SÜRYANİ ORTODOKS HORİEPİSKOPOS SAMUEL AKDEMİR HAYATI VE ESERLERİ SYRIAC ORTHODOX CHOREPISCOPOS SAMUEL AKDEMIR HIS LIFE AND WORKS

Transkript

1 SÜRYANİ ORTODOKS HORİEPİSKOPOS SAMUEL AKDEMİR HAYATI VE ESERLERİ Nihat DURAK SYRIAC ORTHODOX CHOREPISCOPOS SAMUEL AKDEMIR HIS LIFE AND WORKS Öz Bin sekiz yüz yılı aşkın bir geçmişe sahip olan Süryani Ortodoks geleneği, bu uzun tarihi arka planında nice yazar, şair, edebiyatçı, musikişinas, hattat ve tarihçi din adamları yetiştirmiştir. Yirminci yüzyılda zayıflayan bu geleneği canlandırmaya çalışan, Türkiye deki temsilcilerinden biri de Horiepiskopos Samuel Akdemir dir. Horiepiskopos Samuel Akdemir, çok güçlü bir tahsil görmemesine rağmen, mensubu bulunduğu geleneği daha da ileriye taşıma çabasında bir ömür sürüp, geride birçok eser bırakmıştır. Anahtar Kelimeler: Süryanilik, Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi, Horiepiskopos Samuel Akdemir. Abstract The Syriac Orthodox tradition, with a history of more than thousand eight hundred years, trained many writers, poets, men of letter, musicians, calligraphers and historian reverends within its long historical background. One of the representatives in Turkey who is trying to revive this tradition that is weakening in the twentieth century, is Chorepiscopos Samuel Akdemir. Although his low level of education Chorepiscopos Samuel Akdemir spend his whole life in struggle to bring the tradition he belongs to, forward. Key Words: Syriac, The Syriac Orthodox Church of Antioch, Chorepiscopos Samuel Akdemir. 1. Giriş Samuel Akdemir, mütevazı da olsa XX. yüzyılda Süryani Rönesansı nı gerçekleştiren ruhani lider olarak bilinen Metropolit Hanna Dolapönü (d. Yrd. Doç. Dr., Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, e-posta: nihatdurak@ibu.edu.tr 479

2 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: v. 1969) den sonra, Süryani Ortodoks Kilisesi Orta Avrupa ve Benelüks Ülkeleri Abraşiye sabık Metropoliti Julius İsa Çiçek (d v. 2005), Horiepiskopos Cebrail Aydın (d. 1926) ve Mardin Kırklar Kilisesi Horiepiskoposu Gabriyel Akyüz (d. 1959) ile çağımızın en çok eser veren Türkiyeli Süryani din adamlarındandır. Samuel Akdemir, yarım asırlık meslek hayatı boyunca Midyat ta melfono ve şemmas, Mardin de melfono ve papaz, İstanbul da melfono, papaz, horiepiskopos ve patrik vekili olarak çok çeşitli görevler ifa eder. İstanbul daki patrik vekilliği esnasında Süryani Ortodoks Kilisesi ne ihtiyacı olan bir açılım sağlayarak, mülkiyeti başka hıristiyan cemaatlere ait dört (Samatya, Bakırköy, Kadıköy ve Yeşilköy) kilisede daha ayin yapma iznini temin eder. Ayrıca Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Ferit Özcan döneminde ( ), Hori Samuel in ısrarlı çalışmaları neticesinde, Süryani Kadim Cemaati 1976 da İstanbul vilayet protokolüne alınır. Eldeki Süryanice kutsal kitapların tükenmesi üzerine yeniden yayımı için Patrik İgnatius III. Yakup ( ) tan basım izni alır. Kitabı Mukaddes Şirketi aracılığıyla, kutsal kitabı Süryanice olarak tekrar yayımlar. 7 Ekim 1980 de ilk kez bir İstanbul Valisi, onun döneminde Tarlabaşı Meryemana Kilisesi ni ziyaret eder. Dönemin vakıf yönetim kurulu başkanı Münir Kilimci ( ) ile ortak çabaları neticesinde İstanbul Süryani Cemaati, idari bakımdan metropolitlik makamına kavuşur. Hori Samuel ruhani reislik görevini, 1986 da Metropolit Yusuf Çetin (1986) e devreder ve metropolite her hususta tecrübesiyle destek olur. 2. Hayatı Samuel Akdemir, 1925 de Midyat ın İzbırak (Mardin e seksen bir, Midyat a on altı kilometre uzaklıktadır. Midyat ın kuzeyinde yer alır. Köyün diğer diğer isimleri Zaz, Zaze ve Zazabukha dır.) (frmartuklu, 2013a) köyünde doğar. Babasının adı İbrahim Bahdo, annesinin ise Hana dır. Ailenin beş erkek çocuğunun ikincisidir. Kardeşlerinin isimleri İskender, Numan, Besim ve Gevriye dir. (B. Akdemir, 2012, 79-82; C. Tahincioğlu, 2012, 33; S. Akdemir, 2009, 23; S. Akdemir, 2008, 162; İdem, 2007, 24-25; Günel, 1970, 368). 480

