MEB TOPLAM: 80 SAYFA ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ MEB

Transkript

1 MEB TOPLAM: 80 SAYFA ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ MEB

2 ELEKTRİK, ELEKTRONİK VE ÖLÇME DERSİ TEMRİN UYGULAMALARI No Temrin No Temrin Adı Sayfa 1 Temrin-1 Düz Ek Yapımı 2 2 Temrin-2 T Ek Yapımı 4 3 Temrin-3 Çift T Ek Yapımı 6 4 Temrin-4 Uzatma Kablosu Bağlantısı Yapımı 8 5 Temrin-5 Fiziksel Büyüklüklerin Ölçülmesi (Alıştırma) 10 6 Temrin-6 Kablo Tesisatı Oluşturmak 12 7 Temrin-7 Bir Buton ve Bir Zil Tesisatı 13 8 Temrin-8 Bir Buton ve İki Zil Tesisatı 15 9 Temrin-9 İki Buton ve Bir Zil Tesisatı Temrin-10 Bir Kat Bir Daireli Kapı Otomatiği ve Zil Tesisatı Temrin-11 Diyafon Tesisatı Temrin-12 Uzatma Kablosu Yapılması Temrin-13 Adi Anahtar Tesisatı Temrin-14 Adi Anahtar ve Priz Tesisatı Temrin-15 Komütatör Anahtar Tesisatı Temrin-16 Vaviyen Anahtar Tesisatı Temrin-17 Ara Vaviyen (Deviatör) Anahtar Tesisatı Temrin-18 Flüoresan Lamba Tesisatı Temrin-19 Bir Fazlı Motorun Paket Şalter ile Kumanda Tesisatı Temrin-20 Merdiven Otomatiği Tesisatı Temrin-21 Dimmer Anahtar Tesisatı Temrin-22 Eşdeğer Direnç Bulma ve Ölçme Temrin-23 Kirşoff Kanunları ve Ölçme Temrin-24 Çevre Akımları ve Düğüm Gerilimleri Yöntemi ile Ölçme Temrin-25 Bobin ve Bağlantıları (Alıştırma) Temrin-26 Kondansatör ve Bağlantıları (Alıştırma) Temrin-27 Üreteç ve Bağlantıları Temrin-28 Alternatif Akım (AC) Değerleri (Alıştırma) Temrin-29 Diyot Karakteristik Eğrisi Deneyi Temrin-30 Zener Diyot Karakteristik Eğrisi Deneyi Temrin-31 Transistör Uygulaması 1: Isı Alarm Devresi Temrin-32 Transistör Uygulaması 2: Işık Kontrollü Dimmer Devresi Temrin-33 Lehimleme Uygulaması 1: Kablolarla Lehimleme Temrin-34 Lehimleme Uygulaması 2: Delikli Plaket Üzerinde Lehimleme Temrin-35 Baskı Devre Tasarlaması ve Uygulamaları Temrin-36 Gerilim Regülatör Devresi Temrin-37 Gerilim Katlayıcılar (Dörtleyiciler) Temrin-38 Güç Kaynağı Tasarımı 77 TOPLAM 80 ~1~

3 Temrin No 1 Tarih.../ /201 Temrin Adı Düz Ek Yapımı 1. Amaç : Düz ek yapımını kavrar. 2. Giriş : Genellikle ince kesitli iletkenlerde el, pense ve kargaburun kullanılarak yapılır. İletkenin tek damarlı veya iki damarlı olması ekin yapım şeklini değiştirmez. Ancak iki damarlı iletkenle yapılan ekte damarlardaki ek yerleri çakışmamalı ve ekleme işleminden sonra üzerleri izole bantla sarılmalıdır. Düz ekte dikkat edilecek husus, ek yerinin sağlam ve sıkı olmasıdır. Gevşek olarak yapılan eklerde hem ek yeri açılır hem de iletkenlerde temas zayıf olur ve ark oluşur. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Kargaburun d. İzole Bant e. Tek Damarlı İletken (1,5 mm 2 ) f. Falçata 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Eklenmek üzere seçtiğiniz iletkenlerin uç kısımlarından 30 mm lik kısmı soyarak açınız. b) İletkenleri açık kısımlarını üst üste getirerek çapraz şekilde tutunuz. c) İletkenler çapraz durumda iken 1/3 oranında tutulmasına dikkat ediniz. d) İletkenleri kesişme noktalarından birini diğerinin üzerine 90 0 lik bir açı ile bükünüz. e) Bükme işlemine, bir iletkenin tamamı diğer iletkenin üzerine sarılana kadar devam ediniz. f) Diğer iletkeni, birinci iletkenin üzerine bu kez ters yönde ve aynı şekilde sarınız. g) Bükme işlemini yaparken üzerine iletken sarılan bölümün eğilme ve burulma yapmamasına ve sıkı sarılmasına dikkat ediniz. ~2~

4 h) Uç kısımlarında fazlalık varsa, sarılan iletkene zarar vermeden fazlalık kısmı dikkatlice kesiniz. İşinizin düzgünlüğünden emin olduktan sonra yalıtınız. Ek yapılacak iletkenlerin, yalıtkanının aynı renk olmasına dikkat edilmelidir. 6. Sorular : a) İletkenler neden birbirine eklenir? b) İletkenler eklenirken nelere dikkat edilir? Okul Adı BİLGİLER ~3~ Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM

5 Temrin No 2 Tarih.../ /201 Temrin Adı T Ek Yapımı 1. Amaç : T ek yapımını kavrar. 2. Giriş : Alçak gerilim havaî hatlarında ve iç tesisatta çekme kuvveti az olan yerlerde kullanılır. Havaî hatlarda klemens ile ekleme yapılırken iç tesisatta buat içerisinde klemens ile veya sarılarak yapılır. Eğer çekme kuvveti fazla ise düğümlü T ek yapılır. T ek yapılırken iletken izolesinin zedelenmemesine dikkat edilmelidir. Ekten sonra ek yerinin izole bant ile yalıtılması gerekir. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Kargaburun d. İzole Bant e. Tek Damarlı İletken (1,5 mm 2 ) f. Falçata 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Seçtiğiniz iki tekli iletkenden birinin ucunu istenen ölçüde soyarak açınız. b) İkinci iletkenin ek alınacak yerinden 30 mm lik bir bölümünü soyarak açınız. c) Birinci iletkeni, T ek alınacak iletkenin üzerine dik olarak ve izoleli kısmını iyice yaklaştırarak tutunuz. d) İletkeni bükerek sarınız, ekin sıkı şekilde olmasına dikkat ediniz. e) Sarma işlemi tamamlandıktan sonra, bükülen iletkende fazlalık kalırsa, fazlalığı keserek kaldırınız ve ek yerini izolebant ile yalıtınız. ~4~

6 6. Sorular : a) T ek nerelerde kullanılır? b) T ek yaparken nelere dikkat edilir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~5~

7 Temrin No 3 Tarih.../ /201 Temrin Adı Çift T Ek Yapımı 1. Amaç : Çift T ek yapımını kavrar. 2. Giriş : Düz giden hatlardan iki farklı yöne ek almak için kullanılan bir yöntemdir. Ek alınan iletkenlerin soyulmuş kısımları, ek alınacak iletken üzerinde farklı ya da aynı yönlere sarılabilir. Çift T ek yapıldıktan sonra ek yerinin iletkenliğini ve dayanımını arttırmak için lehimlenebilir, ek yerinin izolebantla yalıtılması gerekir. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Kargaburun d. İzole Bant e. Tek Damarlı İletken (1,5 mm 2 ) f. Falçata 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Elinizdeki iki iletkenden birinin ortasından ek alacağınız kısmı uygun bir araç ile 2 3 cm kadar yalıtkanından ayırınız. b) Diğer iletkenin ucunu 7 8 cm kadar yalıtkanından ayırınız. c) Şekildeki gibi iletkenleri birbirine dik olarak çaprazlayınız. Yalıtkandan 5 mm uzaklıktan itibaren iletkeni diğer iletkenin orta kısmına sarınız. Yaklaşık 4 5 tur sardıktan sonra kalan iletken parçası varsa kesiniz. ~6~

8 d) İşinizi öğretmenize gösteriniz. e) Ek işlemi bittiğinde üzerini izole bant ile yalıtarak teslim ediniz. f) İki damarlı iletkenin eklenmesinde kısa devre olasılığından dolayı yalıtım daha önemlidir. g) Diğer şekilde verilen ölçüde iletkenleri hazırlayınız. h) İlk olarak Yöntem 1 i uygulayınız. i) Yalıtımını sağlayarak öğretmeninize teslim ediniz. j) Daha sonra Yöntem 2 yi uygulayınız. k) Yalıtımını sağlayarak öğretmeninize teslim ediniz. 6. Sorular : a) Çift T ek nerelerde kullanılır? b) Çift T ek yaparken nelere dikkat edilir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~7~

9 Temrin No 4 Tarih.../ /201 Temrin Adı Uzatma Kablosu Bağlantısı Yapılması 1. Amaç : Uzatma kablosu yapımını ve klemens bağlantısını kavrar. 2. Giriş : Klemens, kabloların bağlantı ve ek gerecidir. Plastik, porselen ve metalden yapılan çeşitleri vardır. Çeşitli boyutlarda yapılmaktadır, iletkenlerin kalınlığına göre büyüklüğü seçilmelidir. İnce kesitli iletkenler daha iyi elektriki temas sağlanması için, kalın kesitli iletkenler sarılarak eklenmesi zor olduğundan klemenslerle eklenir. Aynı kesitte olmayan iletkenlerin eklenmesi uyumsuzluğa neden olur. Aynı veya farklı kesitteki iletkenler klemens kullanılarak eklendiğinde iletkenler arasında daha sıkı bir irtibat sağlanır. Klemensle ekleme yapılırken iletkenlerin klemens boyuna göre yeterli miktarda açılmasına ve uygun büyüklükte klemens kullanılmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca ince iletkenlerin dayanımını arttırmak için birkaç kez katlanmalı ve klemens vidasının tam altına gelmesi sağlanmalıdır. Klemensin sıkıştırma vidaları yeterince sıkıştırıldıktan sonra, klemens dışına taşan açık uçlar varsa kesilerek kaldırılmalıdır. Fişler, bir elektrikli cihaz veya uzatma kablosu iletkenlerinin bağlandığı, kontakları aracılığıyla prizden elektrik enerjisi alınmasını sağlayan gereçtir. Uzatma veya ara kablolar için enerji alış şekline göre erkek fiş ve dişi fiş olarak gruplandırılır. Prizler, Elektrik cihazlarına, bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile enerji alınması için kullanılan araçtır. Kullanım yerlerine göre priz; sıva altı, sıva üstü, etanş (antigron), seyyar prizler olmak üzere üç çeşidi vardır. Uzatma kablosu ise fiş, priz ve kablo üçlüsünden oluşan ve elektriği seyyar olarak istenilen yere taşımak için kullanılan bir araçtır. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Kargaburun d. İzole Bant e. Antigron İletken (3x1,5 mm 2 ) f. Klemens (2 li) g. Düz uçlu tornavida h. Topraklı fiş i. Seyyar grup prizi 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Eklemek üzere seçtiğiniz uygun klemens ve iletkenleri inceleyerek, iletkenlerin ucunu klemensin boyunu geçmeyecek şekilde soyarak açınız ve bükünüz. b) İletkeni klemense takmak için klemensin vidalarını gevşeterek iletkenin geçeceği kadar boşluk açınız. c) Uçları açılmış (aynı kesitte) iletkenlerin tamamı klemensin içinde olacak şekilde karşılıklı yerleştiriniz. ~8~

10 d) Gevşetilen klemens vidalarını iyice sıkınız. e) İşlem bittiğinde kablonun çıkıp çıkmadığını kontrol ediniz ve teslim ediniz. f) Fişin ve prizin dış gövde kapağını açınız. Göz kararıyla ölçerek kablo damarlarının ne kadar uzunlukta olması gerektiğini belirleyiniz. İzolesine zarar vermeden kablonun dış yalıtkanını bu uzunluğa göre kablo soyma pensiyle soyarak izoleli damarları birbirinden ayırınız. g) Koruyucu iletken olarak kullanılan yeşil-sarı damar uzun bırakılırken kablonun diğer damarlarını bağlantı pozisyonuna göre şekil vererek kesiniz. h) Bağlantı kovanlarına ve vidasına göre damar uçlarının yalıtkanlarını soyunuz. i) Yalıtkanları soyulmuş damar uçlarına, fiş ve priz bağlantı elemanlarının tiplerine göre sıkıştırma manşonu veya yüksük takınız. j) Fiş ve priz içerisinde bulunan kablo tutucu kelepçelerin üst kısmının vidalarını açarak çıkartınız. Kablo damarlarını karşılıklı gelecek şekilde fişin ve prizin içine yerleştirerek vida bağlantılarını yapınız. Kablo damarlarını hafifçe çekerek bağlantı sağlamlığını kontrol ediniz k) Çekmeye karşı kabloyu sıkan fiş ve priz içindeki kelepçeleri yeniden sıkıştırınız. Kelepçelerin kabloyu fişlere sabitlemesini, kabloyu çekerek kontrol ediniz. l) Fiş ve priz üst kapağını yerine oturtup vidalarını sıkınız. Fiş ve priz kapaklarının kapatılmasında, her bir kablo damarının dış kapaklar arasına sıkışıp kalmamasına dikkat ediniz. Fiş ve priz kapaklarının kolayca kapanır durumda ve iki parçanın birbirleri ile karşılıklı denk gelmiş olmasına dikkat ediniz. m) Fiş ve prizin karşılıklı kutupları ile koruyucu iletkenin birbirleri arasında, seri lamba veya ohmmetreyle kontrolünü yapınız. Bu kontrolde seri lâmba yanmalı veya ohmmetrede çok küçük bir geçiş direnci ölçülmelidir. 6. Sorular : a) Klemensler neden gereklidir? Eklere göre üstünlüğü nedir? b) Uzatma kablosu yapmada amaç nedir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~9~

