HEXACHROME BASKI SİSTEMİ VE KONVANSİYONEL BASKI SİSTEMİNE GÖRE AVANTAJLARI

Transkript

1 HEXACHROME BASKI SİSTEMİ VE KONVANSİYONEL BASKI SİSTEMİNE GÖRE AVANTAJLARI Cengiz Şahin*, Erdoğan Köse**, Ulvi Şeker*** *Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler M.Y.O. Tasarım Basım ve Yayımcılık, İstanbul **Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Eğitimi Bölümü, Ankara ***Gazi Üniversitesi Atatürk Meslek Yüksekokulu Müdürü, Ankara Hexachrome baskı sistemi Pantone firması tarafından geliştirilmiş olup gözün gördüğü renge son derece yakın ve orijinalden ayrımsız baskılar elde etmeyi mümkün kılan 6 renkli yeni bir baskı sistemidir. Hexachrome baskı sistemi konvansiyonel baskı sistemindeki CMYK baskı renklerine Turuncu (O) ve Yeşil (G) renklerinin de dahil olması ile birlikte daha geniş bir renk takımına sahip olmuştur. Bu sistemde kullanılan CMYK renkleri konvansiyonel baskı sisteminde kullanılan renklerden farklı olarak yeniden formüle edilmiştir. Hexachrome baskı sisteminde kullanılan renklerin konvansiyonel baskı renklerinden daha canlı olması ve konvansiyonel sistemde kullanılan renklere ekstra olarak Yeşil (G) ve Turuncu (O) renklerinde katılımı ile dikkat çekici ve canlı renklerin yanı sıra daha fazla detay elde edilmektedir. Bu sebeplerden dolayı hem düşünülen renkler çok daha rahat bir şekilde elde edilip kullanılabilmekte ve hem de bilgisayar ekranındaki görüntüye ve gerçek görüntüden ayrımsız baskılar elde edilebilmektedir. Konvansiyonel baskı sistemi ile gerçek görüntünün %60-70 i yakalanabilirken, hexachrome baskı sisteminde ise bu %90 lara ulaşmaktadır. Renk sistemi sayesinde renk tonlarının çok önemli olduğu ürünlerde kullanımı konvansiyonel sisteme oranla tercih edilmektedir. Bununla birlikte mürekkep çeşitliliği ve stokun azalması, zaman kazancı, maliyetin düşmesi, fire oranın azalması gibi avantajlar bulunmaktadır. Bu avantajların sağlanabilmesi için bazı kurallara uyulması gerekmektedir. Ancak tüm bunlara rağmen matbaacılık sektörünün hala CMYK üzerine kurulu olması ve Hexachrome sistem hakkında yeterli bilgi ve deneyime sahip olunmaması nedeni ile isteminin yaygın halde değildir. Anahtar Kelimeler : Hexachrome, ofset, renk evreni, renk ayrımı, kalıp 1. GİRİŞ Ofset (Konvansiyonel) baskı sisteminde basılacak olan renkli işin C(Cyam-Mavi), M(Magenta-Kırmızı), Y(Yellow-Sarı) ve K (Kontrast-Siyah) olmak üzere dört farklı 257

