ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 1 DERSİ ANDROGOJİ ÖDEVİ

Transkript

1 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLİĞİ ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 1 DERSİ ANDROGOJİ ÖDEVİ BAHADIR KARABİNA 2007

2 Androgoji Yetişkinler, öğrenme çabası içine çok farklı amaçlar için girebilirler. Bu amaç; iş hayatında kullandıkları bilgi, beceri ve yetenek düzeylerini yükseltmek, çevrelerindeki insanlarla ilişkilerini geliştirmek veya sadece kişisel merak olabilir. Bugüne kadar yapılan çok çeşitli araştırmalar göstermiştir ki; yetişkinlerin herhangi bir eğitim süreci içinde yer almaları, öncelikle bunu istemelerine ve dolayısıyla motive olmalarına bağlıdır. Yetişkin eğitimciliğinin babası kabul edilen Malcolm Knowles, androgoji kelimesinin de mucididir. Knowles, pedagojiden ayrılacak biçimde, androgoji kelimesini, yetişkinlerin öğrenme sistemlerini tanımlamak için kullanmıştır ve yetişkin eğitimciliği hakkında genel kabul gören 4 önvarsayımı vardır: 1. Yetişkinler, bir şeyi neden öğrendiklerini bilmek isterler. Eğitmen tarafından, öğrendiklerinin onlara ne kazandıracağı kendilerine anlatılmalıdır. 2. Yetişkinler, sahip oldukları hayat tecrübesi birikimleri sayesinde, zaten, sürekli öğrenme süreci içindedirler. Bu birikimlerini de, eğitim aldıkları konu ne olursa olsun, öğrendiklerine belli düzeylerde yansıtırlar. 3. Yetişkinler neden sonuç ilişkisine önem verdikleri için, eğitimlerde mekanik ezber içeren maddelerden ve konu başlıklarından uzak durmak gereklidir. 4. Yetişkinler, öğrendikleri yeni bilgi ve becerileri hemen kullanmak isterler. Uygulama geciktiğinde, öğrenilen bilgilerin akılda kalma oranı düşer. Bu varsayımlar ışığında şunu rahatlıkla söylenebilir ki; eğitim alan yetişkinler, program içeriğinde yer alan bilgilerin hangilerinin kendilerine faydalı olacağına aslında kendileri karar verirler. Dolayısıyla, dersi dinlemeleri veya katılımları ancak ve ancak bu kararlarına bağlıdır. Kararlarını etkilemek için, derse başlamadan önce öğrenecekleri bilgileri nerede ve nasıl kullanabilecekleri muhakkak açıklanmalıdır. Açıklamalara rağmen, anlatılanların kendileri için faydalı olacağına inanmıyorlarsa, derse konsantre olmaları neredeyse imkânsızdır. İşte böyle bir anda eğitimcinin bir şekilde katılımcıları derse dahil edebilmek için yapması gereken bazı şeyler vardır. Bu, bir hikâye anlatarak havayı dağıtmak da olabilir. Hafta içi günler tüm katılımcıların iş leri olduğu ve eğitim de bir iş olmadığı için, genellikle hafta sonları eğitim yapmak zorunda kalınabilir. Tabii bu durum, eğitimci olarak, katılımcıların imalı veya açık açık sorduğu Neden tatil günümüzü