11 Temrin No 5 Tarih.../ /201 Temrin Adı Fiziksel Büyüklüklerin Ölçülmesi (Alıştırma) A. Aşağıda verilen ölçü birimlerini istenilen duruma dönüştürünüz. 25 dam =.. hm 0,0182 km =.. dm 0,82 km =.. m 70,2 dam =.. km 750 mm =.. cm 20 cm =.. m 0,01 cm =.. dm 6,78 hm =.. dam 4,25 m =.. cm mm =.. hm 1250 m =.. km 48 cm =.. inç 2,36 dm =.. cm 25 inç =.. m B. Aşağıda verilen cisimlerin alanlarını bulunuz. S =.. cm 2 S =.. br 2 S =.. m 2 S =.. mm 2 S =.. br 2 S =.. cm 2 C. Aşağıda verilen cisimlerin hacimlerini bulunuz. V =.. mm 3 V =.. br 3 V =.. m 3 D. Aşağıda verilen sıcaklık dönüşümlerini bulunuz. Santigrad ( 0 C) Fahrenhayt ( 0 F) Kelvin ( 0 K) 60 0 C.. 0 F.. 0 K.. 0 C 90 0 F.. 0 K.. 0 C.. 0 F K E. Aşağıda verilen problemlerin cevaplarını bulunuz. a) Dakikada devir sayısı 1000 d/d olan bir motorun saniyedeki devri nedir? b) Saatte hızı 100 km/h olan bir araç 600 m lik bir yolu kaç dakikada alır? c) Bir koşucu 2 saniyede 8 m yol alıyorsa saatte ne kadar yol alır? d) Işık şiddeti 1500 cd olan bir kaynağın 3 m uzaklıktaki bir yüzeye dik olarak gönderildiğinde yüzeydeki aydınlanma şiddeti kaç lüx idir? (cos 0 =1) e) Bir testerenin çıkardığı ses şiddeti 80 db idir. Bu testerenin ses şiddeti kaç bel idir? ~10~

12 F. Aşağıda verilen elektrik devresinden yola çıkarak verilen durumlarda lambaların durumları ne olur? 1. Aşağıdaki anahtarların durumuna göre lambaların durumlarını yazınız. S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 L1 L2 L3 L4 Kapalı Kapalı Kapalı Açık Kapalı Açık Kapalı Kapalı Açık Kapalı Kapalı Açık Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Açık Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Açık Kapalı Kapalı Açık Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Kapalı Açık Açık Kapalı Kapalı Açık Kapalı Açık Kapalı Kapalı Kapalı Açık Açık Açık Kapalı Açık Kapalı 2. Lambaların kısa devre durumları nasıl olabilir? Sırayla belirtiniz. L1 lambası kısa devre için : L2 lambası kısa devre için : L3 lambası kısa devre için : L4 lambası kısa devre için : Okul Adı BİLGİLER ~11~ Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM

13 Temrin No 6 Tarih.../ /201 Temrin Adı Kablo Tesisatı Oluşturmak 1. Amaç : Kablo tesisatı ve bağlantısını kavrar. 2. Giriş : İletkenlerin dışarıdan gelebilecek etkilerden zarar görmemesi ve kabloda oluşabilecek yanma, ısınma gibi etkilerin ise dış ortama zarar vermesini engellemek amacıyla tesisat boruları kullanılır. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Kargaburun d. İzole Bant e. Antigron İletken (2x1,5 mm 2 ) f. Klemens (2 li) g. Düz uçlu tornavida h. Buat (1 adet) i. Kablo boruları ve sac kroşeler 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Oluşturacağınız tesisata göre boru ve ek malzemeleri tedarik ediniz. b) Boruların birbiri içerisine gireceği düşünülerek ölçü alınız. c) Boruları sac kroşelerle plançete üzerine sabitleyiniz. d) Buatı vida yardımı ile plançete üzerine sabitleyiniz. e) Boru içerisinde bir tıkanıklık olmamasına dikkat ediniz. f) Boruları keserken iş güvenliği kurallarına uyunuz. g) Çivi ve çekiç kullanırken dikkatli olunuz. 6. Sorular : a) Tesisat boruları ve buatlar neden kullanılır? Okul Adı BİLGİLER ~12~ Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM

14 Temrin No 7 Tarih.../ /201 Temrin Adı Bir Buton ve Bir Zil Tesisatı 1. Amaç : Bir buton ile bir zilin çalışmasını kavrar. 2. Giriş : Çağırma ve bildirim tesisatlarının temeli bir butonla bir zil tesisatıdır. Bir buton ve bir zilden oluşan devrede butona basıldığı müddetçe zil çalar, elimizi kaldırdığımızda ise zilin enerjisi kesilir. Bu devrenin kurulması, çalışması ve arızaları iyi öğrenildiğinde, bundan sonraki devrelerde kolaylık sağlanır. a. Kapalı şema: Elektrik tesisatında iletkenlerin yolunu (boru vb.) ve devre elemanlarının (sigorta, ek kutusu, buton, alıcılar, üreteç vb.) yerlerini gösteren şemadır. Buna tek hat şeması da denir. Elektrik projeleri kapalı şema olarak çizilir. b. Açık şema: Tesisatta elektrik devresini, alıcı ile kumanda araçları ile birlikte gösteren iletken dolaşım şemasına denir. Meslek elemanı devrenin bağlantısını bu şemaya göre yapar, buna bağlantı şeması da denir. Bundan sonraki devre uygulamalarımızda, devre düzenini kapalı şemaya göre bağlantıları ise açık şemaya göre oluşturacağız. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Otomatik sigorta (6 A) d. İzole Bant e. Zil teli HO5V-U (0,5 veya 0,75 mm 2 ) f. Klemens (2 li) 1 no.lu g. Düz uçlu tornavida h. Zil Transformatörü (220/12V) i. Boru ve dirsek (14 PVC) j. Uzatma kablosu (fişli) k. Elektronik veya mekanik zil (x1) m. Buton (Sıva üstü veya altı) (x1) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Devreyi ortamın durumuna göre plançete üzerinde sıva altı veya sıva üstü boruları içinden çekiniz. Eğer ortamda borular döşenmemiş ise kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Zil ve buton yerlerini belirleyiniz. Açık şemaya göre iletkenleri, daha önceden döşenmiş borular içine döşeyiniz. c) Boruların uç kısımlarına, açıkta iletken kalmayacak şekilde zil ve butonu uygun ağaç vidası ile monte ediniz. d) İletken uçlarını uygun araç ile soyarak zil ve butonun bağlantı vidasına irtibatlandırınız. e) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız. ~13~

15 f) Devreye öğretmen gözetiminde enerji veriniz. g) Butona basarak zilin çalıştığını gözlemleyiniz. h) Kesinlikle enerji altında çalışmayınız. i) İşiniz bittikten sonra, malzemeleri yerinden düzgünce sökünüz. 6. Sorular : a) Devrede kullanılan her bir elemanın özelliklerini yazınız? b) 0,5 NYA, 14 PVC, 1,5 NYA, 220/12V, R ve Mp, 6A devrede neyi göstermektedir? c) Devrede neden zil transformatörü kullanılmıştır? d) Devrede zil ve buton yer değiştirebilir mi? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~14~

16 Temrin No 8 Tarih.../ /201 Temrin Adı Bir buton ve iki zil tesisatı 1. Amaç : Bir buton ile iki zilin çalışmasını kavrar. 2. Giriş : Çağırma ve bildirim tesisleri, kullanım yerlerine göre değişik şekillerde yapılır. Örneğin okullarda ve büyük işletmelerde değişik yerlere veya katlara birden fazla zil konur. Bu ziller bir buton ile çalıştırılarak giriş veya çıkış zamanı duyurulur. Böyle bir devrede ziller birbirine paralel bağlı olduğundan, zil sayısı ihtiyaca ve trafo gücüne göre arttırılabilir. Butona basıldığı sürece iki zil de aynı anda çalmaktadır. Bir buton bir zil tesisatındaki zile paralel bir zil bağladığımızda, bir buton iki zil devresini yapmış oluruz. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Otomatik sigorta (6 A) d. İzole Bant e. Zil teli HO5V-U (0,5 veya 0,75 mm 2 ) f. Klemens (2 li) 1 no.lu g. Düz uçlu tornavida h. Zil Transformatörü (220/12V) i. Boru ve dirsek (14 PVC) j. Uzatma kablosu (fişli) k. Elektronik veya mekanik zil (x2) m. Buton (Sıva üstü veya altı) (x1) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Devreyi ortamın durumuna göre plançete üzerinde sıva altı veya sıva üstü boruları içinden çekiniz. Eğer ortamda borular döşenmemiş ise kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Zil ve buton yerlerini belirleyiniz. Açık şemaya göre iletkenleri, daha önceden döşenmiş borular içine döşeyiniz. c) Boruların uç kısımlarına, açıkta iletken kalmayacak şekilde zil ve butonu uygun ağaç vidası ile monte ediniz. d) İletken uçlarını uygun araç ile soyarak zil ve butonun bağlantı vidasına irtibatlandırınız. e) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız. f) Devreye öğretmen gözetiminde enerji veriniz. g) Butona basarak iki zilin çalıştığını gözlemleyiniz. h) Kesinlikle enerji altında çalışmayınız. i) İşiniz bittikten sonra, malzemeleri yerinden düzgünce sökünüz. 6. Sorular : a) Devrede ziller seri olarak bağlanırsa çalışır mı? Devre çalışmasında uygulayarak gözlemleyiniz. b) Buton 1 ile Zil 1 yer değişirse ne olur? ~15~

17 c) Elektronik zil ile mekanik zil arasında ne gibi farklılıklar vardır? Açıklayınız. d) Sigorta öncesi iletken kesiti neden 0,5 NYA yerine 1,5 NYA kullanılmıştır? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~16~

18 Temrin No 9 Tarih.../ /201 Temrin Adı İki buton ve bir zil tesisatı 1. Amaç : İki buton ile bir zilin çalışmasını kavrar. 2. Giriş : Bir buton bir zil tesisatının borularını ve buatlarını sökmeden, iki buton bir zil tesisatını da yapabilirsiniz. Bir zil bir buton tesisatında, butona paralel olarak bir buton bağladığımızda iki buton bir zil bağlantısını yapmış oluruz. İki katlı bir apartman ve küçük bir işyeri örneğinde olduğu gibi bir kişiyi birden fazla kişinin çağırması veya haber vermesi gerekebilir. Bu durumda iki buton ile bir zil tesisatı kullanılır. Butonların hangisine basılırsa basılsın zil çalışacaktır. Devrede butonlar zile seri, birbirine paralel bağlanırlar ve buton sayısı istendiği ölçüde arttırılabilir. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Otomatik sigorta (6 A) d. İzole Bant e. Zil teli HO5V-U (0,5 veya 0,75 mm 2 ) f. Klemens (2 li) 1 no.lu g. Düz uçlu tornavida h. Zil Transformatörü (220/12V) i. Boru ve dirsek (14 PVC) j. Uzatma kablosu (fişli) k. Elektronik veya mekanik zil (x1) m. Buton (Sıva üstü veya altı) (x2) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Devreyi ortamın durumuna göre plançete üzerinde sıva altı veya sıva üstü boruları içinden çekiniz. Eğer ortamda borular döşenmemiş ise kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Zil ve buton yerlerini belirleyiniz. Açık şemaya göre iletkenleri, daha önceden döşenmiş borular içine döşeyiniz. c) Boruların uç kısımlarına, açıkta iletken kalmayacak şekilde zil ve butonu uygun ağaç vidası ile monte ediniz. d) İletken uçlarını uygun araç ile soyarak zil ve butonun bağlantı vidasına irtibatlandırınız. e) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız. f) Devreye öğretmen gözetiminde enerji veriniz. g) Butonlara ayrı olarak basarak zilin çalıştığını gözlemleyiniz. h) Kesinlikle enerji altında çalışmayınız. i) İşiniz bittikten sonra, malzemeleri yerinden düzgünce sökünüz. 6. Sorular : a) Devrede butonlar seri bağlanırsa devre nasıl çalışır? Devre çalışmasında uygulayarak gözlemleyiniz. b) Buton 1 ile Zil 1 yer değişirse ne olur? ~17~

19 c) Aşağıda verilen sembollerin anlamlarını belirtiniz? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~18~

20 Temrin No 10 Tarih.../ /201 Temrin Adı Bir Kat Bir Daireli Kapı Otomatiği ve Zil Tesisatı 1. Amaç : Bir kat bir daireli kapı otomatiği ve zil tesisatının çalışmasını kavrar. 2. Giriş : Kapı otomatiği bir alıcı çeşidi olup içindeki bobin enerjilenince gerili yay tırnaktan kurtulur ve kapı açılır. 12 Volt ile çalışır. Eğer kapı otomatiği zincirli tip ise gergi ayarının iyi yapılması gerekir. Kapı otomatiği (kapı kilidi) apartman giriş kapısı üzerindedir. Apartman kapısındaki zil butonuna (Buton-3) basıldığında dairedeki zil çalar. Daire içindeki kapı otomatiği butonuna (Buton-2) basıldığında apartman giriş kapısı açılır. Daire kapısına gelindiğinde buradaki zil butonuna (Buton-1) basılınca tekrar dairedeki zil çalar. Zil butonları birbirine paralel bağlıdır. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Otomatik sigorta (6 A) d. Kapı otomatiği (x1) e. Zil teli HO5V-U (0,5 veya 0,75 mm 2 ) f. Klemens (2 li) 1 no.lu g. Düz uçlu tornavida h. Zil Transformatörü (220/12V) i. Boru ve dirsek (14 PVC) j. Uzatma kablosu (fişli) k. Elektronik veya mekanik zil (x1) m. Buton (Sıva üstü veya altı) (x3) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Devre bir kat bir daireli olduğuna göre binanın girişi ve üstünde bir kat var demektir. Tesisatı döşerken buna dikkat etmeliyiz. Plançeteyi dikey olarak tutmalıyız. b) Devre şemasına göre elemanları seçiniz, plançete üzerinde buton, zil ve kapı otomatiği yerlerini belirleyiniz. c) Plançetede borular döşenmemişse kapalı şemaya uygun olarak boruları döşeyiniz (kroşelerle). d) Plançete üzerindeki borular içerisinden, açık şemaya uygun olarak iletkenleri geçiriniz, iletkenleri lüzumsuz yere kesmeyiniz. e) Buat içerisinde klemens kullanarak veya tekniğine uygun olarak ek alınız ve ek yerini yalıtınız. ~19~

