C Programlama. Öğr. Grv. Mustafa AKSOĞAN. Akçadağ MYO

Transkript

1 C Programlama Öğr. Grv. Mustafa AKSOĞAN Akçadağ MYO

2 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 1 BÖLÜM 1 C PROGRAMLAMA DİLİ Giriş C programlama dili genel amaçlı, orta seviyeli ve yapısal bir programlama dilidir. İşletim sistemleri, derleyiciler ve debug gibi aşağı seviyeli sistem programlarının yazılımında yoğun olarak C programlama dili kullanılır. C, güçlü ve esnek bir dildir. C ile işletim sistemi veya derleyici yazabilir, kelime işlemciler oluşturabilir veya grafik çizebilirsiniz. C, iyi bir yazılım geliştirme ortamına sahiptir. C, özel komut ve veri tipi tanımlamasına izin verir. C, taşınabilir bir dildir. C, gelişimini tamamlamış ve standardı oluşmuş bir dildir. C, yapısal bir dildir. C kodları fonksiyon olarak adlandırılan alt programlardan oluşmuştur. C++, Java, JavaScript, JavaApplet, PHP, C#,... gibi diller C tabanlı programlama dilleridir. Başlık Dosyaları C dilinde bir program yazılırken, başlık dosyası (header file) olarak adlandırılan bir takım dosyalar program içine dâhil edilmelidir. C dilinde kullanılan her komut bir başlık dosyası altında bulunur ve kullanılan komutların ait başlık dosyaları programın başında açılır. Bu başlık dosyaları programa #include bildirimiyle dâhil edilirler. C dilinde kullanılan standart başlık dosyaları şunlardır: ctype.h stdio.h conio.h stdlib.h string.h math.h time.h graphics.h C Kodlarının Temel Özellikleri Bir C programı aşağıda verilen özellikleri mutlaka taşımalıdır. Yazılımda kullanılacak olan her fonksiyon için ilgili başlık dosyası programın başına ilave edilmelidir. Her C programı main ( ) fonksiyonunu içermelidir. Program içinde kullanılacak olan değişkenler ve sabitler mutlaka tanımlanmalıdır. İstisnalar dışında her satırın sonuna ; (noktalı virgül) işareti konmalıdır. Her bloğun ve fonksiyonun başlangıcı ve bitişi sırasıyla { ve } sembolleridir. C dilinde yazılan kodlarda küçük-büyük harf ayrımı vardır (case sensitive). Örneğin A ile a derleyici tarafından farklı değerlendirilir. Açıklama operatörü /* */ sembolleridir.

3 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 2 BÖLÜM 2 VERİ TİPLERİ, DEĞİŞKENLER ve SABİTLER Veri Tipleri Veri tipi (data type) program içinde kullanılacak değişken, sabit, fonksiyon isimleri gibi tanımlayıcıların tipini, yani bellekte ayrılacak bölgenin büyüklüğünü, belirlemek için kullanılır. Bir programcı, bir programlama dilinde ilk olarak öğrenmesi gereken, o dile ait veri tipleridir. Çünkü bu, programcının kullanacağı değişkenlerin ve sabitlerin sınırlarını belirler. C programlama dilinde dört tane temel veri tipi bulunmaktadır. Bunlar: char (alfa sayısal) int (tamsayı) float (tek duyarlı kesirli sayı) double (çift duyarlı kesirli sayı) Fakat bazı özel niteleyiciler vardır ki bunlar yukarıdaki temel tiplerin önüne gelerek onların türevlerini oluşturur. Bunlar: short long unsigned Bu niteleyiciler sayesinde değişkenin bellekte kaplayacağı alan isteğe göre değiştirilebilir. Kısa (short), uzun (long), ve normal (int) tamsayı arasında yalnızca uzunluk farkı vardır. Eğer normal tamsayı 32 bit (4 bayt) ise uzun tamsayı 64 bit (8 bayt) uzunluğunda ve kısa tamsayı 16 biti (2 bayt) geçmeyecek uzunluktadır. İşaretsiz (unsigned) ön eki kullanıldığı takdirde, veri tipi ile saklanacak değerin sıfır ve sıfırdan büyük olması sağlanır. İşaretli ve işaretsiz verilerin bellekteki uzunlukları aynıdır. Fakat işaretsiz tipindeki verilerin üst limiti, işaretlinin iki katıdır. Tablo 1. Değişken tipleri ve bellekte kapladıkları alanlar Veri Tipi Açıklama Bellekte kapladığı boyut (bayt) Alt sınır Üst sınır char Tek bir karakter 1 unsigned char short int -32,768 32,767 Unsigned short Kısa tamsayı 2 int 0 65,535 int -2,147,483,648 2,147,483,647 Tamsayı 4 Unsigned int 0 4,294,967,295 Long int -9,22337E+18 9,22337E+18 Uzun tamsayı 8 Unsigned ong int 0 1,84467E+19 float Tek duyarlı kesirli sayı 4-3,40282E+38 3,40282E+38 double Çift duyarlı kesirli sayı 8-1,79769E+308 1,79769E+308

