YARATICI STANBUL Yarat c Sektörler ve Kent. Derleyenler ZEYNEP ENL L Y T EVREN

Transkript

1

2 YARATICI STANBUL Yarat c Sektörler ve Kent Derleyenler ZEYNEP ENL L Y T EVREN

3 stanbul Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi, stanbul 2010 Avrupa Kültür Ba kenti Ajans, Kültürel Miras ve Müzeler Direktörlü ü taraf ndan yürütülmektedir. PROJE ORTAKLARI stanbul Kültür ve Turizm Müdürü Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Ba kan Prof. Dr. Yücel Kanpolat Proje Koordinatörü M. Hakan Tanr över Derleyenler Zeynep Enlil - Yi it Evren YARATICI STANBUL Yarat c Sektörler ve Kent stanbul Bilgi Üniversitesi Yay nlar 350 stanbul Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Kültür Ekonomisi 8 ISBN Tasar m ve Kapak Mehmet Ulusel 1. Bask stanbul, May s 2011 T.C. Kültür ve Turizm Bakanl E-posta yayin@bilgiyay.com Da t m dagitim@bilgiyay.com Dizi Editörü Yrd. Doç. Dr. Eda Ünlü Yücesoy Yay na Haz rlayan Z. Özgün Forta Dizgi ve Uygulama Maraton Dizgievi Bask ve Cilt Sena Ofset Ambalaj ve Matbaac l k San. Tic. Ltd. ti. Litros Yolu 2. Matbaac lar Sitesi B Blok Kat 6 No: 4 NB Topkap stanbul Telefon: Faks: stanbul Bilgi University Library Cataloging-in-Publication Data stanbul Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi Kataloglama Bölümü taraf ndan kataloglanm t r. Yarat c stanbul: Yarat c Sektörler ve Kent Derleyenler: Zeynep Enlil - Yi it Evren. P.m. ISBN Creation (Literary, Artistic, etc.). 2. Textile Industries stanbul (Turkey). 3. Fashion Design stanbul (Turkey). 4. Architectural Design stanbul (Turkey). 5. Creative Thinking. 6. Cultural Indistries Istanbul (Turkey). 7. Design. 8. Technological Innovations. I. Title. II. Enlil, Zeynep. III. Evren, Yi it. NX160.Y

4 YARATICI STANBUL Yarat c Sektörler ve Kent Derleyenler ZEYNEP ENL L Y T EVREN

5 çindekiler Te ekkür...7 Sunu...9 Yazarlar...13 Giri ASU AKSOY ZEYNEP ENL L...17 STANBUL Ç N YARATICI KENT SÖYLEM N TARTI MAK ZEYNEP ENL L - Y T EVREN...19 YARATICI KENTLER, YAZILIM SEKTÖRÜ VE STANBUL ÖZGÜR UÇKAN...31 TÜRK YE DE ENDÜSTR YEL TASARIM SEKTÖRÜNÜN GEL ME TRENDLER VE STANBUL UN KONUMU GÜLAY HASDO AN...57 STANBUL DA MODA SEKTÖRÜ: ÜRET MDEN TASARIMA SENEM KOZAMAN SOM...87 FORD ZM YEN DEN? STANBUL KUYUMCULUK SEKTÖRÜNDE YAPISAL DÖNÜ ÜM SÜREC, YARATICI KAPAS TE VE TASARIM Y T EVREN STANBUL DA YAPILI ÇEVREN N B Ç MLENMES NDE M MARLIK EBRU SEÇK N Dizin

6 Te ekkür stanbul 2010 Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri Yay n Dizisi nin ortaya ç kmas n sa layan stanbul 2010 Avrupa Kültür Ba kenti Ajans na, stanbul l Kültür ve Turizm Müdürlü ü ne ve Türkiye Bilimler Akademisi ne; stanbul 2010 Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri Proje sinin koordinasyonunu yürüten T.C. Kültür ve Turizm Bakanl na te ekkür ederiz. Büyük özveri ve titizlikle bu yeni alanda çal an tüm proje ekibine ve özellikle proje koordinatörü Hakan Tanr över e, TC Kültür ve Turizm Bakanl ndan Hale Ural ve Tuba Köksal a, stanbul l Kültür ve Turizm Müdürü Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili ye, TÜBA Ba kan Prof. Dr. Yücel Kanpolat a, TÜBA proje koordinatör yard mc s Dr. Ayçe Ergüven e, stanbul 2010 Ajans direktörlerinden Suay Aksoy a ve proje asistan Af in Altayl ya, yay n dizimizin editörü Eda Ünlü Yücesoy a en içten te ekkürlerimizi sunuyoruz. 7

