Xo :MİLLİ MEVLANA KONGRESİ

Transkript

1 ' " ' _ç... ~ o ' :--~ \'::., T.C. SELÇUI( ÜNİVERSİTESİ Xo :MİLLİ MEVLANA KONGRESİ...., o TEBLIGLER o Cilt I KONYA VALILiGi il KÜL TÜR MÜDÜRLÜGÜ KATKlLARlYLA BiOFARMA ilaç SANAYi VE TiCARET ANONiM ŞiRKETiNiN 2-3 MAYIS KONYA,..

2 ISBN: Bu bildiri kitabının basım ve kağıt masrafları Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü ile Biofarma İlaç Firmasının katkılarıyla bir kültür hizmeti olarak karşılanmıştır. Selçuk Üniversitesi Basımevi 2002-KONYA ~ =-----

3 MEVLANACELALE~RÜNU Nevin KORUCUOGLU 13. yüzyılda yaşayan insanların gönüllerini rahatlatan, imanla sevgiyle gelen kuvvetiere ihtiyaçları olmuştur. Bu yıllarda Anadolu'ya Orta Asya'dan alim oianlar gelmişler ve Anadolu'yu İslamiyerin birleştireceği güç ile sulamak istemi lerdi. Mevlana'nın ailesi de bu yıllarda Belh'ten göç ederek Anadolu'ya gelmişlerdi. Mevlana'nın hayatı kısaca söyledir: Büyük mütefekkir ve mutasavvuf Mevlana Celaleddin Rumi, 1207'de Horasan ülkesinin Belh şehrinde doğmuş olup, ünlü bir bilgin olan Sultan Bahaeddin Veled'in oğludur. Soylu Harzemşah Hükümdar ailesi ile akraba olan Mevlana'nın babası, ailesi ve yakın dqstları ile birlikte 300 develi kervanlarıyla İran, Suriye, Irak taraflarında pek çok yer dolaşmışlar fakat hiçbir yerde kalmak istememişler ve sonunda o zamanlar Konya'da hüküm süren Selçuklu Devleti'nin uygarlığını işittikleri için Anadolu'ya gelmişlerdir. Anadolu'da Malatya, Erzincan vilayetlerinden geçerek, o zamanki adıyla Larende yani Karaman'a gelip yerleşmişlerdir. Karan:ıan'da oturdukları yıllar içinde, Mevlana'nın babası Bahaeddin Veled'in kendi çevresinden seçtiği Cevher Hatun ile Mevlana'yı evlendirmiştir_. Larende'deki yıllar içinde Mevlana'nın iki oğlu olmuş, annesi Mumine Harun da Larende'de vefat etmiştir. Konya'da hüküm süren Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat, alim Bahaeddin Veled'in yakın dostlarıyla Orta Asya'daki Belh şehrinden geldiklerini ve Larende'ye yerleştiklerini duymuş, Bahaeddin Veled'i ailesi ile birlikte Konya'ya davet etmiştir. Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat'ın davetiyle

4 o X. Milli Mevlana Kongresi o 3ahaeddin Veled, ailesini alarak Konya'ya gelmişlerdir yıllarında ailenin (onya'ya gelişinden sonra Konya'daki Altun Aba Medresesi'nde baba 3ahaeddin Veled dersler vermeye başlamış, fakat 1231de Baba Bahaeddin leled'in vefatıyla medresedeki hocalığa Mevlana geçmiş, o dönemin toplununda kadın erkek olarak pek çok öğrenci müridierine ders vermiştir. Vlüridlerinin arasında Selçuklu Sarayı'ndan gelen çok değerli kişiler içinde ~adınlar da vardı. Bu yıllarda Konya, o dönemin önemli bir kültür merkezi hal~ne gelnıştır. Baba Bahaeddin Veled'in vefatından sonra hocalık görevini alan v1.evlana'nın irşad ettiği, yani aydınlattığı pek çok öğrenci gelip geçmiştir. O lönemin toplumunda Mevlana'nın verdiği ışık farkedilmiş, medreselerde, canilerde ve tekkelerde o zamana kadar hiç görülmeyen bir hareket başlamıştır. Mevlana toplumda konuşurken, insanı yücelten insanlık sevgisini ele 1mış, sevgiyi her şeyden üstün tutmuş, hudutsuz bir hoşgörülükle iyiliği, sabı, hazımlı olmayı öğütleyerek, şiddet ve öfkeye esir olmamayı, merhamet etneyi ve affetmeyi konuşmaları arasında söylemiştir. Bir beyti şöyledir: "Aşkız olma ki ölü olmayasın, aşkta ol ki diri kalasın". İnsanları topluinda önceleri ecrübesiz olduklarını ve yaşama süresinde olgunlaştıklarını, ölümün bile yüce ~anrı'ya kavuşmak olduğunu, tüm konuşmalarında anlatmış ve "Hamdım, iştim, yandım" demiştir. Mevlevi inanışa göre insan iki kez doğar. İlkinde nnesinden, ikincisinde kendi bedeninden. Asıl doğuş kendi bedeninden o ındır. "İnsanın bedeni kovan gibidir. Bu kovanın peteği, balı da aşktır, sevidir. Aşkı sevgiyi alıverdin mi, beden sadece dış kabuğu olan içi boş bir koandır. Gönlüne hikmet çiçeklerinden bal topla da, sevgiyle dolu petekler ör." Mevlana yıllar yılı, toplumumuzda ve bütün dünyada anlatılmakta, 0' un hakkında bilimsel görüşlerle konuşmalar yapılmakta ve ölüm tarihi 17.ralık'ta Konya'da uzun senelerden beri törenler uygulanmaktadır. Mevlana'nın ölüm yıldönümü olan 17 Aralık'ta (1273) yapılan törenler, :anya Valiliği, Konya Belediyesi ve Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından üzenlenmekte, bu töreniere yurdumuzdan ve yurt dışından bir çok bilim a amları katılmaktadır. Memleketimizin eski ilim adamlarından Farsça'yı çok iyi bilenler leviana 'nın eserlerini 13. yüzyıldan beri tercüme etmişler ve O'nun hakkında ılışmalar yapmışlardır '----