3 burada geçiriyoruz? sorusuna yanıt vermek zorunda kalabileceği gerçeğini değiştirmez. Hatta hafta sonu eğitimleri planlamanın önemli bir bölümünü teşkil eder ve rutin işlerin aksatılmaması adına aslında gereklidir. Eğitiminde içeriğin hazırlanması da planlamada çok önemli bir yer tutmaktadır. Yetişkinler anlatılanları süzer ve sadece faydalı olduğuna inandıkları bilgileri akıllarında tutarlar. İşte yetişkin eğitimcisi olmanın en hassas gerekliliklerinden biri de budur: Katılımcılara faydalı bir eğitim içeriği hazırlamak. Elbette fayda soyut bir ifadedir ve herkes için farklı anlamlara gelebilir. Ancak, çok eğlenceli olmasalar da eğitim içerisinde anlatılması gereken bir sürü teknik konu var. Peki, o zaman bu konuları nasıl aktarırılırsa katılımcıların dinlemesini, hatta bunun da ötesinde, dinlediklerini anlamaları sağlanır? Planlama aşamasından sonra, eğitim günü geldiğinde katılımcıları karşılama ve eğitimin açılışını yapma sırası gelir. Özellikle uzun süreli eğitimlerde açılış çok önemlidir. Zira ilk dakikalarda katılımcılar üzerinde bırakılacak izlenim, bir gölge misali eğitimin sonuna kadar eğitimciyi takip eder. Yetişkin eğitimlerinde genellikle geçerli olan bir başka durum da şudur: Anlatılanların %80 i dinlenir, dinlenenlerin de %50 si akılda kalır. Dolayısıyla katılımcılar eğitimin sonunda, eğitim boyunca anlatılanların ancak %40 ını hatırlıyor olacaklardır. Bu gerçeği bilen eğitimciler, ilk olma-son olma etkisinden faydalanırlar. Akılda kalmasını istenilen bilgiler, ya eğitimin başında ya da kapanıştan hemen önce verilir. Böylelikle, o bilgiler hiç unutulmaz yetişkini aynı sınıf içinde bir ders saati boyunca tutmak da, bazen eğitimin sancılı yanlarından biri olabilir. Öyle ki; ders esnasında sıkıldığı için, bardaktan bardağa su boşaltarak ilgi çekmeye çalışan katılımcılarla bile karşılaşılabilir.. Bu gibi ilginç vakalarda genellikle yapılacak 2 şey vardır. Ya görmezden gelip sunumunuza devam edilir, ya da hoş bir espri ile o katılımcıya hareketinin yanlış olduğunu anlatılır.. Görmezden gelmek, başta yapılacak en iyi şeydir. Ancak, hareket ısrarla devam ettirildiğinde artık böyle bir şanş kalmaz. Çünkü sınıfın geri kalanı da o kişinin farkına varıp konsantrasyonunu kaybeder. Bu hallerde yapılacak kesin bir şey yoktur ve sınıfın dinamiğine, programın akışına göre çok farklı tepkiler verilebilir. Kendinden belki 20 yaş büyük birine Çocuğum yine mi sıkıldın sen diyebilinecek gibi, Herhalde arkadaşımızın bir sorusu var, şimdi lütfen onu dinleyelim diyerek sınıfa da hitap edebilinir. Ya da son çare olarak Hadi bir ara verelim denilerek ders o noktada kesilebilir.

4 Yukarıdaki paragrafta aslında anlatmak istenen şey şudur: Kendisi istemediği sürece hiç kimseye zorla bir şey öğretemezsiniz. Katılımcılarla muhakkak ortak bir frekans yakalamanız gerekir. Zaten pedagoji ile androgoji arasındaki farkların neredeyse tamamı bu gerçeklikten kaynaklanmaktadır. Androgoji İsteğe bağlı. Öğrenen odaklı. Öğrenen, eğitim içerik ve programını seçmekte özgür. Öğrenilen bilgiler hayat tecrübesi ile yorumlanır. Farklı düşünceleri destekler. Öğrenen ve öğreten rolleri iç içedir. Sürekli ve karşılaştırmalı öğrenme için yeni bakış açıları getirir. içerik ne olursa olsun, sonradan elde edilecek sonuç belirsizdir. Pedagoji Zorunlu. Eğitmen merkezli. Öğrenenin eğitim programı ve ders içeriği üzerindeki etkisi minimum. Öğrenilen bilgiler yoruma kapalı. Ortak düşünceyi destekler. Eğitmene bağımlılık oluşur. Bilgi aktarımını içerir. Yetişkin eğitimcisini zorlayan bir başka faktör, katılımcılarla arasında bulunan yaş farkıdır. İnsanlar, kendilerinden yaşça büyük olan birinin daha tecrübeli ve daha bilgili olduğuna inanma eğilimindedirler. Eğer eğitimci genç ise, sınıfa girdiğinde öncelikle bu inancı değiştirmelidir. Herhangi bir inancı değiştirmenin en kolay yolu ise, somut kanıtlarla inancı oluşturan yargıların aksini ispatlamaktır. Peki, sınıf ortamında bu nasıl başarılacak? Çok basit; her şeyden önce kendinden çok emin olmalı ve katılımcılarla diyaloğunu bu temel üzerine inşa etmesi gereklidir. Yetişkin eğitimcisi rolünü taşıyabilmek için elbette sadece belli bir davranış kalıbı içinde hareket etmesi yeterli olmaz. Sergilenen tavır ve davranışlar, muhakkak, bilgiyle tamamlanması

