktarlardaki.. Sürekli çalışanlar malzemeyi biraraya getirmek için ölçme olarak ikiye ayrılır. tertibatı kullanılır

17

18 KESİNTİLİ ÇALIŞAN TESİSLERİN; ÖLÇME TERTİBATLARI KARIŞTIRMA TERTİBATLARI. Bir karışım için tertibatın içine kapasiteye. Beton hazırlama tesislerinde kesintili göre belirli miktarlarda taş malzeme, çimento ve su verir. karıştırma tertibatları, her karışımda hazne içine ölçülerek, tartılarak konulan. Tek basküllü tiplerde silonun alt ortasında kum, çakıl/kırmataş, çimento ve suyu bir adet; çok basküllü tiplerde de her silo belli bir süre ( 90 sn.) karıştırıp boşaltırlar. altında birer adet baskül tertiplenmiştir.. Çimento, torba olarak kullanılıyorsa. Karıştırma amacıyla; karışıma karşı gelen (n) sayıda 50 kg.lık.. Serbest düşmeli ( 90 sn.) kağıt torbalardan; dökme çimento (açık).. Cebri karıştırmalı ( 60 sn.) kullanılıyorsa bir baskül - helezon tertiba- tıyla verilir.. Su, ağırlık (hazne,baskül) veya hacim (hazne, sayaç) esasına göre ölçülür. betoniyer tipleri kullanılır. İŞLETİMİ, BAKIMI, SEÇİM ŞARTLARI 1- Betoniyerlerin yer seçimleri uygun olmalıdır. Yanyana düzenlenmiş radyal bölmeli tip seçilebileceği gibi üstüste düzenlenmiş kuleli tip de tercih edilebilir. 2- Ölçme tertibatında basküllerin tartım hatası % 1.5 dan fazla olmamalıdır. 3- Karıştırma tertibatında betoniyer tipine uygun karışım sürelerine uyulmalıdır (serbest düşmelilerde 90 sn., cebri karıştırmalılarda 60 sn.) 4- Doldurma ve boşaltma süreleri olabildiğince kısa olmalıdır. 5- Betoniyerlerin dönme ve mil hızları, devir sayıları fabrikanın verdiği sınır değerleri aşmamalıdır. 6- Betoniyerlere kapasitelerinden fazla malzeme konulmamalıdır. 7- Hergün, çalışma bitiminde karıştırma tertibatı iyice temizlenmelidir. 8- Ölçme tertibatının hata payları, hassasiyeti zaman zaman kontroldan geçirilmelidir.

19

20

21

22 (KESİNTİLİ ÇALIŞAN) CEBRİ KARIŞTIRMALI BETONİYERLER YATAY MİLLİ TİP BETONİYERLER Elemanları: DÜŞEY MİLLİ TİP BETONİYERLER Elemanları: a) Yatay Eksenli Sabit Tekne a) Düşey eksen etrafında dönebilecek b) Üzerine kanatlar (paletler) tertiplenmiş, şekilde, taşıma makaraları üzerine tekneye paralel iki milli Karıştırma Tertibatı. c)boşaltma Tertibatı (boysal tekne taban kapağı) oturtulmuş TEKNE. b) Tekne içinde ekseni farklı ve düşey, eksantrik, üzerinde kanatlar bulunan d) Asansör Teknesi düşey milli KARIŞTIRMA TERTİBATI e) Tahrik Tertibatı c) Taban ortasında, yana kayabilen dairesel f) Dört Tekerli Şasi kapak BOŞALTMA TERTİBATI g) Su Ölçme Tertibatı d) Asansör Teknesi e) Tahrik Tertibatı f) Dört Tekerli Şasi g) Su Ölçme Tertibatı

