OFSET BASKIDA ÇİFTLEME-KAYMA PROBLEMİNİN GRİ DENGESİ VE TRAM TON DEĞERİ ARTIŞI ÜZERİNE ETKİLERİ

Transkript

1 OFSET BASKIDA ÇİFTLEME-KAYMA PROBLEMİNİN GRİ DENGESİ VE TRAM TON DEĞERİ ARTIŞI ÜZERİNE ETKİLERİ Cem AYDEMİR*, Hayri ÜNAL*, Samed Ayhan ÖZSOY** *Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Eğitimi Bölümü İSTANBUL / TÜRKİYE ** İstanbul Arel Üniversitesi MYO Tasarım ve Basım Yayımcılık Programı İSTANBUL / TÜRKİYE ÖZET Gelişen bilim ve teknolojiye bağlı olarak son yıllarda matbaacılık alanında da çok büyük gelişmeler olmuş ve olmaktadır. Bunların en önemlilerinden biri de baskı sırasında yapılan kalite kontroldeki teknolojik gelişmelerdir. Teknolojik gelişmeler ile birlikte baskıda kalite kontrol, çok daha objektif bir şekilde ve aynı standartta yapılabilmektedir. Özellikle spektrofotometre gibi ölçüm cihazlarındaki gelişmeler, renk ve yoğunluk değerlendirmelerinde doğru ölçümler yapmamızı sağlamaktadır. Ancak yalnızca bu cihazlar kullanılarak baskılı yüzeyin kalite ölçümünün yapılması mümkün değildir. Zira temiz baskıya geçildikten sonra kontrol şeritleri üzerinden ilk olarak göz ile çiftleme kayma alanına bakılmalıdır. Bu alanda çiftleme kayma problemi tespit edildiyse, muhtemel sebepleri giderilmeden bir sonraki ölçüm işlemine geçilmemelidir. Zira mürekkep yoğunluğu (densite), trapping değerleri vb. normal olduğu halde tram ton değerlerinde suni bir artış (tolerans dışı nokta kazancı) gözlemlenir ve daha yoğun mürekkeple baskı yapılıyor gibi algılanır. Makinenin ilk kurulumunda mekanik olarak tüm denge ve forsa ayarları, Altona Test Suite veya benzer bir skalayla yapılmış olmalıdır. Bu ayarlar kurulum esnasında yapılmadıysa yada sonradan bozulduysa da çiftleme kayma meydana gelir. Baskı gücünün normalinden fazla olması, blanket hataları, mürekkebin reolojik özellikleri vb. diğer çiftleme kayma hataları da giderildikten sonra yapılan baskıların L*a*b*, zemin ton, tram ton, trapping değerleri spektrofotometre ile ölçümlenmeli ve veriler ISO :4 e ve Fogra standartlarına göre yorumlanmalıdır. Genellikle baskı uygulayıcıları tarafından tram ton değeri artışı ve gri dengesi problemlerinin mürekkep fazlalığı ve baskı basıncından meydana geldiği düşünülmektedir. Baskıdaki tram ton değeri artışı ve gri dengesini kontrol altına alabilmek için ise mürekkep yoğunluk değerleri kontrol edilmeye çalışılmaktadır. Oysaki bu tek başına yanlış bir düşüncedir. Zira tram ton değeri artışı ve gri dengesi problemlerinin nedenleri sadece mürekkep fazlalığı yada baskı basıncı değildir. Bu problemlere neden olan diğer etkilerin de incelenmesi gerekir. Bu çalışma çiftleme kaymanın gri dengesi ve tram ton değeri artışına etkileri üzerine yapılmıştır. İlk olarak standart şartlarda basılan çiftleme kayma olan ve 1