21 f) Buton, zil ve kapı otomatiğini yerine ağaç vidası ile monte ediniz. g) İletkenlerin uçlarını soyarak buton, zil ve kapı otomatiğini bağlayınız. h) Öğretmen denetiminde devreye enerji vererek çalıştırınız. i) Kapı otomatiği zincirli tip ise gergi ayarını yapınız. j) Sırasıyla butonlara basarak çalışmaları gözlemleyiniz. k) Kesinlikle enerji altında çalışmayınız. l) İş güvenliği tedbirlerine uyunuz. m) El aletlerini kullanırken çok dikkat ediniz. 6. Sorular : d) Kapı otomatiği nasıl çalışır? e) Bir kat iki daireli bir yerin kapı otomatiği ve zil tesisat devre şemasını tasarlayınız. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~20~

22 Temrin No 11 Tarih.../ /201 Temrin Adı Diyafon Tesisatı 1. Amaç : Diyafon tesisatı ve çalışmasını kavrar. 2. Giriş : Diyafon tesisatı; iletişimi sesli olarak sağlayan, bas konuş, bırak dinle şubelerden oluşan, karşılıklı konuşularak çağırma yapılan dahili konuşma sistemidir. İş yeri diyafonla haberleşme sisteminde bir merkez diyafon, şube diyafonlarla konuşur. 1-8 şube butonlu merkezler olduğu gibi 2, 4, 6 ve 8 şube butonlu merkezler de mevcuttur. Şubeler merkezi ses ve ışık ikazı ile arar, isterse merkez şubeyi dinleyebilir. Her şube için merkeze iki tel çekilir. Çalışma Esasları: Diyafon tesisatında konuşma tek hatlı telsiz konuşma sistemine benzer. Konuşma ünitesi üzerinde bulunan butona basıldığında konuşulur, buton bırakıldığında ise dinleme durumuna geçilir. Konuşma bittikten kısa bir süre sonra da otomatik olarak kapanır. Paralel bağlantı da yapılarak şube sayısı artırılabilir. ~21~

23 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Otomatik sigorta (6 A) d. Kapı otomatiği (x1) e. Diyafon kablosu f. Elektronik veya mekanik zil (x1) g. Düz uçlu tornavida h. Merkez ve şube diyafonları (x3) i. Buton (Sıva üstü veya altı) (x3) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Bağlantı şemasını inceleyiniz. b) Plançete üzerinde diyafonların ve zil, kapı otomatiği gibi elemanların yerleri belirlenir. c) Kullanılacak kablolar seçilir ve gerekli alanlara bağlantıları yapılır. d) İletken telleri diyafonlara ait bağlantı vidalarına açıkta tel kalmayacak şekilde vidalayınız. e) Gerekli olan ek bağlantılarını buat içerisinde yapınız. Ekleri klemens veya ek alma kurallarına göre gerçekleştiriniz. Klemens kullanılmadığı takdirde izole bant kullanarak ekleri yalıtınız. f) Kullandığınız elemanları ağaç vidası yerlerine vidalayınız. g) Gerekli iletkenler çekilir. h) İş yeri diyafon sistemi elemanları yerlerine montajı yapılır. i) Öğretmen denetiminde devreye enerji veriniz. ~22~

24 j) Her bir diyafon şubesinden konuşma yapınız ve diğer taraftan ses kontrolünü sağlayınız. k) Bağlantılarda blendajlı kablo kullanılırsa daha net ses alınabilir. Devreye enerji vermeden önce tekrar tekrar bağlantıları kontrol ediniz. l) Diyafonlarla konuşma yapılamıyorsa enerjiyi kesip hatanızı arayınız. 6. Sorular : a) Diyafon tesisatının yapılma amaçlarını maddeler halinde yazınız. b) Görüntülü olarak konuşmalar yapılabilir mi? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~23~

25 Temrin No 12 Tarih.../ /201 Temrin Adı Uzatma Kablosu Yapılması 1. Amaç : Uzatma kablosu yapılması ve çalışmasını kavrar. 2. Giriş : Birçok alanda birden fazla elektrikle çalışan cihazlar kullanılmaktadır. Fiş, bir elektrikli cihaz veya uzatma kablosu iletkenlerinin bağlandığı, kontakları aracılığıyla prizden elektrik enerjisi alınmasını sağlayan gereçtir. Priz, elektrik cihazlarına, bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile enerji alınması için kullanılan araçtır. Prizler çeşitlerine göre ayrılır, özellikle gruplu olarak kullanılan prizler üçlü, dörtlü vb. olarak isimlendirilirler. Fiş (özellikle topraklı), gruplu priz ve kablonun birleşiminden uzatma kablosu tasarlanır. 3. Kullanılacak Malzemeler : a. Pense b. Yan Keski c. Kargaburun d. Priz (üçlü priz) (x1) e. 3x2,5 mm 2 çok telli kablo f. Falçata g. Düz uçlu tornavida h. İzole band i. Fiş (topraklı)(x1) k. Yıldız uçlu tornavida m. Kontrol kalemi 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Devredeki her bir parçayı temin ediniz. b) Uzatma kablosunu 2 ila 5 m arasında bir değerde kesiniz. (Öğretmenin vereceği değerde) c) Kablonun iki ucundaki yalıtkan kısmı (5cm), iletkeni zedelemeden dikkatlice soyunuz. d) Fişi açınız ve kabloyu fişe takınız, toprak kablosunu fişin toprak kısmına takınız. e) Fişin kapağını kapatınız. f) Seyyar grup priz kapağını açınız. g) Kabloyu grup priz klemenslerine takınız. h) Toprak kablosunu doğru yere takınız. i) Grup priz kapağını kapatınız. ~24~

26 j) Kablonun iletken kısımlarının açıkta olmamasına dikkat ediniz. k) Bağlantıları mümkün olduğunca sıkı yapınız. l) Ölçü aleti ile bağlantının doğruluğunu ve kısa devre olup olmadığını kontrol ediniz. m) Öğretmen gözetiminde fişi bir başka prize takınız ve üçlü prize bir elektrik aleti takıp çalıştığını gözlemleyiniz. Kontrol kalemini toprak hattına kontrol etmeyi unutmayınız. 6. Sorular : a) Toprak hattı bağlantısı neden yapılır? Yapılmazsa neler olabilir? b) Toprak ile nötr hattı ters olarak bağlanırsa ne olur? Sakıncası var mıdır? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~25~

27 Temrin No 13 Tarih.../ /201 Temrin Adı Adi Anahtar Tesisatı 1. Amaç : Adi anahtar tesisatı uygulama devresini kavrar. 2. Giriş : Bir lambayı veya bir grup lambayı aynı anda, aynı yerden yakıp söndürmeye yarayan anahtarlara adi anahtar denir. Bu anahtarlar aspiratör, ısıtıcılar, küçük güçlü elektrikli alıcıların kumandasında da kullanılır. Bir giriş ve bir çıkış olmak üzere iki bağlantı ucu vardır. Klemens, aydınlatma ve güç tesislerinde buat (ek kutusu) içinde eklerin (iletken bağlantılarının) yapılması için kullanılan gereçtir. Duy, elektrik lambasının, vidalanarak veya takılarak elektrik tesisine bağlanmasını sağlayan gereçtir. Devrede uygun bağlantılar yapıldıktan sonra anahtarı konum değiştirdiğimizde lambaya faz gelir, nötr direk lambaya bağlı olduğundan lamba enerjilenir ve ışık vermeye başlar. Anahtarı konum değiştirdiğimizde lambaya gelen faz kesilmiş olur ve lamba söner. 3. Kullanılacak Malzemeler : Adi anahtar (x1)(sıva altı-üstü) Duy (x1)(asma tavan veya duvar) Lamba (x1)(akkor veya diğer) Klemens (2 li)(1,5 lik) Otomatik Sigorta (x1)(6/25 A) Tekli iletken tel (1,5 mm 2 ) 2m İzole band Yan Keski Pense Tornavida (düz ve yıldız uçlu) Kontrol Kalemi Kargaburun 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtar ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa kullanılmalıdır. e) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve titiz bir şekilde bağlantıları yapınız. f) Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı yapınız. g) En az 1,5 mm² yalıtılmış iletken kullanınız. h) Sigorta, duy ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. i) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız j) Ampulü duya takarak, çok dikkatli olarak öğretmen kontrolünde devreye enerji veriniz (220 Volt). k) Adi anahtarı kapattığınızda lambanın yandığını, anahtarı açtığınızda ise lambanın söndüğünü görünüz. l) Enerjiyi keserek devreyi sökünüz. 6. Sorular : a) 1.5 NV, 14 PVC, 6/25A, 2.5 NV ve çizilen çizgilerin anlamlarını yazınız. ~26~

28 b) Devrede kullanılan elemanların özelliklerinden bahsediniz. c) Önceden kullanılan zil transformatörü bu devrede neden kullanılmamıştır? d) Kabloların kalınlıkları neden 0.5 NV değil de 1.5 NV idir? e) Anahtar ile lamba yer değiştirilebilir mi? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~27~

29 Temrin No 14 Tarih.../ /201 Temrin Adı Adi Anahtar ve Priz Tesisatı 1. Amaç : Adi anahtar ve priz tesisatı uygulama devresini kavrar. 2. Giriş : Tesisatta prizler ve lambalar İç Tesisat Yönetmeliği gereği ayrı ayrı linyelere bağlanır. Fakat lamba linyesine, bir priz bağlanabilir. Priz, elektrik aygıtlarına, bir elektrik devresinden fiş aracılığı ile doğrudan veya uzatma kablosu ile enerji alınması için kullanılan bir araçtır. Devremiz adi anahtar tesisatına priz ilave edilmesiyle oluşmuştur. Adi anahtar lambaya kumanda için kullanılmaktadır. Priz ise bir alıcıya enerji almak için kullanılmaktadır. 3. Kullanılacak Malzemeler : Adi anahtar (x1)(sıva altı-üstü) Duy (x1)(asma tavan veya duvar) Lamba (x1)(akkor veya diğer) Klemens (2 li)(1,5 lik) Otomatik Sigorta (x1)(6/25 A) İletken tel (1,5 ve 2,5 mm 2 ) 4m İzole band Yan Keski Pense Tornavida (düz ve yıldız uçlu) Kontrol Kalemi Priz (topraklı)(x1) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtar, priz ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa kullanılmalıdır. e) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve titiz bir şekilde bağlantıları yapınız. f) Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı yapınız. g) 1,5 mm² yalıtılmış iletken (aydınlatma kısmına) ve 2,5 mm² yalıtılmış iletken (priz kısmına) kullanınız. h) Sigorta, duy, priz ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. i) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız j) Ampulü duya takarak, çok dikkatli olarak öğretmen kontrolünde devreye enerji veriniz (220 Volt). k) Adi anahtarı kapattığınızda lambanın yandığını, anahtarı açtığınızda ise lambanın söndüğünü görünüz. Ayrıca prize bir elektrik aletini (uygun güçte) bağlayarak çalıştırınız. l) Enerjiyi keserek devreyi sökünüz. 6. Sorular : a) 1.5 NV, 14 PVC, 6/25A, 2.5 NV ve çizilen çizgilerin anlamlarını yazınız. b) Devrede kullanılan elemanların özelliklerinden bahsediniz. ~28~

30 c) Devrede iki priz ve iki lambalı olacak devre şemasını çiziniz. d) Priz ile lamba yer değiştirirse devre nasıl çalışır? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~29~

31 Temrin No 15 Tarih.../ /201 Temrin Adı Komütatör Anahtar Tesisatı 1. Amaç : Komütatör anahtar tesisatı uygulama devresini kavrar. 2. Giriş : Komütatör anahtar, iki ayrı lamba veya lamba grubunun bir yerden aynı anda veya ayrı ayrı yakılıp söndürülmesinde kullanılır. Örneğin salon veya misafir odasında bulunan avizede ve sınıflarda bulunan flüoresan lamba armatürlerinde birden fazla lamba bulunmaktadır. Bu lambaların tamamını veya bir kısmını komütatör anahtar ile yakıp söndürmek mümkündür. Önceleri döner tip komütatör anahtarlar, artık günümüzde çift kutuplu olarak tuşlu tip yapılmaktadır. İki adi anahtarın birleşiminden oluşmuştur. 3. Kullanılacak Malzemeler : Komütatör anahtar (x1) Duy (x2) (Asma tavan veya duvar) Lamba (x2) (Akkor veya diğer) Klemens (2 li) (1,5 lik) Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (1,5 mm 2 ) 3m İzole band Yan Keski Pense Tornavida (düz ve yıldız uçlu) Kontrol Kalemi Karga burun 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, komütatör anahtar ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa kullanılmalıdır. e) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve titiz bir şekilde bağlantıları yapınız. f) Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı yapınız. g) 1,5 mm² yalıtılmış iletken (aydınlatma kısmına) kullanınız. h) Sigorta, duy, priz ve anahtarı uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. i) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız j) Ampulü duya takarak, çok dikkatli olarak öğretmen kontrolünde devreye enerji veriniz (220 Volt). k) Komütatör anahtarının ilkini kapattığınızda Lamba 1, ikincisini kapattığınızda Lamba 2, her ikisini kapattığınızda her iki lamba yanacak, her ikisini açtığınızda iki lamba sönecektir. l) Enerjiyi keserek devreyi sökünüz. ~30~

32 6. Sorular : a) 1.5 NV, 14 PVC, 6/25A, 2.5 NV ve çizilen çizgilerin anlamlarını yazınız. b) Devrede kullanılan elemanların özelliklerinden bahsediniz. c) Adi anahtar ile komütatör anahtar arasındaki fark nedir? d) İki lambanın hem komütatör hem de adi anahtarlarla yakılıp söndürüldüğü tesisat şemasını çiziniz. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~31~