3 İlk dini eğitimini köyün ruhanisi Gabriyel den alır. İlkokulu 1939 da Midyat ta bitirir. Gülgöze (Mardin e seksen, Midyat a on beş kilometre uzaklıktadır. Midyat ın doğusundadır. Diğer isimleri Aynverd, İnvardo ve Evert dir.) (frmartuklu, 2013b) köyünde Rahip Yakup idaresindeki medresede Süryanice lisan bilgisini ilerletir ta Turabdin Metropoliti Mor Timoteus Tuma tarafından önce koruyo (okuyucu, yegâne vazifesi, kutsal kitabı kilisede müminlere okumaktır.) (Demir, 1995, 49) daha sonra da afudyakno (yardımcı diyakos anlamında Grekçe bir kelimedir, İncil diyakosu nun muavinidir.) (Demir, 1995, 499) olarak resmedilir. (suryaniler, 2013). Daha sonra kendisi 1942 de Midyat Mor (Süryanice deki mor kelimesi, Türkçe deki aziz anlamını içerdiği gibi, aynı zamanda metropolitler için bir saygı unvanı olarak da kullanılır. Sayın veya efendim anlamına da gelir.) (Hollerweger, 1999, 19; Dinno, 1998, 11) Ahısnoyo (Menbecli Mor Filüksinos) (v. 523) Kilisesi nde Süryanice dil kursu açar ve bu kursta üç yıl boyunca muallimlik yapar. Midyat taki bu medrese kısa zamanda çevrede ün salar. Talebe sayısı yüzü aşar. Bu öğrencilerin birçoğu halen Avrupa daki çeşitli ülkelerde ruhani peder veya şemmas (Grekçesi diyakos dur. Kilise ve cemaat işlerinde gönüllü olarak papaza yardım eden kimsedir. Beş basamaktan oluşur. Küçük çocuklar, diyakosluğa alt basamaktan itibaren atanır, böylece dinî vazife görmeye alıştırılır. Bu atamanın tek şartı ise, Mezmurları klasik Süryanice olarak okuyabilmektir. Köylerde diyakoslar, hafta boyu dünyevi bir işte çalışabilir. Diyakoslar, daha çok evharistiya âyininde görev ifa eder.) (Maclean, 1980, 173) olarak vazife görmektedir. Okuyacak ders kitabı temininde zorlanan Mor Ahısnoyo Medresesi öğrencileri için Samuel Akdemir, Süryanice bir mektupla Mardin Metropoliti (Metropolit, episkoposların başı anlamına gelen Grekçe bir isimdir.) (Demir, 1995, 48) Hanna Dolapönü ye başvurur. Mektubun Süryanice yazılmış olmasından büyük bir memnuniyet duyan Metropolit Dolapönü, Şemmas Davut Taş vasıtasıyla, bir katır üzerinde iki heybe dolusu kitabı Mardin den Midyat a gönderir. Gönderilenler arasında Londra da basılmış Süryanice inciller ve sair lisan kitapları vardı. Kitaplar öğrencilere bedelsiz dağıtılır. Samuel Akdemir, tedrisat işlerinin yanı sıra az da olsa ailesine maddi destek sağlamak için bir kaç yıl terzilik te yapar da askere gider. Üç yıl süren askerliği esnasında babası İbrahim Bahdo elli sekiz yaşında vefat eder. Askerlik vazifesini tamamladıktan sonra 1949 da kendi köyünden Yakup Ateş in kızı Hana ile evlenir. Samuel-Hana Akdemir çifti altı çocuk sahibi olur. Kız çocuklarının isimleri Selva ve Sevim, erkek çocuklarının adları İbrahim, Metin, Aydın ve Aday dır. Daha sonraları Zeki Çöllü ve Cemil Tahincioğlu kızlarıyla evlenerek, damadı olur. (Samuel Akdemir in 481

4 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: çocuklarından beşi Amerika Birleşik Devletleri ne yerleşmişken, sadece Sevim Tahincioğlu İstanbul da hayatını sürdürmektedir.) (S. Akdemir, 2009, 173). Samuel Akdemir 1950 de Metropolit Hanna Dolapönü nün daveti üzerine Mardin Deyrulzafaran Manastırı na gelir. Metropolit Dolapönü nün talimatıyla açılan Süryanice okulunda muallimlik yapmaya başlar. Akdemir, Deyrulzafaran Manastırı nda bulunduğu müddetçe Hanna Dolapönü den ders okuyarak; kilise, ilahiyat ve Süryanice eğitimini de pekiştirir yılının başlarında Metropolit Hanna Dolapönü tarafından önce İncil-i Şemmas (Şemmaslığın üstten ikinci derecesidir. İncil diyakosu ve Mşamşono Evangeloyô olarak da adlandırılır. Sakramentlerin icrasında ve duaların tamamlanmasında episkopos ve papazın yardımcısıdır. Bir kilisede birden fazla İncil diyakosu bulunabilir.) (Sâka, 1985, 314) vazifesine getirilir, daha sonra Mardin Cemaati nin ısrarlı talebi üzerine Gül Mahallesi ndeki Aziz Petrus-Pavlus Kilisesi ne papaz olarak takdis edilir. (B. Akdemir, 2012, 79-82; C. Tahincioğlu, 2012, 33; S. Akdemir, 2009, 23; S. Akdemir, 2008, 162; İdem, 2007, 24-25; Günel, 1970, 368, Akyüz, 2009, 28; Sarkar, 2011, 11) da Arapça ve ilahiyat eğitimini geliştirmek üzere, 1939 yılında Patrik I. Efrem Barsavm ( ) ın kurduğu ve kendi adını taşıyan Musul Mor Efrem Ruhban Mektebi ne gider. Eşini ve çocuklarını, kardeşlerine ve yengelerine emanet ederek gittiği Musul da bir yıl kalır. Burada okul müdürü Metropolit Paulos Behnam ( ) (daha sonra tercüme edeceği Theodora isimli kitabın müellifi) ve o zamanlar mektepte sade bir rahip olarak vazife gören Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi sabık Patriği Mor İgnatius (Süryani Ortodoks Kilisesi nde patrikler için kullanılan sıfat. İlk kez 1293 yılında Patrik Yusuf bar Vahip tarafından kullanılmaya başlanmıştır.) (Akyüz, 1998, 36) I. Zekka İvas ( ) ile tanışır. (C. Tahincioğlu, 2012, 33; S. Akdemir, 2008, 162; İdem, 2007, 25; Günel, 1970, 369; Sarkar, 2011, 11). Melfono (muallim anlamına gelen Süryanice bir kelime) Samuel in yetiştirdiği sayısız talebeleri içinde birçok şemmas, papaz, horiepiskopos (Papazlık derecesinin horiepiskoposluk (başpapazlık) isminde bir üst rütbesi vardır. Horiepiskopos olan kişi, episkoposluk bölgesinde kiliseyle ilgili işlerde metropoliti temsil eder. Bir anlamda metropolit vekilidir. Her metropolitin de ancak bir horiepiskoposu olabilir.) (Demir, 1995, 48), rahip ve metropolit vardır. Bu öğrenciler arasında Süryani Katolik Kilisesi İstanbul Metropoliti Monsenyör Yusuf Sağ (1985), Süryani Ortodoks Kilisesi Turabdin Metropoliti Filüksinos (Fakirlerin hamisi anlamına gelen ve metropolitlerde ön sıfat olarak kullanılan Grekçe bir 482