23 CEBRİ KARIŞTIRMALI BETONİYERLERİN SERBEST DÜŞMELİLERE GÖRE; OLUMLU TARAFLARI OLUMSUZ TARAFLARI. Karıştırma süresi daha kısa (60 saniye). Enerji harcaması daha büyüktür.. Temizlenmesi daha kolaydır.. Aşınma fazla, bakımı daha zordur.. Satınalma bedeli daha yüksektir. KESİNTİLİ ÇALIŞAN BETONİYERLERDE İŞ VERİMİNİN HESAPLANMASI *. Genel iş verimi: Q = n. V, n = 60 / T, T = t 1 + t 2 + t 3 + t 4 / 60 Q =. Q formülleriyle hesaplanır. Burada; Q m 3 /h :Taze karışmış beton hacmi cinsinden iş verimi Q m 3 /h :Yerine konulup sıkıştırılmış beton hacmi cinsinden iş verimi n 1/h :Saatteki karışım hazırlama sayısı V m 3 :Kapasite T dak :Periyot süresi t 1 sn. : Doldurma süresi (20 30 sn.) t 2 sn. : Karıştırma süresi Serbest düşmelilerde : 90 sn. Cebri karıştırmalılarda: 60 sn. t 3 sn. : Boşaltma süresi (15 20 sn.) t 4 sn. : Ortalama boşta çalışma süresi (15 20 sn.) --- : Katsayı (beton kalitesine bağlıdır) ( )

24 Harman tesisleri ve beton yapılması: Yer harmanı yapılması: Bunun için genellikle saçtan veya ahşaptan 2 x 4 m. boyutlarında yapılmış düz bir platform kullanılır. Betoniyerler: Bu tesisler; 1. Serbest düşmeli betoniyerler 2. Kesintili çalışan tesisler 3. Sürekli çalışan tesisler olmak üzere üç çeşittir. Betoniyerler hacimlerine göre; 1.) 75, 150, 250 veya 500 lt lik küçük betoniyerler 2.) 1000, 1500, 3000 lt lik büyük betoniyerler olarak ikiye ayrılırlar. Saatte yapılan harman sayısına göre betoniyerin gücü tespit edilir. Burada; B: Betoniyerin gücü B = V. S. K. R... [m 3 / saat] V: Betoniyerin bir defada yaptığı beton hacmi : (m 3 ) R :Randıman katsayısı :( ), S :Saatte yapılan harman sayısı : [Adet / saat] -Sürekli çalışan tesislerde :S=30 adet/saat -Büyük betoniyerlerde :s=20 adet/saat -Küçük betoniyerlerde :s=25 adet/saat -Uzun sürede hesaplarda alınacak ortalama değer olarak :s=20 adet/saat

25 *. Betoniyerlerde ortaya çıkan problemler, genellikle elde mevcut olan betoniyer ya da santralın kapasitesine ve istenilen birim beton üretim miktarına göre süreyi ve verimi belirlemek şeklindedir. *. Bunun dışında, belirli kapasiteye göre üretilecek beton için ne büyüklükte ve kaç adet betoniyerin kullanılacağının bulunması da diğer bir problem çözüm yaklaşımıdır. *. İş verimiyle ilgili 2 örnek hesap şekli, kesintili çalışan beton hazırlama tesisleri için aşağıda gösterilmiştir. BETON HAZIRLAMA TESİS VE MAKİNELERİNDE VERİM VE SÜRE HESAPLANMASI ÖRNEK-1) VERİLENLER: V = 0.25 m3 (250 dm 3 lük betoniyer) t 1 = 20 sn., t 2 = 60 sn. (cebri karıştırmalı), t 3 = 20 sn., t 4 = 20 sn., = 0.8 ÇÖZÜM: T = t 1 + t 2 + t 3 + t 4 / 60 = / 60 = 2 dak. n = 60 / 2 = 30 1/h Q = n. V = 30 x 0.25 = 7.5 m3/h., Q =. Q = 0.8 x 7.5 Q = 6.0

26 ÖRNEK-2) 500 Lt. kapasiteli, kesintili çalışan, serbest düşmeli bir betoniyerde çalışma periyot süresinin kısımları şöyle belirlenmiştir:. Normal yükleme süresi dak.. Karıştırma süresi... Normal süre. Boşaltma süresi dak. Boşta çalışma süresi dak.. Randıman katsayısı (tahvil faktörü) olarak plastik kıvamlı beton için öngörülen değer kullanılacaktır. a) Betoniyerin taze karışmış beton hacmi cinsinden iş verimini hesaplanması, b) Yerine konulup sıkıştırılmış beton hacmi cinsinden iş veriminin hesaplanması istenilmektedir. ÇÖZÜM: V = 500 Lt = m 3, = 0.85 (plastik kıvam için) t 1 = 21 sn., (0.35 x 60 dan yükleme süresi) t 2 = 90 sn., (Serbest düşmeli betoniyerlerde normal bir karışım süresi) t 3 = 18 sn., (0.30 x 60 dan boşaltma süresi) t 4 = 24 sn., (0.40 x 60 dan boşta çalışma - bekleme süresi) T = 153 sn. a) Taze karışmış beton hacmi cinsinden verim: Q = V / T Q = 3600 x / 153 = Q = m 3 /h b) Yerine konulup sıkıştırılmış beton hacmi cinsinden verim: Q =. Q = x 0.85 Q = 10 m 3 /h