2 olmayan test baskı orjinallerindeki UGRA 82 baskı kontrol skalalarından CMYK renklerinin L*a*b*, % - % arası tram ton değeri artışı ve zemin ton yoğunluğu değerleri ölçümlenmiştir. Çalışmada çiftleme kayma probleminin, baskının gri dengesi ve tram ton değeri artışı değerlerine etkileri görsel ve sayısal olarak araştırılmış ve elde edilen veriler grafiklerle ortaya konulmuştur. Anahtar kelimeler: Nokta kazancı, baskı mürekkebi, çiftleme kayma ÇİFTLEME Çok renkli baskıda birinci baskı ünitesi tarafından kağıda basılan tram noktalarındaki mürekkebin bir kısmı, henüz yeni basılmış olduğundan (ıslak yapısı nedeniyle kurumadığından) kağıt ile birlikte sonraki baskı ünitelerinin blanketine transfer olur (bulaşır). İstenilmediği halde birinci blanketten ikinci blankete aktarılan görüntü (mürekkep) bir sonraki kağıda ayarlı bir şekilde oturursa sorun olmaz. Ancak blankette zayıf bir şekilde kalan mürekkebin ayarsız (makine titreşimi, makas ayarsızlıkları vb. nedenlere bağlı) bir şekilde daha sonraki tabakalara basılması sonucu nokta ve çizgilerin yanında gölge şeklinde kontür oluşur. Zira birinci baskıdaki (renkteki) henüz kurumamış (ıslak) yapıdaki tram noktası ikinci ve üçüncü ünitelerin blanket yüzeyinde daha önce basılan yerde değildir. Böylece tram noktası bir başka yere basmış ve benzer ikinci baskı yapılmış olur. Buna çiftleme denir. Çiftleme, tram noktasının yanında ikinci bir noktanın oluşmasıdır. Çiftleme ise her doğrultuda olabilir. Kontür şeklindeki ikinci tram noktası genellikle daha küçük ve asıl noktaya yakın gölge şeklinde belirir. Bu gölgeli alanın mürekkep film kalınlığı, gerçek baskıdan daha azdır. Ancak bu gölgeli noktanın gerçek tram noktası ile birleşmesi neticesinde oluşan tram noktasının ton değeri artar. Yani gerçek tram noktası deforme olarak büyür. Böylece tolerans dışı nokta kazancı meydana gelir. Şekil 1. Baskıdaki çiftleme kayma görüntüleri 2

3 KAYMA Kayma tram noktasının geometrik şeklini değiştirerek kenarlarından uzaması, ovalleşmesi olarak tanımlanabilir. Kayma, çevresel ve yanal olarak iki türlü olmaktadır. Baskı yönündeki kayma çevresel kayma, baskı yönüne dik yöndeki kayma ise yanal kayma olarak tanımlanabilir. Kayma olayında, baskı mürekkebi tram noktalarının kenarlarında aşırı sıkışır. Genelde baskı yönünde şekil bozulması meydana gelir. Yuvarlak tram noktası, kenarlarından uzayarak elips şeklini alır. Ayrıca çizgi ve harflerin kenarlarında da meydana gelebilir. Kayma probleminin en temel sebepleri, kalıp blanket veya blanket kağıt arasındaki aşırı basınç, yetersiz blanket gerilimi, silindir üzerinde sürekli yer değiştiren blanket, mürekkebin yapışkanlığı ve mürekkebin fazla verilmesidir. Hatalar kontrol şeridinde çizgili alanda açıkça görülür. Yukarıda bahsedildiği üzere kayma olayının nedenlerinden birisi de, yapışkanlık özelliğinden dolayı mürekkebin, blanket yüzeyinden kağıda transfer olurken ayrılmaya karşı direnç (çekme kuvveti) göstermesidir. Bundan dolayı da kağıdın baskılı yüzeyi blanketten esneyerek ayrılır ve blanket yüzeyinde kalan mürekkep filmi uzayarak şekil değiştirir. Kayma, iki silindirin (kalıp blanket yada blanket baskı silindiri) dönüş hızlarının farklı olmasından dolayı da meydana gelir. Bu şekildeki kayma sadece baskı yönünde yani silindirlerin dönüş yönünde olur. Baskı yönüne dik olan çizgiler birbirine girer ve bu çizgilerde koyulaşma görülür. Paralel olan çizgiler yayılır. ÇİFTLEME VE KAYMANIN SEBEPLERİ a) Kalıp blanket, blanket baskı kazanı arasındaki baskı gücünün (forsanın) normalinden fazla olması, b) Kalıp ve kalıp altı beslemesi, blanket ve blanket altı beslemesinin makinenin standartlarına uygun olmaması, c) Hatalı blanket seçimi (konvansiyonel blankette nokta şişmesi fazladır) d) Blanketin iyi gerdirilmemesi, e) Blanketin gerdirilme yönünde takılmaması, f) Kağıt tutucu makasların kağıt gramajına göre ayarlanmaması, g) Kenarları dalgalı tabakalar ve statik elektriklenmeye bağlı makaslardaki kağıt kayması, h) Makinenin kazan dişli ve yataklarının sürtünmeden dolayı aşınması, i) Mürekkebin gereğinden fazla yapışkan olması, j) Mürekkebin fazla olması, k) Web baskıda ise yukarıdaki sebeplere ek olarak kağıt geriliminin yetersiz olması, l) Kutur arızası, m) Bir önceki baskının kurumayan (yaş) görüntüsünün bir sonraki üniteye geçmesi. 3