5 kelime) İlyas Çankaya (d v. 1984), Süryani Ortodoks Kilisesi Orta Avrupa ve Benelüks Ülkeleri Abraşiye (diyosez, metropolitlik yönetim bölgesi) Metropoliti Julius İsa Çiçek, Horiepiskopos Gabriyel Işık, Deyrulzafaran Manastırı Başrahibi İbrahim Türker (d v. 2010), Papaz Yusuf Harman (d. 1942), Papaz Cercis Alkan, Papaz Yusuf Özmen, Papaz Bedros Şuşe Öğünç, Papaz Kerim Tezel, Fehmi Aydıner, Zeki Aydıner, Zeki Otoğlu, Dr. Zeki Kilimci ve Cebrail Kilimci öne çıkan isimlerdir. (C. Tahincioğlu, 2012, 33; S. Akdemir, 2009, 23; S. Akdemir, 2008, 162; İdem, 2007, 25; Günel, 1970, 369). Samuel Akdemir 1961 de İstanbul a gelir, yıktırılan ve tekrar yapılması kararlaştırılan Tarlabaşı Meryemana Kilisesi nin, Metropolit Hanna Dolapönü nün öncülüğünde gerçekleşen temel atma törenine katılır. Daha sonra Mardin e geri döner ün ilk aylarında İstanbul Süryani Ortodoks Cemaati nin isteği üzerine, Tarlabaşı Meryemana Süryani Kadim (Süryani Katolikler, Osmanlı Devleti nce millet olarak tanınınca, ana kiliseden kopuşları resmileşir. Süryani Kilisesi nin ikinci banisi kabul edilen Yakup Baradeus (Urfa Piskoposu, ) a nispeten Yakubi ve Yakubi Süryani olarak anılan Süryani Ortodokslar da bu ayrılış sonrası 1845 te Süryani Kadim olarak isimlendirilir.) (Özcoşar, 2006, 32) Kilisesi Yönetim Kurulu Başkanı Abdunnur Aydıner ( ) ve diğer kurul üyeleri döneminde, Metropolit Hanna Dolapönü nün de onayı ile papazlık ve muallimlik görevini yürütmek üzere İstanbul a tayin edilir. Horiepiskopos Samuel Ezber (d v. 1975) in yardımcılığı görevini de üstlenir. 3 Kasım 1963 te Antakya Süryani Kilisesi Patriği III. Yakup un bizzat yönettiği Tarlabaşı Meryemana Kilisesi açılış töreninde dini görev icra eder. İstanbul Süryani Ortodoks Kilisesi Patrik Vekili Samuel Ezber in vefatı sonrası, 26 Ağustos 1976 ta Patrik III. Yakup un talimatıyla, Beyrut Metropoliti Athanasius Efrem ve Halep Metropoliti Dionysius Cercis Behnam İstanbul a gelir. Tarlabaşı Meryemana Kilisesi nde yapılan bir törenle Samuel Akdemir horiepiskoposluğa takdis edilir de de Patrik III. Yakup tarafından patrik vekilliği makamına getirilir. (C. Tahincioğlu, 2012, 33-34; S. Akdemir, 2008, 140 ve 162; İdem, 2007, 25; Sarkar, 2011, 11) lerde Süryani Kadim Cemaati nin Güneydoğu Anadolu dan batıya doğru yoğunlaşan göçleriyle birlikte İstanbul daki nüfusları da artmaya başlar. Samuel Akdemir, böyle büyük bir şehrin çeşitli bölgelerinde yoğunlaşan cemaatin kilise ve diğer vecibelerini karşılayabilmek için bir arayış içine girer. İstanbul Latin Katolik Ruhani Lideri Monsenyör Gauthier Pierre Georges Antoine Dubois ( ) ve diğer yetkili dini temsilcilerle diyaloglar tesis eder. Bunların neticesinde Samatya 483

6 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: Latin Dominiken (XIII. Yüzyılda İspanyol azizi Dominicus ( ) tarafından kurulmuştur. Asıl adı Vaazcı Papazlar Tarikati dir.) (Hançerlioğlu, 1993, 121) Kilisesi, Bakırköy Latin Dominiken Kilisesi, Kadıköy Moda Latin Asompsiyon (Hıristiyan teolojisinde Hz. İsa nın ölümünden üç gün sonra dirilip kırk sonra da Zeytindağı ndan göğe çıkışına asansiyon (Fr. Asconsion), Hz. Meryem in de on beş ağustos ta melekler tarafından göğe kaldırılışına asompsiyon (Fr. Assomption) denir. Bu inanış daha sonra bir tarikat haline gelmiştir.) (Hançerlioğlu, 1993, 56) Kilisesi ve Yeşilköy deki Latin Katolik Kilisesi nin, Süryani Ortodoks Kilisesi cemaati tarafından haftanın belli gün ve saatlerinde kullanma müsaadelerini alır. Akdemir in geliştirdiği münasebetler neticesinde, İstanbul un belirli bölgelerinde sayıca büyüyen cemaatin kilise ihtiyacı bir nebze karşılanmış olur. Onun tesis ettiği bu ortam sayesinde önemli bir ihtiyaç olan kültürel salonlar temin etme imkânı da gerçekleşir. Bu salonlar kültür ve sosyal etkinlikler dışında taziye günlerinde de kullanılmaya başlanır. (C. Tahincioğlu, 2012, 34; S. Akdemir, 2009, 24; İdem, 2007, 26-28; Günel, 1970, 369). Hori (Horiepiskopos teriminin kısaltılmış şekli) Samuel Akdemir, Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi İstanbul Patrik Vekilliği vazifesinde, Papaz Davut Söğüt, Hori Aziz Günel (d v. 1997), Hori Cebrail Aydın, Papaz Samuel Akyön (d v. 2005), Hori Tuma Bilen (d. 1934), Papaz İşo Şengül (d. 1929), Papaz Yusuf Gülçe (d. 1929), Hori Yakup Damar (d. 1929) ve Hori Esmer Bilge (d v. 2006) isimli ruhanilerle, cemaatin dini vecibe ve hizmetlerinin ifasında uyum içinde mesai arkadaşlığı yapar. (C. Tahincioğlu, 2012, 34; S. Akdemir, 2009, 24; İdem, 2007, 26-28). Hori Samuel Akdemir in 1963 ten 2011 yılına kadar beraber çalıştığı ve ona her konuda destek sağlayan Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi Vakfı yönetim kurulu başkanları ise şunlardır: [I. Dönem: Cercis Bedikoğlu (1959)], II. Dönem: Abdunnur Aydıner ( ), III. Dönem: Şemun Beğdikoğlu ( ), IV. Dönem: Hanna Hıdırşah ( ), V. Dönem: İbrahim Tahincioğlu ( ), VI. Dönem: Ferit Özcan ( ), VII. Dönem: Münir Kilimci ( ), VIII. Dönem: Cemil Asil ( ), IX. Dönem: Cemil Tahincioğlu ( ), X. Dönem: Fehmi Aras ( ), XI. Dönem: Yakup Tahincioğlu ( ) ve XII. Dönem: Kenan Altınışık ( ). (C. Tahincioğlu, 2011, 35; S. Akdemir, 2009, 24). İstanbul Süryani Ortodoks cemaati modern anlamda yapılanmasını, Hori Samuel Ezber ve özellikle Hori Samuel Akdemir in ciddi çabalarıyla yarım asırlık bir süre içinde tamamlayarak, kurumsallaşır da vakıf 484