27 ÖRNEK-3: Sürekli olarak günlük 140 m 3 beton gereksinimi olan bir şantiyede küçük tip (500 Lt.lk) bir adet cebri karıştırmalı betoniyer mevcuttur. Aşağıda verilen bilgilerden yararlanarak günlük 8 saatlik normal çalışma süresi içerisinde sözkonusu beton gereksiniminin karşılanıp karşılanamayacağını, karşılanamıyorsa ne kadar süreyle günlük fazla çalışma yapılması gerektiğini hesaplayınız. VERİLENLER: *.Cebri karıştırmalı betoniyerde bir karışım 60 sn. sürmektedir. *.Doldurma süresi : 25 sn. *.Boşaltma süresi : 10 sn. *.Boşta çalışma süresi : 25 sn. *.Randıman faktörü :0.85 *.Malzeme kabarma oranı :1/1.098 ÇÖZÜM: *.Bir karışım 500 Lt.= 0.5 m 3 betonun hazırlanma süresi: T = t 1 +t 2 +t 3 +t 4 = = 120 sn. = 2 dak./karışım *.Bir saatte hazırlanabilen karışım sayısı 60 / 2 = 30 adet / saat; 30 x 0.5 = 15 m 3 /saat *.Bir günde (8 saatte) hazırlanabilecek en fazla beton miktarı: V = 15 x 8 = 120 m 3 /gün, B = V.S.K.R = 120 x 0.85 x = 112 m 3 /gün 112 m 3 /gün < 140 m 3 /gün olduğundan beton üretimi 8 saatte karşılanamamaktadır. *.140 m 3 günlük beton gereksiniminin karşılanabilmesi için gerekli süre; (140 / 112) x 8 = 10 saat, 10-8 = 2 saatlik günlük fazla çalışma yapılması gerekmektedir.

28 ÖRNEK-4: Bir bina şantiyesinde, elde mevcut 500 Lt. lik küçük tip bir betonyerle bina metrajlarında belirtilen 400 m 3 betonun aşağıda verilen bilgilerden de yararlanarak ne kadar zamanda hazırlanabileceğini hesaplayınız. VERİLENLER: *.Kullanılan betoniyer serbest düşmelidir. *.Betoniyer bir günde en fazla 7,5 saat çalışabilmektedir. *.Doldurma süresi :40 sn., *.Boşaltma süresi :11 sn. *.Boşta çalışma süresi :15 sn. *.Randıman faktörü :0.85 *.Malzeme kabarma oranı : 1 / 1.10 ÇÖZÜM: *.Serbest düşmeli 500 dm3 lük bir betoniyerin bir periyotluk (T) süresi: T = t 1 +t 2 +t 3 +t 4 = = 156 sn. = 2.6 dak./karışım *.Bir saatte hazırlanabilen karışım sayısı 60 / 2.6=23 karışım *.Bir günde üretilebilecek en fazla beton miktarı: 23 x x 7,5 = 86.25, V = m 3 /gün, S = 0.85, K = 1/1.10 verildiğine göre, B = V.S.K.R = x 0.85 x 1.10 = m 3 /gün *.Gerekli gün sayısı; 400 / = günde hazırlanabilir.,

