SON DÜZENLEMELER DOĞRULTUSUNDA 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDA TESCİL İŞLEMLERİ

Transkript

1 SON DÜZENLEMELER DOĞRULTUSUNDA 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDA TESCİL İŞLEMLERİ 1. GİRİŞ: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 13.Ocak 2011 tarihinde kabul edilmiş ve 14 Şubat 2011 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmış olmasına karşın esas itibariyle 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Kanunun yürürlüğe girmesiyle hükmü kalmayacak olan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda yer alan tescil işlemleri ile ilgili hükümlerle, yeni yasada yer alan hükümler arasında önemli sayılabilecek farklılıklar bulunmamasına karşın yine de bir takım yeni düzenlemelerin bulunduğu görülmektedir sayılı Türk Ticaret Kanununda yer alan tescil işlemleri, Haziran 2012 Platformumuzda yayımlanan 2012/39 sayılı raporumuzda ele alınmıştı. Ancak 30/06/2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6335 sayılı Kanunla 6102 sayılı Kanunun konuya ilişkin hükümlerinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Dolayısıyla söz konusu düzenlemeler ışığında konunun yeniden değerlendirilmesi yapılmış ve konu yazımızın aşağıdaki bölümlerinde ele alınmıştır. 2. SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ ŞEKLİNDE ÖRGÜTLENME Bilindiği üzere 6762 sayılı yasanın uygulandığı süreçte ticaret ve sanayi odası veya ticaret odası bulunan yerlerde bulunan ticaret sicili memurlukları şeklinde bir örgütlenme söz konusu iken yeni yasada bu örgütlenmenin Sicil Müdürlüğü şeklinde bir olması öngörülmüştür. Yasanın 24 ncü maddesinde Ticaret Sicili Müdürlüğünün Gümrük ve Ticaret Bakanlığının 1 gözetim ve denetiminde ticaret ve sanayi odaları veya ticaret odaları bünyesinde kurulacağı ifade edilmektedir. Yasanın 26 ncı maddesinde ise ticaret sicili müdürlüğünün kurulması, sicil defterlerinin tutulması, tescil zorunluluğunun yerine getirilmesine ilişkin usul ve esaslar ile sicil müdürlerinin kararlarına karşı itiraz yolları, sicil müdür ve yardımcıları ile diğer personelde aranacak nitelikler ve disiplin işleri ile bu konuyla ilgili diğer esas ve usullerin bir yönetmelikle düzenleneceği ifade edilmiş bu konuda bakanlıkça 6335 sayılı kanun öncesi bir taslak hazırlanmış olup henüz yayımlanmamıştır sayılı Kanunun ilk düzenlemesinde ilgili Bakanlık Sanayi ve Ticaret Bakanlığı olarak ifade edilmekte idi. Ancak sonradan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı olarak yapılanmış ve bu Bakanlıkta yer alan Ticaret Genel Müdürlüğü, Gümrük Bakanlığının bünyesine dahil edilmek suretiyle Gümrük ve Ticaret Bakanlığı şeklinde örgütlenmiştir. Bu nedenle 6102 sayılı Kanunda 6335 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile, TTK nın ilgili Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı olarak yeniden düzenlenmiştir. 1

2 3. ELEKTRONİK ORTAMDA SİCİL KAYITLARININ TUTULMASI Ticaret sicili ile ilgili olarak getirilmiş yeniliklerden birisi de elektronik ortamda tescil işlemlerinin gerçekleştirilmesi olanağının yasa ile hüküm altına alınmış olmasıdır. Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esasların, düzenlenecek yönetmelikte belirtileceği yasanın 24 ncü maddesinde ifade edilmiştir. Elektronik ortamda sunulabilen merkezi ortak veri tabanı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde oluşturulmaktadır. Bu amaçla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) oluşturulmuştur. Merkezi Sicil Kayıt Sistemi, ticaret sicili işlemlerinin elektronik ortamda yürütüldüğü, ticaret sicili kayıtları ile tescil ve ilan edilmesi gereken içeriklerin düzenli olarak depolandığı ve elektronik ortamda sunulduğu merkezi ortak veri tabanını ifade etmektedir. Elektronik ortamda yapılan kayıtlar, kayıt tarihlerine göre ve güncel kayıtlar aktif olarak gözükecek