7 yönetim kurulu dönem başkanı Ferit Özcan ve Hori Samuel Akdemir in ısrarlı çalışmaları neticesinde, Süryani Kadim cemaati İstanbul vilayet protokolüne dâhil edilir. (C. Tahincioğlu, 2012, 35; S. Akdemir, 2009, 24, S. Akdemir, 2008, 140; Sarkar, 2011, 11). 7 Ekim 1980 tarihinde ilk kez bir devlet yetkilisi, İstanbul Valisi Nevzat Ayaz ( ) onun patrik vekilliği döneminde Tarlabaşı Meryemana Kilisesi ni ziyaret eder. (S. Akdemir, 2009, 172). Elde mevcut Süryanice kutsal kitapların tükenmesi üzerine yeniden neşri için Patrik İgnatius III. Yakup tan basım izni alır. Kitabı Mukaddes Şirketi aracılığıyla kutsal kitabı Süryanice olarak tekrar bastırır. (S. Akdemir, 2008, 140). İstanbul Süryani toplumunun metropolitlik makamına kavuşmasında da, Hori Samuel Akdemir in önemli rolü olur da vakıf yönetim kurulu dönem başkanı Münir Kilimci ile ortak çabaları sonucunda İstanbul Süryani toplumu, idari bakımdan metropolitlik makamına kavuşur. Bunun sonucunda 28 Eylül 1986 da Hori Samuel on yıl süren patrik vekilliği görevini Mor Filüksinos Yusuf Çetin e devreder ve tecrübesiyle her konuda Metropolit Çetin e yardımcı olur. İstanbul Metropolitliği nde horiepiskopos olarak vazifesini sürdürmeye devam eder. (S. Akdemir, 2009, 198, S. Akdemir, 2008, 140; Sarkar, 2011, 11). Samuel Akdemir, dini hizmetlerinin yanı sıra 1993 ten 2004 yılına kadar bir çok sempozyum, kongre ve konferansa İstanbul Süryani Ortodoks Kilisesi temsilcisi olarak katılarak, bilimsel alanda da varlığını hissettirir. (S. Akdemir, 2008, 1-162) de Hori Samuel Akdemir e bütün bu hizmetlerinden dolayı Patrik Moran Mor İgnatius I. Zekka İvas tarafından Nurani İgnatius (İgnatius Nurani (68-107), Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi nin yasal üçüncü patriği) (suryanikadim, 2013) Komodor madalyasına layık görülür. (C. Tahincioğlu, 2012, 35; S. Akdemir, 2009, 24). Kendisine bu onurun takdim töreni 8 Mayıs 1998 de Kadıköy Moda Latin Katolik Asompsiyon Kilisesi nde Süryani Ortodoks Ruhani Reisi Mor Filüksinos Yusuf Çetin, Vatikan Büyükelçiliği Temsilcisi Monsenyör George Antuvan Marovitch ( ) Dominiken Kiliseleri Başrahibi Monsenyör Lorenzo, Monsenyör Per Joseph ve Per Alen ile çeşitli kilise temsilcilerinin huzurunda yapılır. (S. Akdemir, 2008, 44-46). Hori Samuel kilise, teoloji, lisan, ilahi ve makam bilgileri, sesi, hatipliği, söz ve fiiliyatıyla, cemaati ve üç büyük dinin temsilcileri tarafından 485

8 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: aranan bir şahsiyet olur. (C. Tahincioğlu, 2012, 35; S. Akdemir, 2009, 25; Günel,1970, 368-9). Hori Samuel, seksen altı yıllık ömrünün, kırk dört senesi resmi olmak üzere elli yıla yakın bölümünü dini ve sosyal hizmetleriyle İstanbul Süryani toplumuna vakfetmiştir. Hori Samuel Akdemir, meslek hayatı boyunca Midyat ta melfono ve şemmas, Mardin de melfono ve papaz, İstanbul da melfono, papaz, horiepiskopos ve patrik vekili olarak dini ve idari görevler ifa eder. (C. Tahincioğlu, 2012, 35; S. Akdemir, 2009, 25; S. Akdemir, 2008, 140). Horiepiskopos Samuel Akdemir in çocuk ve torunları başta olmak üzere ailesinin birçok ferdi Amerika Birleşik Devletleri ne göç etmişti. Süryani toplumu da verdiği hizmetten dolayı vefa borcunu Hori Samuel Akdemir e ödemek üzere, kendisine New Jersey de 11 Şubat 1996 da 50. yıl jübilesi düzenler. Çok yoğun bir katılımın gerçekleştiği törende yakınları, çocukları, torunları, vakıf yönetim kurulu üyeleri, dönem başkanları, Metropolit Yusuf Çetin ve yabancı ülkelerden gelen temsilci ve cemaat üyeleri hazır bulunur. (C. Tahincioğlu, 2012, 36-37). Cemaat, bu ruhanisine saygısını bir kez daha göstermek üzere 17 Temmuz 2011 de İstanbul Meryemana Kilisesi nde 60. Yıl jübilesi düzenler. Bu törene de yoğun bir katılım olur. (C. Tahincioğlu, 2012, 37). 7 Ekim 2011 tarihinde İstanbul da vefat eden Hori Samuel Akdemir in cenaze merasimi yurt içi ve yurt dışından din adamları, metropolitler, hükümet ve cemaat temsilcileri, önde gelen yöneticiler ve cemaatin büyük bir kısmının katılımıyla gerçekleşir. Naaşı, Tarlabaşı Meryemana Kilisesi nde düzenlenen büyük bir ayin sonrası, 11 Ekim 2011 Salı günü saat 'de Zeytinburnu-Kozlu Süryani Kadim Mezarlığı na defnedilir. (C. Tahincioğlu, 2012, 36-37). 3. Eserleri Samuel Akdemir in telif ve tercüme altı eseri yayımlanmıştır. Kitapları yayım tarihlerine göre şu şekilde sıralanır: a. Süryani Kadim Namaz ve Ayin Kitabı b. Dini Kurallarımız c. Ruhsal Hazine Dua Kitabı d. Theodora 486

