TOZLU İŞLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ. www. atexegitim.com

Transkript

1 TOZLU İŞLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ

2 EĞER TOZLAR VE DUMANLAR OLMASAYDI İNSANLAR BİN SENE YAŞARDI İBNİ SİNA

3 TOZLU İŞLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ PATLAYICILAR KADAR TEHLİKELİ, AMA BİR BEBEK PUDRASI KADAR MASUM... İNSANLARI HASTA EDEBİLİYOR VEYA YENİ HAYATLARIN DOĞMASINA SEBEP OLABİLİYOR (ÇİÇEK TOZLARI BİZE VE ÇEVREYE HAYAT VERİYOR)

4 TOZLU İŞLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ BUNU BİLİYOR MUSUNUZ? BİR İNSAN BİR YILDA NE KADAR DERİ DÖKER? 250 GRAM VE 1,5 GRAM ORGANİK DÖKÜNTÜ, 1 MİLYON MİKROORGANİZMANIN DOYMASI İÇİN YETERLİ

5 TANIMLAR SINIFLANDIRMA ETKİLERİ KORUNMA

6 TOZ: TANIM TANE BÜYÜKLÜKLERİ 300 MİKRON VE DAHA KÜÇÜK OLAN, KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ KENDİSİNİ OLUŞTURAN MADDENİN YAPISINA BENZEYEN VE UZUNCA SÜRE HAVADA ASILI OLARAK DURABİLEN MADDECİKLERDİR.

7 TOZ: TANIM KÖMÜR, TAHIL, AĞAÇ, MİNERALLER, METALLER, CEVHERLER, MADEN OCAKLARINDAN ÇIKARILAN TAŞLAR GİBİ ORGANİK VEYA İNORGANİK MADDELERİN; DOLDURULMA VE BOŞALTILMALARI, TAŞINMALARI, DELİNMELERİ, TAŞA TUTULMALARI, ÇARPILMALARI, PÜSKÜRTÜLMELERİ, ÖĞÜTÜLMELERİ, PATLATILMA VE DAĞITILMALARI İLE MEYDANA GELEN VE KENDİSİNDEN HASIL OLDUKLARI MADDELERLE AYNI BİLEŞİMDE OLAN VEYA OLMAYAN VE HAVA İÇERİSİNDE DAĞILMA VEYA YAYILMA ÖZELLİĞİ GÖSTEREN 0,5-150 MİKRON BÜYÜKLÜKTE OLAN KATI PARÇACIKLARIDIR.

8 TANIMLAR MAK DEĞER: Çeşitli kimyasal maddelerin işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde 8 saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarlarına MAK değer denir. Hacim birimi ppm(cm3/m3), Ağırlık birimi mg/m3, ESD-(TWA) : 8 saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değer. Maruziyet Süresi, Yükümlülük süresi, Sağlık İşlemleri Tüzüğü.

9 ÖZELLİKLERİ * TANE BÜYÜKLÜKLERİ 300 U İLE 100 U ARASINDAKİ TOZLAR KUVVETLİ IŞIKTA ÇIPLAK GÖZLE GÖRÜLEBİLEN TOZLARDIR. KOLAY KOLAY SOLUNUM SİSTEMİNE GİREMEZLER, GİRSELER DE ÜST SOLUNUM YOLLARINDA TUTULURLAR. * TANE BÜYÜKLÜKLERİ 100 U İLE 50 U ARASINDAKİ TOZLAR, UZUN SÜRE HAVADA ASKIDA KALAMAZLAR. BU NEDENLE VÜCUDA ALINABİLMELERİ ÇOK AZ İHTİMALDİR.