2 renkte filmi çekildikten sonra montajları yapılmakta veya elektronik ortamda tasarımı yapılan işin montajı yapıldıktan sonra film çıkış alınmaktadır. Çıktısı alınmış filmler montajı yapıldıktan sonra kalıp çekim işlemi yapılmaktadır. Elektronik ortamda montajı yapılarak film çıkışı alınan iş ise montaj yapılmadan kalıp çekimine gönderilebilmektedir. Kalıp çekimi el ile veya makine ile yüzeyi hassaslaştırılmış olan metal levhalar üzerine çekilmektedir. Çekimi yapılmış olan kalıplar daha sonra ofset baskı makinesinde bulunmakta olan kalıp kazanına takılır. Kalıp yüzeyi ile temas halinde bulunmakta olan iki merdane grubu bulunmaktadır. Bunlar su ve mürekkep merdanesi gruplarıdır. Bu iki merdane grubundan kalıp kazanı ile birlikte dönmekte olan kalıp yüzeyine ilk önce su merdanesi grubu temas ederek kalıp yüzeyini nemlendirir. Bu nemlendirme işlemi sırasında iş olmayan bölgelerdeki mikro gren çukurcukları suyu almakta, baskısı yapılacak olan ve yüzeyi emülsiyon kaplı alan ise suyu itmektedir. İkinci olarak kalıp yüzeyine temas eden mürekkep merdaneleri de suyu iten emülsiyonlu kısımlara verilir. Böylelikle iş olan yerler mürekkebi almış olmaktadır. Kalıp kazanın turunu devam ettirmesi ile iş olan bölgelerdeki mürekkep kauçuk (balanket) kazanındaki kauçuğa, kauçuk üzerindeki mürekkepte baskı kazanı ile kauçuk kazanının arasından geçen baskı altı malzemesine baskı kazanının uygulamış olduğu basınç ile aktarılmaktadır. Hexachrome baskı sisteminde basılacak olan iş konvansiyonel baskı sisteminden farklı olarak mevcut renklerin yanı sıra O(Orange-Turuncu) ve G(Green-Yeşil) renklerde olmak üzere toplam altı farklı renk için film çıkış alınmakta, bu sebepten dolayı baskı esnasında da bununla paralel olarak altı adet mürekkep kullanılmakta ve bu sayede daha fazla renk dünyasına sahip olunmaktadır. Bu sayede basılan işlerde daha fazla görülmektedir. Böylelikle daha kaliteli ve gerçek renklere daha yakın bir renk ailesi ile baskı gerçekleştirilmektedir. Yapılan bu çalışmada ofset baskı sistemi, hexachrome baskı sistemi ve hexachrome baskı sisteminin ofset baskı sistemine göre avantajlarına ortaya konulmaya çalışılmıştır. 2. KONVANSİYONEL (OFSET) BASKI SİSTEMİ Ofset baskı sistemi matbaacılığın atası olarak adlandırabileceğimiz litografi (taş baskı) sisteminde olduğu gibi yağlı mürekkebin suyu itmesi ve karışmaması prensibine bağlı olarak çalışmaktadır. Basılacak olan işin filmi çekildikten sonra montajları yapılır ve daha sonra fotografik yöntemlerle yüzeyi elle veya fabrikasyon olarak 258

3 hassaslaştırılmış olan metal levhalara (kalıp) çekimi yapılır. Baskısı yapılacak olan iş eğer yüksek kalitede basılacak, tramlı ve yüksek tirajlı işlerse üzeri fabrikasyon yöntemleri ile hassaslaştırılmış olan kalıplara çekimi yapılmaktadır. Eğer basılacak olan işlerin tirajı düşük, tire ve kalitesi çok önemli olmayan işlerde ise el ile yüzeyi hassaslaştırılmış olan kalıplara çekim yapılmaktadır (1). Çekimi yapılan kalıp, kalıp kazanına takılır. Kalıbın yüzeyine temas ederek dönen su ve boya merdanesi grupları bulunmaktadır. Su ve mürekkep merdanelerinin sayıları makinenin tipine ve boyutuna göre değişmektedir. Bu merdane gruplarından ilk önce su merdaneleri kalıp yüzeyine temas ederek kalıbın yüzeyini nemlendirir. Nemlendirme işleminde kalıbın üzerinde iş olmayan kısımlardaki mikro gren çukurları suyu almaktadır. İş olan alanlar ise yani yağlı emülsiyon kısımlar ise suyu iterler ve almazlar. Ardından mürekkep merdaneleri yardımı ile kalıba mürekkep verilmektedir. Daha önce su alan kısımlar mürekkebi iterek boyayı almamaktadır. İş olan alanlar ise mürekkebi alarak blankete aktarmaktadır. Blanketten de baskı altı malzemesine transfer edilerek baskı gerçekleşmektedir. Blanket yumuşak olduğundan dolayı hem kağıdı zedelememekte ve aynı zamanda da bütün detayların kağıda aktarılmasına katkıda bulunmaktadır (1,2) (Şekil 2.1). Şekil 2.1. Ofset baskı sisteminin çalışma şekli. 259