9 e. Barış İçinde Yaşamak f. İstanbul Mozaiğinde Süryaniler Ayrıca Samuel Akdemir in yayımlamaya fırsat bulamadığı, halen el yazması olarak bekleyen iki kitap çalışması daha mevcuttur: a. Süryanice Grameri b. Ayin Kitabı (Anafura) 4. Telif Eserleri a. Süryani Kadim Namaz ve Ayin Kitabı Kitap, İstanbul da 1986 da Numune Basım Yayın Cilt isimli matbaada basılmıştır. İki yüz yirmi altı sayfadır. Girişte Dr. Ayhan Başaranlar tarafından kaleme alınan özsözün Süryanice metni de yer alır. Önsözde kitabın İbrahim Tahincioğlu nun Süryani Kadim Cemaati ne bir hediyesi olduğu vurgulanır. Eserin içeriğinin hazırlanmasına Beyoğlu Süryani Meryemana Kilisesi Vakfı Yönetim Kurulu dönem başkanı İbrahim Tahincioğlu, Dr. Ayhan Başaranlar, sanatkâr kardeşler Bülent Sabah ve Coşkun Sabah destek sağlar. Kitabın hazırlanmasına 1978 de başlanmış, çalışmalar sekiz yıl sürmüştür. Dr. Ayhan Başaranlar bazı Türkçe yeni güfteleri kaleme almış, Samuel Doğan Süryanice metinleri hazırlamış, Bülent Sabah da kitabın notalarını tanzim etmiştir. (S. Akdemir, 2008, 127 ve 143; Y. Tahincioğlu, 2011, ). Eser üç bölümden oluşur. Kitapta ayinlerde terennüm edilen dua ve ilahilerin hem Türkçesi hem de Süryanicesi, aynı zamanda makamları, usulleri ve notaları yer alır. Birinci bölüm Namaz ve Dua başlığını taşır. Namazlarda okunan dua, ilahi ve Mezmur bölümlerinin Türkçe ve Süryanice metinleri yer alır. İkinci bölüm Notalı İlahiler adını taşır. Bu bölümde, ayinlerde icra edilen altmış dokuz ilahinin Türkçesi, Süryanicesi, notaları, makam ve usulleri yer alır. Üçüncü bölüm Kutsal Kurban ismini taşır. Kurbono (komünyon) gerçekleştirilirken terennüm edilen dua ile ilahilerin Türkçe ve Süryanicesi verilmiştir. Kurbono icra usulü de tafsilatlı olarak anlatılır. (S. Akdemir, 1986, 1-226). 487

10 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: b. Dini Kurallarımız Kitap, 1988 de Hollanda nın Glane/Losser şehrinde Süryanilere ait Mor Efrem Manastırı na bağlı Bar Hebraeus Yayınevi nde zamanın Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi Orta-Avrupa Metropoliti Julius İsa Çiçek tarafından Türkçe olarak yayımlanmıştır. Doksan altı sayfadır. Kitap Süryanice ve Türkçe birer önsözle başlar ve altı bölümden oluşur. Konular soru-cevap şeklinde işlenir. Birinci bölüm, Allah ın Varlığı, Nitelikleri, Birliği ve Kutsal Üçlük konularını içerir. İkinci bölüm, Melekler, İnsan, Günah, Fazilet ile Günah ve Sonrası konularını açıklar. Üçüncü bölümde, Yesu Mesih in Doğuşu, İşleri, Ulûhiyetine Dair Ayetler, Yesu Mesih in İncillerdeki Kendi Hakkındaki Sözleri, Mucizeleri, Fedakârlığı, Dirilişi ve Göklere Çıkışı, Aziz Ruh (Ruhu l- Kudüs) ve Ruhu l-kudüs ün Kişiliğini Tanıtan Ayetler anlatılır. Dördüncü bölümde, Hz. Musa ya verilen On Emir konusunda kilisenin görüşleri yer alır. Konu, Her Şeye Kadir Tanrın Benim, Kendine Put veya Sembol Yapma, Boş Yere Allah ın Adına And İçme, Sebt (Cumartesi) Gününü Kutla, Babana ve Anana Saygı Göster, Öldürme, Zina Etme, Çalma, Yalan Yere Şahadet Etme, Komşunun Malına ve Namusuna Göz Koyma başlıklarıyla anlatılır. Beşinci bölümde Kilisenin Anlamı, Emirleri ve Etkenleri işlenir. Kilisenin Etkenleri başlığı altında Vaftiz, Murun, Tevbe ve İtiraf, Kutsal Kurban, Kehnut (Ruhanilik), Hasta Yağı ve Evlenme den oluşan yedi sır yer alır. Altıncı bölümde, Namaz Kavramı, Haç İşareti, Genel ve Gerekli Olan Namaz, Çeşitli Günlük Dualar ve İman Kanunu konuları açıklanır. (S. Akdemir, 1988, 1-96). c. Barış İçinde Yaşamak Kitap, İstanbul da 2008 de yayımlanmıştır. Yüz altmış iki sayfadır. Esere Metropolit Yusuf Çetin in takriz yazısı ile giriş yapılmış, Dr. Ayhan Başaranlar ve müellif birer önsöz kaleme almıştır. 488

11 Kitap, müellifin konferansları, sempozyum tebliğleri ile kilise vaazları ve kiliselerdeki özel kutlamalarda yaptığı konuşmaları ihtiva eder. Kitapta yer alan konuşmaların yer, zaman ve isimleri şunlardır: a. Süryani Kilisesi nin En Önemli Beş Özelliği, İstanbul İstanbul Süryani Metropolitliği ni ziyaret eden yetmiş iki kişilik Dünya Kiliseler Birliği temsilcilerine hitaben Tarlabaşı Meryemana Kilisesi nde yapılan konuşma. b. Aziz Nikolas ve Sevgi, Demre/Antalya XI. Uluslararası Noel Baba ve Dünya Barışına Çağrı Etkinlikleri Sempozyumu nda sunulan tebliğ. c. Aziz Nikolas ve Hoşgörü, Demre/Antalya XIII. Uluslararası Noel Baba ve Dünya Barışına Çağrı Etkinlikleri Sempozyumu nda sunulan tebliğ. d. Süryanilerin Kökeni ve Tarihi, İstanbul Kadıköy Moda Latin Katolik Asompsiyon Kilisesi salonunda yapılan konuşma. e. Latin Katolik Cemaatiyle Yirmi İki Yıl, İstanbul Latin Katolik Asompsiyon Kilisesi binasının İstanbul Süryani Kadim ve Katolik cemaatleri tarafından yirmi iki yıl boyunca ortaklaşa kullanılması anısına düzenlenen kutlama töreninde yapılan konuşma. f. Patrik Nurani İgnatius Komodor Onur Madalyası, İstanbul Nurani İgnatius Komodor Onur Madalyası töreninde Kadıköy Moda daki kilise salonunda yapılan konuşma. g. II. Din Şurası, Ankara Kasım 1998 de Ankara-Hilton Oteli nde Diyanet İşleri Başkanlığı nca düzenlenen II. Din Şurası nda Süryani Ortodoks Kilisesi İstanbul ve Ankara Metropoliti Yusuf Çetin adına yapılan konuşma. h. Hz. İbrahim in İzinde, Şanlıurfa Nisan 2000 de Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı nın Şanlıurfa- Harran da düzenlediği sempozyumda sunulan tebliğ. i. Anadolu İnançları Kongresi, Nevşehir