7 Sunu E nvanter kavram, kültür ya am m zda da süratle yayg nla an önemli bir kavramd r. Anadolu gibi pek çok uygarl n kayna say labilecek bir co rafyada hangi kültür de erlerine sahibiz sorusunun cevab hiç ku kusuz önemlidir; bu önemli alan n de erlendirilmesi ve belirlenmesi için, kültür envanteri, kabul edilmelidir ki en az ndan bir zorunluluktur y l stanbul Avrupa Kültür Ba kenti kapsam nda yürütülen stanbul Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Projesi ile hangi kültür de- erlerine sahibiz sorusunun cevab olan bu proje, stanbul l Kültür ve Turizm Müdürlü ü lehtarl nda, T.C. Kültür ve Turizm Bakanl, Türkiye Bilimler Akademisi, stanbul Büyük ehir Belediyesi ve Frans z Anadolu Ara t rmalar Enstitüsü i birli i ile hayata geçmi tir. Bu örnek proje ile T.C. Kültür ve Turizm Bakanl ile Türkiye Bilimler Akademisi ve onun sa lad teknik ekip, stanbul da, dünyada ilk kez kültür envanteri ile ilgili verileri ayn kaynaktan yükleyebilen ve sunabilen bir envanter yaz l m haline getirmi tir. Keza bu projede kamu, belediyeler, sivil toplum kurulu lar, üniversiteler ve özel sektör, stanbul için, bir arada çal - arak yakla k 50 ye yak n kurumun i birli i ile bu projeyi gerçekle tirmi tir. Bu proje ile elde edilmi olan veriler tek bir sistemin içindedir. Bu verilere eri im mümkündür, veriler 2010 y l itibar ile günceldir ve geli tirilebilir. Ayn zamanda, bu veri sistemi, Türkiye için bir model de olu turmu tur. 9

8 Bu proje ile Koruma Kurullar n n ar ivlerinin tümü dijital hale getirilmi tir. imdiye kadar yap lm olan çal malar tek bir sistem içine al nm t r. 39 ilçedeki evrak taranm ve adet tescilli envanterin i fi sistemi ile de erlendirilerek aktar lm t r. stanbul Deniz Surlar ilk kez kayda girmi tir foto raf, web sayfas içinde sisteme al nm ve de erlendirilmi tir. Kültür Ekonomisi ve Kültür Turizmi ad na böyle bir sistemin varl gerçek anlamda bilimseldir, gereklidir. Ku kusuz bu geni kapsaml örnek çal man n en büyük katk s ; stanbul un temeli kültür olan ekonomisine olacakt r. Proje ile, stanbul kültür sektörünün ekonomik de erinin hesaplanabilmesi art k imkân dahilindedir. Avrupa Komisyonu Compendium sistemi içinde Türkiye için ilk defa stanbul özelinde bir de erlendirme yap lm t r y llar aras ndaki stanbul Arkeoloji Müzelerinin 40 y ll k ta nmaz ar ivi dijitalle tirilmi tir. stanbul da Halk Kültürünün dünden bugüne, do umdan ölüme, insan, ya am ve kent kültürü ile ilgili bilgiler kullan c lar n hizmetine sunulmaktad r. De erlendirmeler sadece bunlarla bitmemekte, y llar aras nda stanbul için yap lm olan 800 harita paftas dijital olarak kullan labilecek veri haline getirilmi tir. Bu stanbul haritalar sayesinde, stanbul hakk nda çal ma yapan mimar, ehir planc s, sanat tarihçisi, arkeolog, tarihçi ve demograflar için e siz bir veri taban olu turulmu tur. Bu sayede bir binan n yok olu u veya bir semtin tarihsel de i imi ve yitip giden dokusu izlenebilecektir. Ayn zamanda tarihten günümüze suyollar haritalar kullan labilecek ekilde dijitalle tirilmi tir den bu yana stanbul hakk nda yaz lan tüm kitap ve tezlerin künyesi ç kar lm t r. Sonuç olarak bu proje, sundu u bilgi kayna kadar, kurumsal i birli- i için de ideal bir örnektir. stanbul 2010 Avrupa Kültür Ba kenti gibi ola anüstü iddial ve büyük projenin, önemli ve de erli bir bölümüdür. Bu çal ma için katk veren tüm bilim insanlar na, üniversite teknik ekip çal anlar na, T.C. Kültür ve Turizm Bakanl, Türkiye Bilimler Akademisi, stanbul Büyük ehir Belediyesi ve Frans z Anadolu Ara t rmalar Enstitüsü görevlilerine ükranlar m z ifade etmekten dolay mutluyuz. Unutmamal d r ki kültür varl klar tüm insanl nd r. Bu örnek proje ile insanl a bir ortakl k örne i sunulmaktad r. 10