4 3. HEXACHROME BASKI SİSTEMİ 3.1. Hexachrome Baskı Sisteminin Temel Özellikleri Hexachrome baskı sistemi Pantone firması tarafından 1995 yılında geliştirilerek dünyadaki basım endüstrisine sunulmuş olan gerçek olan gözün görmüş olduğu renge son derece yakın baskılar elde etmeyi mümkün kılan ve yüksek kaliteli altı renkli bir baskı sistemidir. Bu baskı sistemi içerisinde kullanılmakta olan renkler CMYK olarak adlandırlan trigromik renklerden farklı bir şekilde formülize edilmiş olup bunlara oranla daha canlı olmakla birlikte, ekstra yeşil ve turuncu renkler sayesinde (CMYKOG) çok canlı, dikkat çekici ve daha derin detay almak mümkün hale gelmiştir. Pantone Matching Sistem renk kataloğundaki renklerin %90 nı Hexachrome ile baskı esnasında elde edilebilmektedir. Diğer geriye kalan %10luk bölüm ise yaldız ve fosforlu renkleri kapsamaktadır. Baskıda altı renkli baskı makinası kullanılması zorunlu değildir. Baskı 4+2 ya da olarak da yapılabilmektedir (3,4,5). Hexachrome renk sisteminde renklerin meydana gelmesi için sistem bazı araçlarla desteklenmektedir. Bu sayede renk evreni genişlemektedir. Bilgisayarda tasarlanan görüntülerin renklerini makinede basarken parlak, gözün görebildiği kalitede baskılar elde edilebilmesine olanak sağlamaktadır. Hexachrome renkli çıktıları aynı zamanda CTP veya geleneksel film ve kalıplarda da kullanılabilmektedir. Ancak kullanılacak olan filmlerin noktacıklarının kalıba sağlıklı bir şekilde aktarılabilmesi için densiteleri yüksek filmler kullanılmalıdır. Hexachrome baskı sistemi özel mürekkepler, tasarım yazılımları, ayırıcılar, prova ve Hexachrome renk seçisine sahip bir sistemden oluşmaktadır(3). Şekil 3.1 de insan gözünün algılayabildiği renk evreninin tamamı ve CMYK, RGB ve Hexachrome ile ulaşılabilen renk evrenleri de görülmektedir. Ekstra renklerin ilavesi ile ulaşılabilecek olan renk gamutu önemli ölçüde genişlemektedir. CMYK baskıda ulaşılabilen renk evreni insan gözünün algılayabildiği renk evreninin sadece bir kısmıdır. Bu yüzden konvansiyonel CMYK baskıda gözle algılanan renge ulaşmak mümkün değildir. Hexachrome baskıda sisteme ilave edilen yeşil ve turuncu renkler ile elde edilen renk evreni neredeyse iki kat genişlemektedir. Ancak renk ayrımının bu sisteme uygun olarak yapılmasına çok dikkat edilmesi gerekmektedir(4). 260