4 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 3 Değişkenler Değişken, bir programda değişik zamanlarda değişik değerler tutan bellek birimleridir. Bir değişken programlar için çok önemlidir. Çünkü matematiksel, alfabetik vb. tüm işlemler bu değişkenler üzerinde yapılır ve sonuçlar bu değişkenler üzerinde tutulur. Her programlama dilinde değişkenler, içlerinde saklayacağı bilginin türüne göre sınıflandırılır. Değişken isimleri verirken bazı kurallara uymak zorunludur. Bunlar: Değişken adları en fazla 32 karakterden oluşabilir. 32 karakterden uzun değişken adları ilk 32 karakteri değerlendirilir. Geriye kalan karakterler işleme tabi tutulmaz. Değişken adları İngiliz alfabesinde bulunan karakterler (A-Z) veya (a-z) ya da rakamlar (0-9) ile yazılmalıdır. Türkçe karakterler, özel karakter veya boşluk karakteri kullanılamaz. Değişken adları herhangi bir rakam ile başlayamaz. İlk karakter bir harf olmalıdır. Sonrakiler rakamlardan oluşabilir. Aşağıda verilen kelimeler C dilinin anahtar kelimeleridir (key words) ve değişken ismi olarak kullanılamaz. Sabitler auto const double float int short struct unsigned break continue else for long signed switch void case default enum goto register sizeof typedef volatile char do extern if return static union while Programda kullanılan bazı değerler programın farklı çalışmaları arasında değer değiştirmezler. Örneğin PI sayısı her program için aynıdır ve değişmez. Bu gibi durumlarda değişken yerine sabit kullanılır. Sabitler C programında #define bildirimi ile tanımlanır. Sabitlere verilecek isimlerde de değişken isimlendirme kuralları geçerlidir.

5 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 4 BÖLÜM 3 OPERATÖRLER Aritmetiksel Operatörler Tablo 2. Aritmetiksel operatörler Operatör Açıklama Örnek + Toplama A + B - Çıkarma A - B * Çarpma A * B / Bölme A / B % Mod alma A % B Matematiksel işlemleri gerçekleştirmek için bu operatörlerin dışında math.h başlık dosyasında yer alan hazır fonksiyonlarda kullanılır. Eğer herhangi bir parantez belirtilmemişse ve birden fazla işlem verilmişse işlemler; matematiksel işlem önceliğine göre yapılır. A = 8; B = 4; C = A + B // C = 12 A = 8; B = 4; C = A B // C = 4 A = 8; B = 4; C = A * B // C = 32 A = 8; B = 4; C = A / B // C = 2 A = 8; B = 4; C = A % B // C = 0 Atama Operatörleri Tablo 3. Atama operatörleri Operatör Açıklama Örnek Anlamı = Atama A = 7 A = 7 += Ekleyerek atama A + = 3 A = A + 3 -= Eksilterek atama A - = 5 A = A - 5 *= Çarparak atama A * = 2 A = A * 2 /= Bölerek atama A / = 4 A = A / 4 %= Mod alarak atama A % = 7 A = A % 7 Bu operatörler bir değişkene ilk değer atamak amacıyla kullanılır. Değişkenler direk atanabileceği gibi herhangi bir aritmetiksel operatör ile beraber de kullanılabilir. Bu sayede matematiksel işlemler ile atama işlemi aynı anda gerçekleştirilir. A = 8; // A = 8 A + = 3; // A = 11 A - = 5; // A = 3 A / = 2; // A = 2 A % = 7; // A = 1