şekilde, değişen veya silinen kayıtlar ise pasif olarak, istendiğinde erişilebilecek, ancak üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamayacak şekilde tutulur. Müdürlükçe kayıt sırasında yapılan maddi hatalar, müdür veya müdür yardımcısı tarafından düzeltilir. MERSİS te meydana gelebilecek teknik aksaklıklardan ötürü elektronik ortamda işlem yapılamaması halinde sicil işlemleri yazılı ortamda yürütülür. Bu işlemlere ilişkin kayıtlar daha sonra müdürlük tarafından geciktirilmeksizin elektronik ortama aktarılır. İlgililerce sicil işlemlerinin elektronik ortamda yapılabilmesi için, ilgililerin güvenli elektronik imza sahibi olmaları zorunludur. 4. TESCİL İÇİN BAŞVURU Eskiden olduğu gibi tescil işlemleri ilgililer, bunların temsilcileri veya hukuki halefleri tarafından istem üzerine gerçekleştirilir. Ancak idare tarafından re sen veya kurumların bildirimi ile de tescil işlemi yapılabilir. Bir hususun tescilini istemeye birden çok kimse zorunlu ve yetkili olduğu takdirde, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, bunlardan birinin talebi üzerine yapılan tescil tümü tarafından istenmiş sayılır. (Md.28) Başvuru yazılı dilekçe ile yapılmalıdır. Dilekçe sahibi kimliğini ispat etmek zorundadır. Dilekçedeki imza noterlikçe onaylanmışsa, ayrıca kimliğin ispatlanmasına gerek yoktur. (Md.29) Diğer bir deyişle noter onaylı imza tespiti bulunması durumunda tescil işlemini yaptıracak kişinin kimlik tespitine gerek yoktur. Tescil için başvuru süresi kural olarak 15 gün olup bu süre Ticaret Sicili Müdürlüğünün yetki çevresi dışında oturanlar için yasada bir ay olarak belirlenmiştir. Bu süre, tescili gerekli işlemin veya olgunun gerçekleştiği tarihten başlar. (Md.30) İşlemin veya olgunun tamamlanması bir senet veya belgenin düzenlenmesine bağlı olduğu durumlarda süre bu senet veya belgenin düzenlendiği tarihten itibaren başlamaktadır. Tescil olunan hususlar aksine bir hüküm yoksa Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Kanununu 31 nci maddesine göre tescil edilmiş hususlarda meydana gelen her türlü değişiklik de aynı usule uygun olarak tescil olunur ve tescilin dayandığı olgu veya işlemlerin tamamen veya kısmen sona ermesi ya da ortadan kalkması durumunda sicildeki kayıt da kısmen yahut tamamen silinir. Mahkemenin veya resmi bir kurumun, bir olgunun re sen tesciline ilişkin kararını alan Müdürlük bu hususları re sen tescil etmekle yükümlüdür. 2

3 5. İŞE BAŞLAMA BİLDİRGESİ YERİNE GEÇMESİ Yasanın getirmiş olduğu yeniliklerden biri de kurumlar vergisi mükelleflerinin tescil için başvuru yapmaları durumunda bu başvurunun aynı zamanda İşe Başlama Bildirgesi yerine geçmesidir. Kanunun 27/2 nci maddesine göre Ticaret Sicili Müdürlüğünün başvuru evrakının birer örneğini ilgili vergi dairesine göndermeleri zorunlu bulunmaktadır. Bu durumda mükellefler vergi dairesine işe başlama bildiriminde bulunmuş sayılacaktır. Diğer bir deyişle ticaret sicili müdürlüğüne başvuru aynı zamanda vergi dairesine işe başlama bildiriminde bulunma anlamına geldiğinden ayrıca işe başlama bildiriminde bulunulmasına gerek bulunmadığı anlamına gelmektedir. Ancak bu husus sadece kurumlar vergisi mükellefleri ile ilgili olup gelir vergisine tabi gerçek kişilerin yapacakları tescil bakımından geçerli bulunmamaktadır. 