Ege Üniversitesi Bayındır Meslek Yüksekokulu, İzmir. 2 Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Bornova/İzmir.

Transkript

1 143 GÜMÜLDÜR BÜYÜK ALAN MEVKİİNDEKİ TURUNÇGİL BAHÇELERİNİN MİKROBESİN ELEMENTLERİNCE BESLENME DURUMUNUN JEOİSTATİSTİKSEL YÖNTEMLERLE BELİRLENMESİ Cenk Ceyhun KILIÇ 1 Ali Rıza ONGUN 2 Bülent OKUR 2 Dilek ANAÇ 2 1 Ege Üniversitesi Bayındır Meslek Yüksekokulu, İzmir. cenk.kilic@ege.edu.tr 2 Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Bornova/İzmir. ÖZET Bu araştırma, İzmir ili Gümüldür Büyük Alan Mevkiindeki turunçgil bahçelerinin beslenme durumunu mikro element açısından saptamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, birbirinden 35 metre aralıklarla kuzey-güney ve batı-doğu yönlerinde 6 tane olacak şekilde denizden karaya doğru oluşturulan grid sistemine rastlayan 34 bahçeden toprak ve yaprak örnekleri alınarak kimyasal analizler yapılmıştır. Alınan toprak ve yaprak örneklerinde, mikro bitki besin elementlerinden Fe, Cu, Zn ve Mn belirlenmiştir. İncelenen parametrelerin semivariogramları oluşturulmuş ve bu parametrelerin mesafeye bağlı değişimleri incelenmiştir. Kriging (enterpolasyon) tekniği ile mikro besin elementlerinin nicelikleri çalışma alanının tümü için belirlenmeye çalışılmıştır. Varyasyon katsayısına göre, bitki örneklerinde en az değişkenliği Zn, en yüksek değişkenliği Cu gösterdiği saptanmıştır. Toprak örneklerinde ise, en az değişkenliği Fe, en fazla değişkenliği Zn gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca bu bölgedeki ağaçlarda yaprak değerleri dikkate alındığında Mn noksanlığının olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Satsuma mandarin, mikro besin elementleri, jeoistatistik GEOSTATISTICAL EVALUATION OF THE SECONDARY PLANT NUTRIENT STATUS OF SATSUMA MANDARINES IN GÜMÜLDÜR-İZMİR ABSTRACT The study was carried out to determine the secondary plant nutrient status of the Satsuma mandarin orchards in Büyük Alan district of Gümüldür in İzmir. A network of 6 N-S and 6 E-W directions with a separation distance of 35 m and yielding 36 grid nodes for sampling is worked out. In each 35 m orchards situated in East-West direction were evaluated as a transect, and totaly 6 transects were formed from sealine to inland. 34 soil and 12 leaf samples were taken from 34 orchards to analyze for their secondary plant nutrients i.e Fe, Cu, Zn ve Mn. In order to study the variations of these nutrients with respect to distance and direction semivariograms were formed. For a sidewise overall determination, quantifications were made by the Kriging method. According to the coefficient of variation, it can be speculated that in the examined plant materials, minimum variation was in Zn content and the maximum in Cu. For the soil samples, minimum variation was in Fe and the maximum in Zn. Results of the plant materials also notified Mn deficiency in the studied area. Key Words: Satsuma mandarin, micro nutrients, geo-statistic.