6 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 5 Karşılaştırma Operatörleri Tablo 4.Karşılaştırma operatörleri Operatör Açıklama Örnek > Büyük mü? A > B >= Büyük veya eşit mi? A >= B < Küçük mü? A < B <= Küçük veya eşit mi? A <= B == Eşit mi? A == B!= Farklı mı? A!= B Bu operatörler genellikle if yapılarında değişkenleri karşılaştırmak amacıyla kullanılır. Karşılaştırma sonucu doğruysa çıkış TRUE, yanlışsa çıkış FALSE değeri döndürür. İkiden fazla değişkenin karşılaştırılması durumun da mantıksal operatörler ile beraber kullanılır. İki değişkenin birbirine eşit olma durumları == (iki tane eşittir) ile karşılaştırılır. A = 8; B = 4; A > B // TRUE A = 8; B = 4; A >= B // TRUE A = 8; B = 4; A < B // FALSE A = 8; B = 4; A <= B // FALSE A = 8; B = 4; A == B // FALSE A = 8; B = 4; A! B // TRUE Mantıksal Operatörler Tablo 5. Mantıksal operatörler Operatör Açıklama Örnek && veya AND ve A && B veya A AND B veya OR veya A B veya A OR B! değil A! B Bu operatörler genellikle if yapılarında kullanılırlar. AND operatörü kullanıldığında tüm koşulların sağlanması durumda çıkış TRUE, herhangi bir koşulun sağlanmaması durumunda çıkış FALSE değer döndürür. OR operatörü kullanıldığında ise koşullarda herhangi bir tanesinin sağlanması durumunda çıkış TRUE, hiçbir koşulun sağlanmaması durumunda ise çıkış FALSE değeri döndürür. Değil operatöründe ise karşılaştırılan değer 0 ise çıkış TRUE, 0 dan farklı ise çıkış FALSE değeri döndürür. A = 8; B = 4; A > 10 && B < 5 // FALSE A = 8; B = 4; A > 10 B < 5 // TRUE A = 8; B = 4;!A // FALSE

7 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 6 Unary Operatörleri Tablo 6. Unary operatörleri Operatör Açıklama Örnek ++ Bir değer arttırma A ++ veya ++A -- Bir değer azaltma A -- veya -- A Bu operatörler yalnızca tamsayı veri tipleri ile çalışırlar ve basit kullanımda operatörün değişkenin önüne mi arkasına mı yazıldığının bir önemi yoktur. ++ operatörü, önüne ya da arkasına yazıldığı değişkenin değerini 1 artırır; -- operatörü önüne ya da arkasına yazıldığı değişkenin değerini 1 azaltır. Artırma ve azaltma işlemleri başka işlemlerle birlikte kullanılabilir. Sözgelimi bir artırma işlemiyle bir atama işlemi aynı komut içerisinde yapılabilir. Böyle durumlarda artırma/azaltma operatörünün değişken adının önüne ya da arkasına yazılması önem kazanır. Önüne yazıldığında önce artırma, sonra atama yapılacaktır. Arkasına yazıldığındaysa önce atama, sonra artırma yapılır. A = 8; B = A++; // A = 9; B = 8; A = 8; B = ++A; // A = 9; B = 9; A = 8; B = A--; // A = 7; B = 8; A = 8; B = --A; // A = 7; B = 7;