10 ÖZELLİKLERİ *TANE BÜYÜKLÜĞÜ 50 U İLE 5 U ARASINDAKİ TOZLAR,ÜST SOLUNUM YOLLARINDA TUTULABİLEN TOZLAR OLUP, BU TOZLAR ÜST SOLUNUM YOLLARINDAKİ NEMLİ ORTAMDA BİRİKİRLER. TOZUN CİNSİNE GÖRE ÜST SOLUNUM YOLU HASTALIKLARINA SEBEP OLURLAR. *TANE BÜYÜKLÜĞÜ 5 U İLE 0.5 U ARASINDAKİ TOZLAR, AKCİĞERLERE KADAR ULAŞAN TOZLARDIR. ALVEOLLERDE TOPLANIRLAR. ÇALIŞANLAR İÇİN EN ZARARLI VE TEHLİKELİ OLAN TOZLARDIR. *TANE BÜYÜKLÜĞÜ 0.5 U.DAN KÜÇÜK OLAN TOZLAR VÜCUT İÇİN ZARARSIZ OLAN TOZLARDIR. VÜCUDA GİRİP ÇIKARLAR.

11 ÖZELLİKLERİ ÇAPLARI 50 MİKRONDAN BÜYÜK OLAN TOZ TANECİKLERİ ÇIPLAK GÖZLE GÖRÜLEBİLİR; DAHA KÜÇÜK TANECİKLERİN ÇIPLAK GÖZLE GÖRÜLEBİLMESİ İÇİN GÜNEŞ IŞIĞI GEREKİR. ÇAPI 10 MİKRONDAN KÜÇÜK OLAN; YANİ SOLUNABİLİR NİTELİKTEKİ TANECİKLER İSE YALNIZCA MİKROSKOP YARDIMI İLE GÖZLENEBİLİR.

12 TOZLARIN OLUŞUMU ÜRETİM SIRASINDA: KAZMA, DELME, KIRMA, KESME, AŞINDIRMA, PARÇALAMA GİBİ İŞLEMLERİN SÜRDÜRÜLMESİNDE ORTAYA ÇIKAR BU İŞLEMLERİN AMACI NEDİR?

13 İŞLENEN KATI MADDEYE ÜRETİM AMACINA UYGUN ÖZELLİKLER KAZANDIRMAKTIR. PARÇALANAN KATI MADDENİN TOPLAM YÜZEYİ VE HACMİNDE GENİŞLEME OLURKEN, BOYUTLARI KÜÇÜLMEKTEDİR.

14 SICAK İŞLEMLER: ÜRETİM SIRASINDAKİ PEK ÇOK SICAK İŞLEMLER TOZ KAYNAĞIDIR ISNMA SEBEBİYLE OLUŞAN METALOKSİT TOZLARI, YETERLİ VE UYGUN ÖNLEMLER ALINMADIĞINDA; DUMAN VE TÜTSÜ İLE BİRLİKTE ORTAMA YAYILIRLAR

15 BİR BAŞKA TOZ KAYNAĞI; TOZ HALDEKİ YA DA TOZLU HAM VEYA YARI İŞLENMİŞ MADDELERİN -BOŞALTILMASI, -DEPOLANMASI, -ÜRETİMDE KULLANILMASI, -TAŞINMASI İŞLEMLERİ

16 AYRICA; ÜRETİM VEYA DİĞER FAALİYETLER SONRASINDA OLUŞAN VE BELLİ BİR SÜRE HAVADA ASILI KALDIKTAN SONRA ÇÖKEN TOZLARLARIN, BAKIM VEYA ONARIM İŞLEMLERİ SIRASINDA TEMİZLENMESİ TOZDAN ETKİLENMENİN BİR BAŞKA ŞEKLİDİR.

17 VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI GENELLİKLE SOLUNUM YOLLARI İLE GİRERLER. ALVEOLLER; İŞYERİ ORTAMINDAKİ ZARARLI MADDELERİN ORGANİZMA İLE ETKİLEŞTİĞİ EN GENİŞ YÜZEYDİR. (55-75 metrekare)

18 SOLUNUM SİSTEMİNDE AKCİĞERLER

19 SİNDİRİM SİSTEMİ YOLUYLA: SİNDİRİM SİSTEMİMİZE DOĞRUDAN AĞIZ YOLUYLA VEYA ÜST SOLUNUM SİSTEMİNDE TUTULAN VE ZARARLI TOZLARI İÇEREN BALGAMIN YUTULMASIYLA ORGANİZMAYA GİRERLER AYRICA DERİYİ AŞMA ÖZELLİĞİ OLAN ÇOK AZ SAYIDAKİ TOZLAR İSE DERİ YOLUYLA DA GİREBİLİR

