Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi AutoCAD Map İle Gerçekleştirilen Bir Uygulama

Transkript

1 Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgi Sistemi AutoCAD Map İle Gerçekleştirilen Bir Uygulama Arzu Çöltekin Yıldız Teknik Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Yük. Müh. Araştırma Görevlisi 1/5 Özet Günümüzde karmaşık verilerle çalışan birçok kuruluş, işlerinin organizasyonunda bilgisayar teknolojisinin sunduğu olanaklardan yararlanmaktadır. Veri tabanları da, eldeki klasik kütüklerle bilgi tutma işine alternatif otomatik bir yöntem olarak ortaya çıkmış, ardından yeni gelişmelerle kullanıcılara önemli kolaylıklar sağlanmıştır. Son yıllarda, birçok meslek dalı tarafından 'farkedilen' yeni ve etkili bir teknoloji kullanılmaya başlanmıştır- daha doğrusu kökleri eskiye dayanmakla birlikte kişisel bilgisayarlar, onların yeteneklerinin artması ve sistemin kendisindeki gelişmeler bunun yaygınlaşmasına neden olmuştur. Bu sistemin adı 'Coğrafi Bilgi Sistemi'dir. Coğrafi Bilgi Sistemleri, mekansal analizlere izin veren yapıları sayesinde veri organizasyonuna ihtiyaç duyan kulanıcılara iki yönlü bilgi sunmakta, karar vermek durumunda olan kişilerin işini bir hayli kolaylaştırmaktadır. Sunulan yazı, AutoCAD Map kullanılarak gerçekleştirilen Yıldız Teknik Üniveristesi merkez kampüsü örneğinde bir pilot CBS uygulamasının özetidir. Giriş Coğrafya biliminin teknik alt kolları olarak gerek jeodezi gerekse fotogrametri bugün, bilgisayar teknolojisinin desteği ile dünyanın ve evrenin yorumlanmasında tam verimle kullanılmaktadır ve gelecekle ilgili potansiyeli de son derece umut vermektedir. Fotoğraflardan ve görüntülerden yorumlama, ölçü alma (fotogrametri) ya da herhangi bir şekilde uzaktan algılama işlemi yeryüzünün dışına, uzaya doğru yönelen meraklarımızın giderilmesi, sorularımızın cevaplanması ve yeryüzünün bütününü tehdit eden çevresel tehlikelerin saptanması için şu anda sahip olduğumuz tek araçtır. Bu çalışmanın (ve daha birçok çalışmanın) başlığını ve içeriğini oluşturan CBS'ler, sosyal ve teknik bilimler kesişmesinin en güzel örneklerindendir, istatistiksel verileri (bir şekilde teknik olmayan özellikleri) ve son derece matematiksel altyapıdan gelişen grafikleri (harita ve benzeri teknik/grafik veriyi) biraraya getiren ve bunları birbirine bağlayan bu sistemler, günlük yaşamda yaygınlaştığında hayatın kalitesi bir basamak daha yükselecek, dünyayı bütün boyutlarıyla kavrama çabası olanlar da çok etkili yeni bir araca sahip olmuş olacaklardır. Uygulama Uygulama çalışması, YTÜ kampusu sınırları içinde kalan coğrafi varlıklara ait

2 özniteliklerin (attributes) depolanması, bunlara ait çeşitli sorgulama ve analizlerin yapılması ile çıktıların sunumunu kapsamaktadır. Çalışmada, AutoCAD Map yazılımının kullanılması uygun görülmüştür. Sözkonusu yazılım bu çalışma boyunca anabilim dalımıza Autodesk Türkiye yetkili dağıtıcısı SAYISAL GRAFİK tarafından ücretsiz sağlanmıştır. AutoCAD Map, AutoCAD'in üzerine haritacılık ve CBS fonksiyonlarının eklenmesi ile oluşturulmuş, Windovvs NTve Windows 95 işletim sistemlerinde çalışan, çok kullanıcıya açık, yenilikleri olan bir yazılımdır. 2/5 Yazılımda veri depolama, işleme ve sunum işlemleri nesneye yöneliktir (object oriented). Nesne verisi (object data) depolayıp işlemesinin yanında ODBC uyumlu tüm ilişkisel veri tabanlarını da desteklemektedir. Yazılımın dışında hazırlanan bir 'Dış Veri Tabanı' (external database) kullanılabileceği gibi, sadece nesne verisi veya ikisinin birleşimi kullanılabilir. Bu çalışmada tamamen nesne verisi kullanılmıştır. Veri Tasarımı Grafik veri olarak kullanılan istanbul Fotogrametrik Sayısal Haritalarının ilgili paftaları, AutoCAD Map yazılımının otomatik çizim temizleme seçenekleri kullanılarak temizlenmiştir. Ardından nokta, çizgi ve alan topolojileri kurulmuştur, daha sonra bir çizim seti oluşturularak sorgulamalar için altyapı hazırlanmıştır. Diğer yandan, grafik olmayan verilerin sisteme girilmesi için nesne verisi kullanılmıştır. Sorgulama seçeneklerinin belirlenmesi: Bu aşamada hangi tür verinin sorgulanacağına (nesne, öznitelik ya da dış veri tabanı), mantıksal operatörlere, sorgulamanın hangi tipte görüntüleneceğine vb. karar verilmektedir.