8 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 7 BÖLÜM 4 TEMEL GİRİŞ/ÇIKIŞ FONKSİYONLARI Temel giriş/çıkış fonksiyonları, bütün programla dillerinde mevcuttur. Bu tür fonksiyonlar, kullanıcının ekrana veya yazıcıya bilgi yazdırmasına ve bilgisayara klavyeden veri girişi yapmasına izin verir. Temel giriş/çıkış fonksiyonları kullanılırken stdio.h başlık dosyası programın başına eklenmelidir. printf ( ) Bu fonksiyon değişkenlerin tuttuğu değerleri, onların adreslerini veya bir mesajı ekrana belli bir düzenle (format) standart çıkışa, yani ekrana, yazdırmak için kullanılan fonksiyondur. printf ( Merhaba C ); // Merhaba C int x = 10; printf ( x degeri = %d, c); // x degeri = 10; Son örnekte fonksiyona iki parametre aktarılmıştır. Birincisi ekranda gösterilecek ve çift tırnak arasına yazılan ifade, ikincisi ise ekranda sayısal değeri gösterilmek istenen değişken. printf ( ) fonksiyonu ile ekrana formatlı çıktı alırken matematiksel işlemlerde gerçekleştirilebilir. int A = 8, B = 4; printf ( A ve B toplamı = %d, A+B); Ekrana belli bir düzenle yazı yazdırma yani formatlı yazı yazdırma üç kısımdan oluşur: 1. Düz metin: Ekrana yazdırılmak istenen metin çift tırnak içerisinde yazılır. printf ( Merhaba C ); // Merhaba C 2. Kontrol karakterleri: Değişkenlerin ve sabitlerin nasıl yazılacağını belirtmek veya imlecin alt satıra geçirilmesi gibi bazı işlemlerin gerçekleştirilmesi için kullanılır. Kontrol karakterleri kullanılırken karakterin başına ters slash (\) eklendiği unutulmamalıdır. Tablo 7. Kontrol karakterleri Karakter Anlamı \a Uyarı sesi üretir \b İmleci bir sola kaydırır \f Bir sonraki sayfanın başına geçer, yani sayfa atlatır \n Bir alt satıra geçer \r Satır başı yapar \t Yatay TAB (yatay boşluk bırakır) \v Dikey TAB (dikey boşluk bırakır) \ Çift tırnak ( ) işaretini yazdırır \ Tek tırnak ( ) işaretini yazdırır \\ Ters slash (\) işaretini ekrana yazdırır %% Yüzde (%) işaretini ekrana yazdırır

9 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 8 3. Tip belirleyiciler: % işareti ile başlar ve bir veya iki karakterden oluşur. Ekrana yazdırılmak istenen değişkenin tipi, % işaretinden sonra belirtilir. Tablo 8. Tip karakterleri Tip Karakteri Anlamı Veri Tipi %c Tek bir karakter char %s Karakter dizisi char %d İşaretli tamsayı int %ld Uzun işaretli tamsayı long %u İşaretsiz tamsayı unsigned int %lu Uzun işaretsiz tamsayı unsigned long %f Tek duyarlı kesirli sayı float %lf Çift duyarlı kesirli sayı double Tip karakterlerini kullanarak, birden çok veri tipi yazdırılabilir. int not = 12; float pi = 3.14; char kr = A ; printf ( not = %d, pi = %f ve kr = %c dir,not, pi, kr); Kesirli sayıların çıktılarını alırken noktadan sonra kaç karakter alınacağını belirtebiliriz. Eğer belirtilmez ise varsayılan olarak noktadan sonra 6 hane ekrana yazdırılır. scanf ( ) float ort = printf ( ort = %f, ort); // ort = printf ( ort = %.2f, ort); // ort = Bu fonksiyon klavyeden girilen veriyi okumak için kullanılır. Bu fonksiyon ile de tip karakterleri kullanılır. Klavyeden girilen değişkenin veri tipi scanf fonksiyonu ile belirtilmelidir. scanf ( %d, x); scanf ( %f, x); // x değişkeninin tamsayı olduğunu belirtir. // x değişkeninin tek duyarlı kesirli sayı olduğunu belirtir.