2 144 GİRİŞ Ülkemizde yetişen çeşitli meyve türleri arasında, kendisine uygun ekolojik ortam bulan turunçgiller, gerek dış satım ve gerekse iç tüketimde ekonomimize büyük ölçüde katkısı olan ürünler arasındadır (Oktay,1983). Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de yıldan yıla tarımı ve üretimi gelişen turunçgil yetiştiriciliği çoğunlukla Akdeniz bölgesinin sahil şeridinde ve ikinci derecede Ege Bölgesinde ve az miktarda da Doğu Karadeniz bölgesinde yapılmaktadır. Aroması ve tadı ile diğer meyve türleri arasında ayrı bir yeri olan turunçgil meyvelerinin üretimi yıldan yıla arttığı (TUİK, 27) gibi dış satımıyla da giderek artan miktarlarda ülkeye döviz getiren önemli tarım ürünleri arasında yer almaktadır (İbrikçi vd., 1996). Türkiye nin turunçgil üretiminin 1988 de ağaç sayısı ile ton olan turunçgil üretimi, 26 da ağaç sayısı ile ton ürüne ulaştığı görülmektedir. Turunçgiller içersinde mandarin yetiştiriciliği hızla artmakta 1988 de olan ağaç sayısı ve 31. ton olan üretimin, 26 da ağaç sayısı ve tona yükselmiş bulunmaktadır (TUİK, 27). Mandarin üretimimizin büyük bir kısmı Ege Bölgesinden elde olunmaktadır. Ege Bölgesinin önemli Mandarin üretim merkezleri İzmir, Aydın ve Muğla illerindedir. Muğla ilinin Bodrum, Marmaris, Köyceğiz ve Fethiye gibi ilçelerinde çekirdekli yerli mandarin çeşitleri ve bir miktarda Klemantin mandarini yetiştirilmektedir. Aydın ilinin başta Sultanhisar olmak üzere turunçgiller tarımına elverişli ilçelerinde Satsuma, Klemantin ve birazda çekirdekli yerli mandarin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Daha çok üç yapraklı anacı üzerine aşılı Satsuma mandarini yetiştirilen İzmir ili ve çevresi özellikle Turunçgil üretiminde önemli büyük paya sahiptir. Satsuma dış satışımızın tamamı İzmir ilinden yapılmaktadır ve en büyük rakibimiz İspanya dır. Ekolojik koşullarımız nedeniyle İspanya ya göre satsuma dış satımında bir hafta, on gün erken piyasaya girme şansımız vardır. Bunun Avrupa pazarlarına satsuma dış satımında büyük önemi vardır. Çünkü erken gönderilen olgun satsumalar yüksek fiyatla satılmaktadır. Son yıllardaki bahçe ürünlerindeki değer artışları özellikle meyveciliği cazip hale getirmiş, buna karşılık hızla yükselen arazi fiyatları, işcilik ve bakım ücretleri, üreticiyi intensif çalışmaya yönelterek, birim alandan en yüksek düzeyde ürün elde etmenin çarelerinin aramaya zorlamıştır. Bu amaca yönelik önlemlerin başta geleni ve en önemlisi kuşkusuz uygun bir gübrelemenin yapılması ve dolayısıyla bitkiye düzenli bir beslenme dengesinin sağlanmasıdır. Uygun ekolojik koşullar altında, bitkilerin dengeli bir şekilde beslenmesi ile bitkisel ürünlerin verim ve kalitesinde en yüksek düzeye ulaşmak mümkündür. Çeşit ve üzerine aşılandığı anaca gösterdiği uyum ile Satsuma mandarini İzmir İlinin Gümüldür bölgesinde kendisine uygun ekolojik koşulları bulmuştur. Bunun yanında, ihracatımıza önemli katkısı olan bu ürünün yetiştiriciliğinde bu bölgede ağaçlarda yaygın olarak görülen ve verim azalışına neden olan klorotik durum, esasında bitkilerde görülebilen bir beslenme dengesizliği olup, yetiştiricilerin uyguladığı kültürel ve gübreleme uygulamaları, su ve toprak koşulları ile ilgili bulunmaktadır. Aynı zaman da bu bölgenin denize sahil şeridi olması, buradaki bahçelerin yaz mevsiminde deniz suyunun girişiminden büyük ölçüde etkilenmektedir. Bu noktadan hareketle araştırma alanımız olan Gümüldür Bölgesinin Büyük Alan Mevkii seçilmesi, mevcut bahçelerden yaprak, toprak örnekleri alınması ve mandarin ağaçlarının mikro bitki besin maddeleri açısından beslenme durumları saptanıp jeoistatiksel anlamda incelenmesi amaçlanmıştır.