29 ÖRNEK-5: Bir binanın beton dökümü işinde eldeki 500 Lt.lik betoniyer ve 15 işçiyle saatte 20 karışım yapılabilmektedir. Betoniyerin randımanı 0.95, malzeme kabarma katsayısı 1/1.10 olduğuna ve normal söz konusu iş {çalışma +3 saat fazla çalışma / gün} sistemiyle yönetildiğine göre gün sonuna kadar üretilebilecek beton miktarını m3 olarak hesaplayınız. ÇÖZÜM: *. V: Betoniyerin hacmi = 500 Lt. = 500 dm 3 = 0.5 m 3 *. S: Karışım miktarı / saat = 20 *. K: Malzeme kabarma katsayısı = 1.10 *. R: Randıman katsayısı = 0.95 *. B: Betoniyerin verimi (saatlik, m 3 /h), *. B': Betoniyerin verimi (günlük, m 3 /d), *. B=V.S.K.R = x 20 x 1.10 x 0.95 = m 3 /saat, *. B'= B.(8+3) = x 11 = 115 m 3 /gün bulunur. ÖRNEK-6: 25 adet / saat beton yapan 250 dm 3 lük küçük bir betoniyer, 0.98 randımanla ve 1/1.099 kabarma oranına göre çalışıyor. Bu betoniyerin bir günlük normal çalışma saatindeki üretimini m3 olarak bulunuz. ÇÖZÜM: V=0.250 m 3, S = 0.98, K=1/1.099, R=25 Ad./Sa., B =? B=V.S.K.R, B = 0.25 x 0.98 x 25 x m3 /saat, B'= 6.73 x 8 = m 3 /gün bulunur.,

30 SÜREKLİ ÇALIŞAN TESİSLERİN; Ölçme ve karıştırma tertibatları birarada ve bir bütün teşkil edecek şekildedir. Çalışma şekli, bantlı ileticilerle malzemenin bir yandan betoniyere konulması ve devamlı karıştırılmasıyla, diğer yandan da hazırlanmış betonun alınması biçimindedir. İyi ayarlanmış ölçme tertibatlarıyla çimento, agrega ve su betoniyere birim zamanda, belli debide malzeme olarak gönderilmeli, agreganın su muhtevası ve siloların hiçbir zaman boş kalmaması gibi hususlara önem verilip olanca dikkat gösterilmelidir. OLUMLU TARAFLARI ÖZELLİKLERİ OLUMSUZ TARAFLARI. Bir kez ayarlandıktan sonra her karışım. Ayarlanması fazla zaman alır, malzeme için tekrar tartı gerektirmez. ziyan olabilir.. Sürekli çalışma nedeniyle enerji. Hacim esasına göre çalışan ölçme terti- kullanımı azdır. batı nedeniyle malzeme nem oranı değiştikçe yeniden granülometrik ayar yapmak gerekir.

31 ELEMANLARI a) Taş malzeme siloları ve esas helezonlu iletici b) Çimento silosu ve iletim helezonu c) Su verme tertibatı d) Karıştırma tamburu e) Tahrik tertibatı (helezon ve tamburları çevirmek için) BETON İLETME TESİSLERİNİN; ÖZELLİKLERİ a) Sıcak ve kuru havalarda max. 1 saat, Serin ve nemli havalarda max. 2 saat içerisinde beton yerine iletilmeli ve kalıba yerleştirilmiş olmalıdır. b) Beton iletilirken ayrışma (segregasyon) olmamalıdır. c) Daima; İletim Tesisi İş Verimi Beton Hazırlama Tesisi İş Verimi olmalıdır.

32 TAMBURLU TAŞITLARIN (Transmixers); ÖZELLİKLERİ KULLANILDIĞI YERLER *. Damperli taşıtlar kısa, döner tamburlu taşıtlar *. Çoğunlukla hazır beton santraluzun mesafeli iletimlerde kullanılır. larında hazırlanan betonun şanti- *. Tambur bir yönde dönerken, karıştırma kanat- yelere iletiminde, ları sayesinde beton karıştırılır. Dönüş yönü *. Bir merkezden 25 Km. yarıçapdeğiştirildiğinde beton tamburun lı daire içerisinde bulunan şantiağız kısmından dışarı alınabilir. yelere beton iletiminde, *. Tambur ağzından çıkan beton, kalıba ya kendi *. Taşıt içinde kuru karışım, özel (çelik) oluklarıyla ya da seyyar, ahşap normal karışım ve benzer beton oluklarla iletilebilir. hazırlama ve iletme hizmetlerinde kullanılır.

