BD MART Yeni Zelanda Kaynaklarında Çanakkale Deniz Muharebeleri

Transkript

1 BD MART 2018 Yeni Zelanda Kaynaklarında Çanakkale Deniz Muharebeleri 30

2 BD MART 2018 Yazan: ERHAN KANYILMAZ B Doğu Akdeniz de Türkiye ye karşı gerçekleştirilen askeri operasyon, Birinci Dünya Savaşı nın en kötü biçimde tasarlanmış askeri operasyonlarından birisidir. u askeri operasyonla, Fransa daki Batı Cephesi nin ötesinde cepheler açmak ve Kafkasya da Ruslar üzerindeki baskıyı azaltmak hedefleniyordu. Gelibolu Yarımadası nın batısındaki Çanakkale Boğazı nı zorlamak için başlangıçta tamamen deniz harekâtı özelliği taşıyan bu operasyon, daha sonra ise Yarımada üzerinde gerçekleştirilen ve 130 binden fazla insanın hayatına mal olan bir kara harekâtına dönüştü yılında kara muharebelerinde bir kilitlenme durumu ortaya çıktığından, Donanma Bakanı Winston Churchill bir deniz zaferi görmek için can Winston Churchill atıyordu. Churchill, deniz gücünün en temel ilkelerinden biri olan, denizin kontrol altına alınması prensibini tam olarak algılamadan dış görünüşe göre İngiliz Donanması nın sergilediği hareket noksanlığı nedeniyle endişe duyuyordu. Ancak gerçek şuydu ki, Scapa Flow da konuşlanan İngiliz Donanması nedeniyle Alman Açık 31

3 BD MART 2018 Deniz Donanması kendisinden sayısal olarak üstün olan bu düşman gücü ile büyük bir çatışmaya girmeden bulunduğu üssü terk edemiyordu. Bu ise İngiliz Donanması nın denizi kontrol altında tuttuğu anlamına geliyordu. Buna rağmen Churchill in düşüncesinde oluşmaya devam eden ve Flaman Bölgesindeki dikenli telleri çiğnemekten başka projelerde kullanılacak yeni orduları görme arzusu vardı yılının Ocak ayının ilk günlerinde Rusya, Kafkasya daki Türk taarruzlarının baskısını azaltmak için yardım çağrısında bulundu. Bunun üzerine İngiliz Donanma Komutanı Amiral Fisher ve Savaş Kabinesi Sekreteri Binbaşı Maurice Hankey o dönemde tarafsız olmalarına rağmen Yunan ve Bulgar birlikleriyle Gelibolu ya bir taarruz icra edilmesi Amiral Hamilton Carden 32 yönünde bir teklif sundu. Bu taarruz, Batı Cephesi ndeki 75 bin Hint askeri ile desteklenecekti. Hazırlanan bu teklifin alt kısmında Çanakkale Boğazı nı zorlamak için Donanma nın eski Ocak ayı ortası itibariyle Donanma Komutanı Amiral Fisher ve en yüksek rütbeli amirallerin tamamı plâna karşıydı. savaş gemilerini kullanacağı şeklinde genel bir ifade vardı. İngiliz Kara Kuvvetleri nden bu plâna yönelik çok sayıda itiraz geldi ve Churchill son noktayı koydu: Kendisinin uzun süredir peşinde olduğu deniz taarruzu Çanakkale Boğazı üzerinden Marmara Denizi ne ve İstanbul a yapılacaktı. O dönemde Doğu Akdeniz de Başkomutan olan Amiral Carden e danışıldı. Çok parlak amirallerden biri olmayan Carden, harekâtın makul ve uygulanabilir olduğu, kendisinin bu göreve başlayabileceği şeklinde bir cevap verdi. Bir şeyler yapma gereksinimi ve Churchill in marazi hevesiyle plân onaylandı. Bu onay, Kanarya Adaları nın Tenerife bölgesinde bir kolunu kaybeden Nelson un Bir müstahkem mevkiye taarruz eden denizci budaladır. şeklindeki ikazına ve Amiral Phipps Hornby nin 1895 yılında kaleme aldığı Neden Çanakkale Boğazı na taarruz etmemiz istenmemelidir? başlıklı uzun ve mantıklı değerlendirmesine rağmen gerçekleşti. Kabine, 15 geminin kullanımına izin verdi. Bu sayıya en yeni gemiler olan 15 inçlik topla donatılmış HMS Queen Elizabeth ve üç kruvazör de dahildi.

4 BD MART 2018 Ocak ayı ortası itibariyle Donanma Komutanı Amiral Fisher ve en yüksek rütbeli amirallerin tamamı plâna karşıydı. Fakat bunlar plânın uygulamaya konulmasını engelleyemedi. 19 Şubat saat de ilk ateş açıldı. HMS Ark Royal gemisinden kalkan ileri gözetleme uçağı karada olup bitenleri mükemmel bir şekilde görüyor fakat verdiği düzeltmeler dikkate alınmıyordu. İleri gözetleme uçaklarından birini uçuran Üsteğmen Williamson Türk müstahkem mevkilerinin üzerinde alçak uçuş yaptı ve müstahkem mevkilerde bulunan toplardan hiçbirinde hasar oluşturulamadığını fark etti. Bunları Amiral Carden in Gemi Grubu Komutanına ve Kurmay Başkanı Tuğamiral Keyes e şahsen rapor ettiğinde hiç de iyi karşılanmadı. Üsteğmen, gemilerin hiçbir şeyi vuramadıklarını söylediğinde Tuğamiral çok öfkelendi. Olumsuz hava şartları, Hastane gemisi, SS Marama sonraki beş gün boyunca daha fazla bombardıman yapılmasına engel oldu. Fakat hava düzeldiğinde bombardıman yeniden başladı. Amiral, top mermilerinin patlamasına bağlı olarak oluşan yoğun toz bulutu ve parçalanan kayalara istinaden bütün müstahkem mevkilerin ve orada bulunan topların tahrip edilmemesinin imkansız olduğu şeklinde bir rapor verdi. Queen Elizabeth in 15 inçlik toplarının büyük katkılarıyla dış tarafta kalan müstahkem mevkiler Willochra, HM New Zealand No 14 adlı nakliye gemisi Gelibolu dan getirdiği yaralı askerlerle Wellington a varıyor. Fotoğraf: David James Aldersley / Alexander Turnbull Kütüphanesi 33