9 Bu çal ma ile temel amaç stanbul u anlamak, stanbul un gelece i ile ilgili planlamalar yapabilmek, dünyan n ve bu co rafyan n bir k ymeti olan stanbul u sonsuzlu a ta yabilmektir. * * * Yarat c sektörler ad verilen tasar m n ve yarat c l n öne ç kt, bu görece yeni tan mlanm ekonomik alanda stanbul un konumunu tespit edebilmek önemlidir. Elinizdeki kitap, bu amaca hizmet edebilmek için belli ba l be yarat c sektörü inceliyor. Okuyucuya bu sektörlerin, yerel ekonomiye katk s n ve dünya ekonomisinde edindikleri yeri tart ma f rsat sunarken, bu alanlarda faaliyet gösteren aktörlerin sorun ve görü lerine de yer veriyor. PROF. DR. AHMET EMRE B LG L PROF. DR. YÜCEL KANPOLAT 11

10 Yazarlar ZEYNEP ENL L 1980 y l nda ODTÜ, ehir ve Bölge Planlama Bölümü nü bitirmi, kent ve kültür odakl çal malar na ABD deki lisansüstü çal malar ile ba lam t r. Yüksek lisans e itimini 1982 de Cleveland State Üniversitesi Kentsel Çal malar Bölümü nde yapm ; doktoras n 1994 y l nda Seattle da, University of Washington da tamamlam t r. Kültürel miras ve koruma, kültürel planlama, yarat c sektörler, kültür ekonomisi ve yarat c kentler konular nda çal maktad r. stanbul Çevre Düzeni Plan kapsam nda kültür endüstrileri, kültür ve turizm sektörlerine ili kin ara t rma ve stratejilerin geli tirilmesinden sorumlu grubun yürütücülü ünü üstlenmi olan Enlil, halen Y ld z Teknik Üniversitesi, ehir ve Bölge Planlama Bölümü nde ö retim üyesidir. Asu Aksoy ile birlikte stanbul Kültür Miras ve Kültür Ekonomisi Envanteri projesi kapsam nda, stanbul 2010 Kültür Ekonomisi Envanteri çal mas n n yürütücülü ünü yapm t r. Y T EVREN 1994 y l nda Y ld z Teknik Üniversitesi Mimarl k Fakültesi ehir ve Bölge Planlama Bölümü nden mezun olan Evren, 1997 y l nda ayn üniversitede yüksek lisans e itimini tamamlad. Doktoras n 2002 y l nda, Cardiff Üniversitesi ehir ve Bölge Planlama Bölümü nde tamamlad. Üç kez Britanya Rektörler Birli i taraf ndan verilen uluslararas lisansüstü ara t rma ödülüne lay k görülen Evren, stanbul Deprem Master Plan, 1/ ölçekli stanbul Çevre Düzeni Plan gibi birçok çal mada görev ald. Megaron dergisinde planlama alan ndan sorumlu editör olarak görev yapan Yi it Evren, ba ta bölge planlama olmak üzere, ekonomik co rafya, kümelenme teorisi ve yarat c sektörler konular nda ara t rmalar yapmaktad r. Halen Y ld z Teknik Üniversitesi Mimarl k Fakültesi ehir ve Bölge Planlama Bölümü ö retim üyesidir. 13