33

34 BETON TULUMBALARININ; ÖZELLİKLERİ, İŞLETİMİ, ELEMANLARI VE KARAKTERİSTİKLERİ a) TULUMBA ve BORU HATTI olmak üzere iki ana elemandan oluşur. Boru hatlarında çaplar cm., dirsek açıları 45 0 ve 90 0, boru uzunlukları ise 60, 90 ve 120 cm. arasında değişmektedir. Borular birbirlerine sızdırmaz ve özel kilitleme tertibatlarıyla bağlanır. Tulumba ise besleme silosu, giriş-çıkış vanaları, piston ve silindir den oluşmaktadır. b) Çalışma sırasına göre; önce tesis kurulur (monte edilir), betonlama işi bitinceye kadar pompaj yoluyla kalıba beton dökümü devam eder. İş sonunda silindirik bir takoz konulup basınçlı havayla boru hattı temizlenir, yıkanır ve tesis sökülür. c) Yatay ve doğrusal iletim mesafesi 300 m. ye kadar olabilir. d) Eşdeğer yatay ve doğrusal boru uzunluğu olarak boru hattı elemanlarının seçimi (itibari olmak üzere); 1 metrelik düşey kısım için 8 metrelik yatay boru 90 0 lik bir dirsek için 12 metrelik yatay boru 45 0 lik bir dirsek için 6 metrelik yatay boru

35 OLUMLU TARAFLARI OLUMSUZ TARAFLARI. İletici kullanmadan betonu aktarmasız. Belirli kalitede beton için kullanılabilir. olarak, kalıba kadar iletir.. Aralıksız çalışma gerektirir; duraklama. Yatay, düşey, eğimli iletim yapabilir. ve tıkanmalar aksaklıklara yol açar. KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ *. İş verimi m 3 /h *. Strok (pistonun dakikadaki hareketi) /dak. *. İletim uzaklığı (yatayda doğrusal olarak) m. BASINÇLI HAVAYLA BETON İLETİMİ TESİSLERİNİN; ELEMANLARI ÇALIŞMA ŞEKLİ a) Kompresör 1) Beton, iletim haznesine doldurulur, b) Basınçlı hava deposu 2) Kapak kapatılır, c) İletim haznesi 3) Basınçlı hava gönderilerek kalıba d) Boru hattı iletim sağlanır, 4) İletim haznesi yeniden doldurulur. Benzer şekilde işleme devam edilir.

36 DİĞER BETON İLETME TESİSLERİ YAPI KULELİ KABLOLU DEKOVİL BANTLI ASANSÖRÜ KREN KREN İLETİCİ VİBRATÖRLERİN (En Genel Beton Yerleştirme Makinelerinin) ÇEŞİTLERİ a) DALDIRMA VİBRATÖRÜN; b) YÜZEY VİBRATÖRÜNÜN; *. Başlıca Elemanları: *. Başlıca Elemanları:.. Kuvvet Makinesi.. Taban Levhası (dikdörtgen plaka.. Bükülebilir Mil ya da ince uzun kiriş).. Çelik Tüp.. Vibratör Ünitesi.. Eksantrik Kütle (iki eksantrik kütleli motor) *.Özellik ve Karakteristikleri *.Özellik ve Karakteristikleri.. Min. 12 cm., Max. 60 cm.ye kadarki cm. kalınlıktaki beton tababeton tabakalarını sıkıştırır. kaların sıkıştırılmasında kullanılır... Çelik tüp cm. aralıklarla.. Döşeme ve saha betonları için beton tabakalara daldırılır. plakalı, şerit şeklindeki tabakalar.. Uygulama süresi ortalama 30 sn. yi için kirişli tip kullanılır. geçmemelidir... Plaka uzunluğu cm... Çelik tüp uzunluğu cm... Plaka genişliği cm... Tüp çapı cm... Gerekli güç Kw... Titreşim hızı /dak... Titreşim hızı /dak.

37 c) MASA VİBRATÖRÜNÜN; *. Başlıca Elemanları *. Özellik ve Karakteristikleri.. Taban Levhası.. Prefabrik beton yapı elemanı imalatında kullanılır... 4 adet Yay (Kauçuk Takoz).. Vibratör ünitesi çalışırken kalıba beton doldurul-.. Vibratör Ünitesi malıdır. Kalıp dolunca vibratör durdurulur... Beton Kalıbı.. Masa levhası boyutları ( x cm.).. Masa Levhası ( Tahrik gücü Kw. Kg. beton ağırlığı için.. Titreşim hızı /dak. yerleştirme yapabilir) d) KALIP VİBRATÖRÜNÜN; *. Başlıca Elemanları *. Kullanımları.. İç Kalıp.. Kalıplar hazırlanır, donatı yerleştirilir... Dış Kalıp.. Vibratör üniteleri çalışırken kalıba beton konulur... Vibratör Üniteleri.. Kalıp dolunca vibrasyon durdurulur... Bir süre sonra kalıplar açılır, çıkartılır.