5 Nevin Korucuoğlu Mevlana ailesinden gelmekliğim nedeniyle bu alanda ça~ışmalar yapmış ve son Post-nişin olan Veled Çelebi hakkında bir eseri Kültür Ba~anlığı yayınl~ından ortaya çıkarmış bulunuyorum. Mevlana'nın eserlerinden Mesnevi ve Divan'ı Kebir, en ünlü olan, ellerimizde okunan, izlenen, topluma, insanlara aydınlık yo~ları gösteren bilgilerle dolu eserlerdir.. Dünyadaki tüm insanların dostluk ve sevgiye ihtiyacı olduğu bir gerçektir. Mevlana, dizelerinde ana tema olarak Tanrının verdiği tüm güzellikleri görerek insanların mutluluk yolunda yürüyebileceklerini söyler. Günümüzde büyük hırs ve menfaat duygularıyla yaşayanlar Mevlana'nın söylemek istediği ana fikirden ders alabilirler. Mevlana, varlığın temelinin, evrensel aşkın, düşmekle ve O'nu tanıma~la ortaya çıkarılabileceğini söylüyor. Tasavv.uf, Tanrı ile bütünleşmektir. ilahi bedenle buluşması, yani Vuslat'dır, yaratıcı aşkın Tanrı yoluna Ölüm, ruhun bedenden ayrılması, Kavuşma'dır. Mevlana'nın sözlerinin anlamını araştırdıkça nice yollar açılır. karşısına toplumda çeşitli yönlerden ışıklar açılabilir. İnsanın Günümüzde, Mevlevilik törenlerin~en bugüne geçmiş SEMA denilen grup halinde ellerini Tanrıya açmış, dönen insanların gösterileri sık sık televizyon ekranlarında ve bazı Milli törenlerde gösterilmektedir. Bu törenlerdeki uygulamalar Tanrı'ya yani Yaradana karşı duyulan engin sevgiyi ifade etme şekli, Semazenler t;ırafından önce ağır bir tempoyla başlayan dönüşler, Tanrı'ya karşı duyulan büyük sevgi ve coşkuyla sürmektedir. Mevlevilikte uygulanan, Mevlana tekkesinde yıllarca yapılan törenlerde benim dedem ve dayılarım, arncalarım SEMA denilen bu törenlerde bulunmuşlardır. Giydikleri elbiselere TENNURE denir. Bu elbiseler içinde tertemiz düşüncelerle insanlığı sevme, insanlığa insancıl düşüncelerle bağlanma yolunda yaşamı güzel görme, uygulama duygularıyla Mevlevilikte yıllardır uygulanan bu törenler bir sembol ve anlam derinliği taşımaktadır. Törenlerde beyaz elbisleriyle dönen dervişlerden başka POST-NİŞİN denilen Mevlevi grubunun başkanı vardır. MEVLEVİLER, yani rakslarını yapanlar sağ ellerini yukarıya, Tanrı'ya çevirirler, sol elleri de aşağıya, yere dönüktür. Bunun anlamı, halktan alınan yere saçılır, yani Tanrı'ya avuç açıktır. Öbür el ile de Tanrı'dan gelen, insandan geçerek topluma dağılır.,.~