10 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 9 BÖLÜM 5 TEMEL KÜTÜPHANE FONKSİYONLARI Kütüphane fonksiyonu C dilinde önceden tanımlanmış hazır fonksiyonlarıdır. C dilinde birçok iş bu fonksiyonlarla yapılmaktadır. Her kütüphane fonksiyonu bir başlık dosyasında tanımlanmıştır. Bu yüzden bir kütüphane fonksiyonunu kullanmadan önce, onun hangi başlık dosyası ile kullanılması gerektiğini bilip o başlık dosyasını programın başına yazmamız gerekir. stdio.h Her programlama dilinde olduğu gibi C dilinde de temel giriş/çıkış fonksiyonları bulunur. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa stdio.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 9'da listelenmiştir. Tablo 9. stdio.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon printf scanf puts getchar gets Görevi Değişkenlerin tuttuğu değerleri, onların adreslerini veya bir mesajı ekranda yazdırmak için kullanılır. Klavyeden veri okumak için kullanılır. Program sonucunu ekranda görebilmemizi sağlar. Ekrana bu karakter topluluğu yazdıktan sonra, imleci alt satıra geçirir. Standart girişten bir karakter okunur. Programı istenen bir yerde durdurup, bir karakter girinceye kadar bekletir. Klavyeden bir karakter topluluğunu okumak için kullanılır. math.h Matematiksel fonksiyonların hemen hemen hepsi double veri tipindedir. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa math.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. En çok kullanılan matematiksel fonksiyonlar Tablo 10'da listelenmiştir. Tablo 10. math.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon abs floor ceil sqrt pow log10 sin cos tan Görevi Mutlak değer alır. Kesirli bir sayıyı aşağı yuvarlar. Kesirli bir sayıyı yukarı yuvarlar. Karekökü hesaplar. Üs alma işlemi yapar. 10 tabanında logaritma hesabı yapar. Sinüs hesaplaması yapar. Kosinüs hesaplaması yapar. Tanjant hesaplaması yapar.

11 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 10 stdlib.h Programı sonlandıran, dinamik bellek yönetiminde kullanılan veya rastgele sayı üretme vb. işlevleri yerine getiren birçok fonksiyon mevcuttur. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa stdlib.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 11'de listelenmiştir. Tablo 11. stdlib.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon exit atoi atol atof rand max min Görevi Programı sonlandırarak kontrolü işletim sistemine bırakır. Bir karakter topluluğunu tamsayıya çevirir. Bir karakter topluluğunu uzun tamsayıya çevirir. Bir karakter topluluğunu kesirli sayıya çevirir. Rastgele sayı değeri üretir. İki sayıdan büyük olanını bulur. İki sayıdan küçük olanını bulur. string.h Metin dizileriyle işlem yapmamızı sağlayan birçok fonksiyon tanımlıdır. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa string.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 12'de listelenmiştir. Tablo 12. string.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon strcat strcmp strcopy strlen strlwr strupr Görevi Bir metin dizisini diğer bir metin dizisinin sonuna ekler. Verilen iki metin dizisini karşılaştırır. Bir metin dizisini kopyalar. Bir metin dizisinin uzunluğunu hesaplar. Bir metin dizisinin karakterlerini küçük harfe çevirir. Bir metin dizisinin karakterlerini büyük harfe çevirir. conio.h Klavye ve ekran kullanımını kolaylaştıran bazı fonksiyonlar mevcuttur. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa conio.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 13'de listelenmiştir. Tablo 13. conio.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon getch getche Görevi Klavyeden yazılan tek bir karakteri okur. Karakter değerini girer girmez enter tuşunun basılmasını beklemeden okunan değeri döndürür.