4 ÇİFTLEME VE KAYMANIN KONTROLÜ Baskı kontrol şeritlerindeki çiftleme kayma alanlarında problemi görsel olarak tespit etmek mümkündür. Çiftleme kayma alanlarında aynı kalınlıkta, 45, açılı ve bunların iç içe bulunduğu mikro çizgili alanlar yer almaktadır. Bu mikro çizgilerin yoğunlukları yaklaşık birbirine eşit olmalıdır. Mikro çizgilerin ton yoğunluğunda bariz değişim varsa, gözle kolayca fark edilerek çiftleme kayma tespit edilir. Eğer çiftleme kayma alanlarında sorun varsa bu soru giderilerek baskıya devam edilmelidir. Bu sorun giderildikten sonra diğer kontroller yapılmalıdır. Çünkü bu sorun düzeltilmeden yapılan diğer tüm kalite kontrol ölçümlerinde sonuçlar standart değerlerde çıkmayacaktır. Şekil 2. Çiftleme ve kaymanın sebep olduğu nokta dezenformasyonu 2. MATERYAL VE METOD Bu çalışmada deney amaçlı olarak basılmış çiftleme kayma problemli ve çiftleme kayma problemsiz baskı örnekleri değerlendirilmiştir. Baskıda 1 gr/m 2 kuşelenmiş mat kağıtlar ve Sun Chemical EOS Speed serisi mürekkepler kullanılmıştır. Ipaksa marka termal ofset baskı kalıpları standartlara uygun olarak Creo marka CtP kalıp pozlandırma makinesinde elde edilmiştir. Baskılar 22 C ve %55 bağıl nem ortamında, 4 renk üniteli x cm ebadında IR kurutmalı Heidelberg Speedmaster CD 2 baskı makinesinde gerçekleştirilmiştir. Ölçümler çiftleme kayma problemli ve çiftleme kayma problemsiz test baskı numuneleri üzerinden yapılmıştır. Gretag Macbeth SpectroEye (ölçüm koşulları: D aydınlatma, 2º gözlemci, /45 veya 45/ geometri, siyah fon) ile spektrofotometrik (L*a*b*) ve densitometrik olarak gerçekleştirilmiş ve kaydedilmiştir. (Çizelge ). 4

5 3. TEST BASKILARI Resim 1. Çiftleme kayma olan baskı skalasının örnekleri Resim 2. Çiftleme kayma olmayan baskı skalasının örnekleri 5

6 Resim 3. Çiftleme kayma olan ve olmayan baskıların CMYK kontrol şeridindeki patchlarının görüntüleri Tablo1. Çiftleme-kaymalı baskıda L*a*b* ve Zemin ton densitesi değerleri C M Y K L* 57,27 52, 87,63 29,3 b* -44,25-3,69 83,34,54 a* -33,47 66,45-6,27 1,26 Zeminton Densitesi 1,17 1, 1, 1,27 Tablo2. Çiftleme-kaymasız baskıda L*a*b* ve Zemin ton densitesi değerleri C M Y K L* 59,64 52,92 88,4 26,36 b* -41,77-4,61 82,96, a* -34,24 65,63-6,58 1,12 6 Zeminton Densitesi 1,8 1,9 1, 1,42