12 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: Ekim 2000 de Anadolu Erenleri Kültür ve Sanat Vakfı tarafından Ürgüp-Nevşehir de düzenlenen Uluslararası Anadolu İnançları Kongresi nde sunulan tebliğ. j. Süryani Toplumu, Ankara Haziran 2001 de Türkiye Dinler Tarihi Derneği nce düzenlenen Yılında Hıristiyanlık (Dünü, Bugünü ve Geleceği) isimli sempozyumda sunulan tebliğ. Akdemir in bu bildirisi, Dinler Tarihi Araştırmaları tarafından da yayınlanmıştır. (S. Akdemir, 2002, 9-12). k. Bir Mektup, İstanbul Haziran 2001 de, Aziz Koluman ın telif ettiği Ortadoğu da Süryanilik adlı kitapta ele alınan bazı konulara cevap vermek amacıyla yazılmış mektup. l. Aziz Efrem, Ankara Ekim 2001 de T.C. Kültür Bakanlığı tarafından düzenlenen Uluslararası İnanç Önderleri Kongresi nde sunulmuş tebliğ. m. Dinler Arası Barış ve Hoşgörü, Sivas Eylül 2002 de Cumhuriyet Üniversitesi tarafından düzenlenen Uluslararası Barış İçin Diyalog-Dinlerin Bir Arada Yaşamaya Katkısı konulu sempozyuma sunulan tebliğ. n. Süryanilerin Kökeni ve Dinsel Uygulamaları, Bursa Mart 2002 de Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi nde verilen Hıristiyanlığın Süryani Kadim Algılanışı Üzerine isimli konferanstaki konuşması. o. Barış Kültürü, Bursa Ekim 2003 te Bursa Osmangazi Belediyesi tarafından düzenlenen Uluslararası Atatürk Barış Kültürü Konferansı ndaki konuşması. p. Evlilik Gizi, İstanbul Kasım 2004 te Yeşilköy Latin Katolik Kilisesi nde ruhani temsilcilere yapılan konuşma. r. Yer ve tarihleri verilmemiş olan, Doğuş Bayramı, Meryem Ana nın İntikal Bayramı, Yenilenme (Tecdid) Bayramı, Diriliş Bayramı, Metropolit Hanna Dolapönü, İbrahim Tahincioğlu, İmanla Dua Etmek, Temiz Yürek ve Takdis Bayramı başlıklı yazılar. 490

13 s. Zelge Dergisi ile Söyleşi, Nisan 1997 de yayımlanan Zelge Dergisi için Semih Dönmez ve İlyas Atacan ın kendisiyle yaptığı söyleşi. (S. Akdemir, 2008, 1-162). d. İstanbul Mozaiğinde Süryaniler Kitap İstanbul da 2009 da yayımlanmıştır. Üç yüz on iki sayfadır. Kitabın sayfaları, bir sütunu Türkçe ve diğeri İngilizce olmak üzere iki geniş sütun olarak hazırlanmıştır. Bol resimlidir. Kiliseyle alakalı Osmanlıca fermanların, mimari planların, Süryanice, Arapça, Latince, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Rumca ve Sanskritçe belgelerin tıpkıbasımları yer alır. Kitabın girişinde zamanın Antakya ve Tüm Doğu Süryani Patriği ve Tüm Dünyadaki Süryani Ortodoks Kilisesi Genel Başkanı Patrik İgnatius I. Zekka İvas ın yazdığı bu eser dolayısıyla müellifi kutlayan bir yazısı yer alır. Akabinde İstanbul ve Ankara Süryani Ortodoks Cemaati Ruhani Lideri ve Patrik Vekili Metropolit Yusuf Çetin in bir sunuş yazısı bulunur. Sonrasında müellifin önsözü gelir. Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi Vakfı XI. Dönem Yönetim Kurulu Başkanı Yakup Tahincioğlu ( ) nun bir sunuş yazısı bunları takip eder. İstanbul a Kısa Bir Bakış bölümünde İstanbul tanıtıldıktan sonra, Süryanilerin Kökeni ile Antakya Süryani Ortodoks Patrikliği nin Kuruluşu ve Etkinlikleri bölümleri yer alır. Türkiye deki Süryanilerin Günümüzdeki Durumu bölümünde, kilisenin ülkemizdeki metropolitlikleri sırasıyla tanıtılır. Süryani Ortodoks Kilisesi nde Yönetim başlıklı bölümde Şam Mor Efrem Manastırı ve Sen Sinod Meclisi, sabık Patrik Moran Mor İgnatius I. Zekka İvas Antakya daki tarihi Mor Petrus Kilisesi ni ziyaretleri anlatılır. Süryani Ortodoks Kilisesi nin Özellikleri nden bahsedilen bölümden sonra Süryani Ortodoks Kilisesi nin İnanç ve Kültürüne Görev Kilisenin Yedi Gizi (Sırrı) bölümünde kilisenin sakrament anlayış ve uygulamaları yer alır. Osmanlı Padişahlarının Süryani Kilisesine İlişkin Fermanları bölümünde İslam Peygamberi Hz. Muhammed (d. 571-v. 632) tarafından Kıptî ve Yakubî Hıristiyanlara verildiği beyan edilen ve aslının Deyrulzafaran Manastırı nda muhafaza edildiği belirtilen Emanname sureti, Sultan Abdülaziz ( ), Sultan II. Abdülhamit ( ) ve Sultan V. 491