12 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 11 ctype.h Karakterler ile ilgili işlem yapan birçok fonksiyon tanımlıdır. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa ctype.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 15'de listelenmiştir. Tablo 15. ctype.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon isalpha isalnum isascii isdigit islower isupper toascii tolower toupper Görevi Bir karakterin alfabetik olup olmadığını kontrol eder. Bir karakterin nümerik veya alfabetik olup olmadığını kontrol eder. Bir karakterin ASCII karakter olup olmadığını kontrol eder. Bir karakterin nümerik olup olmadığını kontrol eder. Bir karakterin küçük harf olup olmadığını kontrol eder. Bir karakterin büyük harf olup olmadığını kontrol eder. ASCII kodu girilen karakteri görüntüler. Girilen karakteri küçük harfe çevirir. Girilen karakteri büyük harfe çevirir. time.h Zaman ve tarihle işlem yapabileceğimiz fonksiyonlar tanımlıdır. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa time.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 16'da listelenmiştir. Tablo 16. time.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon asctime ctime difftime gmtime localtime mktime Görevi Gün, ay, ayın günü, saat, dakika, saniye, yıl formatında tarih bilgisini gösterir. Gün, ay, ayın günü, saat, dakika, saniye, yıl formatında tarih bilgisini gösterir. İki zaman arasındaki farkı saniye cinsinden hesaplar. Greenwich e göre tarih bilgisini gösterir. Yerel saat dilimine göre tarih bilgisini gösterir. Tarih ve saat bilgisini gösterir. graphics.h Grafik oluşturabileceğimiz fonksiyonlar tanımlıdır. Bu fonksiyonlardan biri program içinde kullanılacaksa graphics.h başlık dosyası program içine eklenmelidir. Bu fonksiyonların bazıları Tablo 17'de listelenmiştir. Tablo 17. graphics.h başlık dosyası altındaki fonksiyonlar Fonksiyon line circle arc rectangle setcolor move Görevi Düz bir çizgi çizer. Daire çizer. Yay çizer. Dikdörtgen çizer. Çizilen bir şeklin rengini belirler. Noktayı taşır.

13 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 12 BÖLÜM 7 DÖNGÜLER Programlama konusunda, hangi dil olursa olsun en kritik yapılardan biri döngülerdir. Döngüler, bir işi, belirlediğiniz sayıda yapan kod blokları olarak düşünülebilir. Döngüleri bu kadar kritik yapan unsur; iyi yazılıp, optimize edilmediği takdirde, bilgisayarınızın işlem gücünü gereksiz yere tüketmesi ve harcanan zamanı arttırmasıdır. Benzer şekilde, iyi yazılmış bir döngü, programınızı hızlı çalıştıracaktır. Bütün döngüler temelde iki aşamayla özetlenebilir. Aşamalardan biri, döngünün devam edip etmeyeceğine karar verilen mantıksal sorgu kısmıdır. Diğer aşama, döngünün ne yapacağını yazdığınız kısımdır. Döngünün devam edip etmeyeceğine karar verilen aşamada, hatalı bir mantık sınaması koyarsanız, ya programınız hiç çalışmaz ya da sonsuza kadar çalışabilir. for döngüsü for döngüsü sadece C dilinde değil tüm programlama dilleri arasında en fazla kullanılan döngülerdir. for ifadesinin genel kullanım şekli şu şekildedir; for (başlangıç_değeri; koşul; değişim_miktarı) Başlangıç değeri; Bu kısım programın başlangıcında bir defaya mahsus olmak üzere çalıştırılır. Burada döngüyü kontrol eden değişkene bir başlangıç değeri atanır. Koşul; Bu bölümde başlangıç değeri atanan değişken bir koşul ile test edilir eğer bu ifade true sonuç verirse, döngü bloğu içerisindeki komutlar çalıştırılır. Koşul false sonuç verirse döngü sonlandırılır. Değişim-miktarı; Bu kısımda döngü değişkeni eksiltilir veya arttırılır. Döngü her tekrarlandığında koşul değeri kontrol edilir, döngü bloğu çalıştırılır, döngü değişkeni arttırılır veya azaltır. Bu çalışma sistemi ta ki kontrol değişkeni koşulu sağlamaz hale gelene kadar devam eder. for (a=1; a<=10; a++); Yukarıdaki döngü a değişkeni 10 dan küçük olduğu sürece a değerini 1 arttıracaktır. A değeri 11 olduğu anda şart sağlanmadığı için döngüden çıkılır.