5 gerekir. Eğitimci ancak, davranış ve bilgilerini aynı frekansta karşıya verebildiği zaman başarılı addedilir. Sorulan sorulara doyurucu yanıtlar verebilmek, anlattığı konuya hakim olup akıcı bir tarzla konuşmak ve katılımcıların sınıf içindeki durumlarını anlık olarak takip edebilmek, eğitimcinin ortaya koyabileceği yegane somut kanıtlardır. Bazen de tam tersi bir durum ortaya çıkar ve karşısındaki yetişkin katılımcıların tıpkı birer ilköğrenim öğrencisi gibi davrandıklarını görülebilir. Pedagojik ve androgojik tekniklerin iç içe geçtiği bu durumlara en iyi örnek, eğitim sonlarında yapılan sınav uygulamalarıdır. Sınavdan hemen önce katılımcıların duydukları heyecan, bir çocuğun heyecanından farksızdır. Bunun yanı sıra, sınavda kopya çekmeye çalışan ama bunu gerçekten de çok acemice deneyen katılımcılar, bir yetişkin eğitimcisini öğretmen olmaya zorlar. Son yıllarda çok farklı teknikler bulunmuş olmasına rağmen, herhangi bir eğitimin sonunda yaratılan katma değeri ölçmek birebir mümkün değildir. Eğitimden sonra, katılımcıların performansında belirli artışlar gözlenir; ancak bu artışların hangi oranda eğitimden kaynaklandığını kesin olarak ölçülemez. Ölçüm ve değerlendirme için; eğitimin bir süreç olduğu hatırlanarak, her aşama ayrı ayrı ele alınmalıdır. Eğitim, hep aynı şeyleri tekrar tekrar anlatmak gibi görünse de aslında, her yeni eğitimde çok farklı bir işler yapılıyor. Her yeni eğitimde, yeni insanlarla tanışıp, bazen çok renkli kişiliklerle karşılaşılabiliniyor.. Ne de olsa insan; belirli kalıplarla değerlendirilemeyecek belki de tek varlık. YETİŞKİN ÖĞRENİM BİÇİMLERİ Öğrenim Biçimlerini bireylerin yeni bir süreçte ( özümseme ve hatırlama) ve farklı bilgi ve becerilerde yoğunlaşmaya başladıkları bir yol olarak tanımlayabiliriz. En çok bilinen öğrenim şekli teorisyenleri: KOLB, GARDNER ve DUNN & DUNN dur. KOLB: Kolb e göre öğrenim biçimleri: Somut deneyim: yeni bir deneyime katılmak Gözlem: diğerlerini gözlemek veya kendi deneyimi hakkında gözlemler geliştirmek Soyut kavramsallaştırma: gözlemleri açıklayacak teoriler oluşturma Aktif deneme: problemleri çözmede ve fikir üretmede teoriler kullanma