20 HASTALIK OLUŞTURMA RİSKİ ÇAPI KÜÇÜK OLDUĞU İÇİN GÖZLE GÜRÜLEMEYEN, HAVADA ASILI KALMA SÜRESİ EN UZUN OLAN TOZLAR EN SOLUNABİLİR TOZLARDIR. O HALDE BU NİTELİKTEKİ TOZLAR AKCİĞERLERDE HASTALIK OLUŞTURMA İHTİMELİ EN YÜKSEK OLAN TOZLARDIR.

21 TOZ ÇEŞİTLERİ KİMYASAL YAPILARINA GÖRE BİYOLOJİK ETKİLERİ AÇISINDAN

22 KİMYASAL YAPILARINA GÖRE 1-ORGANİK TOZLAR * Bitkisel Kökenli Tozlar (Pamuk, tahta, un, saman, bitki tohumları vb.) *Hayvansal Kökenli Tozlar (Tüy, saç. Deri vb.) *Sentetik Bileşenlerin Tozları (DDT, plastik, reçine, lastik vs.) 2- İNORGANİK TOZLAR *Metalik Tozlar (Demir, Cu, Al, Zn. Pb. vb) *Metalik Olmayan Tozlar (Kükürt vb.)

23 KİMYASAL YAPILARINA GÖRE 3-KİMYASAL BİLEŞENLERİN TOZLARI: Çinkooksit, manganezoksit, cam. Vb.) 4-DOĞAL BİLEŞENLERİN TOZLARI: Mineraller, killer, maden cevheri vb. )

24 BİYOLOJİK ETKİLERİ AÇISINDAN TOZLAR 1-FİBROJENİK TOZLAR, 2-TOKSİK TOZLAR, 3-KANSEROJEN TOZLAR, 4-RADYOAKTİF TOZLAR, 5-ALLERJİ YAPAN TOZLAR, 6-İNERT TOZLAR

25 1-FİBROJENİK TOZLAR AKCİĞERLERDE FİBROTİK ŞİŞLER YAPAR TABİATTA EN ÇOK BULUNAN KUVARS OLUP, DİĞERLERİNE GÖRE ÇOK DAHA AZ VE BELLİ SICAKLIKLARDA RASTLANIR. SİLİKOZ GİBİ PNÖMOKONYOZLARIN OLUŞMASINA SEBEP OLABİLİRLER. TOZLARIN YAPISINDA NE KADAR FAZLA SİLİS VARSA O KADAR TEHLİKELİDİR. BİR DİĞER ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ 20 YIL GİBİ BİR ETKİLENME SONUCU ORTAYA ÇIKMASIDIR. ASBESTOZ İSE ASBEST TOZLARININ SEBEP OLDUĞU PNÖMOKONYOZDUR. ASBEST TOZLARININ SOLUNMASI SONUCU AKCİĞERLERDE FİBROZ DENİLEN YAPISAL DEĞİŞİKLİKLER ORTAYA ÇIKAR

26 1-FİBROJENİK TOZLAR AKCİĞERLERDE BİRİKEN ASBEST TOZUNUN 0,1 GRAMI BİLE HASTALIĞIN OLUŞMASI İÇİN YETERLİDİR. SİLİS ASBEST TALK ALUMİNYUM SİLİKOZİS ASBESTOZ TALKOZ ALUMİNAZ

27 BİYOLOJİK ETKİLERİ AÇISINDAN 2-TOKSİK TOZLAR : İÇ ORGANLARDA (sinir sistemi,karaciğer,böbrekler,mide,bağırsaklar, solunum sistemi,kan yapıcı organlar) KRONİK VEYA AKUT ZEHİRLENME ETKİLERİ YAPAR (Pb, Cr,Cd, Vanadyum gibi ağır metal tozları) 3-KANSEROJEN TOZLAR: İNSANLARDA KANSERE YOL AÇAN TOZLARDIR. ASBEST, ARSENİK VE BİLEŞİKLERİ, BERİLYUM, KROMATLAR (kalsiyum-potasyum-sodyum), NİKEL VE BİLEŞİKLERİ (nikel oksit,nikel sülfit)