6 " X. Milli Mevlana Kongresi o Töreni idare eden musiki heyetine MUTRİP denir. Mutrip heyetinde ney çalanlara NEYZEN, kudüm çalanlara KUDÜMZEN, şarkı şeklinde söyleyeniere AYİNHAN ve NAA THAN denir. Mutrip heyetinin tam karşısında Post-nişin denilen Şeyh'in postu bu-. lunmaktadır. Postunucunda Semahane ortasına kadar bir çizgi olduğu düşünülürse bu çizgiye HATI-I İSTİVA, en kısa yol anlamına gelen tabir kullanılır. Bu çizgi kutsaldır, basılmaz. 1. N at-ı Şerif 2. Ol emri 3. N ey taksim 4. Selarn Muhammed anlatılır. kün- Kudüm nefes, can veren nefes, gizli ruha saygı S. H ır ka çıkan 6. Bakara süresi 7. Dua Allah tek çıplak Mevlana'nın oğlu Sultan Veled ile onun oğlu ve Mevlana'nın yanında yeişen Selahaddin Zerkubi ve Hüsameddin Çelebi Mevlevilik Tarikatını kurarar. Mevlana ilk onsekiz beyti yazar ve Hüsarneddin Çelebi'ye '"erir. Eserlerde ından sonraki ~eyitlerden oluşan dizeler Mevlana tarafından söylenmiş ve füsameddin Çelebi'ye verilmiştir. Gönüller sultanı Mevlana Celaleddin Rumi 700 yıldır sözleri ve eserieiyle insanlık alemine bir yaşama sevinci sunuyor. İnsanlığa ahlakın, faziletin, lürüstlüğün, iyilik ve yardımseverliğin potasında yaşamın değerli olabileceğini nhtıyor. Aynı zamanda insanlığa, ölümün bile güzelliğini, Tanrı'ya kavuşnanın anlamını, öz düşünceler ve sözlerle anlatıyor. Mevlana, ölümü Vuslat (düğün) gecesi olarak yorumluyor. Hak'kın irliği yolunda insanlar arasında bir ayrım yapmıyor ve onlara, şiirin altın ka Lpları içinde şöyle sesleniyor: 'Ey dost, sevgiyle dostuz, seninle varız'. t1evlana, bir insan günah işlemiş olsa da, Tanrı'nın ilgisi ve yüceliğinden ümit esrnemesini, tövbe ve istiğfar kapısının son nefese kadar açık olduğunu, böy!ce Hak Yoluna dönmek gerektiğini söylüyor. Mevlana inanışına göre insan iki kere doğuyor. İlki annesinden, ikinisi de kendi bedeninden. Asıl doğuş, kendi bedeninden olandır. Çünkü insan luş bu doğumla başlar. Istırap insanın kendi bedeninden doğmasını sağlar ve Lrra giden uzun yolculuğun kapılarını açar " -----~~ :.

7 N evin Korucuoğlu Mevlana ne demiş: Dünyada ve heryerde O var, bir tek O var. Dünyada herşeyyalan sadece yüce dost O var. Gene Mevlana'nın deyişi ile: Coştum da dedin ki "İsterim kal suskun" Sustum da dedin ki "Coş, köpür, kal coşkun" Tekrar eaştum "Hayır," dedin, "Sakin ol" Sakin oldum "Hayır" dedin "Kal coşkun" xxxx Yazgım seni seçmektir, elden ne gelir.. Üzgün gönlüm mecalsiz, elden ne gelir? Sordun: "Feleğin çarkına bağlandık mı?" Başka işim yok benim, elden ne gelir? xxxx. A~k getdi damarlarımda cildirnde bu kan. B.omboştum, sonra taştım, aşktan, aşktan... Dost, işte gelip doldu da, tüm varlığıma... Sırf ismi m kaldı, bende Dosnur yaşayan... Dünyada ve ahrene O var, bir tek O var. Tek taptığımız O, sahte tüm varlıklar... Gökler de yalan, güneş de, bağ bahçe yalan... Her sözde, her anlamda O, tek gerçek, O var. Bir sayfa çevir şöyle, benim aşk eseriniden: Hayrette kalırsın sana her söylediğimden. Bildinler ilim almak için hep seni ister, Bir kez benim aşk dersimi candan duyabilsen... Peyda olurum, saklanırım, işte buyum, Müslüman, Hıristiyan, Musevi olurum. Kalhim yerleşsin diye her bir yüreğe, Ben kendime her gün yeni bir yüz bulurum. Ben ben değilim, sen de değilsin ben, Hem ben benim işte, sen de sen, bensin sen. Biz yan yanayız, ey Moğolistan güzeli.. Bilmem? ya ben oldum sen, yahur sen, ben.., : 201

8 o X. Milli Mevlana Kongresi o Ben tertemizim ve kirli, her küfr hem din, Ben pirim, gencim, çocuğum, böyle bilin, Öldümse, sakın siz "Can vermiş" demeyin, Ölmüştü, dirildi.. Dost alıp gitti" deyin. Gelsin varlık narnma ne varsa gelsin, Kafiri; putperesti, ateşe tapanı gelsin, Dergahımızda bizim yoktur nevmidi, Yüz kere tövbe edip tövbesini bozan da gelsin. MESNEVİ'NİN İLK DiZELERİ Dinle Ney'den nasıl şikayet eder, ayrılıklardan hikayet eder Koptuğurndan beri kamışlıktan ben, ağlar kadın, erkek inleyişimden İsterim hasretle donanmış yürek, derdiıni dökeyim feryad ederek Aslından kopup da ayrı kalanlar, gene O kavuşma gününü arar. 202