38 VAKUM TESİSLERİ: Beton içindeki hava boşluklarının ve fazla suyın emilerek vakum yardımıyla yok edilmesi suretiyle betonun yerleştirilmesini sağlarlar. SANTRİFÜJ TESİSLERİ: Silindir şeklindeki çelik kalıplar içerisine yerleştirilen beton direk, boru ya da boşluklu dairesel elemanların Savurma Beton olarak tanımlanan çevirme ve merkezkaç kuvvet yardımıyla hava boşluğu ve fazla sularının deşarjı yoluyla yerleştirilmesi ve sıkıştırılmasında kullanılır.

39

40 BİTÜMLÜ KARIŞIM HAZIRLAMA TESİSLERİNİN (BKHT) ELEMANLARI VE ÖZELLİKLERİ a) Taş Malzeme Siloları (Bunker adı da verilen silolar aynen beton hazırlama tesislerindekine benzer) b) Bantlı İletici c) Açık Elevatör (konveyör banttan gelen malzemeyi ısıtma-kurutma tamburuna vermek için kullanılır) d)isıtma-kurutma Tamburu (Taşıma makaraları üzerine oturmuş, boysal ekseni etrafında dönen, yatayla eğim yapan, bir ucundan brülörle ısıtılan ve daneleri C ye kadar ısıtarak kurutan silindirik bir tambur olup çıkan yanma gazları seperatör ayırıcı ve filitrelerden geçirerek çökmelerini sağlar. Daha sonra bu gazları serbest atmosfere verir) e) Kapalı Elevatör (çıkan taş malzemeyi soğutmadan eleklere göndermek için kullanılır) f) Eleme Makinesi ve Silolar ( boyutlarına göre sınıflandırılmış malzemeyi belli oranlarda bulundurmak, saklamak içindir) g) Baskül (karışım için uygun granülometrideki, gerekli taş malzemeyi tartarak biraraya getirmek için kullanılır) h) Bitüm Deposu ve Ölçme Tertibatı (serpantin adı verilen kıvrık ısıtma borularıyla donatılmış ve 200 o C ye kadar ısıtılmış sıcak bitümü bu akıcı halde tutmak, belli ölçekte tartarak karıştırıcıya vermek için kullanılır) i) Karıştırıcı (genellikle kesintili çalışan cebri karıştırmalı, yatay milli tip betoniyerdir.) j) Asansör Teknesi (betoniyerden alınan bitümlü karışımı silolara vermeye yarar) k) Bitümlü Karışım Siloları (hazır karışımı soğutmadan korumak ve taşıtlara vermek için kullanılır)

41

42 BKHT NİN KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ *. Tamburun uzunluğu m. *. Tamburun çapı cm. *. Tamburun dönme hızı /dak. *. Tamburun gücü PS *. Tamburun iş verimi ton/h. *. Tamburun ağırlığı ton *. Karıştırıcının kapasitesi kg. *. Karıştırıcının gücü PS *. Karıştırıcının iş verimi ton/h. *. Karıştırıcının ağırlığı ton BİTÜMLÜ KARIŞIM İLETME (BKİT) TESİSLERİ: Genel olarak üstü örtülü, lastik tekerlekli, çift arka dingile sahip, damperli (arkadan boşaltmalı) kamyonlardır. Bazı tiplerinde ısı kayıplarını önlemek üzere özel ısıtma boru ve tertibatları bulunmaktadır.