3 145 MATERYAL VE METOD Araştırma materyalini Gümüldür Büyük Alan mevkiindeki Turunçgil bahçelerinin beslenme durumunun incelenmesi isimli araştırmanın (Kılıç,1997) da materyalini oluşturan toprak ve yaprak örnekleri meydana getirmiştir. Satsuma mandarini yetiştiriciliğinin yoğun bir şekilde yapıldığı İzmir iline bağlı Gümüldür Büyük Alan mevkiinde, birbirinden 35 metre aralıklarla kuzey-güney ve batı-doğu yönlerinde 6 tane denizden karaya doğru oluşturulan grid (kareler) sistemine rastlayan 34 bahçeden alınan 34 adet toprak ve 12 adet yaprak örnekleri alınmıştır. Yaprak örnekleri Entisol toprakları üzerine kurulmuş bahçelerden, üç yapraklı (Poncirus trifoliata Raf.) anacına aşılı verime yatmış Satsuma (Citrus unshiu Marc.) mandarinlerinden 3 ağaç bir tekerrürü oluşturacak şekilde her bahçeden 3 tekerrür yapılarak alınmıştır. Çalışma alanı, toprak ve yaprak örneklerinin alındığı yerler Şekil 1 de verilmiştir. K İzmir Gümüldür Şekil 1. Toprak ve yaprak örneklerinin alındığı yerler Toprak örnekleri ağaçların taç iz düşümü bölgesinden -3 cm derinlikten alınmıştır. Farklı derinliklerden alınan toprak örnekleri ayrı ayrı 2 şer kg lık naylon torbalara etiketlenerek konuldu. Laboratuara getirilen örnekler hava kurusu hale

4 146 gelinceye kadar kurutuldu ve 2 mm gözenek çaplı elekten elenerek analize hazır hale getirildi (Chapman and Pratt, 1961). Toprak örnekleri (.5M DTPA +.1M Trietanolamin +.1M CaCl 2 ) DTPA tampon çözeltisi (ph =7.3) ile çalkalandı. Elde edilen süzükte, faydalı demir, çinko, mangan ve bakır Varian AA-12 atomik absorbsiyon spektrofotometresinde ölçüldü ve sonuçlar mg kg -1 olarak verildi (Lindsay ve Norvel, 1978). Rasgele seçilen üç ağaç bir tekerrürü oluşturacak şekilde her bahçeden üç tekerrürlü yaprak örneği aşağıda belirtildiği gibi alındı. Örnekler meyvesiz sürgünlerin, sürgün dibinden itibaren üçüncü yaprak olmak üzere alındı. Yaprak örnekleri bir insan boyu yüksekliğinden ve ağacın dört yönünden ağaç etrafında dolaşılarak alındı. Delikli naylon torbalara etiketlenerek konan yaprak örnekleri portatif buz çantaları ile laboratuara getirildi. Yaprakların üst ve alt yüzeyleri pamukla silindikten sonra saf su ile iyice yıkandı ve kurutma kağıtları arasında nemleri alındı. Yapraklar 65 C a ayarlı kurutma dolabında son iki tartım arasında fark kalmayıncaya kadar (48 saat) kurutuldu. Daha sonra yaprak örnekleri öğütülerek analize hazır hale getirildi (Chapman, 1964; Özbek, 1966). Analize hazırlanan yaprak örneklerinden 1 g tartılarak yaş yakma yöntemi (4 kısım HNO 3 +1 kısım HClO 4 ) ile ekstrakları hazırlandı (Kacar,1972). Ekstraktan demir, bakır ve çinko ise Varian AA-12 atomik absorbsiyon spektrofotometre ile ölçülerek belirlendi (Kacar,1972). Toprak ve bitki örneklerinin mikro besin elementi içerikleri ait özelliklerinin çarpıklık, basıklık, ortalama gibi tanımlayıcı istatistikleri SPSS 11. paket programı yardımı ile yapılmıştır. Uzaysal değişkenliğinin saptanmasında GS + 7. paket programı kullanılmıştır. Uzaysal bağımlılık semivariogram yardımıyla ortaya konulmaktadır. Semivariogram kullanılarak uzaysal bağımlılık sayılaştırılabilmektedir Semivaryans aşağıda verilen eşitlikle belirlenmektedir. γ=1/2 