33 Temrin No 16 Tarih.../ /201 Temrin Adı Vaviyen Anahtar Tesisatı 1. Amaç : Vaviyen anahtar tesisatı uygulama devresini kavrar. 2. Giriş : Bir lambayı veya bir grup lambayı (alıcıyı) iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklı zamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşididir. Bir tesis için iki anahtar kullanılır. Üç adet bağlantı ucuna sahiptir. Birinci anahtarın orta ucu faz iletkenine, diğer anahtarın orta ucu lambaya bağlanır. Her iki anahtar arasına iki adet iletken çekilerek diğer uçlara bağlanır. Çift girişli uzun koridorların giriş ve çıkışlarına, iki katlı yerlerin merdiven arası aydınlatması, iki odanın aynı balkona açılması durumunda kullanılır. Faz anahtarın orta ucu ve diğer basılı kontaktan, diğer anahtarın basılı kontağından orta uca geçerek lambaya ulaşır. Lambaya nötr direk bağlı olduğu için fazda anahtarlardan geldiğinde lamba yanar. Anahtarların herhangi birine basıldığında lamba söner. 3. Kullanılacak Malzemeler : Vaviyen anahtar (x2) Duy (x1) (Asma tavan veya duvar) Lamba (x1) (Akkor veya diğer) Klemens (2 li) (1,5 lik) Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (1,5 mm 2 ) 3m İzole band Yan Keski Pense Tornavida (düz ve yıldız uçlu) Kontrol Kalemi Karga burun 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, vaviyen anahtar ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa kullanılmalıdır. e) Vaviyen anahtarın birinin orta ucuna faz, diğer anahtarın orta ucuna lamba ucu bağlanmalıdır. Diğer boşta kalan ikişer bağlantı klemens uçları iki iletkenle karşılıklı birleştirilmelidir. Vaviyen anahtarın birinin orta ucuna faz gelmesine dikkat ediniz. f) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve titiz bir şekilde bağlantıları yapınız. g) Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı yapınız. h) 1,5 mm² yalıtılmış iletken (aydınlatma kısmına) kullanınız. ~32~

34 i) Sigorta, duy, priz ve anahtarları uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. j) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız k) Ampulü duya takarak, çok dikkatli olarak öğretmen kontrolünde devreye enerji veriniz (220 Volt). l) İki anahtar vaviyen anahtardır. İki anahtar farklı konumda olursa lamba yanarken, aynı konumda olursa lamba yanmaz. m) Enerjiyi keserek devreyi sökünüz. 6. Sorular : a) 1.5 NV, 14 PVC, 6/25A, 2.5 NV ve çizilen çizgilerin anlamlarını yazınız. b) Devrede kullanılan elemanların özelliklerinden bahsediniz. c) Vaviyen anahtar ile komütatör anahtar arasındaki fark nedir? d) İki lambanın hem komütatör, hem de adi anahtarlarla yakılıp söndürüldüğü, lambalardan birinin ise vaviyen anahtarlarla kontrol edildiği tesisat şemasını çiziniz. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~33~

35 Temrin No 17 Tarih.../ /201 Temrin Adı Ara Vaviyen (Deviatör) Anahtar Tesisatı 1. Amaç : Ara vaviyen (Deviatör) anahtar tesisatı uygulama devresini kavrar. 2. Giriş : Vaviyen Anahtarın üç anahtar haline dönüştürülmüş hali, deviatör anahtar. Deviatör anahtar, başka bir deyişle ara vaviyen anahtarıdır. Deviatör anahtar bağlantı şemasında, Nötr hattı lambaya direkt olarak bağlanmış, faz hattı ise bir adet sigorta üzerinden geçtikten sonra birinci vaviyen anahtara bağlanmış ve deviatör anahtar ile her iki vaviyenin kontak uçları arasında gerekli kablolamalar yapıldıktan sonra ikinci vaviyen anahtarın çıkışı lambaya bağlanmıştır. Enerji durumunda lamba her üç anahtar tarafından yakılıp söndürülebilecektir. 3. Kullanılacak Malzemeler : Vaviyen anahtar (x2) Duy (x1) (Asma tavan veya duvar) Lamba (x1) (Akkor veya diğer) Klemens (2 li) (1,5 lik) Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (1,5 mm 2 ) 3m İzole band Yan Keski Pense Tornavida (düz ve yıldız uçlu) Kontrol Kalemi Ara vaviyen anahtar (x1) 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtarlar ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa kullanılmalıdır. e) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve titiz bir şekilde bağlantıları yapınız. f) Duyun iç orta kontağına faz denk gelecek şekilde bağlantı yapınız. g) 1,5 mm² yalıtılmış iletken (aydınlatma kısmına) kullanınız. h) Sigorta, duy, priz ve anahtarları uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. i) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız j) Ampulü duya takarak, çok dikkatli olarak öğretmen kontrolünde devreye enerji veriniz (220 Volt). k) İki anahtar vaviyen anahtar ve bir anahtar ara vaviyen anahtardır. İki vaviyen anahtar farklı konumda olursa lamba yanarken, aynı konumda olursa lamba yanmaz. Ara vaviyen ile ara bölgede lambayı yakıp söndürmek amacıyla kullanılır. l) Enerjiyi keserek devreyi sökünüz. ~34~

36 6. Sorular : a) 1.5 NV, 14 PVC, 6/25A, 2.5 NV ve çizilen çizgilerin anlamlarını yazınız. b) Devrede kullanılan elemanların özelliklerinden bahsediniz. c) Vaviyen anahtar ile ara vaviyen anahtar arasındaki fark nedir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~35~

37 Temrin No 18 Tarih.../ /201 Temrin Adı Flüoresan Lamba Tesisatı 1. Amaç : Flüoresan lamba tesisatı uygulama devresini kavrar. 2. Giriş : Flüoresan lambaya enerji uygulandığında, starter elektrotları arasında ark meydana gelir. Bu sırada elektrotlar ısınarak birbirine değer. Starter kontaklarının kısa devre olması ile akım, balast- lamba flamanları ve starter kontakları üzerinden devresini tamamlar. Aynı anda flamanlar üzerinden akım geçerek elektron yaymasına ve civanın buharlaşmasına neden olur. Akım bimetal ve kontak üzerinden geçtiğinden, starter içerisindeki gaz ve bimetal soğuyarak eski halini alır ve kontaklarını açar. Starter devresinin açılması ile balastın akımı kesilir ve manyetik alanında düşüş olur. Manyetik alandaki düşüş nedeniyle de balast bobini üzerinde, şebeke geriliminden daha büyük bir öz indükleme EMK i meydana gelir. Bu gerilim flamanlar arasında daha önce ısınarak iletken hale gelen lamba iç ortamı üzerinden ark şeklinde atlar. Böylece buharlaşan cıvaya çarpan ark şeklindeki akım, ultraviyole ışınlarının meydana gelmesini sağlar. Ultraviyole ışınları ise, cam tüpün iç cidarındaki flüoresan tabakaya çarparak lambanın ışık vermesini sağlar. Lambanın, tüp içerisindeki flüoresan madde ve gazın cinsine göre değişik renkte ışık vermeye başladığı anda balast gerilimi 110 Volt civarına düşerek, ilk anda ateşleyici olarak yaptığı görevi normal çalışma anında akım sınırlayıcı olarak devam ettirir. 3. Kullanılacak Malzemeler : Adi anahtar (x1) Balast (Bobinli) (20 W veya 40 W) Starter (20 W veya 40 W) Klemens (2 li) (1,5 lik) Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (1,5 mm 2 ) 3m Soketler (Düz flüoresan için) Yan Keski Pense Tornavida (düz ve yıldız uçlu) Kontrol Kalemi Flüoresan lamba (20W-40W) 4. Şema : ~36~

38 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, anahtar ve lamba yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Anahtar eğer sıva altı seçilirse ona uygun kasa kullanılmalıdır. e) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve titiz bir şekilde bağlantıları yapınız. f) 1,5 mm² yalıtılmış iletken kullanınız. g) Sigorta, duy ve anahtarları uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. h) Flüoresan lamba elemanlarının güçleri birbirlerine uyumlu olmalıdır. 40 Wattlık flüoresan ampul kullanılacaksa 40 Wattlık balast ve 40 Wattlık starter kullanılmalıdır. i) Faz balasta ve balast çıkışı flamana seri olarak bağlanmalıdır. j) Bağlantılarda gevşeklik olmamalıdır. Starter yuvasına tam oturmalı gevşek kalmamalıdır. k) Düşük gerilim olan yerlerde flüoresan lambanın çalışmayabileceği unutulmamalıdır. l) Elektronik balastta starter kullanılmayacağı unutulmamalıdır. m) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız n) Enerjiyi keserek devreyi sökünüz. 6. Sorular : a) Flüoresan lambasının elemanların özelliklerinden bahsediniz. b) Devrede 20W değerinde iki starter yan yana kullanılabilir mi? c) Flüoresan lamba yandıktan sonra starteri çıkarsak lamba yanmaya devam eder mi? d) Starter yerine bir buton bağlansa, butonla lamba yakılabilir mi, araştırınız. e) İki adet 20 W değerinde bir flüoresan lambanın komütatör anahtar ile kontrol edildiği tesisatı çiziniz. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~37~

39 Temrin No 19 Tarih.../ /201 Temrin Adı Bir Fazlı Motorun Paket Şalter ile Kumanda Tesisatı 1. Amaç : Bir fazlı motorun paket şalter ile kumanda devresini kavrar. 2. Giriş : Paket şalter: Bir eksen etrafında dönebilen, bir mil üzerinde dizilmiş ve paketlenmiş, birçok kontak yuvalarından oluşan şalterlere denir. Şalterin her kontak yuvasında 1, 2, 3 veya 4 kontak bulunur. Kontak elemanları gümüş kadmiyumla kaplanmıştır. Motor: Aldığı elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir alıcı çeşididir. Oluşturacağımız devrede mono faze (bir fazlı) motor kullanılacaktır. Bir fazlı motorların ana ve yardımcı sargıları vardır. Klemens tablosunda bağlantı yapar iken bu sargı uçlarına dikkat edilmelidir. Ana sargı ile yardımcı sargı birbirine paralel bağlıdır. Yardımcı sargısının motor kalkındıktan sonra devreden çıkarılması gerekir. Yardımcı sargıyı devreden çıkartma yöntemlerinden birisi de merkezkaç anahtarla devreden çıkarılmasıdır. Paket şalter ile monofaze motorun çalıştırılmasında, doğru bağlantı yapıldığında, şalter 0 konumundan 1 konumuna getirilir. Bu esnada paket şalter kontakları faz ve nötrü motora uygulayacak duruma geçmiştir. Motor normal devrine geldiğinde yardımcı sargısı otomatik olarak devreden çıkacak ve motor ana sargı ile dönmeye devam edecektir. Motoru durdurmak istersek şalteri 0 konumuna getirmeliyiz. 3. Kullanılacak Malzemeler : Paket şalter (x1) (10A- on off) 1 Fazlı AC Motor (x1) Starter (20 W veya 40 W) Klemens (2 li) (2 lik) Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (3x2,5 mm 2 ) 3m Kontrol Kalemi Yan Keski Pense 4. Şema : ~38~

40 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde borular döşenmemişse, kapalı şemaya göre boruları döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta ve şalterin yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek, açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) Kesinlikle enerji altında bağlantı yapmayınız. e) Paket şalterin muhafaza kutusu içinde montaj ve bağlantılarını yapınız. Monofaze (1 fazlı) motorun klemens bağlantısını doğru yapınız ve motor etiket değerinde gerilim uygulayınız. f) Öğretmen denetiminde enerji uygulayınız. g) Motor çalışırken kesinlikle motorun miline dokunmayınız. h) Motoru bir yere sabitleyerek çalıştırınız. i) Motor bağlantılarında en az 2,5 mm² kablo kullanınız. j) Paket şalteri 1 konumuna alınca motorun çalıştığını, paket şalteri 0 konumuna alınca çalışan motorun enerjisinin kesildiğini ve kısa bir süre sonra durduğunu görünüz. k) Çalışma bitiminde enerjiyi keserek devreyi sökünüz. 6. Sorular : a) 1 Fazlı Motorun çalışmasını anlatınız. b) Bu devre paket şalterle kullanımındaki amaç nedir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~39~

41 Temrin No 20 Tarih.../ /201 Temrin Adı Merdiven Otomatiği Tesisatı 1. Amaç : Merdiven otomatiği tesisatı devresini kavrar. 2. Giriş : Merdiven otomatiği tesisleri, çok katlı binaların lambalarının belirlenen sürelerde yanıp sönmesini sağlar. Butonlardan herhangi birine basıldığında lambalar yanar, belirli bir süre sonunda enerji kesilir ve lambalar söner. Merdiven otomatiğine bağlı lambaların çalışma (yanma) süresi, merdiven otomatiği üzerinde bulunan potansiyometre düğmesiyle ayarlanır. 3. Kullanılacak Malzemeler : Merdiven Otomatiği (x1) Buton (x4) Duy (x2) Lamba (x2) Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (2,5 mm 2 ) 5m Kontrol Kalemi Yan Keski Pense 4. Şema : 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde boruları kapalı şemaya göre döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, buton, merdiven otomatiği ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve bağlantıları yapınız. e) En az 1,5 mm² yalıtılmış iletken kullanınız. f) Sigorta, duy ve butonları uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. g) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız. h) Ampulleri duya takarak ve merdiven otomatiğinin zaman ayarını yaparak çok dikkatli olarak enerji veriniz. i) Çalışma bitiminde enerjiyi keserek devreyi sökünüz. ~40~

42 6. Sorular : a) Bu devrenin kullanılmasındaki amaç nedir? b) Günümüzde merdiven otomatiğinde anahtarlar devre dışı bırakılarak sensörlere devredilmesindeki temel etkenler nelerdir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~41~