28 BİYOLOJİK ETKİLERİ AÇISINDAN 4-RADYOAKTİF TOZLAR: FAZLA OLMAMAKLA BİRLİKTE EN ÖNEMLİLERİ, URANYUM, TORYUM, SERYUM, TRİTYUM VE RADYUM BİLEŞENLERİDİR. 5-ALLERJİK TOZLAR:BAZI İNSANLAR ÜZERİNDE ALLERJİ YAPABİLEN,ASTIM VE EGZEMA GİBİ HASTALIKLARIN OLUŞMASINA SEBEP OLAN TOZLARDIR. (HAYVAN YEMLERİ, OT, TAHIL, PAMUK, KETEN, KENEVİR,UN)

29 BİYOLOJİK ETKİLERİ AÇISINDAN 6-İNERT TOZLAR: BU TOZLAR İNSAN VÜCUDUNDA BİRİKEBİLEN FAKAT FİBROJENİK VE TOKSİK ETKİLERİ OLMAYAN AYRICA BELLİ BİR HASTALIĞI OLUŞTURMAYAN TOZLARDIR. (DEMİROKSİT, TİTANDİOKSİT, KÖMÜRTOZU, BARYUM BİLEŞENLERİ, KİREÇTAŞI, MERMER, ALÇI TOZLARI, TÜTÜN)

30 TOZUN ETKİLERİ EN BÜYÜK TEHLİKESİ AKCİĞERLERE GİTMESİDİR. SOLUNUM SIRASINDA BÜYÜK TOZ PARÇACIKLARI GENELLİKLE BURUNDAKİ KILLAR İLE MOKOZA TARAFINDAN YAKALANIR YANİ ÜST SOLUNUM YOLLARINDA TUTULUR, ÖKSÜRÜKLE VE BALGAM OLARAK DIŞARI ATILIR. ANCAK KÜÇÜK PARÇACIKLAR AKCİĞERLERDE ALVEOLLERE KADAR ULAŞARAK TAHRİP EDEBİLİR YA DA KANA KARIŞARAK VE VÜCUDUN DİĞER BÖLGELERİNE TAŞINARAK BURALARDA TAHRİBAT YAPAR. GÖZLERİ ZEDELEYEBİLİR, BAZI DURUMLARDA TOZ PATLAMALARI OLABİLİR, ÇOĞU ZAMAN DA YOĞUN BULUNDUKLARI ORTAMDA GÖRÜNTÜYÜ ETKİLEYEBİLMEKTEDİR. HASSAS CİHAZLARI ETKİLEMEKTEDİR.

31 KORUMA TEKNİK KORUMA TIBBİ KORUMA

32 TEKNİK KORUMA EN ÖNEMLİ OLAN METOD, ORTAMDA BULUNAN TOZ MİKTARINI AZALTMAKTIR. BUNUN İÇİN ORTAMDA BULUNAN TOZUN SAYISI, YAPISI VE ÇAPI ÖLÇÜLMELİDİR. ELDE EDİLECEK SONUCA GÖRE; 1- TOZUN MEYDANA GELİP ÇEVREYE YAYILMASINI ÖNLEMEK. 2- MEYDANA GELEN TOZU ORTAMDAN UZAKLAŞTIRMAKTIR. -TEKNOLOJİK METODLAR, -HAVALANDIRMA, TEMEL İLKELER -TOZSUZLAŞTIRMA (TOZ TOPLAMA), -KİŞİSEL KORUYUCULAR

33 TIBBİ KORUMA İŞE GİRİŞ VE PERİYODİK KONTROL MUAYENELERİDİR. GENEL SAĞLIK MUAYENESİNİN YANI SIRA GÖĞÜS RADYOGRAFİLERİN ALINMASI, SOLUNUM VE DOLAŞIM SİSTEMİ İLE CİLT HASTALIĞI OLANLAR, GÖĞÜS YAPISINDA BOZUKLUK OLANLAR BU İŞLERE ALINMAMALIDIR. (İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ MADDE:76)