3 3/5 Nesne verisi, AutoCAD Map'de tablolar halinde tutulmaktadır. Bu tablolara birer isim verildikten sonra alan isimleri (field names) belirlenir, bunların herbirine de isim, tanım, veri tipi ve isteğe bağlı olarak öndeğer (default value) atanır. Hazırlanan tablo ve kolonlar nesnenin özniteliklerine uygun değerlerle doldurulduktan sonra ilgili nesneyle ilişkilendirilebilmektedir. Gerçekleştirme Projenin sınırları çizilir çizilmez gerekli verilere ulaşmak üzere, harita üzerinde kararların verilmesi ve kampusun gezilmesi sonucu, coğrafi varlıklar saptanmış ve listelenmiştir. Sonuçta şu sınıflar elde edilmiştir: Yapılar, Yollar, Duvarlar, Spor Alanları, Yeşil Alanlar, Ağaçlar, Otopark Alanları. Bu sınıflar, daha sonra, ihtiyaç görülen oranda alt sınıflara ayrılmışlar, AutoCAD Map'in veri tabanında tablo alan başlıkları (fields) olarak belirtilmişlerdir. Ardından öznitelikler belirlenmiş ve tablolara veri olarak aktarılmıştır. Daha sonra sorgulamalar için şartlar belirlenmiş, sorgulama sonuçlarından çıktılar alınmış ve sorgulamalar -daha sonra tekrar kullanılabilmek üzere-kaydedilerek bir kütüphane oluşturulmuştur. Grafikten grafik olmayan bilgilere erişim: Örneğin yollara ait veriler sorgulanabilmektedir. Bu çalışmada sorgulanabilecek şeyler için örnek bir liste aşağıda sunulmaktadır:

4 Kampus içindeki bütün misafirhaneleri görüntüle içinde çalışan sayısı 50'den fazla olan yapıları görüntüle Bu yapının fonksiyonunu göster içinde toplantı salonu olan ve kat sayısı 2'den fazla olan binaları göster Kafeteryalar nerede? Yapım yılı 1950'den eski olan binalar hangileri? X kişisi hangi binada? Bu yolun adı ne? 50 araçtan fazla kapasitesi olan otoparkları göster Kütüphane nerede? Sorgulamalar yukarıdaki paralelde çoğaltılabilir. Mantıksal operatörler kullanarak da sorgulamalar yapılabilmektedir. Burada gösterilen tüm örnekler, uygulamada gerçekleştirilen veri giriş, işleme ve sorgulama işlemlerinin ancak birer örneğini yansıtabilmektedir. 4/5 Bir grafikten grafik olmayan sorgulama örneği. Senaryo: içinde çalışanların sayısı 20'den fazla, kat sayısı 2'den fazla ve toplantı salonu sayısı O'dan farklı olan binaları göster. Fonda ilgili sorunun yanıtı taranmış binalar olarak izlenebilmektedir. Sonuç ve Öneriler Uygulamanın ardından ortaya çıkan ürünler birçok konuda birçok kişiye yardımcı olabilecek akıllı harita ürünleri olarak yorumlanabilir. Pilot çalışma, gerçekleştirilmesi

5 hedeflenen bilgi sisteminin yararlı ve olabilir olduğunu ispatlamaktadır. Pilot uygulama boyunca kullanılan nesne verisinin gerçekten çok büyük veri ile çalışılırken önerilemeyeceği sonucuna varılmıştır. Başka bir ilişkisel veri tabanında hazırlanacak verilerle bağlantı kurularak çalışılması bu gibi çalışmaların gerektirdiği yetenekleri daha iyi sunmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin yetenekleri artık tartışılmadan kabul edilmektedir. Ancak dünyanın birçok yerinde başarılı uygulama sıkıntıları sorumluluğu bu birimin üzerinde olmalıdır. Sisteme -kuruluş ve planlama aşamasında- bu konudaki uzmanlardan alternatif planlar alınarak başlanmalıdır. Kurulacak sistem için yazılım dikkatle seçilmeli, operatörler zamanında belirlenip eğitilmelidir. Tasarım değişime açık yapılmalıdır ve tasarım konusunda ülke genelinde ve uluslararası platformlarda işbirliğine gidilmelidir. 5/5