43 Temrin No 21 Tarih.../ /201 Temrin Adı Dimmer Anahtar Tesisatı 1. Amaç : Dimmer anahtar tesisatı devresini kavrar. 2. Giriş : Dimmer anahtar tesisatı ile ampulün ışık düzeyini enerji kaybı olmadan istediğimiz düzeyde değiştirebiliriz. Dimmer anahtarda bağlantı ucu faz (R) hattına, bağlantı ucu ise alıcıya (lambaya) bağlanır. Dimmerler genel olarak aydınlatmada kullanılırlar. Dimmer alternatif akımda direnç göstererek voltajın bir kısmını kendi üzerinde diğer kısmını alıcı üzerine düşmesini sağlayarak cihazın istenilen güçte çalışması sağlanmaktadır. Dimmerlerin en önemli elemanı Triyak tır. Triyak ın tetikleme ucuna gelen voltajla orantılı olarak direnci değişir değişen direnci sayesinde alıcının çektiği güç değişir. Aydınlatmadan örnek vermek gerekirse direnci arttıkça lambamızın verdiği ışık azalır. Dimmerleri omik veya endüktif yüklerde kullanabiliriz. Tasarruflu ampullerde flüoresan sistemlerinde dimmer direk takılıp kullanılamaz. Bazı markalar armatürlerde dim edilebilir balastlar bulunur. 3. Kullanılacak Malzemeler : Dimmer anahtar (x1) Duy (x1) Lamba (x1) İzole band Otomatik Sigorta (x1) (6/25 A) İletken tel (2,5 mm 2 ) 3m Kontrol Kalemi Yan Keski Pense, kargaburun 4. Şema : ~42~

44 5. İşlem Basamakları : a) Plançete üzerinde boruları kapalı şemaya göre döşeyiniz. b) Plançete üzerine döşenmiş olan borular üzerinde sigorta, dimmer anahtar ve duy yerlerini belirleyiniz. c) İletkenleri gerekli uzunlukta keserek açık şemaya göre borular içerisine döşeyiniz. d) İletken uçlarını uygun araç kullanarak soyunuz ve bağlantıları yapınız. e) En az 1,5 mm² yalıtılmış iletken kullanınız. f) Sigorta, dimmer anahtar ve duyu uygun ağaç vidaları ile yerlerine monte ediniz. g) Gerekli kontrolleri yaparak buat kapağını kapatınız. h) Ampulü duya takarak enerji veriniz ve ardından dimmer anahtarı ile oynayarak lambanın ışık şiddetinin değişerek yandığını gözlemleyiniz. i) Çalışma bitiminde enerjiyi keserek devreyi sökünüz. 6. Sorular : a) Bu devrenin nasıl çalıştığını açıklayınız. b) İki lambalı bir sistem tasarlanacaktır. Lambanın birisini dimmer anahtar ile yakıp söndürecektir. Diğer lamba ise vaviyen anahtarlarla kontrol edilecektir. Bu devrenin açık ve kapalı şemasını çiziniz. c) Dimmer anahtarlar neden flüoresan lambalı devrelerde kullanılamazlar? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~43~

45 Temrin No 22 Tarih.../ /201 Temrin Adı Eşdeğer Direnç Bulma ve Ölçme 1. Amaç : Eşdeğer direnç bulma ve bu devrelerdeki direnç değerlerini ölçmeyi kavrar. 2. Giriş : Elektrik devrelerinde akıma karşı gösterilen zorluğa direnç denir. Direnç elektronik devrelerinde genellikle kullanılırlar. Devreye seri, paralel veya karışık biçimlerde kullanılırlar. Çeşitli direnç bağlantıları tek bir direnç biçiminde gösterilebilir ve buna eşdeğer direnç denir. İlk etapta direnci renk kodlarıyla ölçüp bunun değerini tespit edeceğiz. Ardından ohmmetrenin ilgili kademesine alarak değerini tespit edeceğiz. Daha sonra ise çeşitli bağlantılar üzerinden elle ve ölçü aleti ile ölçüp tespit yapacağız. 3. Kullanılacak Malzemeler : Breadboard (x1) AVOmetre veya Ohmmetre (x1) Kargaburun (x1) Direnç (100 Ω) (x1) Direnç (150 Ω) (x1) Direnç (15 Ω) (x1) Direnç (1 kω) (x1) Direnç (10 kω) (x1) İnce zil teli (1 m) 4. Devre Şemaları : Şekil 1: Direnç renk kodları Şekil 2: Direnç bağlantıları ~44~

46 Direnç 1. renk 2. renk 3. renk 4. renk 5. renk (Varsa) Renkle Değer Tespiti Ölçü Aleti ile Değer Tespiti R1 R2 R3 R4 R5 Eşdeğer Direnç RT1 RT2 RT3 RT4 RT5 Tablo 1: Beş farklı direncin renklerle ve ölçü aleti ile tespiti Ölçümler ve Hesaplamalar R1 R2 R3 R4 R5 Elle Ölçü Aleti Tablo 2: Şekil 2 deki bağlantılara göre eşdeğer direnç değerinin elle ve ölçü aleti ile tespiti 5. İşlem Basamakları : a) Verilen breadboardların nasıl bağlantıya sahip olduğunu inceleyiniz. b) Verilen beş farklı direnç değerini Tablo 1 deki tabloya renklerini yazınız ve her bir dirence tablodaki kodu atayınız. Şekil 1 deki renk kodlarından yararlanarak değerlerini ilgili alana yazınız. c) Bu beş farklı direnç değerlerini ölçü aletinin ohm kademesiyle bulunuz ve tablodaki ilgili alana yazınız. d) Tablo 1 de el ile hesaplanan değerle ölçü aletiyle bulunan değeri karşılaştırınız ve kontrol ediniz. e) Ölçümler yapıldıktan sonra Şekil 2 deki verilen bağlantıları breadboard üzerinde yaparak el ve ölçü aleti ile eşdeğer dirençleri bulunuz ve Tablo 2 deki tabloya yazınız. f) Tablo 2 de el ile hesaplanan değerle ölçü aletiyle bulunan değeri karşılaştırınız ve kontrol ediniz. Okul Adı g) Sonuçları değerlendiriniz. BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~45~

47 Temrin No 23 Tarih.../ /201 Temrin Adı Kirşoff Kanunları ve Ölçme 1. Amaç : Kirşoff un akımlar ve gerilimler kanunları ile devreden her bir direnç üzerinden geçen akımları ile her bir direnç üzerine düşen gerilimleri ölçmeyi kavrar. 2. Giriş : Kirşoff, Gerilimler Kanunu ile devreye uygulanan gerilim, dirençler üzerinde düşen gerilimlerin toplamına eşittir der. = + + = ş = + + Kirşoff, Akımlar Kanunu ile bir düğüm noktasına gelen akımların toplamı o düğüm noktasını terk eden akımların toplamına eşittir der. = + + = ş = 3. İşlem Basamakları : a) Aşağıda verilen alıştırmayı yapınız ve konuya hâkimiyeti sağlayınız. R1 = 12 Ω R3 = 3 Ω R5 = 8 Ω E = 120 V R2 = 6 Ω R4 = 24 Ω R6 = 6 Ω Şekildeki devrede altı direnç ve bir DC güç kaynağı bağlanmıştır. Yukarıdaki tabloda direnç ve güç değerlerini rastgele belirleyerek aşağıdaki tabloda verilen kısımları bulmak için gerekli hesaplamaları yapıp tabloya cevapları yazınız. (Not: P1, R1 direnç üzerine düşen güç olarak tanımlanır.) I1 = I3 = I5 = I = I2 = I4 = I6 = Reş = U1 = U2 = U3 = U4 = U5 = U6 = P1 = P2 = P3 = P4 = P5 = P6 = ~46~

48 b) Verilen dirençlerinin değerlerini renkle veya ohmmetre kademesiyle tespit ediniz ve tabloya yazınız. R1 = R3 = R5 = E = R2 = R4 = R6 = c) Alınan her bir dirence kodlama yapınız. (Örneğin ikinci aldığınız direnç R1 direncidir, gibi.) d) Aşağıda verilen devreyi breadboard üzerinde kurunuz. e) Enerji verilmeden önce noktalar arası eşdeğer direnç tespitini ohmmetre ile yapınız. RT1 = RT2 = RT3 = RT = f) Devreye enerji uygulayınız. İlk etapta her bir direnç üzerine düşen gerilimi voltmetre ile ölçüp aşağıdaki tabloya yazınız. U1 = U3 = U5 = E = U2 = U4 = U6 = g) Enerjiyi kesiniz. Her bir direnç önüne ampermetreyi bağlayıp enerji uygulayınız. Her bir koldaki akımı bu şekilde ölçüp aşağıdaki tabloya yazınız. I1 = I3 = I5 = I2 = I4 = I = ~47~

49 h) Enerjiyi sonlandırınız. i) Bu devreyi elle de hesaplayınız ve sonuçları karşılaştırınız. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~48~

50 Temrin No 24 Tarih.../ /201 Temrin Adı Çevre Akımları ve Düğüm Gerilimleri Yöntemi ile Ölçme 1. Amaç : Verilen dört farklı direnç ile iki güç kaynağının şekildeki gibi bağlanması, enerji verilerek kollardan geçen akımların ve dirençler üzerine düşen gerilimlerin bulunması. 2. Giriş : Çevre akımları yönteminde, devrenin her bir gözü için (herhangi bir çevrenin seçilmesinde de sakınca yoktur) bir çevre akımı ve yönü seçilir. Seçilen bu çevre akımlarından faydalanarak Kirşoff un Gerilimler Kanunu her bir göze uygulanır ve göz adedi kadar denklem yazılır. Göz adedi kadar bilinmeyen çevre akımı olduğundan, elde edilen göz adedi kadar denklem çözülerek her bir gözün çevre akımı bulunur. Sonrada çevre akımları kullanılarak kol akımları kolaylıkla bulunabilir. = + + (Volt) = + + (Volt) = = = + Düğüm analizi, düğüm-voltaj analizi veya kol akımlar metodu bir elektrik devresinde kolların birbirine bağlandığı düğümler arasındaki gerilimleri belirleyen bir yöntemdir. Bir devrede her biri birbirine bağlı olan herhangi bir noktadaki akım veya gerilimleri çözmek için Kirchoff kanunları (KCL ve KVL) kullanılır. Bu, çoğu farklı devre elemanlarını modellemede çok kullanışlı bir yöntemdir. İşlemsel yükselteçler gibi aktif devre elemanları bu analize eklenebilir. Bu elemanlar basit veya istenildiği kadar karmaşık olabilir. Örneğin; Farklı sayıda transistör modelleri düğüm analizinde kullanılabilir. Elemanların sadece lineer olması yeterlidir. + = = = = 3. İşlem Basamakları : a) Aşağıda verilen çevre akımları yöntemle ilgili alıştırmayı yapınız ve konuya hâkimiyeti sağlayınız. R 1 = 6 Ω R 2 = 12 Ω R 3 = 8 Ω E 1 = 12 V E 2 = 16 V Şekildeki devrede üç direnç ve iki DC güç kaynağı bağlanmıştır. Yukarıdaki tabloda direnç ve güç değerlerini rastgele belirleyerek aşağıdaki tabloda verilen kısımları bulmak için gerekli hesaplamaları çevre akımları yöntemiyle yapıp tabloya cevapları yazınız. ~49~

51 I 1 = I 2 = I 3 = I a = I b = U 1 = U 2 = U 3 = P R1 = P R2 = P R3 = b) Aşağıda verilen düğüm gerilimleri yöntemle ilgili alıştırmayı yapınız ve konuya hâkimiyeti sağlayınız. R 1 = 16 Ω R 2 = 10 Ω R 3 = 12 Ω E 1 = 10 V E 2 = 12 V Şekildeki devrede üç direnç ve iki DC güç kaynağı bağlanmıştır. Yukarıdaki tabloda direnç ve güç değerlerini rastgele belirleyerek aşağıdaki tabloda verilen kısımları bulmak için gerekli hesaplamaları düğüm gerilimleri yöntemiyle yapıp tabloya cevapları yazınız. I 1 = I 2 = I 3 = U = U 1 = U 2 = U 3 = c) Verilen dirençlerinin değerlerini renkle veya ohmmetre kademesiyle tespit ediniz ve tabloya yazınız. R1 = R2 = R3 = R4 = E1 = E2 = d) Alınan her bir dirence kodlama yapınız. (Örneğin ikinci aldığınız direnç R1 direncidir, gibi.) e) Aşağıda verilen devreyi breadboard üzerinde kurunuz. f) Devreye enerji uygulayınız. İlk etapta her bir direnç üzerine düşen gerilimi voltmetre ile ölçüp aşağıdaki tabloya yazınız. U 1 = U 2 = U 3 = U 4 = U = g) Enerjiyi kesiniz. Her bir direnç önüne ampermetreyi bağlayıp enerji uygulayınız. Her bir koldaki akımı bu şekilde ölçüp aşağıdaki tabloya yazınız. ~50~

52 I 1 = I 3 = I a = I 2 = I b = h) Enerjiyi sonlandırınız. i) Bu devreyi çevre akımları veya düğüm gerilimleri yöntemleriyle elle de hesaplayınız ve sonuçları karşılaştırınız. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~51~

53 Temrin No 25 Tarih.../ /201 Temrin Adı Bobin ve Bağlantıları (Alıştırma) Aşağıda verilen devrelerde A B uçları arasındaki endüktans değerleri nelerdir? Tabloya yazınız. Bobin Devreleri Bobin Değerleri Eşdeğer Bobin (Leş) L1 = 6 H, L2 = 8 H Leş = L1 = 14 mh, L2 = 8 mh, L3 = 0,06 H Leş = L1 = 24 H, L2 = 12 H Leş = L1 = 8 mh, L2 = 24 mh, L3 = 6 mh Leş = L1 = 12 H, L2 = 6 H, L3 = 8 H Leş = L1 = 80 mh, L2 = 120 mh, L3 = 120 mh, L4 = 140 mh Leş = L1 = 6 H, L2 = 10 H, L3 = 16 H, L4 = 5 H, L5 = 1 H, L6 = 2 H Leş = L1 = 30 mh, L2 = 5 mh, L3 = 10 mh, L4 = 18 mh, L5 = 12 mh Leş = Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~52~