7 Resim 4. Çiftlemeli ve çiftlemesiz baskıların CMYK kontrol şeridindeki gri balans patchlarının görüntüleri Tablo 3. Tram ton değeri değişimi Film Çiftleme-kaymalı baskı (%) Çiftleme-kaymasız baskı (%) (%) Cyan Magenta Sarı Siyah Cyan Magenta Sarı Siyah

8 Çiftleme kaymalı baskı Grafik 1. Artışı Çiftleme kaymasız baskı Cyan'ın Ton Değeri Artışı Cyan'ın Ton Değeri Artışı Çiftleme kaymalı Baskı Çiftleme kaymasız Baskı Magenta'nın Ton Değeri Artışı Magenta'nın Ton Değeri Artışı Sarı'nın Ton Değeri Artışı Siyah'ın Ton Değeri Artışı Siyah'ın Ton Değeri Artışı Sarı'nın Ton Değeri Artışı 8

9 4. SONUÇ 1. Test baskıda görülmüştür ki magenta ve sarı için densite ve L*a*b* değerleri (Tablo 1 ve Tablo 2) aynı olmasına karşılık Resim 1 de çiftleme olan bölgede kırmızılık göze çarpmaktadır. Bunun nedeni ilk bakışta densite değerlerindeki fazlalık gibi düşünülse de densite ve L*a*b* değerlerinin aynı olması; sorunun densite fazlalığından olamayacağının, çiftleme kaymadan olabileceğinin bir işareti olmuştur. Çiftleme kayma patchına bakıldığında ise Resim 3 de görüleceği üzere sarı ve magentada çiftleme kayma sorunu olduğu görülür. 2. Magenta ve sarı için densite ve L*a*b* değerlerinde fark olmamasına rağmen Tablo 3 ve Grafik 1 de görüleceği üzere ton değeri artışlarında çiftlemeli baskıda aşırılık göze çarpmaktadır. Çiftleme kayma problemi, ton değerinde suni artışa neden olmaktadır. Çiftlemesiz baskıda ton değeri artışı ise toleranslar dahilindedir. 3. Örnek baskıda cyan ve siyahta çiftleme kayma problemi yoktur. Magenta ve sarıda ise çiftleme kayma problemi vardır ve bu sonuçta baskıda aşırı kırmızılığa neden olmuştur. 4. Sarı ve magentanın çiftleme kayması sonucu gri balans patchında da sorun oluşmuştur. Resim 4 de görüleceği üzere çiftlemesiz bölgede gri dengesi sağlanmışken çiftlemeli bölgede gerçek siyah ve CMY siyah arasında gri dengesi kurulamamıştır. Çiftleme kayma problemi gri balans üzerine de etki etmiştir. 5. Sonuçta çiftleme kayma problemi baskıda aşırı ton değeri artışına ve buna bağlı olarak da gri dengesinin bozulmasına, renkte suni bir şekilde koyulaşmaya neden olmaktadır. KAYNAKLAR 1. Schmidt Druck, Der Fadenzahler : Facliche Mitteilungen Für Die Druckindustrie Von Gebr., 38. Jahrgang, Frankfurt (Main) Schmidt Druck, Der Fadenzahler : Facliche Mitteilungen Für Die Druckindustrie Von Gebr., 46. Jahrgang, Frankfurt (Main) Müller, P., Praxisfälle im Offsetdruck, ISBN , Polygraph Verlag GmbH Frankurt am Main, Kipphan, H., Handbook of Print Media: Technologies and production method / ed., ISBN Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 1 9

10 5. Smyth, S., The Print and Production Manual th edition, ISBN , Pira International Ltd., United Kingdom, 5 6. Thompson, B., Printing Materials: Science and Technology 2nd edition, ISBN , Pira International Ltd., United Kingdom, 4