N(h) Σ[Z x - Z x+h ] 2 Bu eşitlikte; h: x ve x+h arasındaki ayırma mesafesini Zx ve Zx+h: x ve x+h bölgelerindeki değişkenlerin ölçülmüş değerleri N(h): h ayırma mesafesindeki çift sayısını (pair) belirtmektedir. Belirli bir yöndeki semivaryans değerleri h mesafe değerlerine karşı grafiği çizilerek gösterilir. Bu şekilde oluşturulan grafiğe semivariogram veya deneysel variogram denir. Semivariogramlar belli bir h mesafesi ile birbirlerinden ayrılan örnek çiftler arasındaki varyansın mesafe ile olan ilişkisini gösterir. Deneysel variogram, kullanılan örnekleme ve ayırma mesafesi ile kullanılan verilere göre çok farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Genel olarak bir semivariogramda örnekleme çiftleri arasındaki mesafe (h) arttıkça semivaryans değeri de artar ve belli bir noktadan sonra az yada çok sabit bir değere ulaşır. Bu noktadan sonra semivaryans değerleri örnek çiftleri arasındaki mesafe artışından etkilenmez. İşte semivariogramın apsise paralel konuma geldiği bu noktadaki semivaryans değeri sill varyansı (Co+C) ve semivariogramın sill varyansını yakaladığı noktadaki mesafe değeri ise etki (range, Ao) aralığı olarak adlandırılır. Etki aralığı, incelenen toprak özelliğinin örnekleme değerlerinin uzaysal olarak bağımlı olabileceği maksimum mesafeyi ifade eder. Bu noktadan sonra, araştırılan toprak özelliğinin

5 147 uzaysal bağımlılık göstermediği veya tamamen tesadüfi bir değişim gösterdiği kabul edilir (Aşkın, 22). Toprak özellikleri ile ilgili çalışmalarda küresel (spherical), üssel (exponential), linear ve gaussian semivariogram modelleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Semivariogramlar sadece örnek çiftleri arasındaki mesafe dikkate alınarak oluşturulursa izotropik semivariogram, mesafe ile birlikte yön de dikkate alınırsa anizotropik semivariogram olarak adlandırılırlar. Bir özelliğin ölçüm yapılan noktaları arasındaki uzaysal bağımlılığından yararlanılarak ölçüm yapılmayan noktaların değerini tahmininde kullanılan bir kestirim (enterpolasyon) yöntemidir. Genel olarak kestirim işlemi, bilinen değerlerin ağırlıklı ortalaması alınarak yapılır. Matematiksel olarak bu işlem n z*(x o )= λ i z(x i ) i= 1 olarak ifade edilir. Eşitlikte z*(x o ); x o noktasında bilinmeyen ancak kestirilen değeri, z(x i ); x o noktasının kestiriminde kullanılacak verileri ve λ i ; bu verilere atanacak ağırlıkları göstermektedir. x i, i=1,.,n noktalarındaki değişkenin değerleridir ancak bunlara verilecek ağırlıkları hesaplamak gerekir. Jeoistatistikte bu ağırlıklar, kestirim hatalarının ortalaması sıfır ve varyansı en küçük olacak şekilde belirlenir. Ağırlıkların bu koşullar altında belirlenmesi işlemine kriging adı verilir (Tercan ve Saraç, 1998). Çalışmada toprak özelliklerinin semivariogramları oluşturulurken aşırı değerler SPSS.11 programında kutu grafik yöntemiyle belirlenmiş ve veri setlerinden çıkarılmıştır. Semivariogramlar oluşturulurken modelin uygunluğu r 2 ve RSS (residual sum of squares) değerleri ile belirlenmiştir. r 2 nin en yüksek, RSS nin en düşük olduğu modeli bulmak için her bir toprak değişkeni için farklı ayırma mesafeleri denenmiştir. Seçilen modelin çapraz değerlendirmesi yapıldıktan sonra nokta kriging yapılmıştır. Toprak değişkenlerinin uzaysal bağımlılığını sınıflandırılmasında nugget semivaryansın toplam semivaryansa oranının yüzdesi kullanılmıştır. Bu oran % 25 ise değişken kuvvetli uzaysal bağımlı olarak sınıflandırılmakta, 25 ile % 75 arasında ise orta derecede uzaysal bağımlı olarak sınıflandırılmaktadır. Bu oran % 75 den büyük ise değişken zayıf uzaysal bağımlı olarak değerlendirilmektedir (Camberdella vd., 1994). ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA Çalışma alanından alınan toprak ve yaprak örneklerinin mikro bitki besin elementi içeriklerine ait tanımlayıcı istatistikler Çizelge 1 de verilmiştir. Bitki örneklerinde en az değişkenliği Zn (VK=17,88) gösterirken en yüksek değişkenliği Cu (VK=11,77) göstermiştir. Toprak örneklerinde ise en az değişkenliği Fe (VK= 27,77) gösterirken en fazla değişkenliği Zn (VK=19,87) göstermiştir. Bitki örneklerinde Cu ın çok fazla değişkenlik göstermesi muhtemelen tarımsal mücadele amaçlı kullanılan bakırlı preparatlardan kaynaklanmaktadır. Toprakta Zn nun fazla değişkenlik göstermesi de genetik özelliklerinden kaynaklanabilir. İncelenen özelliklere ait oluşturulan semivariogramlar bitkide üssel, toprakta ise gaussian olarak bulunmuştur (Çizelge 2). Toprakta belirlenen alınabilir mikro bitki besin elementlerine ait etki değerlikleri bitkide bulunanlara göre daha dardır. Etki aralığının dar olması bir toprak özelliğinin kısa aralıklarla arazide değişkenlik göstermesi veya uzaysal bağımlılığının kısa mesafelerde kaybolması demektir. Bitki örneklerinde belirlenen mikro bitki besin elementleri ise daha geniş etki aralığı göstermektedir. Bitki

6 148 örneklerinde mikro besin elementlerinin daha geniş etki aralığı göstermesi, çalışma alanındaki bitkilerde mikro besin elementlerinin daha homojen bir dağılım olduğuna işaret etmektedir. Özellikle bitkideki Fe in 663 m etki aralığı göstermesi söz konusu çalışma alanında yapraktan yoğun Fe li gübreleme yapıldığı kanaatini uyarmaktadır. Çizelge 1. Bitki ve toprak örneklerinde analiz edilen mikro bitki besin elementlerine ait tanımlayıcı istatistikler n Min. Mak. Ort. SS VK Basıklık Yatıklık Bitkide Fe 34 54, 115, 84,68 15,87 18,74,3 -,27 Cu 34 4, 62, 9,55 9,72 11,77 5,6 27,6 Mn 34 1, 32,5 19,99 5,4 27,4,62,21 Zn 34 13, 25,5 18,64 3,33 17,88,35 -,77 mg kg -1 Toprakta Fe 34 6, ,54 2,93 27,77 1,64 4,56 Cu 34, ,48 2,49 71,64 1,88 3,63 Mn 34 7,6 25, 14,95 4,67 31,27,26 -,78 Zn 34,59 9,13 1,92 2,11 19,87 2,24 4,38 n: örnek sayısı, SS: Standart Sapma, VK: Varyasyon Katsayısı mg kg -1 Çizelge 2. Bitki ve toprak örneklerinde analiz edilen mikro bitki besin elementlerine ait semivariogramlara ait karakteristik parametreler model Co Co+C Co/(Co+C) Etki aralığı (m) Bitkide Fe Üssel 178, 566,9 31,4 ** 663 Cu Üssel,2 4,63,43 * 897 Mn Üssel 18,6 37,22 49,97 ** 2694 Zn Üssel,3 9,58,31 * 486 Toprakta Fe Gaussian,1 3,34,3 * 353 Cu Gaussian,1,28,36 * 769 Mn Gaussian 5,55 24,78 22,4 * 976 Zn Gaussian,1,9,11 * 379 Uzaysal bağımlılık: * kuvvetli **orta *** zayıf Bitkide Fe ve Mn orta derecede, diğerleri kuvvetli derecede uzaysal bağımlılık gösterirken toprakta tüm mikro besin elementleri