5 Şekil 3.1 İnsan gözünün algılayabildiği renk evreni Hexachrome Renk Ayrımı Doğru renk ayrımının yapılması ve renk evreninin genişliğinin sağlanabilmesi için görüntünün R(Red-Kırmızı), G(Green-Yeşil) ve B(Blue-Mavi) yani RGB renk modülünde taranıp elektronik ortamada CMYK formatına çevirmeden RGB formatında aktarmak gerekmektir. Bunun başlıca sebebi RGB modülünün CMYK modülünden yukarıdaki Şekil 3.1. de de görüldüğü gibi daha geniş bir renk evrenine sahip olmasıdır. Renk ayrımı için hexachrome baskı sistemi için özel olarak geliştirilmiş olan bir yazılım kullanılmaktadır. Hexachrome renk modülü, renk rehberleri ve bunları destekleyici araçların bulunduğu renk ayrım donanımına sahiptir. Renk ayrım öncesinde mevcut dosyalar EPS, PDF, veya DCS2.0 dosya uzantılarından birinde kayıt edilmesi gerekmektedir(6). Ayrıştırma işlemi ve altı renk düzeltmeleri yapıldıktan sonra doküman mutlaka DCS2.0 dosya uzantısı formatında kaydedilmelidir. Bu formatta kaydedilmiş olan dosylar QuarkXpress5 yada Hexachrome baskı sistemine destek veren diğer sayfa tasarım ve mizanpaj programlarında kullanılabilmektedir. DCS2.0 resimlerle dökümanında kullanılan renklerin QuarkXpress5 programından Hexachrome film alınması için Quark CMS yamasının yüklenip gerekli düzeltmelerin ve ayarların doğru bir biçimde yapılmış olması gerekmektedir. Eğer Hexachrome renk ayrım sistemleri kullanmadan görüntüler Hexachrome mürekkepler ile basılacak olur ise renk kılavuzundaki referans değerlerin aynısı baskı altı malzemesi üzerinde sağlanamamaktadır. Tasarımcının kullandığı renklerin 261

6 baskı öncesi ve baskıda Hexachrome ile çalışılmış olması renk ayrım için büyük bir avantaj sağlamaktadır(3) Kalıp Hazırlama Stochastic screening adı verilen FM tramlar yada konvansiyonel AM tramlar kullanılabilmektedir. FM tramlama özel bir kalıp hazırlama tekniğidir ve hexachrome uygulama için önerilir. AM tramlama tekniği ile de iyi sonuçlar elde edilebilmektedir ancak bu teknikte 4 farklı tram açısı mevcuttur. Hexachrome Orange ile Hexachrome Cyan; Hexachrome Green ile Hexachrome Magenta için aynı tram açıları kullanılmalıdır. Şekil3.2 de AM tram ve FM tramın farkı görülmektedir(4). Şekil 3.2. AM tram ve FM tramın farkı 4. HEXACHROME BASKI SİSTEMİNİN AVANTAJLARI Bir ambalaj baskısını konvansiyonel baskı sistemi ile CMYK ve ekstra 5 renk ile basılmakta iken aynı işi Hexachrome baskı tekniği ile CMYKOG ile kolaylıkla basılabilmekte ve bu sayede hem maliyet hem de zaman açısından tasarruf sağlanabilmektedir(3-9) Mürekkep Çeşitliliği ve Stokunun Azalması Özel renk kullanımı olmadığı için hem fazla mürekkep stoku fazla olmamakta hem de artık kalan mürekkep problemi ortadan kalkmaktadır. Konvansiyonel baskı sistemlerine oranla 2 ekstra renk turuncu ve yeşil- satın alınarak neredeyse tüm özel renkler basılabilmektedir. Özellikle ambalaj ve etiket baskıları gibi adet özel renk kullanılarak yapılan baskılar için ekstra mürekkebin maliyeti önemlidir. 262