34

35 TOZ DEĞERLENDİRMESİ ÖNCELİKLE TOZ TÜRLERİ VE KAYNAKLARI BELİRLENMELİDİR. -TOZ OLUŞUMUNA KATKI YAPAN TÜM MADDE VE İŞLEMLER, -KATKI DÜZEYLERİ, -TOZ ANALİZLERİ VE SOLUNABİLİR TOZ ÖLÇÜMLERİ, -EŞİK SINIR DEĞERİ AŞIP AŞMADIKLARI SORULARINA CEVAP ARANIR.

36 TOZDAN KORUNMA POLİTİKALARI KORUYUCU POLİTİKANIN GELİŞİMİ; KİŞİSEL KORUMAYI TEMEL ALAN POLİTİKALARDAN TOPLU KORUMAYI ÖNGÖREN POLİTİKALARA, BURADAN DA BÜTÜNE YÖNELİK KORUMAYI TEMEL ALAN VE RİSKİN ÖNLENMESİNE ÖNCELİK VEREN POLİTİKALARA DOĞRU OLMUŞTUR.

37 TOZDAN KORUNMA POLİTİKALARININ ETKİLİLİK SIRALAMASI 1. Risk Seçme 2. Risk Kişisel koruma 3. Risk Toplu koruma 4. Risk Tam önleme ETKİSİZDEN ETKİLİYE

38 TOZDAN KORUNMA POLİTİKALARI 1-SEÇME; DUYARLI KİŞİLERİN RİSKLE KARŞILAŞMASININ ÖNLENMESİDİR. -YASAL DÜZENLEMELERE UYGUNLUK (ÇOCUK-KADIN ÇALIŞANLAR) -TIBBİ SEÇME: SAĞLIĞI UYGUN OLMAYANLARIN YA DA ÇALIŞTIĞI SÜRE İÇİNDE UYGUN OLMAKTAN UZAKLAŞLAŞMANIN TESPİT EDİLMESİ -MESLEKİ SEÇME:İŞE VE/VEYA RİSKE UYGUN EĞİTİMİ OLMAYANLARIN İŞE ALINMAMALARI -DOĞAL SEÇME: İŞİN GEREKLERİNİ KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ SEBEBİYLE YERİNE GETİREMEYECEKLER SEÇMEYE KATILMAZLAR

39 TOZDAN KORUNMA POLİTİKALARI 2-KİŞİSEL KORUNMA; TOZ VARDIR VE TOZLU İŞLEM SÜRMEKTEDİR, ÇALIŞAN TOZA VE TOZLU İŞLEME KARŞI KORUNUR. -KİŞİSEL KORUNMA ARAÇLARI: UYGUN TOZ MASKESİ, İŞ ELBİSESİ, ELDİVEN -TIBBİ KORUNMA: İŞE GİRİŞ VE PERİYODİK MUAYENELER İLE İŞ SAĞLIĞI EĞİTİMİ -KİŞİSEL HİJYEN:SAĞLIKLI İÇME VE KULLANMA SUYU/YETERLİ BESLENME İMKANLARI/TEMİZLENME VE DİNLENME İMKANLARI

40 TOZDAN KORUNMA POLİTİKALARI 3-TOPLU KORUMA; RİSK EK YÖNTEMLERLE İZOLE EDİLİR TOZUN YEREL HAVALANDIRMA İLE ORTAMDAN UZUKLAŞTIRILMASI, -ISLAK ÇALIŞMA YAPILARAK TOZUMA SINIRLANIR, -İŞYERİ ORTAMININ NEMLENDİRİLMESİ İLE TOZUN ÇÖKMESİ HIZLANDIRILIR, -GENEL HAVALANDIRMA İLE ORTAMDAKİ TOZ YOĞUNLUĞU AZALTILIR, -TOZLU İŞLEMLERİN İŞÇİ SAYISININ AZ OLDUĞU ZAMAN DİLİMLERİNDE (SAAT VEYA GÜN) YAPILMASI SAĞLANIR, -TOZLU İŞTE ÇALIŞMA SÜRESİ AZALTILIR.