43 BİTÜMLÜ KARIŞIM YERLEŞTİRME (BKYT) TESİSLERİNİN (Finishers); ELEMANLARI VE ÖZELLİKLERİ a) Palet Şeritli Alt Kısım b) Besleme Silosu (haznesi) c) Plakalı Bant (makine yürüdükçe istenilen miktarda bitümlü karışımı arka tarafa, iki şerit arasında ve belli hızda vermek için kullanılır) d) Yayma Helezonu, Tesviye Kirişi ve Sıkıştırma Kirişi ( bitümlü karışımı şerit boyunca ve enine yaymak, yüksekliğini ayarlamak, sabit tutmak ve tabakanın ilk sıkıştırmasını sağlamakta kullanılır) ÇALIŞMA ŞEKLİ KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Finisher in ilerleme hızı, plakalı bant *. Min. şerit genişliği m. hızı ve besleme silosu ayar kapağı tam *. Max. şerit genişliği m. ayarlanmış olmalıdır. *. Gerekli güç PS b) Taşıyıcı damperli araç, finisher besleme *. İş verimi ton/h. silosu önünde geri manevra ile tampon *. Ağırlığı ton. tampona getirilir. c) Damper, karışımı boşaltırken finisher hem kendini hem de taşıyıcıyı ilerletir, karışımı haznesine alır ve yayar. d) Serilen üstyapı kaplama tabakasının sıkıştırma işini 8-10 tonluk düz ve çelik bandajlı 2-3 akslı silindirler üstlenir.

44

45 TABLO 4.1 BEKLENEN TEKERLEK ÖMRÜ FAKTÖRÜ Bakım Çok iyi 1.0 Eğimler Düz yol 1.0 Orta 0.9 Ortalama %6 0.9 Yetersiz 0.7 En Çok% Virajlar Yok 1.0 En büyük hız 16 km/h 1.0 Orta km/h 0.8 Sert virajlar km/h 0.6 Yükler Fazla yük yok 1.0 Tekerleğin Çekilen 1.0 % 20 Fazla yüklü 0.8 Durumu Ön 0.9 % 40 Fazla yüklü 0.5 Yüzey Kayasız yumuşak toprak 1.0 Kullanıldığı Arkadan boşaltan damper 0.8 Koşulları Az kayalı yumuşak topr. 0.9 Makine Alttan boşaltan damper 0.7 İyi bakımlı çakıllı yol 0.9 Skreyper 0.6 Kötü bakımlı çakıllı yol 0.7 Yükleyici 0.5 Sivri patlamamış kaya 0.6 Dozer 0.6

46 TABLO 4.2 KAŞIKLI, TERS KAŞIKLI DRAGLİN KOVALI, ÇENELİ EKSKAVATÖRLERİN VE KRENLERİN KULLANIM SÜRELERİ * Makine KULLANIM SÜRESİ Ölçüleri Paletli Alt Kısım Tekerlekli Alt Kısım Yd3 Yıl İş Saati Yıl İş Saati Kaşıklı ve ters 0 5/ Kaşıklı Ekskavatörler 5/ / /4 2 1/ /2-3 1/ / Draglin kovalı 0 5/ Çeneli Ekskavatörler 5/ / /4 2 1/ /2-3 1/ / Krenler (TON) Üstü * Yılda toplam 1800 iş saati olduğu kabul edilmiştir.

47 TABLO 4.3 VERGİ USUL YASASI MD.314 UYARINCA BELİRLENEN AMORTİSMAN ORANLARİ (*) MAKİNENİN ADI ORAN Dozerler, konkasörler 0.25 Greyderler 0.20 Kompresör ve eklentileri 0.20 Ekskavatörler ve benzeri krenler ve eklentileri 0.20 Silindirler 0.20 Skreyper ve loderler 0.20 Betoniyerler, Elavatörler ve saç kalıpları 0.20 Kamyonlar 0.20 Oto vinç, asansör ve taşıyıcı bantlar 0.15 Sondaj makineleri, kanal pulluğu, tesviye küreği (Land Lover) derin kuyu tulumbaları, treyler 0.10 Kazıcı ve kırıcı makineler 0.10 Öğütücü makineler ve biriket makineleri 0.10 Ray ve tel üzerinde yürüyen makineli ve makinesiz vasıtalar 0.10 Maden, toprak v.s. taşıyan lokomotif ve vagonetler 0.10 Lastik tekerlekli krenler 0.10 Ray üzerinde hareket eden açık hava krenleri 0.08 Tel çekme, çivi, tel kesme, profil, matkap makineleri 0.08 Yüzer krenler 0.07 Atölye krenleri 0.07 Enerji üretim ve dağıtımına yarayan motor, makine ve tesisler 0.06 (*) Bu oranlar Şükrü Kızılot un İnşaat Muhasebesi vergilendirilmesi ve ölçümleme, 1979 baskılı kitabından alınmış olup daha sonraki değişiklikleri içermez. Amortismanla ilgili yargı kararları da aynı kaynaktan alınmıştır.