6. SORUMLULUK HÜKÜMLERİ VE UYGULANACAK CEZALAR Ticaret Sicilinin amacı ticari hayattaki bilgiler ile ilgili kayıtların gerçeği aksettirecek şekilde tam ve sağlıklı tutulmasını ve emredici hukuk kuralları çerçevesinde kayıtların aleniyetinin ve üçüncü kişiler dahil tarafların hukuki güvenliğinin teminat altına alınmasını sağlamaktır. Bu nedenle yasada yer aldığı gibi, tescil edilecek hususların gerçeği tam olarak yansıtmaları, üçüncü kişilerde yanlış izlenim yaratacak nitelik taşımamaları ve kamu düzenine aykırı olmamaları gerekmektedir. Kanun koyucu bu nedenle devlete ve ilgili Oda ya kayıtların tutulmasından doğan zararlardan dolayı sorumluluk yüklemiş bulunmaktadır. Buna göre ticaret sicilinin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili Oda müteselsilen sorumlu bulunmaktadır. Ancak Devlet ve sicil görevlilerini atamaya yetkili Oda, zararın doğmasında kusuru bulunanlara rücu edebilir. Görüldüğü üzere yasa hükmüne göre kayıtların tutulmasından dolayı oluşan bütün zararlardan Devlet ve Oda doğrudan sorumlu olup herhangi bir kusur aranması söz konusu değildir. Bu zarar dolayısıyla Devlet veya Oda nın ilgililere rücu edebilmesi ancak bu kişilerin kusurlu bulunmaları halinde söz konusu olabilir. Bu ilgililer sicil müdürü veya yardımcıları olabileceği gibi sicilin gerçeği aksettirmeyecek ve zarara neden olabilecek şekilde tutulmasında kusuru bulunan diğer kişiler de olabilir. (Md.25/2) Bu nedenle Gümrük ve Tekel Bakanlığınca hazırlanan Tüzük (Yönetmelik ) Taslağında 2 ticaret sicili işlemlerinden doğabilecek zararları karşılamak amacıyla müdür, müdür yardımcıları ve tescil işlemlerinde görevli müdürlük personeline mesleki sorumluluk sigortası yaptırılması zorunlu tutulması öngörülmüştür. Diğer taraftan, tescil edilecek hususların gerçeği tam olarak yansıtmaması, üçüncü kişilerde yanlış izlenim yaratacak nitelik taşımaları ve kamu düzenine aykırı olmaları durumunda, durumu haber alan sicil müdürü ilgilileri, belirleyeceği uygun bir süre içinde kanuni zorunluluklarını yerine getirmeye veya ilgili hususun tescilini gerektiren sebeplerin sayılı yasada yer alan tüzük ifadeleri, bu kanunda değişiklik getiren 6335 sayılı Kanun ile yönetmelik olarak değiştirilmiştir. Bu nedenle 6335 sayılı Kanun yürürlüğe girmezden önce hazırlanan Taslak, Tüzük Taslağı olarak adlandırılmıştır. 3

4 bulunmadığını ispat etmeye çağırır. Sicil müdürünce verilen süre içinde tescil isteminde bulunmayan ve kaçınma sebeplerini de bildirmeyen kişi, sicil müdürünün teklifi üzerine mahallin en büyük mülki amiri tarafından bin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır. (Md.33) 6762 sayılı Kanunda ise bu durumda ilgililer, sicilin bulunduğu yerdeki ticari davalara bakmakla görevli Asliye Hukuk Mahkemesi kararıyla iki milyon liradan kırk milyon liraya kadar para cezasına mahkûm edilmekte idi. Görülüyor ki 6762 sayılı yasada ceza mahkemeler tarafından karara bağlanıyor iken yeni yasada idari para cezası sicil müdürünün teklifi üzerine mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilmektedir. 3 Ancak para cezası miktarlarının da artırılmış olduğu görülmektedir. Yasanın 38 nci maddesine göre tescil ve kayıt için gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar, ikibin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır iken sayılı yasada yer alan hükme göre, tescil ve kayıt için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunan kişilere ceza mahkemesi tarafından iki milyon liradan kırk milyon liraya kadar ağır para cezasına veya bir aydan altı aya kadar hapis cezasına yahut bu cezaların ikisine birden mahkûm edilmekte ve ayrıca bir yıldan beş yıla kadar ticaret ve sanayi odalarına aza olabilmek ve borsada muamele yapabilmek haklarından mahrumiyetlerine veya borsalardan muvakkat olarak çıkarılmalarına karar verilebilmekte idi. Kayıtların 32 nci maddenin üçüncü fıkrası hükümlerine uymadığını öğrendikleri hâlde düzeltilmesini istemeyenler ve tescil olunan bir hususun değişmesi, sona ermesi veya kaldırılması dolayısıyla, kaydın değiştirilmesini veya silinmesini istemeye ya da yeniden tescili gereken bir hususu tescil ettirmeye zorunlu olup da bunu yapmayanlar, bu kusurları nedeniyle üçüncü kişilerin uğradıkları zararları tazmin ile yükümlü bulunmaktadır (Md 38/2). 