14 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: Mehmet Reşat ( ) dönemine ait fermanların tıpkıbasımları yer alır. İstanbul Süryani Kilisesi nin Kuruluşu nun anlatıldığı bölümde 1847 den günümüze bu kilisede görev yapan ruhanilerin hayat hikâyeleri ve kilisesinin geçirdiği fiziki ve manevi süreç anlatılır. İstanbul Tarlabaşı Meryemana Kilisesi Kütüphanesi nin tanıtımının yapıldığı bölümde iki yüz elli beş yazma esere de değinilir. Akabinde Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi Vakfı nın 1959 dan 2009 a kadar görev ifa eden yönetim kurulu başkan ve üyelerinin kısa biyografileri bulunur. Takip eden bölümde ise İstanbul Tarlabaşı Meryemana Kilisesi ve Mardin Deyrulzafaran Manastırı nı ziyaret eden çeşitli devlet adamı ve ruhanilerin fotoğrafları ve protokol defterlerine yazdıklarının tıpkıbasımları yer almaktadır. Sonrasında sabık Patrik I. Zekka İvas ın Mayıs-Haziran 2006 da İstanbul gezisindeki resmi ziyaretlerine dair yazılar ve fotoğraflar bulunur. Sonrasında İstanbul ve Ankara Süryani Ortodoks Cemaati Ruhani Lideri ve Patrik Vekili Metropolit Yusuf Çetin in çeşitli resmi ve dini ziyaretleri ve fotoğrafları yer alır. Kaynakça bölümü ve eserin hazırlanmasına emeği geçenlere bir teşekkürle kitap bitirilir. (S. Akdemir, 2009, 1-312). 5. Tercüme Eserleri a. Ruhsal Hazine Dua Kitabı Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi eski patriklerinden I. Efrem Barsavm ın Arapça telif ettiği et-tuhfetu r-ruhiyyetu fi s-salâti l- Fardiyyeti isimli kitabın Türkçe tercümesidir. Kitabın girişinde tüm basım giderlerinin kilise yararına olmak üzere Diş Tabibi İlyas Sezer ailesi tarafından karşılandığı beyan edilir. Kitap, 1989 da İstanbul da Arı Matbaacılık tarafından basılmıştır. Yüz yetmiş üç sayfadan müteşekkildir. Girişte Patrik I. Efrem Barsavm ın kısa bir biyografisi verilir. Daha sonra Süryanice ve Türkçe birer önsöz yer alır. Mütercim Samuel Akdemir, yazdığı önsözde kitabın ilk beş baskısından söz etmemekle beraber altıncı baskısının 1972 de Lübnan Atsane Mor Efrem Patriklik Matbaası nda, yedinci baskısının 1982 de Bağdat ta, 492

15 sekizinci baskısının 1983 de Halep te, dokuzuncu baskısının ilk kez Türkçe olarak 1989 da İstanbul da tab edildiğini belirtir. Kitap, on bir bölümden oluşur. Dua başlığını taşıyan birinci bölümde dua konusunda genel bilgiler verilir. Duanın Gerekliliği isimli ikinci bölümde, dua etmenin lüzumu Tevrat ve İncil den pasajlarla teyit edilir. Üçüncü bölüm Duanın Çeşit ve Bölümleri adını taşır. Bu bölümde dua, sesli ve sessiz olarak ikiye ayrılır. En güzel dua örneklerinin Mezmurlar kitabında yer aldığı vurgulanır. Dördüncü bölüm, Dua Esnasında Düşüncelerimizi Toplamak adını taşır. Beşinci bölümde Esaslı Duanın Koşulları sıralanır. Altıncı bölümde Dua Vakitleri yer alır. Yedinci bölümde Genel Duanın Kuralları sıralanır. Sekizinci bölümde Genel ve Gerekli Olan Dua (Namaz) nın (Mezmurlar, ) Tercümesi, Dua (Namaz) nın birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü tışmışto (tur, rekat) su, sabah duası, akşam duası, Mor Severiyos un ilahisi, İman Yasası, Meryem Ana ya Meleğin Selamı duası ve günlük dua turları yer alır. Dokuzuncu bölümde Büyük Oruca Ait Dualar anlatılır. Onuncu bölümde Değişik Dualar, Duadan Önce Dilekler, çeşitli azizlere ait dualar, tevbe için özel dualar, çeşitli küçük dualar, programlı ilahiler ve kilise makamları yer alır. On birinci bölümde Kitabı Mukaddes in okunuşu, törenler, kilisenin sembolik eşyaları, kutsal sunak, bayram ve oruçlar takvimi anlatılır. (Barsavm, 1989, 1-173). b. Theodora Kitap, Metropolit Gregorios Paulos Behnam tarafından bir tarihi tiyatro piyesi formunda Arapça olarak kaleme alınmış eserin Türkçe tercümesidir te İstanbul da İstanbul Süryani Kadim Meryemana Kilisesi tarafından basılmıştır. Yüz on sayfadır. 493

16 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: Kitabın müellifi eski Musul Metropoliti Behnam, Musul Mor Efrem Ruhban Mektebi müdürlüğü sırasında Samuel Akdemir in hocalığını da yapmıştır. Kitabın ilk sayfalarında İstanbul Süryani Kadim Cemaati Ruhani Reisi Patrik Vekili ve Metropolit Yusuf Çetin in bir takdim yazısı yer alır. Sonrasında Süryanice ve Türkçe birer önsöz bulunur. Mütercim Samuel Akdemir, yazdığı önsözde Doğu Roma İmparatoriçesi Süryani Theodora ( ) yı, İsrail kavmini mutlak bir felaketten kurtaran Kraliçe Ester e benzetir. Kitap üç ana bölümden oluşur. Birinci bölümde, Theodora nın kimliği, doğumu, çocukluğu, Doğu Roma İmparatoru Iustinianus ( ) la evlenmesi, kraliçe olarak sosyal hayatı, kendi inancına bağlılığı, bu konuda kocası Iustinianus a etkisi, dindarlığı, kiliseye hizmeti, kilise adamlarına şefkati, Burudanlı Mor Yakup (Urfa Piskoposu, ) un ve Basra Piskoposu Theodor un kutsanmasındaki rolü, İncil in yayılmasındaki gayreti, kutsal inancı desteklemesi, kiliseler kurması, Süryani tarihindeki yeri, nitelikleri, özel hayatı ve yazar Brukobiyos un Theodora hakkındaki iftiralarına cevap başlıkları yer alır. İkinci bölümde, Theodora, Altıncı Yüzyılın İlk Yarısında Süryani Kilise Olaylarını İçeren Tarihi Oyun (Piyes) başlıklı dört perdelik bir oyun yer alır. Üçüncü bölümde ise, İmparatoriçe Theodora nın tarihi olaylara etkisi ve Süryani Kilisesi ne sağladığı yararlılıklar anlatılır. (Behnam, 1993, 1-110). Theodora isimli eser, Samuel Akdemir tarafından Arapça dan Türkçe ye çevrilmeden önce, Hanna Dolapönü tarafından Theodora Suryoyto: Mutholoyto Maktabzabnoyto Da-T ino Gedse D- İto Suryoyto B-Felgo D- Doro Stithoyo ismiyle Arapça dan Süryanice ye çevrilmiştir. (Alptekin, 2006, 3). Süryanice nüshanın birinci baskısı Julius İsa Çiçek editörlüğünde 1977 de New Jersey de, ikinci baskısı 1983 te Glane deki Mor Efrem Yayınevi nce yapılmıştır. (Rabo, 2005, 10). 6. Yayımlanmamış Eserleri a. Süryanice Grameri 494

