KNX PROJELERİNDE FANCOIL ENTEGRASYONU

Transkript

1 KNX PROJELERİNDE FANCOIL ENTEGRASYONU Metin UÇAR ABB Elektrik Sanayi A.Ş. ÖZET Günümüzde yaygın olarak kullanılan; yeni yapılan her türlü bina tipinde marka bağımsız olarak çalışabilen KNX aydınlatma otomasyonu enerji tasarrufu ilkesini en üst seviyede uygulamak amacı ile tasarlanmıştır. Genel olarak aydınlatma sistemlerinde kullanıldığı düşünülen KNX otomasyon sistemi aydınlatma dışında iklimlendirme, güvenlik sistemleri, perde/panjur sistemlerinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Malesef uygulama yapılan projelerde diğer kontrol alanlarında kullanılması yaygın olarak görülmemektedir. Bu bildiri de iklimlendirme sistemlerinde yaygın olarak kullanılan Fan Coil sistemlerinin anlatımı yapılmış, sektörde KNX entegrasyonu yapacaklar için rehber niteliğinde olması amaçlanmıştır. GİRİŞ FanCoil bir tip oda soğutma sistemlerinde kullanılan iklimlendirme aracıdır. Fakat sadece soğutma sistemlerinde değil oda ısıtma ve havalandırma sistemlerinde de yaygın olarak kullanılır. Genel anlamıyla ısıtma ve soğutma hücreleri ve bir fandan oluşur. Gerekli olan ısıtma veya soğutma suyu merkez tarafından sağlanır. Daha sonra binanın içine döşenmiş olan boru sistemleri ile yönlendirilir ve her iç üniteye ulaştırılır. Genel olarak her bağımsız alan için bir fan coil iç ünitesi monte edilir ve oda için iklimlendirme görevini üstlenir. Bu teknolojinin en büyük avantajı ısıtmayı veya soğutmayı hızlı olarak sağlayabilmesidir. Bu teknolojinin ofis veya otel projelerinde yaygın olarak kullanılmasının nedenlerinden biri de budur. Daha önceden tanımlanmış ısıtma/soğutma kurallarını kullanan oda termostatı tarafından kontrol edilir. Oda iç üniteleri zemine, tavana veya duvara monte edilebilecek şekilde farklı tiplerde dizayn edilmiştirler. Şekil 1. Farklı tipte dizayn edilmiş iç üniteler

2 Fan coil iç ünitesi Sıcak su sirkülasyon borusu Soğuk su sirkülasyon borusu Sıcak ve soğuk su pompaları Şekil 2. FanCoil topolojisi TEKNİK YAPI Sistemin temeli ısıtılmış veya soğutulmuş ortamın (çoğunlukla su) iç üniteler içinde ki bataryalara yönlendirilmesidir. Bir batarya arkasında bulunan fan ısıtılmış veya soğutulmuş havayı odaya yönlendirir. Isıtılmış veya soğutulmuş hava bataryalar arasından akarken fan tarafından dışarıya üflenir. Filtre Kontrolör ve Sürücü Kontrolör Isıtma ve Soğutma Bataryaları Fan Yoğuşma Suyu Tepsisi Kontrol Valfleri Şekil 3. FanCoil iç ünitesinin yapısı

3 Temel bileşenlere ek olarak, havadan gelebilecek parçacık veya yabancı maddeleri toplayacak bir filtre ve ünitenin içindeki yoğunlaşan suyu toplamak için yoğunlaşma tepsisi bulunmaktadır. TASARIM TİPLERİ Fan Coil üniteleri sistemlerine göre de farklı tipleri dizayn edilirler. Bu tipler aşağıda belirtilmiştir; DÖRT BORULU SİSTEM Eğer odadaki termostat üzerinden soğutulma fonksiyonu aktif edildiyse soğuk su kontrol vanası açılarak soğuk suyun bataryalar üzerinde dolaştırılması sağlanır. Bununla beraber fan da çalışmaya başlayarak bataryalar üzerinde ki soğutulmuş havayı ortama üflemeye başlar. Bu üflenen soğuk hava vasıtası ile odanın havası değiştirilmeye başlar. Sistem ısıtma modunda da aynı şekilde çalışacaktır. Soğuk kontrol valfi kapanacak sıcak kontrol valfi açılarak bataryadan sıcak suyun dolaşması sağlanacaktır. Böylelikle bataryalar da dolaşan sıcak su havayaı ısıtacak fan sayesinde ısınan hava odaya üflenerek odanın havası değiştirilecektir. Bu sistem de ısıtma ve soğutma sistemleri birbirinden bağımsız olarak çalışmaktadır. Kontrolör Şekil 4. Dört borulu FanCoil iç ünitesinin yapısı ÜÇ BORULU SİSTEM Prensip olarak üç borulu sistem ile dört borulu sistem fonksiyon olarak aynıdır. Temel farklılık Isıtma veya soğutma su devrelerinin dönüşleri tek bir boru üzerinden yapılmaktadır. Isıtma veya soğutma fonksiyonları dört borulu sistemdeki anlatıldığı gibi çalışmaktadır.