kuvvetli derecede uzaysal bağımlılık göstermektedir. Çalışmada örnekleme yapılmayan noktalardaki mikro bitki besin elementi miktarlarını tahmin etmek için kriging yöntemi kullanılmıştır. Laboratuvarda analizle bulunan ve Kriging ile çalışma alanına ait 8836 noktada toprak ve bitkiler için tahmin edilen değerlerin aritmetik ortalaması ve standart sapmaları Çizelge 3 de sunulmuştur. Kriging ile tahmin edilen değerlerin standart sapmasının, ölçülen ile bulunandan daha düşük olması seçilen modelin uygunluğunu göstermektedir (Trangmar ve ark., 1985). Kriging ile tahmin edilen değerlerin yüzey dağılım haritaları şekil 2 de sunulmuştur. Ayrıca bitkilerde mikro besin elementleri kritik düzeyler için yeniden sınıflandırılmış ve yeterli görülen yerler yeşil ile belirtilmiştir. Şekil 2 de görüldüğü gibi topraktaki ile bitkideki Fe arasında uyuşmazlık görülmektedir. Ancak bitkilerde Fe içeriği çalışma alanının çoğunluğunda yeterli

7 149 görülmektedir. Bitkideki Fe in aktif kısmının incelenmesi durumunda toprak ile yaprak arasında uyumluluk görülebileceği düşünülmektedir.. Topraktaki alınabilir Cu miktarı ile bitkilerin Cu içeriği oldukça uyumlu olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine Cu yönünden çalışma alanının büyük çoğunluğunda bitkiler yeterli düzeyde beslenmiştir. Mikro besin elementlerinden Mn ve Zn yönünden ise söz konusu alandaki mandarin bitkileri yeterince beslenememiştir. Çizelge 3. Ölçülen ve tahmin edilen değerlere ait ortalama ve standart sapma değerleri Ölçülen değerler Kriging ile tahmin edilen değerler Bitkide n ortalama Standart sapma n ortalama Standart sapma Fe 34 84,68 15, ,36 5,24 Cu 32 7,6 2, ,52 1,59 Mn 33 19,61 5, ,88 1,37 Zn 34 18,64 3, ,51 2,1 Toprakta Fe 32 1, 1, ,6 1,34 Cu 31 2,86 1, ,89 1,31 Mn 34 14,95 4, ,3 3,18 Zn 28 1,4, ,5,22 n: örnek sayısı Sonuç ve Öneriler Çalışmamızda Satsuma mandarini bahçelerinden alınan yaprak ve topraklardaki mikro bitki besin elementleri analiz sonuçlarının, tanımlayıcı istatistikleri yapılmış ve jeoistatistiksel yöntemlerle değerlendirilerek aşağıdaki bulgular elde edilmiştir. 1-Bitki örneklerinde en düşük değişkenliği Zn mikro elementi (VK=17,88) gösterirken, en yüksek değişkenlik Cu (VK=11,77) da bulunmuştur. Toprak örneklerinde ise en az değişkenlik Fe (VK= 27,77) de, en yüksek ise Zn (VK=19,87) da saptanmıştır. 2-Uzaysal bağımlılık, toprakların alınabilir mikro bitki besin elementlerinde m arasındaki mesafelerde son bulmaktadır. Özellikle toprakta alınabilir Fe ve Zn nun kısa mesafelerde değişkenlik göstermesi nedeniyle çalışma alanının toprak yönetiminde bu bitki besin elementlerinin durumuna dikkat edilmesi gerektiği belirlenmiştir. 3-Çalışma alanında örnekleme yapılmayan yerler için nokta Kriging enterpolasyon yöntemi kullanılarak Satsuma mandarinin mikro elementler yönünden beslenme durumları değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeye göre Cu açısından bahçelerin bir sorununun olmadığı, Fe için ise bu alanlarda yetersiz beslenmenin olabileceği ortaya çıkmıştır. Buna karşın çalışma alanındaki mandarin ağaçları Zn ve Mn açısından yeterli beslenmemiştir. Özellikle Mn açısından dikkate değer noksanlık söz konusudur.