54 Temrin No 26 Tarih.../ /201 Temrin Adı Kondansatör ve Bağlantıları (Alıştırma) Aşağıda verilen devrelerde A B uçları arasındaki eşdeğer kapasitans değerleri nelerdir? Kondansatör Devreleri Kondansatör Değerleri Eşdeğer Kapasitans (Ceş) C1 = 24 F, C2 = 12 F Ceş = C1 = 12 µf, C2 = 24 µf, C3 = 8 µf Ceş = C1 = 12 nf, C2 = 16 nf Ceş = C1 = 10 pf, C2 = 14 pf, C3 = 16 pf Ceş = C1 = 120 nf, C2 = 60 nf, C3 = 180 nf Ceş = C1 = 8 F, C2 = 8 F, C3 = 4 F, C4 = 8 F Ceş = C1 = 40 µf, C2 = 50 µf, C3 = 40 µf, C4 = 20 µf Ceş = Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~53~

55 Temrin No 27 Tarih.../ /201 Temrin Adı Üreteç ve Bağlantıları Amaç : Üç tane üreteci (kaynağı) seri ve paralel bağlayarak ucuna bağlı dirençten geçen akımı ve kaynakların iç dirençlerini gözlemek ve hesaplamak. İşlem Basamakları : a) Aşağıda verilen seri devreyi board üzerinde kurunuz. Güç kaynağı olarak pil, batarya vb. bağlayabilirsiniz; ancak bu bağlanacak kaynaklar eşit güçte ve yapıda olmalıdır. (Pil; özellikle kumanda pili kullanılması tavsiyedir.) (Not: Kaynağın iç direncini bulmak kaynağa ohmmetre ile bulmak doğru değildir; akımdan yola çıkarak hesap yapılması tercihtir. Bağlanacak direnç değeri 100 Ω ila 470 Ω arasında bir direnç seçilmelidir. Kaynaklar ise 9 V u geçmemelidir. Direncin önüne ampermetre (ma kademesi) ve uçlarına voltmetre bağlanmalıdır.) E 1 = E 2 = E 3 = R = r 1 = r 2 = r 3 = I = b) Devreye enerjiyi uygulayınız ve ölçtüğünüz değerleri yukarıdaki tabloya yazınız. c) Enerjiyi kesiniz ve devreyi sökünüz. d) Aşağıda verilen paralel devreyi board üzerinde kurunuz. (Seri bağlantıda olduğu gibi) E 1 = E 2 = E 3 = R = r 1 = r 2 = r 3 = I = e) Devreye enerjiyi uygulayınız ve ölçtüğünüz değerleri yukarıdaki tabloya yazınız. f) Enerjiyi kesiniz ve devreyi sökünüz. g) İki şekildeki devreyi elle hesaplayınız ve sonuçları karşılaştırınız. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~54~

56 Temrin No 28 Tarih.../ /201 Temrin Adı Alternatif Akım (AC) Değerleri (Alıştırma) Şekilde bir AC gerilimin sinyali görülmektedir. Buna göre aşağıda verilen alanları doldurunuz. 1 Dalga Şekli: ( ) Sinüs ( ) Kare ( ) Üçgen ( ) Pals ( ) Diğer 2 Saykıl Sayısı: ( ) 0,5 ( ) 1 ( ) 1,5 ( ) 2 ( ) 2,5 ( ) 3 ( ) 4 3 Dalganın Periyodu (T): 4 Dalganın Frekansı (f): 5 Dalga Boyu (λ): 6 Gerilimin Maksimum Değeri (Vm): 7 Dalganın açısal hızı (w): 8 Gerilimin Ani Değeri (ν): 9 Gerilimin Ortalama Değeri (V ort): 10 Gerilimin Etkin Değeri (V eff): 11 Gerilimin Faz Durumu: ( ) Geri Faz ( ) Normal (Sıfır) Faz ( ) İleri Faz 12 Gerilimin t = 12 ms durumundaki değeri (v) Şekildeki sinyalde alternansları, periyodu, 30 0 olacak şekilde ileri ve geri fazları ve etkin değeri gösterin. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~55~

57 Temrin No 29 Tarih.../ /201 Temrin Adı Diyot Karakteristik Eğrisi Deneyi Amaç : Diyot çalışma prensibini ve karakteristik eğrisinin nasıl çıkarıldığını kavrar. Giriş : Diyot, basit olarak tek yönlü akım geçiren yarı iletken, iki uçlu bir devre elemanıdır. Bu iki uç anot (A), katot (K) uçlarıdır. Burada anoda artı, katoda eksi uçlar bağlanarak gerilim verilirse diyot doğru polarize olur ve bir akım akmaya başlar. Ters yönde bağlanırsa (anot eksi, katot artı) bir akım geçişi olmaz. Buna ters polarizasyon denir. Ters polarizasyon yöntemi sadece bazı özel diyotlarda uygulanır. Diyotlar genel olarak "D" harfi ile gösterilir. Germanyum ve silisyum tipi maddelerden yapılmıştır. Germanyum tipi diyotlar anahtarlama ve dedektör olarak kullanılır. İletime geçme gerilimleri 0,2-0,3 V arasıdır. Silisyum tipi diyotlar ise doğrulma devrelerinde (AC yi DC ye çevirmek için) kullanılır. İletime geçme gerilimleri 0,6-0,7 V arasıdır. Diyoda ters polarizasyonda zamanla artan bir gerilim verilirse belli bir zaman sonra diyot yanar, delinir veya kısa devre olur. Bundan sonra diyottan çok büyük akım geçmeye başlar. Diyot doğru polarmada 0,7 V tan sonra iletime geçer. Buna eşik gerilimi denir. Diyotlar devreye her zaman seri bir direnç ile bağlanır. Diyotlarda iki şeye dikkat edilmelidir. Aksi takdirde diyot bozulur (Kısa devre olur.) : Ters dayanma geriliminin üzerine çıkılmamalıdır. Maksimum taşıma akımından daha fazla akım çekilmemelidir. Devre Şeması : ~56~

58 Malzeme Listesi : Breadboard (x1) R1 direnci (1 kω) veya potasyometre D1 diyotu (1N 4001) (x1) DC Ampermetre (x1) DC Voltmetre (x1) DC gerilim kaynağı (0 30 V) İşlem Basamakları : a) Devreyi board üzerinde kurunuz ve enerjiyi uygulayınız. b) Devredeki gerilim kaynağını oynayınız ve aşağıdaki doğru polarma deneyini yapınız. Devredeki Gerilim Kaynağı (U) 0,2V 0,4V 0,6V 0,8V 1V 2V 5V 10V 15V Voltmetre (V1)(V) Ampermetre (A1)(mA) c) Devredeki enerjiyi kesiniz. d) Devredeki gerilim kaynağını ters çevirip enerjiyi uygulayınız ve ters polarma deneyini uygulayınız. Devredeki Gerilim Kaynağı (U) -0,6V -0,8V -1V -2V -5V -10V -15V -20V -30V Voltmetre (V1)(V) Ampermetre (A1)(mA) e) Devredeki enerjiyi kesiniz. f) Elde edilen verilerle polarma grafiğini oluşturunuz. g) Malzemeleri teslim ediniz. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~57~

59 Temrin No 30 Tarih.../ /201 Temrin Adı Zener Diyot Karakteristik Eğrisi Deneyi Amaç : Zener diyot çalışma prensibini ve karakteristik eğrisinin nasıl çıkarıldığını kavrar. Giriş : Zener diyotlar, diyota uygulanan gerilimin belirli değere ulaşması hâlinde, ters yönde akım geçirmesi prensibine göre imal edilmiştir. Devrede ters polarmalandırılacak şekilde kullanılır. Uçlarına uygulanan gerilim (V), değişse de zener gerilimi (Vz) daima sabit kalır. Bunun için Vgiriş Vz olmalıdır. Aksi takdirde gerilim Vz ye ulaşamazsa zener akım geçirmez. Zener bölgesinin özelliği, katkılama oranının değiştirilerek ayarlanmasıdır. Katkılama oranında artış yapılırsa zener potansiyeli düşer. Zener potansiyeli 2,4 V arasında bulunan ve 1/4 ile 50W arasında değişen güç değerine sahip zener diyotlar üretilmektedir. Zener diyotların yapısında daha yüksek sıcaklık ve akım kapasitesi nedeniyle genellikle silisyum kullanılır. Çalışma ortamı sıcaklığı arttıkça zener gerilimi küçülür. Zener diyotlar uçlarındaki gerilimi sabit tutma özelliklerinden dolayı genellikle regüle devrelerinde kullanılır. Zener diyotlar doğru polarlamalandırılırsa normal diyot gibi çalışır. Zener diyot doğru polarmada 0,7V tan sonra iletime geçer. Ters polarmada ise kırılma geriliminden sonra iletime geçer. İhtiyaca göre değişik ters kırılma geriliminde çalışan zener diyotlardan biri seçilir. Devre Şeması : Malzeme Listesi : Breadboard (x1) R1 direnci (1 kω) veya potasyometre Zener diyot (5 V) (x1) DC Ampermetre (x1) DC Voltmetre (x1) DC gerilim kaynağı (0 30 V) ~58~

60 İşlem Basamakları : a) Devreyi board üzerinde kurunuz ve enerjiyi uygulayınız. b) Devredeki gerilim kaynağını oynayınız ve aşağıdaki doğru polarma deneyini yapınız. Devredeki Gerilim Kaynağı (U) 0,2V 0,4V 0,6V 0,8V 1V 2V 5V 10V 15V Voltmetre (V1)(V) Ampermetre (A1)(mA) c) Devredeki enerjiyi kesiniz. d) Devredeki gerilim kaynağını ters çevirip enerjiyi uygulayınız ve ters polarma deneyini uygulayınız. Devredeki Gerilim Kaynağı (U) -0,6V -0,8V -1V -2V -5V -10V -15V -20V -30V Voltmetre (V1)(V) Ampermetre (A1)(mA) e) Devredeki enerjiyi kesiniz. f) Elde edilen verilerle polarma grafiğini oluşturunuz. g) Malzemeleri teslim ediniz. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~59~

61 Temrin No 31 Tarih.../ /201 Temrin Adı Transistör Uygulaması 1: Isı Alarm Devresi Amaç becerisini kazanmak. : Transistörlü anahtarlama devrelerinden ısı alârm devresini çizmek, uygulama bilgi ve Giriş : Isı alarm devreleri, ısı yükseldiğinde ya da düştüğünde çalışan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi için ısı değişimini algılayacak elemanlara ihtiyaç vardır. Burada PTC veya NTC gibi elemanlar tercih edilir. PTC (pozitif katsayılı termistör), sıcaklık arttıkça direnci artan elemandır. NTC (negatif katsayılı termistör) ise sıcaklık arttıkça direnci azalan elemandır. Devre Şeması : Malzeme Listesi : Breadboard (x1) 12V DC Kaynağı (U) (x1) 12V DC Lamba NTC (10 kω) (x1) PTC (10 kω) (x1) BC237 Transistör (TR1 ve TR2) R1 direnci (68 kω) (x1) R2 direnci (330 Ω) (x1) R3 direnci (680 Ω) (x1) R4 direnci (680 Ω) (x1) Zil teli (2m) Çakmak Devrenin Çalışması : Besleme kaynağından (+12 V) gelen akım, R1 direnci üzerinden NTC ile R2 nin birleştiği noktaya gelir. NTC nin sıcak olduğu anda iç direnci azalır ve Tr1 transistörünün beyz ucuna negatif (-) potansiyeli geleceğinden sıfırlanan IB1 akımı, Tr1 transistörünü kesime götürür. Bu anda Tr1 in kolektör-emiter direnci maksimum değere ulaşır. Tr2 transistörünün beyzine R3 ve R4 dirençlerinden geçen bir + akım geleceği için Tr2 transistörü iletime geçer ve lamba yanar. NTC nin soğuk olduğu ortamda ise NTC nin iç direnci yüksek olacağı için R1 ve R2 dirençleri üzerinden geçen IB akımı, Tr1 in beyz ucuna giderek Tr1 transistörünü iletime geçirir. Bu durumda kolektör emiter direnci azalan Tr1 in kolektör gerilimi negatif potansiyel seviyesine iner. Bu anda R3 direncinin üst ucu +, alt ucu gerilim potansiyeline ulaşır. Sonuçta Tr2 nin beyz potansiyelinin negatif seviyeye düşmesi ve bunun etkisi ile beyz akımının + iken değere inmesiyle, Tr2 transistörü kesime gider ve lamba söner. ~60~

62 İşlem Basamakları : a) Devreyi board üzerinde kurunuz ve enerjiyi uygulayınız. b) Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız. c) Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz. d) Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. e) Ortam sıcaklığında lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz. f) NTC yi ısıtarak lambanın durumunu gözleyiniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz. g) Devredeki NTC yerine PTC bağlayarak soğuk ve sıcak durumdaki lambanın durumunu gözleyiniz. h) Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz. Sorular : 1. NTC 'nin özelliği nedir? 2. Devrede NTC yerine PTC kullanılması, devrenin çalışmasını nasıl etkiler? 3. Devrede NTC ile R1 direncini yer değiştirdiğimizde devre nasıl çalışır? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~61~

63 Temrin No 32 Tarih.../ /201 Temrin Adı Transistör Uygulaması 2: Işık Kontrollü Dimmer Devresi Amaç : Işık kontrollü dimmer devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. Giriş : Foto direnç, foto diyot ve foto transistör, küçük akımlı elemanlardır. Bu optik elemanlar genellikle tristör, triyak gibi daha büyük akımlı anahtarlama elemanlarının tetiklenmesinde kullanılır. Böylece ışıktaki değişmelerle büyük akımlı devrelerin kontrolü sağlanır. Ortamdaki ışık değişimine bağlı olarak direnci değişen dirençlerdir. LDR (foto direnç), aydınlıkta az direnç, karanlıkta yüksek direnç gösteren devre elemanlarına denir. LDR'nin üzerine düşen ışık değerine göre gösterdiği direnç değişimi ters orantılıdır. LDR'ler, CdS (kadmiyum sülfür), CdSe (kadmiyum selinür), selenyum, germanyum ve silisyum vb. gibi ışığa karşı çok duyarlı maddelerden üretilmektedir. LDR yapımında kullanılan madde, algılayıcının hassasiyetini ve algılama süresini belirlemekte, oluşturulan tabakanın şekli de algılayıcının duyarlılığını etkilemektedir. LDR'ye gelen ışığın odaklaşmasını sağlamak için üst kısım cam ya da şeffaf plastikle kaplanmaktadır. LDR'ler çeşitli boyutlarda üretilmekte olup gövde boyutları büyüdükçe güç değeri yükselmekte ve geçirebilecekleri akım da artmaktadır. Devre Şeması : Kullanılan Malzemeler : Breadboard (x1) 220 V AC Gerilim Kaynağı (U) LDR (x1) R2 direnci (33 kω) (x1) C1 kondansatör (100 nf/250 V) (x1) Diyak (D1)(x1) Triyak (BT 137) (x1) P1 potasyometre (220 kω) (x1) 220 V AC (Akkor) Lamba (x1) Zil teli (2 m) Lamba duyu (x1) Yankeski, pense ~62~