4 Kontrolör Şekil 5. Üç borulu FanCoil iç ünitesinin yapısı İKİ BORULU SİSTEM Temel olarak iki borulu sistemin çalışma prensibi de anlatılan diğer iki sistem ile aynıdır. Ortam değerini odaya aktaracak olan bir batarya ve bu havayı üfleyecek bir fan bulunmaktadır. Diğerlerinden ayıran temel fark ise ısıtma veya soğutma için kullanılacak sadece bir bataryasının olmasıdır. Bu tek batarya mevsimlere göre merkezden gönderilen ısıtma veya soğutma suyunu üzerinden geçirerek yine aynı şekilde üfleyen fan vasıtası ile odanın sıcaklığını değiştirir. Bu tipin piyasada su dolaşan batarya yerine elektrikli bir ısıtıcı ile tasarlanmış farklı bir tipi de mevcuttur. Kontrolör Şekil 6. İki borulu FanCoil iç ünitesinin yapısı

5 KNX ENTEGRASYONU Genel olarak fancoil iç üniteleri entegre bir KNX arayüz içermemektedir. Her bir ünite gateway ler vasıtası ile sisteme bağlanabilmektedir. Bu gateway ler farklı giriş birimlerinin bağlanabileceği farklı tipte bağlantı terminalleri içermektedir. Örneğin fan farklı hızlarda çalıştırılabilir, hızı arttırılıp veya azaltılabilir. Bu durumda gateway klasik bir aç/kapa fonksiyonunu işletir. Bazı gatewayler de ise fanın sürekli çalışabileceği fonksiyonu da mevcuttur. Valfler elektrotermal veya elektromotor vanalı olabilir. Ve bu vanalar PI kontrol veya 2 step şeklinde kontrol edilebilir. Çoğu gateway 2 borulu sistemde anatıldığı gibi ekstra ısıtıcıyı da kontrol edecek bağlantıda içerir. Üzerlerindeki dijital girişler vasıtası ile de yoğunlaşma tepsisi durumu ve pencere kontakları izlenebilmektedir. Odada konumlandırılmış termostat ayarlanan set değerinin istenilenden yukarıda veya aşağıda olması durumunda gateway e komut gönderir. Gelen komut neticesinde gateway iç ünitenin hangi vanalarının açılacağına karar verir. Ve gelen komuta göre fan hızınıda gerekli olan hız seviyesine ayarlar. FAN Fan hızı bağlı olduğu iç ünitenin dizayn şekline göre parametrelerinden ayarlanarak iki farklı tipte kontrol edilebilir. Aşağıdaki örnekte fan hızı 3 kademeye sahip. Fan her hız için farklı bir bobin içeriyorsa bağlantı şekli aşağıdaki gibi olmalıdır. Fan Gateway Çıkış 1 Çıkış 2 Çıkış 3 Kapalı Hız Hız Hız Tablo 1. Farklı hız kademe bobinine sahip fancoil modeli Fan bobinin zarar görmemesi için gateway hiç bir zaman iki kademeyi devreye almaz. Hız kademeleri geçişleri arasında küçük bir gecikme bulunmaktadır. Çok fazla uygulama örneği bulunmayan aşağıdaki tipte ise fan hızı yavaş yavaş arttırılır. Fan Gateway Çıkış 1 Çıkış 2 Çıkış 3 Kapalı Hız Hız Hız Tablo 2. Tek fan bobini içeren fancoil modeli

6 İŞLETME SENARYOLARI Fancoil iç üniteleri bağımsız oda kontrolleri ile kontrol edilebildiği gibi işletme senaryoları vasıtası ile de kontrol edilebilir. Bu senrayolar; *Konfor modu *Standby modu *Night modu *Donma koruması modudur. Modlar arasındaki geçiş haberleşme objeleri vasıtası ile yapılmaktadır. Bağımsız oda kontrolünde de yapıldığı gibi ısıtma ve soğutma arasındaki hassas olmayan bölge set değerinin arttırılıp azaltılması ile de yapılabilir. Referans termostatın değerinin ayarlanması yolu ile yapılır. SENSÖRLER Varlık dedektörü, zaman saati, oda termostatı, nem sensörü pencere kontakları ve yoğuşma tepsisi sensörleri bilgilerini gatewayler üzerinden dijital girişler üzerinden gönderebildiği gibi KNX data hattı üzerinden de gönderebilmektedir. Bu kullandığınız sensörün KNX cihazı veya çıkış verebilen bir cihaz olmasına göre belirlenmektedir. SONUÇ Yaygın olarak kullanılan KNX otomasyon sistemi bilinen sadece aydınlatma kontrolü olarak kullanılmamaktadır. Başta Fancoil ler olmak üzere tüm iklimlendirme sistemlerinin kontrolünde, perde/panjur kontrolünde, güvenlik interkom sistemlerinin entegrasyonun da, multimedya kontrolünde de kullanılabilmektedir. Bahsedilen sistemlerin tek bir KNX çatısı altında kullanılması ile sistem sağlanan enerji tasarrufunu maksimum seviyelere çıkarabilmektedir. KAYNAKLAR KNX Advance Course Document.