6 GARDNER: Gardner a göre; İnsanlar birbiri ile ilişkili ve her biri kendi farklı düşünce sistemine sahip en az 7 entelektüel kapasite kullanırlar. Her bir normal birey değişen derecelerde bu sistemlerden her birine sahiptir, ancak bu sistemlerin bileşimi bireylerin yüzleri ve kişiliklerindeki değişiklikler gibi farklı şekillerde olur. ÇOKLU ZEKA SİSTEMLERİ (Multiple Intelligences) Harvard Üniversitesinde Eğitim Profesörü olan Dr.Howard Gardner ın (Frames of Mind, 1983) Ruh Halleri adlı kitabında ortaya attığı Multiple Intelligence (MI) teorisine göre insanlar en az yedi farklı otonom entelektüel kapasitesini kendine özgü düşünme sistemi içinde kullanırlar ve bununla uyumlu bir öğrenme biçimi geliştirirler. Linguistik Öğrenici: WORD SMART: Bu bireyler verbal ve dil becerilerinde ustadırlar (okuma, yazma, konuşma). Avukatlar, gazeteciler, yayıncılar ve yazarlarda bu yetenek gereklidir. Linguistik öğreniciler metafor (mecaz), analoglar ve çeşitli mizah tiplerini anlayabilir ve rahatlıkla kullanırlar ve konuştukları dil ile oynarlar (kelime oyunları, tekerlemeler, şakalar, vs..). Bu zekaya sahip kişiler Scrabble, çarkıfelek, adam asmaca ve bulmacalarda başarılı olurlar. Sözlü ve yazılı olarak kendilerini iyi bir şekilde ifade edebildikleri için okul hayatında başarılı olurlar. Mantıklı Matematiksel Öğrenici: NUMBER SMART: Bu bireyler rakamları manuple etmede problem çözmede ve analitik neden göstermede yeteneklidirler; verileri ortaya koymada, olayları çözmede, soyut kavramları ve ilişkileri araştırmada iyidirler; matematik ve fende başarılı olurlar. Bu bireyler en iyi deneyler, araştırmalar ve kendileri buluşlar yaparak öğrenirler. Tipik olarak çeşitli kart oyunlarında, Amiral battı ve Rummicube gibi oyunlarda başarılı olurlar. Uzaysal Öğrenici: ART SMART: Bu bireyler görerek, algılayarak dış dünyada gördüklerini kendi içlerinde yeniden oluşturma becerisine sahiptirler. Hayal gücünü rahatlıkla kullanırlar ve çizimde, yapılaştırmada, tasarımda, kreasyonda, resim yapmada, tasvirde yeteneklidirler. Bu kişiler en iyi görsel sunumlar (görüntülerin,

7 renklerin, resimlerin ve grafiklerin kullanılması) ve sanatsal aktivitelere katılma şansı verilirse öğrenirler. Pictionary gibi oyunlar bu kişilere hitap eden oyunlardır. Vücut Dili ile Öğrenici: BODY SMART: Bu bireyler fiziksel aktivitelerde ve vücutlarını kullanarak hedefe yönelik hareketleri başarmada yeteneklidirler (cerrahlar, atletler, dansçılar, aktörler, sanatkarlar, gibi...). En iyi yaparak aktif öğrenme, aktif katılım ileöğrenirler. Bu tip öğreniciler yeni bir bilgi öğrenirken hareket halinde olmak istediklerini belirtmektedirler (yürüyüşler yapmak, oyun oynamak, nesneleri manuple etmek, gibi..). hemen hemen tüm sportif faaliyetler bu tip öğrenicilere hitap eder. Müzik ile Öğrenici: MUSİC SMART: Bu bireyler ritmi, melodiyi ve sesi tanırlar, değerlendirirler, dinleme, üretme ve müzik yolu ile ifade edebilme bu kişiler için önemlidir. En iyi müzik yolu ile öğrenirler (öğretici melodiler, şarkılar ve ritimler gibi...). Çalıştıkları ortamda müzik isterler. Kişilerarası Öğrenici: PEOPLE SMART: Bu tip öğreniciler diğer grup arkadaşlarının duygularına, ruh hallerine, isteklerine ve motivasyonlarına duyarlıdırlar. Anlayışlıdırlar ve sıklıkla çatışmaları idare ederler ve liderlik yaparlar. Genellikle sosyaldirler ancak bu özellik o kadar da gerekli değildir. En iyi diğerleri ile birlikte öğrenirler ve bundan da zevk alırlar. Kişisel Öğrenici: SELF SMART: En iyi kendi başları ile öğrenirler. Kendi hislerini ve düşüncelerini tahlil edebilirler, sıklıkla hayalcidirler ve kendi ilgi alanlarını ve hedeflerini bilirler. Bu önemli özellik bireye karar verme ve bir yol izleme konusunda kendi bilgilerini kullanabilme gücünü verir. Sıklıkla yalnız ve bağımsız çalışma isterler ve yine sıklıkla bireyselleşmiş projelerde, kendi yerlerinde ve kendi hızlarına göre çalışmayı severler. DUNN & DUNN: Rita ve Kenneth Dunn öğrenim biçimlerini, beş bölüme ayırdıkları çeşitli faktörlere bireyin reaksiyonu olarak tanımlamışlardır. Bu faktörler: Fizyolojik Faktörler Psikolojik Faktörler Çevresel Faktörler