17 Süryani dil bilgisine dair bu eserini, Midyat ta üç yıl süren ( ) muallimliği esnasında el yazısıyla hazırlamıştır. (S. Akdemir, 2008, 143; Günel, 1970, 368). b. Ayin Kitabı (Anafura) Mardin de dini vazife yaptığı yıllarda ( , ) hocası Hanna Dolapönü nün Gerşunice (Süryani alfabesi kullanılarak yazılan Arapça dini metinler) kaleme aldığı el yazması kitaptan esinlenerek hazırladığı bir liturji kitabıdır. (S. Akdemir, 2008, 143; Günel, 1970, 368). 7. Sonuç Samuel Akdemir, yirminci yüzyıl Süryani rönesansını gerçekleştiren ruhani lider olarak adlandırılan Metropolit Hanna Dolapönü den sonra, Metropolit İsa Çiçek, Horiepiskopos Cebrail Aydın ve Horiepiskopos Gabriyel Akyüz le birlikte en çok eser veren Türkiye menşeli Süryani ruhanileri arasındadır. Samuel Akdemir, yarım asırlık meslek hayatı boyunca Midyat, Mardin ve İstanbul da çok çeşitli dini görevleri ifa etmiştir. Arapça ve ilahiyat eğitimini 1956 yılında gittiği, Musul da geliştirmiştir. Melfono Samuel birçok şemmas, papaz, horiepiskopos, rahip ve metropolit yetiştirmiş veya yetişmelerine katkı sağlamıştır. İstanbul Süryani Ortodoks Cemaati, modern anlamda kuruluşunu ve yapılanmasını, Horiepiskopos Samuel Ezber ve özellikle Horiepiskopos Samuel Akdemir e borçludur. Hori Samuel kilise, teoloji, lisan, ilahi ve makam bilgileri, sesi, hatipliği, söz ve fiiliyatıyla da sayılan ve sevilen bir şahsiyet olmuştur. Samuel Akdemir, seksen altı yıllık ömrünün kırk dört senesi resmi dini hizmet olmak üzere elli yıla yakın bölümünü dini ve sosyal hizmetleriyle vakfettiği Türkiye Süryani toplumunca örnek bir ruhani olarak yâd edilir. Horiepiskopos Samuel Akdemir hayatı boyunca, İgnatius III. İlyas ( ), İgnatius I. Efrem Barsavm ( ), İgnatius III. Yakup ( ) ve İgnatius I. Zekka İvaz ( ) olmak üzere dört patrik dönemini idrak etmiştir. 495

18 AIBU Journal of Social Sciences, 2014, Vol:14, Year:14, Issue:2, 14: Bu çalışmada Samuel Akdemir in mevcut sekiz eseri, telif eserleri, tercüme eserleri ve yayımlanmamış eserleri olmak üzere üç ana başlık altında incelenmiştir. Kaynakça Akdemir, Besim, (2012), Samuel Akdemir ed. Cemil Tahincioğlu, Horiepiskopos Samuel Akdemir, İstanbul: Promat Basım Yayın. Akdemir, Samuel, (1986), Süryani Kadim Namaz ve Ayin Kitabı, İstanbul: Numune Basım Yayın Cilt. Akdemir, Samuel, (1988), Dini Kurallarımız, Glane/Losser/Hollanda: Bar Hebraeus Verlag. Akdemir, Samuel, (2002), Geçmişte ve Günümüzde Türkiye deki Süryani Kilisesi, Yılında Hıristiyanlık (Dünü, Bugünü ve Geleceği) Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, ( Dinler Tarihi Araştırmaları-III), Ankara, ss Akdemir, Samuel, (2008), Barış İçinde Yaşamak, İstanbul: Resim Ofset. Akdemir, Samuel, (2009), İstanbul Mozaiğinde Süryaniler, İstanbul: Promat Basın Yayın. Akyüz, Gabriyel, (1998), Deyrulzafaran Manastırı nın Tarihi, İstanbul: Resim Matbaacılık. Akyüz, Gabriyel, (2009), Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi Tarihçesi, İstanbul: Resim Ofset. Alptekin, İskender (ed.), (2006), Mor Philexinos Yuhanon Dolabani, The Voice of the Syriacs, c. I, sy: 4, Brüksel: European Syriac Union, ss. 3. Barsavm, I. Efrem, (1989), Ruhsal Hazine Dua Kitabı, çev. Samuel Akdemir, İstanbul: Arı Matbaacılık. Behnam, Gregorios Paulos, (1993), Theodora, çev. Samuel Akdemir, İstanbul: Süryani Kadim Meryemana Kilisesi. Demir, Zeki, (1995), Süryani Kilisesi Öğretisine Göre Kilisenin Kutsal Yedi Gizi ve Kilise İçindeki Tinsel İşaretler, İstanbul: Resim Matbaacılık. Dinno, Nimetullah, (1998), Süryani Müziği, çev. Gabriyel Akyüz, İstanbul: Resim Matbaacılık. frmartuklu, (2013a), tarihinde, 496

19 zaze-koyu-midyat-izbirak-koyu-hakkinda-bilgi.html. adresinden erişildi. frmartuklu, (2013b), tarihinde, adresinden erişildi. Günel, Aziz, (1970), Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır. Hançerlioğlu, Orhan, (1993), Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitapevi. Hollerweger, Hans, (1999), Turabdin, çev. Sevil Gülçur, Linz/Avusturya. İdem Dergisi, (2007), Horiepiskopos Samuel Akdemir le Röportaj, sy: 15, İstanbul, ss Koluman, Aziz, (2001), Ortadoğu da Süryanilik, Dini, Sosyal ve Kültürel Hayat, Ankara: Asam Yayınları. Maclean, A. J. (1980), Syrian Christians, Encyclopaedia of Religion and Ethics, (E.R.E), c. XII, Edinburgh: Morrison and Gibb Limited, ss Özcoşar, İbrahim, (2006), 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri, (Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Kayseri. Rabo, Gabriel, (2005), Mor Julius Yeshu Çiçek, Kolo Suryoyo, sy. 147, c. III, Manarcad/Kottayam/Hindistan, ss Sâka, İshak, (1985), Kenisetî es-suryaniyyetu, Şam: Matabi u Elif Ba ve l-edib. Sarkar, Elias A. (ed.) (2011), Very Rev. Fr. Samuel Akdemir s 40th Memorial Service at St. Mark s Cathedral, The Word Quarterly Newsletter, New Jersey, ss. 11. suryanikadim, (2013), tarihinde, adresinden erişildi. suryaniler, (2013), tarihinde, adresinden erişildi. Tahincioğlu, Cemil, (2012), Horiepiskopos Samuel Akdemir, ed. Cemil Tahincioğlu, Horiepiskopos Samuel Akdemir, İstanbul: Promat Basım Yayın. Tahincioğlu, Yakup, (2011), Süryaniler, İstanbul: İstanbul Matbaacılık. 497