14 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 13 while döngüsü While döngüsü, belirlenen komut bloğunu koşul sağlandığı sürece çalıştıran temel döngü yapılarından bir tanesidir. Bu döngü, basit bir kullanıma sahip olması sebebiyle tercih edilir. While döngüsünün genel formu aşağıdaki gibidir: while(koşul) { Döngü gövdesi Komutlar } Döngü gövdesi koşul deyimi true olduğu sürece çalıştırılır, koşul false olduğunda ise döngüden çıkılır. While döngüsünde döngü değişkeni bulunmaz, bunun yerine while bloğuna girmeden başlangıçta değeri bilinen bir değişken kullanılır. Koşul ifadesiyle ilişkili olan bu değişkenin değeri döngü bloğu içerisinde değiştirilir. int a=1 while (a<=10) { a++; } Yukarıdaki döngü a değişkeni 10 dan küçük olduğu sürece a değerini 1 arttıracaktır. A değeri 11 olduğu anda şart sağlanmadığı için döngüden çıkılır.

15 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 14 do-while döngüsü While ve for döngülerinin önemli bir özelliği, test koşulunun döngünün başlangıcında olmasıdır. Bunun anlamı, ilk anda koşulun yanlış olması halinde, döngünün hiçbir zaman çalıştırılmayacağıdır. Ancak gövdeyi hiç olmazsa bir kere çalıştırmamız gereken durumlar vardır. Bu durumlar çok yaygın olmasa da gerektiği zaman do-while döngüsünü kullanmalıyız. do - while döngüsünün genel formu aşağıdaki gibidir: do { Döngü gövdesi; Komutlar; } while (koşul); do deyimi koşulun sağlanıp sağlanmamasına bakılmaksızın döngü gövdesini en az bir sefer çalıştırır. Döngünün sonundaki koşul deyimi true olduğu sürece döngü gövdesi çalıştırılmaya devam eder, koşul false olduğunda ise döngüden çıkılır. Do- while döngüsünde döngü değişkeni bulunmaz, bunun yerine do-while bloğuna girmeden başlangıçta değeri bilinen bir değişken kullanılır. Koşul ifadesiyle ilişkili olan bu değişkenin değeri döngü bloğu içerisinde değiştirilir. a=1; do { a++; } while (a<=10); Yukarıdaki döngü a değişkeni 10 dan küçük olduğu sürece a değerini 1 arttıracaktır. A değeri 11 olduğu anda şart sağlanmadığı için döngüden çıkılır.