64 Devre Çalışması : Karanlık ortamda devreye enerji uygulandığında, LDR nin iç direnci çok yüksektir ve alternatif gerilimin pozitif alternansında R1 direnci ve P potansiyometresi üzerinden gelen pozitif gerilim, C1 kondansatörünü şarj etmeye başlar. C1 kondansatörü üzerindeki gerilim, 30 volt civarındaki diyak eşik gerilimi üzerine çıktığında diyak iletime geçer. Diyakın iletime geçmesiyle triyak da tetiklenerek iletime geçer ve lamba yanar. Devredeki P potansiyometresi lambanın yanacağı ve söneceği ışığın şiddetini ayarlar. R2 direnci ve C2 kondansatörü ise, triyak üzerindeki gerilimi sabit tutarak lambadaki ışık titreşimlerini engeller. İşlem Basamakları : a) Devreyi board üzerinde kurunuz ve enerjiyi uygulayınız. b) Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız. c) Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz. d) Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. e) LDR üzerini kapatarak ışık gelmesini önleyiniz ve lambanın yandığını gözleyiniz. f) Lamba yanarken tristör ve kondansatör uçlarındaki gerilimleri ölçerek kaydediniz. g) LDR nin üzerini açarak ışık gelmesini sağlayınız ve lambanın söndüğünü gözleyiniz. h) Lamba sönük durumda iken tristör ve kondansatör uçlarındaki gerilimleri ölçünüz ve kaydediniz. i) Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz. Sorular : 1. LDR'nin özelliğini yazınız. 2. LDR kontrollü devrelerin nerelerde kullanıldığını açıklayınız. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~63~

65 Temrin No 33 Tarih.../ /201 Temrin Adı Lehimleme Uygulaması 1: Kablolarla Lehimleme Amaç : Farklı elemanlarla lehimleme yapabilmeyi öğrenmek. Giriş : Lehim, normal sıcaklıkta katı halde olan ancak belirli bir sıcaklıktan sonra eriyen bir maddedir. Elektronik devrelerde elemanların birleştirilmesinde veya elemanların baskı devreye tutturulmasında havya ile ısıtılarak eritilir. Daha sonra ısının azalmasıyla kendiliğinden donar, tekrar katılaşır. Sıvı durumundayken birleştirilecek eleman bacaklarını kaplayıp dondurulursa, eleman bacakları da sabit olarak birbirine ya da baskı devreye sabit olarak tutturulmuş olur. Piyasada çeşitli kalitelerde lehimler makaraya sarılmış veya tüp şeklinde bulunmaktadır. Lehimleme, yumuşak ve sert lehimleme olarak ikiye ayrılır. Yumuşak lehimlemede çalışma ısısı C den düşük, sert lehimlemede C den yüksek olarak tespit edilmiştir. Yapılacak Uygulamalar : A. Çok telli kablonun uçlarının lehimlenmesi (ön lehimleme) B. Tek telli iletkenlerle lehimleme çalışması 1 (Küp yapımı) C. Tek telli iletkenlerle lehimleme çalışması 2 (2 boyutlu şekil yapımı) D. Lehim sökülmesi A. ÇOK TELLİ KABLONUN UÇLARININ LEHİMLENMESİ (ÖN LEHİMLEME) : Ön Lehimleme: İletkenler birbirine, bir elektronik malzemenin bacağına ya da baskı devre plaketine lehimlenirken bağlantının sağlam olması için iletken ucunun önceden lehimlenmesi gerekir. Bu işlem ön lehimleme olarak adlandırılır. Buna göre ön lehimleme asıl lehimlemenin daha sağlıklı olması için yapılan bir işlemdir. Kullanılan Malzemeler : Elektrikli havya (x1) Çok damarlı kablolu iletken (40 mm) (x2) Yan keski Lehim Pense Pense İşlem Basamakları : a) Ön lehimleme yapacağınız kablo uç ölçüleri şekilde verilmiştir. Şekilde gösterilen durum sarma tipi terminal lehimlemelerinde kullanılır. Ucun 3 mm lik kısmına sarımın kolay olması için ön lehimleme yapılır. b) Alt şekilde gösterilen durum plaket ve terminal lehimlemelerinde kullanılır. c) Çok telli kabloyu, kaymayı önlemek için parmaklarınıza bir tur sarınız. d) Uygun uzunluktaki kablonun uç kısmından itibaren yan keski ile şekildeki gibi tutarak izolasyonunu kesiniz. Bakır kablonun zedelenmemesine dikkat ediniz. Başparmağınız ile yan keskiyi itiniz. Ancak kesilen izoleyi telin üzerinden çıkarmayınız. ~64~

66 e) Kestiğiniz izoleyi saat ibresi yönünde şekilde görüldüğü gibi çevirerek çıkarınız. Böylece saçaklanmayı önlemiş olursunuz. Daha sonra kablo boyunu verilen ölçüde kesiniz. Birden fazla ön lehimleme yapacaksanız bu işlemleri tekrarlayınız. f) Ön lehimleme için şekilde görüldüğü gibi kablolarınızı çalışma masanıza koyup üzerine ağırlık bastırınız. Isınmış havya ucunu kablonun altından, lehimi de üstünden dokundurup lehimlemeyi yapınız. Lehimi doğrudan havyaya dokundurmayınız. g) Lehim erimeye başlayınca havya ve lehimi aynı hızda ve yavaşça kablonun ucuna doğru ilerletiniz. Kablo dibinden 1,5-2 mm mesafe bırakınız. B. TEK TELLİ İLETKEN LEHİMLEMESİ 1 (KÜP YAPIMI) : İki iletkenin açılan uçlarının ön lehimleme aşamasından sonra birbirlerine lehimlenmesi işlemidir. Sarma tipi terminal lehimlemelerinde kullanılacak kabloların ucu 15 mm yalıtılır ve ucun 3 mm uzunluğundaki bölümüne ön lehimleme yapılır. Plakete yapılacak lehimlemelerde ise kablonun ucu 5 mm açılır ve bunun 3 mm'lik bölümüne ön lehimleme yapılır. Kullanılan Malzemeler : Elektrikli havya (x1) Tek damarlı iletken (1 m) (1,5 mm2 lik) Yan keski Lehim ve altlığı Pense kargaburun Zımpara Devre Şeması : ~65~

67 İşlem Basamakları : a) Gerekli malzemeleri temin ediniz. b) Yan keski yardımıyla iletken teli soyunuz. c) Soyduğunuz iletken teli kargaburnu yardımıyla mümkün olduğunca düzleştiriniz. d) Zımpara ile telin tamamını zımparalayınız. Bu işlem telin daha kolay lehim tutmasını sağlayacaktır. e) Zımparaladığınız telden 8 er cm uzunlukta 12 adet tel parçası hazırlayınız. Her bir parça küpünüzün bir ayrıtını oluşturacağı için uzunluklarının tam olarak birbirine eşit olması şarttır. f) Havyanızı fişe takınız ve yeteri kadar ısınmasını bekleyiniz. g) Bütün tellerin her iki ucuna ön lehimleme yapınız. h) İki teli 90 açı yapacak şekilde uç uca lehimleyiniz. Bu işlemi 4 defa tekrarlayarak 4 adet L şeklinde parça elde ediniz. i) Elde ettiğiniz parçalardan iki tanesini karşılıklı birbirine lehimleyerek iki adet kare elde ediniz. j) Elde ettiğiniz karelerden birinin her köşesine 90 dik olacak şekilde tel lehimleyiniz. k) Son olarak elinizde kalan kareyi diğer parçaya lehimleyiniz. l) Bütün köşelerdeki lehimleri tek tek bir kez daha eritiniz. Bu işlem küpünüze sağlamlık kazandırır. m) Çalışmanız bittiğinde havyanızın ucunu temizleyiniz ve fişini çekiniz. n) Çalışmanızı öğretmeninize gösteriniz. C. TEK TELLİ İLETKEN LEHİMLEMESİ 2 (İKİ BOYUTLU ŞEKİL YAPIMI) : Tek damarlı (1,5 mm2) iletkenleri kullanarak 2 boyutlu bir şekil tasarımı yapılacaktır. Belirlenen şeklin renkleri çıkartılacak ve kalan şekilde olan çizgiler tel olarak düşünülüp bükülecek, sonunda birleşen her nokta lehimlenecektir. Şekilde iki farklı tipte örnek verilmiştir. Sizler bunlara benzer şekil bularak tasarlayabilirsiniz. Kullanılan Malzemeler : Elektrikli havya (x1) Tek damarlı iletken (5-6 m) (1,5 mm2 lik) Yan keski Lehim ve altlığı Pense kargaburun Zımpara Devre Şeması : ~66~

68 İşlem Basamakları : a) Gerekli malzemeleri temin ediniz. b) Yukarıda belirlenmiş veya önceden bulduğunuz şekli getirip ana hatlarını bir kağıt üzerine çıkartınız. c) Yan keski yardımıyla iletken telleri şekildeki ölçüler kadar soyunuz. d) Soyduğunuz iletken teli kargaburnu yardımıyla şekildeki duruma getiriniz. e) Büktüğünüz iletkenleri belli noktalarda birbirlerine lehimleyiniz. f) Son aşamada gerekli düzeltmeleri yapınız ve teslim ediniz. D. LEHİM SÖKÜLMESİ : Çeşitli 2D grafikler (lehimlenebilir) Elektronik devrelerde arıza durumunda parça değiştirilmesi en sık rastlanan işlerdendir. Değiştirilecek parça baskı devreye ya da diğer elemanlara lehimlenerek tutturulmuşsa (çoğu kez böyledir) o takdirde bu elemanın bağlantısını sağlayan lehimin eritilmesi gerekir. Bazen sadece eritme yetmez o bölgede bulunan tüm lehimin alınması gerekir. Örnek olarak direnç, diyot gibi iki bacaklı elemanları bağlı oldukları yerden sökerken sadece tek bacaktaki lehimin eritilip elemanın o yönden çekilip bağlantıdan kurtarılması daha sonra da aynı işlemin diğer bacak için yapılması yeterlidir. Buna göre iki bacaklı elemanların sökülmesinde lehimi eritmek için havya, parçayı çekmek için kargaburun, cımbız gibi aletlerin dışında özel bir lehim sökücü kullanılması gerekli olmayabilir. Buna karşılık entegreleri lehimli oldukları yerden sökerken bacakları tek tek kurtarmak mümkün olmadığı için her bacağın bağlantısındaki lehimi eritip o bölgeden tamamen almak gerekir. Lehimin tamamen temizlenip alınmasında lehim pompası, lastik balonlu lehim gücü havya veya lehim emme fitili kullanılır. Kullanılan Malzemeler : Elektrikli havya (x1) Lehim pompası Yan keski Lehim ve altlığı Pense kargaburun Lehimlenmiş plaket ~67~

69 İşlem Basamakları : a) Kullanılmayan eski bir plaket temin ediniz. b) Sökeceğiniz elemanları belirleyiniz. c) Havyayı ısıtarak lehim noktasına temas ettiriniz. d) Lehim eridikten sonra pompa veya fitil ile alınız. e) Elemanın diğer bacaklarındaki lehimi de aynı şekilde alınız. f) Eleman bacakları arkadan kıvrılmış ise, karga burun ile düzeltiniz. g) Elemanı plaketten çıkarınız. h) Uygulamayı sökmek istediğiniz tüm elemanlara uygulayınız. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~68~

70 Temrin No 34 Tarih.../ /201 Temrin Adı Lehimleme Uygulaması 2: Delikli (Üniversal) Plaket Üzerinde Lehimleme Amaç : Delikli (üniversal) plaket üzerinde bir devreyi lehimleme işlemini yapabilmek. Giriş : Üniversal plaket, baskı devre çıkarma işlemi yapılmaksızın elektronik devre montajı yapmakta kullanılan delikli plaketlerdir. Bu deliklerin çevreleri bakır kaplı olup iletkenler ve malzemeler buraya lehimlenir. Özellikle şemaların denenmelerinde çok yaygın olarak kullanılırlar. Elektronik devre elemanlarını plaketlerin üzerine lehimlemeden önce, bacaklarını elemana göre bükmek gerekir. Bacakları bükülürken üzerindeki yazılar okunacak şekilde olmalıdır. Elemanların ayakları çok uzun veya çok kısa bırakılmamalıdır. Entegre ve entegre soketlerini tanıtıcı işaretler, nokta ve çentikler sol tarafa, dik monte edilecekse üste gelmelidir. Devre Şeması : Flip flop uygulama devresi Elemanların delikli plaket üzerinde dağılımı ve kablolarla bağlanması ~69~