5 BD MART 2018 Çanakkale de bir top. HMS Queen Elizabeth tarafından tahrip edilen bir müstahkem mevki. Arthur Nelson Field in Gelibolu fotoğraflarından / Alexander Turnbull Kütüphanesi sonunda sustu. Harekâtın bir sonraki aşaması, mayınlı sahaların bulunduğu Boğaz a girmeyi gerektiriyordu. Boğaz, aynı zamanda mayın döşeme yeteneği olan bataryalar, müstahkem mevkilerdeki toplar ve sırayla yer değiştirebilen obüsler tarafından korunuyordu. Döşenmiş mayınları temizlemek için birkaç girişimde bulunuldu ancak yakın mesafeden açılan yoğun ateşler nedeniyle bundan vazgeçildi. 10 Mart günü Boğaz daki müstahkem mevkileri ateş altına almak için bir başarısız girişimde daha bulunuldu. Aynı gün Londra da, Türkler teslim olduğunda uygulanacak şartlara ilişkin görüşler ortaya atılıyordu. Boğaz da çok iyi korunan mayınlı sahaları temizlemeye yönelik yeni girişimler de başarısız oldu. Hasta ve morali bozulmuş olan Amiral Carden 16 Mart günü istifa etti. Onun yerine Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu nun (ANZAC) Komutanı olan General Birdwood un gözünde Bir düzine Carden e denk olan Amiral De Roebeck getirildi. Amiral De Roebeck, 18 Mart günü sekiz savaş gemisiyle Boğazı I. Dünya Savaşı nda Kraliyet Donanmasına ait bir ilk yardım yeri çadırı. Suvla Koyu, Gelibolu Yarımadası. Fotoğraf: Rev Ernest Northcroft Merrington / Alexander Turnbull Kütüphanesi 34

6 zorlamak için büyük çaplı bir girişimde bulundu. Fransız savaş gemisi Bouvet bir mayına çarparak mürettebatının büyük bir kısmıyla battı. Inflexible kruvazörü de mayına çarptı ve bu nedenle birkaç hafta süre ile muharebeden çekildi. Irresistible savaş gemisi mayına çarptı ve gece saatlerinde battı. Aynı akıbeti Irresistible gemisine yardıma giden Ocean adlı savaş gemisi de yaşadı. Bunun üzerine Amiral De Roebeck harekâtı iptal etti. Aslında daha ilk ateş açılmadan önce bile, deniz muharebelerine kara desteği sağlama gerekliliği üzerinde düşünülmüş ancak bu iş ötelenmişti. Şimdi ise Müttefiklerin itibarında yaşanan büyük kaybı önleme gayreti kapsamında Kara Ordusu harekâta katılıyordu. Bu sırada Türkler, Yarımada daki birliklerinin sayısını önemli ölçüde artırmışlardı. 25 Nisan 1915 günü başlayan müttefik çıkarması, 130 binden fazla kişinin hayatını ve birçok kişinin itibarını kaybedeceği BD MART Nisan 1915 günü başlayan müttefik çıkarması, 130 binden fazla kişinin hayatını ve birçok kişinin itibarını kaybedeceği bir felaketin ön habercisiydi. bir felaketin ön habercisiydi. (Bu sayıya 2 bin 770 Yeni Zelandalı, 8 bin 709 Avustralyalı ve 86 bin 692 Türk dahildir.) Gelibolu daki deniz harekâtı, karadan çıkarmanın başlamasıyla sona ermedi. Çıkarma süresince deniz unsurları kıyıdaki birliklere lojistik ve ateş desteği sağladı. Denizaltılar sürekli olarak Boğazı geçtiler ve Marmara Denizi nde harekât icra ettiler. Kraliyet Donanması kıyılarda savaşırken bunun hava unsurları ile zırhlı araçları keşif desteği ve topçu ateşlerinin gözetlenmesini sağladılar. Ben-my-Cheree adlı uçak gemisinde görevli Üsteğmen Charles Esmond 12 Ağustos 1915 günü Marmara Denizi ndeki bir Türk gemisini uçağından ateşlediği bir torpido ile vurarak batırdı. Bu, uçaktan atılan torpido ile batırılan ilk gemi oldu. Kaynak: navymuseum.co.nz/worldwar1/battles-operations/dardanelles-gallipoli/ Atatürk ün 57. Alay ile ilgili sözleri Onlar mukaddes vatan toprakları için canlarını seve seve vermişler, Çanakkale Savaşları nın kaderini değiştirmişlerdir. Burada geçen her saniye, kullanılan her an, ölen her nefer, Türk vatan ve milletinin mukadderatını çizmiştir. Kara savaşlarına katılan ilk birlik olan 57. Alay, vatan sevgisinin ne olduğunu insanlığa göstermiştir. Bu kahraman Alayı hayranlık, minnet ve rahmetle anıyorum. 35