7. ALENİYET VE SAKLAMA Ticaret sicili, ticari işlemlerin kayıt ve tescil edildiği ve herkesin yararlanabileceği resmî ve aleni kütüktür. Dolayısıyla 35 nci madde uyarınca herkes ticaret sicilinin içeriğini ve müdürlükte saklanan tüm senet ve belgeleri inceleyebileceği gibi giderini ödeyerek bunların onaylı suretlerini de alabilme hakkına sahiptir. Bir hususun sicilde kayıtlı olup olmadığına dair onaylı belge de ilgililerden istenebilir. Diğer yandan tescil işleminin dayanakları olan dilekçe, beyanname, senetler, belgeler ve ilanları içeren gazeteler, üzerlerine sicil defterinin tarih ve numaraları ile MERSİS numarası yazılarak sicil müdürlüğünce saklanır. 8. İTİRAZ HÜKÜMLERİ İlgililer, tescil, değişiklik veya silinme istemleri ile ilgili olarak, sicil müdürlüğünce verilecek kararlara karşı, tebliğlerinden itibaren sekiz gün içinde, sicilin bulunduğu yerde ticari davalara bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesine dilekçe ile itiraz edebilirler. Bu itiraz mahkemece dosya üzerinden incelenerek karara bağlanır. (Md.34) sayılı kanunla değiştirilmezden önce 6102 sayılı kanunda yer alan hükme göre ceza bizzat sicil müdürünce verilmekte idi. 4 Söz konusu ceza miktarı ile ilgili ibare, 6335 sayılı kanunla değişmezden önce bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılır şeklinde idi. 4

5 9. SİCİL HARÇLARI 6762 sayılı yasada yer aldığı gibi yeni Türk Ticaret Kanununun 1532 nci maddesinde, 492 sayılı Harçlar Kanununun hükümleri uyarınca tahsil edilen ticaret sicili harçlarının red ve iadeler düşüldükten sonra kalan tutarının yüzde yirmibeşinin ticaret sicilini tutmakla görevli odaya aktarılacağı hükmü yer almaktadır. Odaya aktarılan söz konusu tutar öncelikle müdürlüğün her türlü ihtiyacı için kullanılır. Aktarılan tutarın sicil hizmetleri için yeterli olmaması halinde gerekli kaynak oda tarafından sağlanır Müdürlükten harca tabi herhangi bir istemde bulunan veya örnek isteyen kimsenin isteği kanuni harç ödenmedikçe karşılanmaz. Harcın tamamıyla ödenmemiş olmasına rağmen harca tabi işlemi yapmış veya örneği vermiş olan müdür ve yardımcısı harçtan, mükellef ile beraber müteselsil olarak sorumlu tutulur. 10. TİCARET SİCİLİNE TESCİL EDİLECEK HUSUSLAR Ticaret siciline kaydedilecek bilgiler Türk Ticaret Kanununun çeşitli maddelerinde belirtilmiş ve bunlarla ilgili usul ve esaslar ayrıntılı biçimde Tüzük (Yönetmelik) Taslağında yer almıştır. Genel olarak aşağıda belirtilen hususların ticaret siciline tescili ve Türkiye Ticaret Gazetesinde ilanı zorunlu tutulmuş bulunmaktadır; *Gerçek kişi tacirlerin ticaret unvanları ve işletmeleri, tüzel kişi ticari işletmelerin ticaret unvanı, ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler, ticari işletmeyi devir sözleşmesi, ticari işletmelerin şubeleri, gerçek kişilere ait ticari işletmelerin sona ermesi durumu, *Ticari mümessil ve acenteler, *Dernek ve vakıflara ait ticari işletmelerin kuruluş ve faaliyetlerinin sona ermesi durumları, *Şirketlerin kuruluşları, birleşme, bölünme, devir ve tür değiştirme kararları ve sözleşmeleri, *Şirketlerin esas sözleşmeleri ve bunlarda yapılan değişiklikler, *Kollektif ve komandit şirketlerde kuruluş sözleşmeleri, şirketin sona ermesi veya iflası durumunda bununla ilgili hususlar, şirketin tasfiyesi halinde atanan tasfiye memurları, kayyım atanması durumunda kayyımla ilgili hususlar ve mahkeme kararları, *Komandit şirketlerde, komanditerlerin koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile ilgili bilgiler, *Anonim Şirketlerin esas sözleşmeleri ve kuruluşlarında şirketin tescili, tek kişi ortaklı Anonim şirketlerde ortağın kimlik bilgileri, Anonim şirketlerin şubeleri, genel kurul toplantıları ve kararları ile ilgili bilgiler, esas sözleşmenin değiştirilmesi durumunda yapılan değişiklikler, sermayenin arttırılması veya azaltılması halinde bununla ilgili genel kurul kararı ve raporu, yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına karar verilmesi durumunda buna ilişkin kararı, Anonim şirketlerin tasfiye, iflas hallerinde söz konusu kararlar ve ilgili diğer bilgiler, 5