11 GÜLAY HASDO AN 1985 y l nda ODTÜ Endüstri Ürünleri Tasar m Bölümü nden mezun oldu. Yüksek lisans derecesini ODTÜ Yap Bilimleri Ana Bilim Dal ndan, doktora derecesini Londra da Central Saint Martin s College of Art and Design dan ald. Kurucular ndan oldu u Endüstriyel Tasar mc lar Meslek Kurulu u nda Yönetim Kurulu Ba kanl, y llar aras nda ODTÜ Mimarl k Fakültesi Dekan Yard mc l, y llar aras nda Endüstri Ürünleri Tasar m Bölümü Ba kanl görevlerinde bulundu. Endüstriyel tasar mlar n korunmas n n yasala t r lmas sürecinde aktif olarak yer ald. Halen Design Turkey Endüstriyel Tasar m Ödülleri nin Yürütme Kurulu üyesi, OD- TÜ Endüstri Ürünleri Tasar m Bölümü Ba kan ve doçent kadrosunda ö retim üyesidir. Türkiye de endüstriyel tasar m n kurumsalla mas, tasar m e itimi ve tasar mda kullan c modelleri üzerine yay nlar vard r. EBRU SEÇK N 1999 y l nda Y ld z Teknik Üniversitesi Mimarl k Fakültesi ehir ve Bölge Planlama Bölümü nden mezun oldu. Ayn üniversitede, 2003 y l nda ehir ve Bölge Planlama Anabilim Dal nda yüksek lisans, 2009 y l nda da ehir Planlama Anabilim Dal nda doktora e itimini tamamlad y llar aras nda, stanbul Deprem Master Plan, Erzurum-Erzincan-Bayburt Bölgesel Geli me Plan, 1/ ölçekli stanbul Çevre Düzeni Plan ve stanbul 2010 Kültür Ekonomisi Envanteri çal malar nda görev ald. Halen Y ld z Teknik Üniversitesi Mimarl k Fakültesi ehir ve Bölge Planlama Bölümü nde ara t rma görevlisi olarak çal maktad r. gücü piyasas, hizmetler sektörü, ekonomik co rafya, yarat c sektörlerle ilgili konularda ara t rmalar n sürdürmektedir. SENEM KOZAMAN SOM 2004 y l nda Y ld z Teknik Üniversitesi n aat Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisli i Bölümü nden mezun oldu y l nda ayn üniversitenin ehir ve Bölge Planlama Bölümü nde Kentsel Mekan Organizasyonu ve Tasar m Program nda yüksek lisans e itimini tamamlad y llar aras ndaki dönemde stanbul Metropoliten Planlama ve Kentsel Tasar m Merkezi nde Kültür Endüstrileri, Kültür ve Turizm Departman nda çal an Kozaman Som, Y ld z Teknik Üniversitesi ehir Planlama Program nda doktora çal mas n sürdürmektedir. Ayr ca ayn üniversitede ehir ve Bölge Planlama Bölümü nde ara t rma görevlisi olarak çal maktad r. Co rafi bilgi sistemi, göç, nitelikli i gücü hareketi, yarat c sektörlerle ilgili konularda ara t rmalar n sürdürmektedir. 14

12 ÖZGÜR UÇKAN Yüksek lisans n Paris I - Sorbonne Üniversitesi nde politika felsefesi alan nda, doktoras n Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales de (Paris) tamamlam t r. Halen stanbul Bilgi Üniversitesi leti im Fakültesi Kültür Yönetimi Bölümü nde ö retim görevlisidir ve ayr ca Yeditepe Üniversitesi nde bilgi ve inovasyon stratejileri konusunda dersler vermektedir. Çe itli kurulu larda bilgi ve ileti im teknolojileri politikalar konusunda dan manl k ve kurumsal e itim hizmetleri vermekte olan Uçkan, stanbul Ticaret Odas Bili im htisas Komitesi üyesidir. Ekonomi, politika, insan bilimleri, medya, ileti im, teknoloji, kent planlamas, internet ve hukuk konular nda makaleleri ve E-Devlet, E-Demokrasi ve Türkiye adl bir kitab yay nlanm t r. Haftal k bilgi teknolojileri dergisi Bthaber de kö e yazar d r. 15

13