16 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 15 BÖLÜM 8 KOŞULLU İFADELER C Programlama Dilinde tüm işlem satırlarını herhangi bir koşula bağlı olmaksızın çalıştırabiliriz fakat bazı durumlarda belirli işlemler için istenen koşullar sağlandığında çalışması gerekebilecek satırların belirlenmesi gerekebilir. Bu koşulları devreye sokmaya yarayan program yapılarına "Program Kontrol Terimleri" adı verilir. Programlarınızda sizin tarafınızdan belirlenen koşullara bağlı olarak çalıştırmak istediğiniz işlem satır veya satırları olacaktır. Tanımlanan koşul sağlanmadığı zaman söz konusu işlem satır veya satırları programda hiç yer almamış gibi değerlendirilecek başka bir ifade ile hiç çalışmayacaklardır. Program aynı işlem satırı içinde yer alan koşul bölümünü değerlendirdiğinde sadece olumlu sonuç alırsa satırın geri kalanına işlem yapacak aksi takdirde bu satırları görmeden atlayacaktır. if, if-else Yapıları Bu yapılar, koşullu işlem yapan kontrol yapılarıdırlar. if ve else tek bir karşılaştırma deyimi olup else kullanımı isteğe bağlıdır. Eğer bu koşul olumlu ise if den sonraki bölüm yürütülür ve else den sonraki bölüm atlanır. Koşul olumsuz ise if den sonraki satırlar atlanır ve eğer varsa, else den sonraki işlemler gerçekleştirilir. if yapısının genel biçimi: if(koşul) {... işlem satırı; (ifade)... } if yapısının else ile genel biçimi: if(koşul) {... işlem satırı; (ifade1)... } else {... işlem satırı; (ifade2)... }

17 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 16 switch case Yapısı Bu yapılar bir değişkenin içeriğine bakarak, programın akışını bir çok seçenekten birine yönlendirir. case (durum) deyiminden sonra değişkenin durumu belirlenir ve takip eden gelen satırlar (deyimler) işleme konur. Bütün durumların aksi söz konu olduğunda gerçekleştirilmesi istenen deyimler default deyiminden sonraki kısımda bildirilir. switch case yapısının genel biçimi: switch (degisken) { case durum1: işlemler break; case durum2: işlemler break;... case durumn; işlemler break; default: işlemler }

18 Ö ğ r. G r v. M u s t a f a A K S O Ğ A N 17 BÖLÜM 9 DİZİLER Çok sayıda değişkenin gerektiği durumlarda, diziler kullanılabilir. Örneğin; kullanıcının 100 değer girmesi, girilen bütün bu sayıların farklı aşamalardan geçeceğini ve bu yüzden hepsini ayrı bir değişkende tutmamız gerektiğini varsayalım. Bu durumda 100 tane değişken tanımlamak yerine diziler kullanılabilir. Bir dizi basitçe şu şekilde tanımlanır: Her şeyin başında dizideki elemanların değişken tipini yazıyoruz; buradaki örneğimizde tamsayı gerektiği için 'int' yazdık. Daha sonra diziye 'a' yazarak bir isim veriyoruz. Değişkenleri nasıl isimlendiriyorsak, aynı kurallar diziler için de geçerli... Son aşamada bu dizinin kaç eleman içereceğini belirtiyoruz. Köşeli parantezler ( [ ] ) içinde yazdığımız 100 sayısı, 100 adet int tipinde değişkenin oluşturulmasını sağlıyor. Bir dizinin elemanına ulaşmak istediğimiz zaman dizinin adıyla beraber numarasını da yazmamız gerekir. C programlama dilinde, dizilerin ilk elemanı 0'dır. Bu yüzden, örneğin a dizisinin, 25.elemanı gerekiyorsa, a[24] ile çağrılır. Yani; diziler 0'dan başladığı için, ulaşmak istenilen dizi elemanı hangisiyse bir eksiğini yazarız. Yani a dizisinin 25.elemanı, a[24]; 100.elemanı a[99] ile çağırırız. Dizi Elemanlarına Değer Atama Bir diziyi tanımlarken, dizinin elemanlarına değer atayabilirsiniz. Bunun için dizi adı ve eleman sayısından sonra { } içerisine sırasıyla değerleri girmek yeterlidir. Dizi elemanları 0 dan başladığı için, ilk girilen değer 0. eleman olacaktır. int [5] = {4, 8, 2, 0, 1}; float [4] = {1.5, 4.7, 3.9, 2.3}; İlk değer ataması yapacağımız durumlarda, dizinin boyutunu belirtmeniz gerekmez; dizi boyutunu yazıp yazmamak size bağlıdır. int [ ] = {14, 58, 22, 50, 19, 63};