6 *Limitet şirketlerin kuruluşlarının tescili, bu kapsamda şirket sözleşmesinin ve değişikliklerinin tescili, diğer taraftan anonim şirketlerde olduğu gibi, sermaye artırımı ve azaltılması ile ilgili genel kurul kararları tek ortaklı limitet şirketlerde ortağın kimlik bilgileri, şirketin tasfiye iflas ve diğer şekillerde sona ermesi durumlarında bu hususlarla ilgili belge ve bilgilerin tescili, *Şirketler topluluğunda Hâkimiyet sözleşmesinin tescili, *Anonim ve Limitet şirketlerde denetçi atanması durumunda denetçinin kimliği ile ilgili bilgiler ve herhangi bir nedenle görevinin sona ermesi durumunda bu husus ile ilgili bilgiler, 11. GEMİ SİCİLİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR Gemi sicili ile ilgili hususlar Türk Ticaret Kanununun Deniz Ticareti Bölümünde 954 ila 997 nci maddelerinde hüküm altına alınmış bulunmaktadır. Gemi Sicili ile ilgili yasada yer alan hükümler özet olarak aşağıda belirtilmiş bulunmaktadır. Türk gemileri için, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının uygun göreceği yerlerde Liman Başkanlığı nezdinde çalışan sicil müdürlükleri tarafından, o yerde deniz ticareti işlerine bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesinin, bulunmadığı takdirde asliye ticaret mahkemesinin, o da yoksa ticaret davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinin gözetimi altında tutulur. (Md.954) Gemi, bağlama limanının tabi olduğu sicil müdürlüğünce tescil olunur. Gemi siciline, 940 ıncı madde gereğince Türk Bayrağını çekme hakkına sahip bulunan Türk Ticaret gemileri ile 935 inci maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerinde yazılı gemiler kaydolunur. Türk gemisi olmayan gemilerle, yabancı bir gemi siciline kayıtlı bulunan Türk gemileri, donanmaya bağlı harp gemileri, yardımcı gemiler ve Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişilerine ait münhasıran bir kamu hizmetinin görülmesine özgülenmiş gemiler Türk Gemi Siciline tescil olunamaz. Daha önce yabancı bir gemi siciline kayıtlı bulunan bir Türk gemisinin, Türk Gemi Siciline kaydolabilmesi için artık yabancı gemi siciline kayıtlı olmadığını kuvvetle muhtemel gösteren belgelerin sicil müdürlüğüne sunulması gerekir. Gemi, ancak malikin veya maliklerinden birinin istemi üzerine gemi siciline tescil olunur. İstem dilekçeyle yapılır. Ancak Onsekiz gros tonilatoda ve daha büyük her ticaret gemisinin maliki, tescil isteminde bulunmak zorundadır. (Md.957) Geminin kaydolunduğu gün ve sicil numarası sicile geçirilir. Geminin malik veya maliklerinin vatandaşlığı, geminin bir ticaret şirketine, diğer bir tüzel kişiye veya donatma iştirakine ait olması hâlinde, Türk gemisi sayılabilmesi için gerekli nitelikleri taşıdığı hususu ayrıca sicile kaydedilir. Kayıt, yetkili sicil memuru tarafından imzalanır. Sicil müdürlüğü, geminin sicile kaydolunduğuna ilişkin bir gemi tasdiknamesi düzenler. Tasdiknameye, sicil kayıtları aynen ve tam olarak geçirilir. Gemi siciline tescil edilen hususlarda meydana gelen değişikliklerin de sicile geçirilmek üzere bir dilekçe ile sicil müdürlüğüne bildirilmesi gerekir. Gemi, kurtarılamayacak şekilde batar veya tamir kabul etmez hâle gelir yahut her ne suretle olursa olsun Türk Bayrağını çekme hakkını kaybederse, istem üzerine sicilden kaydı 6

7 silinir. Tescili isteğe bağlı olan gemilerin kaydı malik veya maliklerinin istemi üzerine sicilden silinir. Gemi sicili açıktır. Herkes sicil kayıtlarını inceleyebilir ve giderini ödemek şartıyla onaylı veya onaysız örneklerini alabilir. Yasanın 995 nci maddesinde Türk Uluslararası Gemi Sicili ile ilgili hükümlerin saklı olduğu hüküm altına alınmıştır. Zira uluslararası gemilerin sicil kayıtlarına ilişkin hükümler ayrıca düzenlenmiş bulunmaktadır. 7