71 Kullanılan Malzemeler : Delikli plaket Elektrikli havya ve altlığı Lehim teli ve zil teli Kırmızı led (x2) BC 237 transistör (x2) 470 ohm direnç (x2) 10 kω direnç (x2) Kutuplu kondansatör (47µF) (x2) DC 12V gerilim kaynağı İşlem Basamakları : a) Havyayı havya altlığına koyarak prize takınız ve ısınmasını bekleyiniz. b) Elektronik elemanların bacaklarının plaket üzerinde kalan kısmı 2 mm veya daha fazla olmalıdır. c) Kondansatör, transistör ve 1 Watt tan büyük dirençlerin plakete mesafesi 3-7 mm olmalıdır. Elektronik kondansatörlerin bacakları gereğinden fazla açılmamalıdır. d) Eleman bacakları uzunsa makaron takınız. e) Kondansatör ile plaket arasında en az 3 mm olmalıdır. f) Transistör bacaklarını çapraz lehimleyiniz. g) Eleman bacağını kargaburun ile düzeltiniz. Montaj deliğine uygun olarak elemanın her iki bacağını karga burun ile 90 0 bükünüz. Bükme işlemi sırasında eleman yazıları üste gelmelidir. h) Eleman ayaklarını plaket deliklerine sokunuz. Arka kısımdan bükünüz. i) Bacakların fazlalık kısmını ya keski ile keserek eleman bacağını plakete lehimleyiniz. j) Elemanlar arası kablolar kullanarak birbirine bağlantıları yapınız ve uçlarını plaket kısmında lehimleyiniz. Burada lehimleme yaparken kabloya uzun süre lehim tutulmamalıdır; aksi takdirde kablo yalıtkanı erir. k) 12 V uçlarından kablo çıkarınız ve bu uçları DC 12V kaynağa bağlayarak devreyi çalıştırınız. l) Devrede ledlerin sıra şeklinde yandığı gözlenmelidir. Aksi takdirde bağlantılarda veya lehimde hatalar vardır. Böyle durumda enerji kesilerek devre incelenmelidir. m) Enerji kesilmeli ve devre teslim edilmelidir. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~70~

72 Temrin No 35 Tarih.../ /201 Temrin Adı Baskı Devre Tasarlaması ve Uygulamaları Amaç : Bakır plaket üzerinde bir devrenin kurulmasını sağlamak, bu devrenin kurulması için hangi baskı yöntemlerinden yararlanacağını öğrenmek. Giriş : Elektronik devre elemanlarının üzerine yerleştirildiği ve bu elemanlar arasındaki elektriksel bağlantının bakırlı yüzde oluşturulan yollarla sağlandığı plakalara baskı devre plaketi veya baskı devre adı verilir. Baskı devrelerde yalıtkan plaket üzerine ince bir bakır tabakası güçlü ve dayanıklı bir yapıştırıcı ile tutturulmuştur. Baskı devrelerde bakır yüzeyin bir bölümü eritilerek bakır yollar meydana getirilir. Baskı devre üzerine yerleştirilen devre elemanlarının bacakları deliklerden geçirilir ve alt bölümdeki bakırlı bölgeye lehimlenir. Elektronik devre elemanları bu bakırlı yollar aracılığıyla birbirine bağlanır. Böylece devre elemanı hem fiziki hem de elektriksel olarak devreye bağlamış olur. Yapılacak Uygulamalar : A. LDR li Karanlıkta Çalışan Devre Tasarımı B. Dimmer Anahtarlı Devre Tasarımı A. LDR Lİ KARANLIKTA ÇALIŞAN DEVRE TASARIMI : Devre Şeması : ~71~

73 Kullanılan Malzemeler : Bakır plaket Permanant kalem (small) (x1) Giyotin makas BC 237 transistör (x1) Kırmızı led (x1) LDR (x1) 1 kω direnç (x1) 68 kω direnç (x1) 12V DC gerilim kaynağı Pense, kargaburun Yan keski Zil teli (1 m) Perhidrol (1 şişe) Tuz ruhu (5 şişe) Geniş kap Zımpara Matkap ve ucu PCB klemens (2 li) İşlem Basamakları : a) Devrenin kalıbını (patern) çıkarınız. b) Kalıbın tersi olan alt görünüşü çıkarınız. c) Alt görünüşü permanant kalem ile bakır plaket üzerine çiziniz. d) Padlerin (eleman bacaklarının gireceği noktalar) en az 1,5 mm 2 olmasına dikkat ediniz. e) 5 birim tuz ruhu, 1 birim perhidrol ile asit çözeltisi hazırlayınız. f) Bakır yüzey üstte olacak şekilde devreyi asit çözeltisine atınız. g) 1 mm 2 matkap ucuyla padleri deliniz. h) Havya ucunu 45 0 açıyla hem bakır yüzeyi hem de eleman bacağını ısıtacak şekilde tutarak lehimleme yapınız. i) Devrenin enerji girişlerinde Header veya PCB klemens PCB klemens kullanınız. j) + ve girişi baskı devre kalemiyle belirtiniz. B. DİMMER ANAHTARLI DEVRE TASARIMI : Triyak çift yönde akım geçiren yüksek güçlere dayanabilen bir anahtarlama elemanıdır. İki tane tristörün birbirine ters paralel bağlanmasıyla elde edilir. A1, A2 ve GATE uçlarına sahiptir. Devrede potansiyometrenin değeri ile oynanarak kondansatörün şarj süresiyle oynanmış olur. Bu şarj süresi bir alternans süresinden kısa ise; kondansatör dolar yani diyakı dolayısıyla triyağı iletime geçirerek lambayı yakacaktır. Şarj süresi bir alternans süresinden fazla ise triyak hiçbir zaman iletime geçmez ve lamba hiç yanmaz. Şarj süresini bir alternans süresinin yarısı kadar olduğunu düşünürsek o zaman yarı yarıya güç kaybı olacağından lamba kısık yanacaktır. Özetle potansiyometre ile şarj süresini, şarj süresi ile faz gecikmesini dolayısıyla lambanın parlaklığını ayarlayabiliyoruz. Devre Şeması : Kullanılan Malzemeler : Bakır plaket (x1) 220 V AC Gerilim Kaynağı (U) Triyak (BT 137) (x1) R direnci (10 kω) (x1) C1 kondansatör (100 nf/400 V) (x1) Diyak (D1)(x1) Permanent kalem ve matkap P1 potasyometre (500 kω) (x1) 220 V AC (Akkor) Lamba (x1) Zil teli (2 m) Asit ve perhidrol Yankeski, pense ~72~

74 İşlem Basamakları : a) Devrenin kalıbını (patern) permanent kalemi ile bir kâğıda çiziniz. (Aşağıdaki alana olabilir) b) Çıkarılan bu kâğıttaki çizimin tersini başka bir kâğıda çiziniz. (Alt tarafı) c) Alt görünüşü permanant kalem ile bakır plaket üzerine çiziniz. d) Padlerin (eleman bacaklarının gireceği noktalar) en az 1,5 mm 2 olmasına dikkat ediniz. e) 5 birim tuz ruhu, 1 birim perhidrol ile asit çözeltisi hazırlayınız. f) Bakır yüzey üstte olacak şekilde devreyi asit çözeltisine atınız. g) 1 mm 2 matkap ucuyla padleri deliniz. h) Havya ucunu 45 0 açıyla hem bakır yüzeyi hem de eleman bacağını ısıtacak şekilde tutarak lehimleme yapınız. i) Devrenin enerji girişlerinde Header veya PCB klemens PCB klemens kullanınız. j) R ve Mp girişleri ile lambanın uçlarının yerleri baskı devre kalemiyle belirtiniz. k) Devreye enerji uygulayınız ve çalışmayı gözlemleyiniz. Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~73~

75 Temrin No 36 Tarih.../ /201 Temrin Adı Gerilim Regülatör Devresi Amaç : Doğrultma ve regülatör devre kurulumunu öğrenmek. Giriş : Güç kaynaklarında doğrultucu eleman olarak doğrultma diyodu kullanılır. Diyot, akımı tek yönlü olarak geçiren elektronik devre elemanıdır. Diyotlar değişik biçimlerde bağlanarak farklı tipte güç kaynakları oluşturur. Güç kaynaklarında 1N400X serisinden diyotlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu serideki diyotlar ileri yönde 1 Amper akım geçirir. Piyasada hazır köprü adı verilen 4 uçlu doğrultma elemanları da bulunur. Doğrultma devrelerinde yarım dalga, tam dalga ve köprü tipi doğrultmalar mevcuttur. Doğrultma devrelerinde transformatörün çıkışına bağlanan diyotlarla iki yönlü olarak dolaşan akım tek yönlü hâle getirilir. Ancak, diyotlar akımı tam olarak doğrultamazlar. Yani elde edilen DC gerilim dalgalı (salınımlı) değişken doğru akımdır (salınım değeri yüksektir). Bu da alıcıların düzgün çalışmasını engeller. Çıkışı tam doğru akım hâline getirebilmek için kondansatör ya da bobinler kullanılarak filtre (süzgeç) devreleri yapılmıştır. Güç kaynaklarında aranan en önemli özelliklerden birisi de giriş gerilimindeki veya çıkışa bağlı yükte meydana gelen değişimlerin çıkış gerilimini etkilememesidir. Güç kaynaklarının çıkış gerilimlerini sabit tutma işlemine regülasyon, bu iş için kullanılan devrelere de regülatör devreleri denir. ~74~

76 Devre Şeması : Kullanılan Malzemeler : 220/12V Transformatör 1N 4001 diyot (x4) 7805 regülatör (x1) 7905 regülatör (x1) 1000 µf/16v Kondansatör (C1) 330 nf/16 V Kondansatör (C2) 100 nf/16v Kondansatör (C3) Breadboard Krokodil ve kablolar Pense Yankeski Voltmetre ve osilaskop İşlem Basamakları : a) Malzemeleri temin ediniz. b) Breadboard üzerinde köprü tipi doğrultmaç devresini kurunuz. Ardından transformatör ile bağlantısını yapınız. c) Devreye enerji veriniz ve köprü tipi doğrultmaç devresini osilaskop üzerinden inceleyip alta çiziniz. d) Enerjiyi kesiniz. e) Board üzerinde geri kalan devreyi de kurunuz. İlk olarak 7805 elemanını bağlayınız. f) Devreye enerji veriniz ve çıkışa voltmetre bağlayarak çıkış geriliminin +5V olduğunu gözlemleyiniz. g) Enerjiyi kesiniz. h) 7805 elemanını çıkartıp 7905 regülatörünü birkaç bağlantı oynayarak bağlayınız. i) Devreye tekrar enerji veriniz ve çıkıştaki voltmetreden 5 V okunduğunu gözlemleyiniz. j) Enerjiyi keserek devreyi söküp teslim ediniz. Sorular : 1) Devreyi fazla değiştirmeden LM317 kullanarak ayarlı 0 12V şeklinde olacak devreyi çiziniz. 2) Doğrultmaç, Filtre ve Regülatör devrelerinin kullanılma amacı nedir? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~75~

77 Temrin No 37 Tarih.../ /201 Temrin Adı Gerilim Katlayıcılar (Dörtleyiciler) Amaç : Gerilim katlayıcılı devrelerin nasıl çalıştığını öğrenmek. Giriş : Gerilim dörtleyici devre, girişine uygulanan AC gerilimi 4 katına çıkarır ve DC gerilime çevirir. Bu devredeki ilk üç diyot gerilim üçleyici olarak çalışır. Dördüncü diyot ise C4 kondansatörünün eklenmesiyle, devre gerilim dörtleyici olarak çalışmaktadır. Bu devrede C1 kondansatörü, diğer bütün kondansatörler ise maksimum değerin iki katına şarj olurlar. Çıkışta C2 ve C4 kondansatörleri seri bağlı olduğu için çıkış gerilimi AC giriş geriliminin maksimum değerinin dört katı olur. Devre Şeması : Kullanılan Malzemeler : 12V AC Güç Kaynağı 1N 4007 diyot (x4) 100 µf/63v Kondansatör (x4) AC Voltmetre (x1) Breadboard DC Voltmetre (x1) Zil teli Krokodil Pense, kargaburun İşlem Basamakları : a) Malzemeleri temin ediniz. b) Breadboard üzerinde elemanları yerleştiriniz ve bağlantıları yapınız. Kondansatörleri bağlamadan önce uçlarını kısa devre ederek boşalmış olduğunu gözlemleyiniz. c) Devreye enerji uygulayınız ve şekilde belirtilen yerlere AC Voltmetreyi tutarak ölçüm yapınız. d) DC Voltmetreyi (+) ucunu D4 çıkışa, (-) ucunu D1 girişe tutarak gerilimi ölçünüz. e) Devre enerjisini kesiniz ve her bir kondansatör ucunu kısa devre ederek boşaltınız. f) Malzemeleri teslim ediniz. Sorular : 1) Devreye 24 V AC uygulayarak 120 V AC elde edilmiş gerilim katlayıcı devresini çiziniz. 2) Bu tip devreler neden kullanılır? Kaç kata kadar katlayabilirler? Okul Adı BİLGİLER Teknoloji İşlem Basamağı PUANLAMA İş Alışkanlığı Öğrenci Adı Sınıf No Öğretmenler Süre TOPLAM ~76~

78 Temrin No 38 Tarih.../ /201 Temrin Adı Güç Kaynağı Tasarımı Amaç : Güç kaynağı tasarlamayı öğrenmek. Giriş : Güç kaynağının kutusu birçok malzemeden yapılabilir. Eğitim amaçlı bir güç kaynağı kutusu hazırlayacağımız için kutunun sağlam ve ısıya dayanıklı olması gerekir. Ayrıca içerisindeki malzemeleri muhafaza etmesi gerekir. Kullanacağımız saç malzemenin en az 0,7 mm kalınlığında olması tercih edilir. Kolay şekil alması ve kendisine verilen şekli bozulmadan koruması, saç kutunun üstünlüklerindendir. Aynı zamanda kutu gövdesi, çok ısınan elemanlar için soğutucu olarak da kullanılabilir. Devre Şeması : ~77~

79 Kullanılan Malzemeler : 220/2x12V Transformatör (6W) 0,5 A Sigorta ve yuvası 1N 4001 köprü diyot (x1) LM 317 Regülesi (x1) 7812 Regülesi (x1) 7912 Regülesi (x1) 1000 µf/25 V Kondansatör (x2) 470 µf/25 V Kondansatör (x3) 5 kω Potansiyometre (x1) 220 Ω direnç Bakır plaket (10x7 cm) Asit perhidrol Baskı devre kalemi (S)(x1) Klemens (2 li) Aydınger veya el işi kâğıdı Ütü (buharsız) Havya ve lehim Kargaburun, yan keski Güç kaynağı kutusu (I-O) Açık kapalı anahtar (x1) Born vidası (x5) Zımpara Matkap ve uçları Led (x1) İşlem Basamakları : a) Malzemeleri temin ediniz. ~78~