7 4.2. Zaman Kazancı Farklı renkleri içeren işleri, kalıp ve mürekkep değiştirmeden tek seferde basma şansı bulunmaktadır. Böylece verimlik artmaktadır. Özel renk kullanılan her iş için hem kalıp hem de mürekkebi değiştirmek yerine Hexachrome baskı kullanılarak baskının sürekliliği sağlanmış olmaktadır. Hem farklı farklı renklerin kullanılmaması, her renk için kalıp hazırlanmaması renk değişimlerinde ve makina temizliğinde vakit harcanmaması da zaman ve para kazancı anlamına gelmektedir Fire Oranının Az Olması 12 rengin kullanıldığı bir baskıda baskı ayarı için günde 1 saatten fazla vakit harcanmaktadır. Bu arada temizlik için harcanan zaman ise göz önüne alınmamaktadır. Baskı için harcanan zamanın kısalması hem verimliliği hem de baskı hızını arttırmaktadır. Kazanılan bu zamanda yeni baskılara vakit kalması anlamına gelmektedir. Bu, her özel renk için ayrı ayrı renk ayarlaması yerine baskı ayarları bir kez yapıldıktan sonra baskıya devam edilmesi demektir. Renk değişimlerindeki temizlik ve hazırlık aşamalarından da zaman kazanmak anlamına gelmektedir. Bu avantajları elde edebilmek için dikkat edilmesi gereken faktörler; Kalıpların hazırlanması Mürekkep film kalınlığı Renk ayarı Kullanılan mürekkep Kullanılan kalıp Filmde, kalıpta ve baskıdaki tram sistemleri Kağıdın renk, yapı ve kalite açısından değişimi Baskı makinası Baskı operatörü 5. SONUÇ Hexachrome baskı tekniği renk evreninin RGB ve CMYK dan daha geniş olması sebebi ile gözün görmüş olduğu görüntüye en yakın sonucu vermesine neden olmaktadır. Renk evrenin geniş olması da baskı esnasında spot renk kullanımını ortadan kaldırmış ve aynı zamanda 10 renkli bir işin dahi bu renk evrenin genişliği sayesinde basılabilmesine olanak tanımıştır. Hexachrome baskının zamanla 263

8 gelişimini sürdürmesi ile birlikte zamanla özellikle yüksek tirajlı ve kaliteli baskı isteyen sektör temsilcileri için büyük bir ilgi odağı olacaktır. Günümüz Türkiye sinin sektör çalışanlarının ekonomik sıkıntıları ile birlikte yeni yatırım yapmadaki çekinceler ve teknolojinin pahalı olması sebebi ile birlikte sektör içerisinde bu baskı sistemini çalıştırabilecek vasıflı eleman eksikliği nedeni ile sektör içerisindeki hak ettiği asıl yerini henüz alamamış olmakla birlikte gelecekte avantajlarından dolayı ve piyasa koşullarının zorlaması sonucu ambalaj sanayisinde hak ettiği yeri bulacağı görülmektedir. Bunların yanı sıra bu araştırma sonucunda elde edilen diğer sonuçlar kısaca şu şekilde sıralanabilir: Mürekkep çeşidinin konvansiyonel sisteme göre daha az olması Mürekkep stokunun ve dolayısı ile stok maliyetinin azalması Kalıp değişimi ve makine temizliği gibi sebeplerden dolayı zaman tasarrufu Fire oranın az olması Temiz baskıya çabuk geçebilme. KAYNAKLAR [1] Şahin, C., Dijital Baskı Sistemleri ve Ofset Baskı Sistemlerinin Teknik ve Ekonomik Açıdan Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ocak 2005 [2] Şahin, C., Şeker,U., Dijital Baskı ve Ofset Baskı Sisteminin Karşılaştırılması, 1. Uluslararası Mesleki ve Teknik Eğitim Teknolojileri Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt 2, Sy 1132 [3] Ceviz, E., Hexachrome Baskı Teknolojisi Ülkemizdeki ve Dünyamızdaki Yeri, Lisans Tezi, G.Ü. Teknik Eğitim Fakültesi, Mayıs 2006 [4] _hexachrome.pdf, 01/09/2007 [5] pdf, 01/09/2007 [6] 01/09/2007 [7] 01/09/2007 [8] 01/09/