8 15 Toprakta alınabilir Fe (mg kg -1 ) Bitkide toplam Fe (mg kg -1 ) > 13. > 12.3 > 11.6 > 1.8 > 1.1 > 9.4 > 8.7 > 8. > 7.2 > > 93.4 > 91.1 > 88.8 > 86.5 > 84.2 > 81.9 > 79.6 > 77.4 > 75.1 > > 8. > 4. Toprakta alınabilir Cu (mg kg -1 ) Bitkide toplam Cu (mg kg -1 ) > 7.2 > 6.33 > 5.63 > 4.94 > 4.24 > 3.54 > 2.85 > 2.15 > 1.46 > > 11.1 > 1.3 > 9.5 > 8.7 > 8. > 7.2 > 6.4 > 5.6 > 4.8 > > 5. > 1. Şekil 2. Kriging ile toprak ve bitkiler için tahmin edilen mikro besin elementi değerlerinin yüzey dağılım haritaları

9 151 Toprakta alınabilir Mn (mg kg -1 ) Bitkide toplam Mn (mg kg -1 ) > 2.7 > 19.3 > 18. > 16.6 > 15.2 > 13.9 > 12.5 > 11.1 > 9.8 > > 22.9 > 22.2 > 21.5 > 2.8 > 2. > 19.3 > 18.6 > 17.9 > 17.2 > > 25. > 2. >. Toprakta alınabilir Zn (mg kg -1 ) Bitkide toplam Zn (mg kg -1 ) > 1.72 > 1.59 > 1.47 > 1.34 > 1.22 > 1.9 >.96 >.84 >.71 > > 24.2 > 23. > 21.7 > 2.5 > 19.3 > 18.1 > 16.8 > 15.6 > 14.4 > > 25. > 15. >. Şekil 2. (devam)

10 152 KAYNAKLAR Aşkın, T., 22. Toprak Aşınabilirliğinin Topoğrafik Pozisyonla İlişkili Olarak Jeoistatistiksel Tekniklerle Değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Samsun. Camberdella, C.A., Moormann, T.B., Novak, J.M., Parkin, T.B., Karlen, D.L., Turco, R.F., Konopka, A.E., Field-Scale Variability Soil Properties in Central Iowa Soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 58: Chapman, H.D., 1964, Foliar Sampling for Determining the Nutrient Status of Crops. World Crops. 16(3): Chapman, H.D., and Pratt, P.F, 1961, Methods of Analysis for Soils, Plant and Waters. University of California, Division of Agricultural Sciences. İbrikçi, H., Kaya, Z., Güzel, N., 1996, Yüksek Verim ve Kalite için Narenciye Beslenmesi. IPI Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Toprak Bölümü,Adana. Kacar, B., 1972, Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri ΙΙ. Bitki Analizleri. A.Ü Ziraat Fak. Yayınları, 453, A.Ü. Basımevi- Ankara Kılıç,C.C.,1997, Gümüldür Büyükalan Mevkiindeki Turunçgil Bahçelerinin Beslenme Durumunun İncelenmesi. E.Ü Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi. Lindsay, W.I. and Norvel, W.A., 1978, Development of a DTPA. Soil Test For Zinc, Iron, Manganese and Copper. Soil Sci. Soc. Amer. Jour. Vol.42, No:3. Oktay, M., 1983, Satsuma Mandarinlerinde (Citrus unshiu Marcovitch) Görülen Kloroza Etkili Etmenler Üzerinde Bir Araştırma. E.Ü Ziraat Fak. Toprak Bölümü, Doktora Tezi. Özbek, N., 1966, Turunçgil Bahçelerinde Yaprak ve Toprak Analizleri Besin Maddeleri Durumu Teşhis İçin Kriteryumlar, Gübreleme ve Toprak Amenajman Pratiği İçin Rehber (H.D. Chapman dan çeviri) Köyişleri Bakanlığı Yayınları 32, Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları 181. Tercan, A.E., Saraç, C., Maden Yataklarının Değerlendirilmesinde Jeoistatistiksel Yöntemler. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları: 48, Ankara. Trangmar, B.B., Yost, R.S., Uehara, G., Application of Geostatistics to Spatial Studies of Soil Properties. Advances in Agronomy, vol. 38, TUİK, 27, Türkiye İstatistik Yıllığı. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. (