8 Emosyonel Faktörler Sosyolojik Faktörler FİZYOLOJİK FAKTÖRLER: Algısal Yetiler: İşitsel Yetiler: Bu ve bu özellik ile birlikte taktil yetilere sahip öğrenciler için ders efektif bir eğitim sistemidir (bu öğrenciler dinlerken rahatlıkla not alırlar). Görsel Yetiler: Sunuma tepegöz gibi görsel bir komponent eklenmesi ve/veya ders notları dağıtılması yararlı olur. Taktil Yetiler: Bu öğrenciler manuple edebilecekleri materyallerle daha iyi öğrenirler. Yazdıklarını hatırlarlar. Kartlar, tahta oyunları, haritalar, grafikler, çizelgeler, modeller ve mankenler kullanılması etkilidir. Kinestetik Yetiler: Bu tip öğrenciler eğitim olayını tecrübe etmek isterler. Demonstrasyon, role-play ve saha gezileri gibi yöntemlerin kullanılması etkilidir. PSİKOLOJİK FAKTÖRLER: Beyin Dominansi Teorileri: Sağ Beyin: Görsel, emosyonel ve yaratıcılıkla ilgili bilgiyi yorumlar, Sol Beyin: Yazılı ve konuşulan bilgiyi yorumlar. Bu faktörlere göre öğreniciler global ve analitik olarak iki bölümde incelenirler: Psikolojik Faktörler: Global vs. Analitik Global Öğreniciler Analitik Öğreniciler Önce fikirleri öğrenir Step step öğrenir Detaylarda yoğunlaşır Bir bilgiye elde ettiği bilgileri üst üste Bilgi ile mizahi ve renkli bir ortamda koyarak ulaşabilir karşılaşmayı sever Sakin ve formal ortamları tercih eder Derste bölünmeler olsa bile çalışabilir Çalıştıkları konuyu tamamlamak ister Sık aralar alır Rakamlar ve sözcükler ilgisini çeker Aynı anda bir çok iş yapabilir Görsel destek ister

9 İlgi çekici derslerden hoşlanır Grup çalışması ile araştırmalar yapar Derse yön verir ve önemli bölümlerin altını çizer Detaylarda geri-bildirim sağlar ÇEVRESEL FAKTÖRLER: Ses: Kullandığınız ekipmandaki ses düzeyinin dersi verdiğiniz tüm salon tarafından rahatlıkla duyulabilmesi gerekir Işık: Bir çok kişinin görme problemi olabileceğinin düşünmesi gerekir. Salon Sıcaklığı Salon Düzeni: Kişi sayısına göre düzenlenmeli. EMOSYONEL FAKTÖRLER: Öğrencilerin emosyonel durumları deneyimler kazandıkça, zaman geçtikçe belirginleşir Motivasyon; motive olmamış öğrencilerin davranışları dersi verenin, öğrencinin öğrenim biçimini kavraması ile tersine döndürülebilir Persistans; ders sona erinceye kadar öğrenci çalışabiliyor mu? Sorumluluk; öğrenmekte olduğu konu ile ilgili mi ve kendi öğrenmesi için sorumluluk alıyor mu? SOSYOLOJİK FAKTÖRLER: Kendi başına mı yoksa grup içinde çalışmayı mı tercih ediyor? Ve dersi veren kişiye olan tutumu dikkate alınmalıdır. Eğitim Stratejileri(Katılımcı sayısına göre) Çok Orta Az Grup tartışma Reaksiyon paneli Ders Buzz grup Vaka tartışması Oyun Söyleşi Davranış Modeli Role-play Panel Sempozyum Demonstrasyon

10 Simulasyon Egzersiz Kritik olay Deneme-Yanılma Öykü anlatma Sessiz Toplantı Gözlem Reflektif uygulama Metafor analiz