41 TOZDAN KORUNMA POLİTİKALARI 4-TAM ÖNLEME; EN ETKİLİ VE KALICI YÖNTEMDİR.(KAYNAĞINDA ÖNLEME) -YER DEĞİŞTİRME: TOZLU OLANIN TOZSOZ OLANLA, ZARARLI OLAN MADDENİN ZARARSIZ YA DA AZ ZARARLI OLANLA DEĞİŞTİRİLMESİ, - MAKİNALAŞTIRMA: TOZLU İŞLEMİN ÇALIŞANA DEĞİL, MAKİNEYE YAPTIRILMASI VEYA KAPALI SİSTEMDE YAPILMASI, - OTOMASYON: TOZLU İŞLEMİN ÇALIŞANA DEĞİL, MAKİNEYE YAPTIRILMASI VEYA İŞYERİ ORTAMINDAN SOYUTLANMIŞ BÖLMEDE YAPILMASI, - UYGUNLAŞTIRMA: İŞLETME BİNALARININ ÇALIŞMAYA VE TOZLU ÜRETİME UYGUN HALE GETİRİLMESİ VEYA ÜRETİMİN VE İŞ ORGANİZASYONUN TOZA UYGUN HALE GETİRİLMESİ

42 HANGİ TÜR TOZ OLURSA OLSUN - TOZUN YAPISINA, -TOZUN YOĞUNLUĞUNA, -MARUZİYET SURESİNE GÖRE SAĞLIK AÇISINDAN SAKINCALIDIR. KİŞİSEL FAKTÖRLER OLARAK İSE -KİŞİNİN GENEL YAPISI, -SAĞLIK DURUMU, -KİŞİSEL DİRENÇ-DUYARLILIK, -ALIŞKANLIKLAR (SİGARA vb.) HASTALIK OLUŞUMUNDA PAY SAHİBİDİRLER

43 PNÖMOKONYOZ OLUŞMASINDAKİ FAKTÖRLER TOZLARIN ÇAPLARI, TOZLARIN TEKİBİ, TOZLARIN MİKTARI, KİŞİSEL ÖZELLİKLER

44 PNÖMOKONYOZ OLUŞMASINDAKİ 1-TOZLARIN ÇAPLARI : ORTAMDA BULUNAN TOZLARIN ÇAPLARI 5 MİKRONDAN KÜÇÜKSE AKCİĞERLERE GİRME VE YIĞILMA İHTİMALİ ARTAR. 2-TOZLARIN TERKİBİ: FAKTÖRLER HASTALIĞIN ORTAYA ÇIKMASINDA ÖNEMLİ OLAN İKİNCİ FAKTÖRDÜR. ÖRNEĞİN SLİKOZ OLABİLMESİ İÇİN TOZUN YAPISINDA KRİSTAL HALİNDE SİLİS BULUNMALIDIR.

45 PNÖMOKONYOZ OLUŞMASINDAKİ FAKTÖRLER 3-TOZLARIN MİKTARI : HASTALIĞIN MEYDANA GELMESİNDE ÜÇÜNCÜ FAKTÖR ALINAN DOZ dur. ALINAN DOZ TOZLU ORTAMDA BULUNMA SÜRESİNE BAĞLIDIR. NE KADAR FAZLA KALINIRSA AKCİĞERLERE GİREN TOZUN MİKTARI O KADAR ARTAR

46 PNÖMOKONYOZ OLUŞMASINDAKİ 4-KİŞİSEL ÖZELLİKLER : FAKTÖRLER İNSANLARIN KENDİNİ KORUMA MEKANİZMASI VARDIR. BU MEKANİZMA SOLUNUM SİSTEMİNİ BOZAN BAZI NEDENLER SONUCU İYİ İŞLEMEZ. ÖRNEĞİN; ÇOK SİGARA İÇENLER VEYA BAŞKA ZEHİRLİ GAZLARLA DAHA ÖNCE KARŞILAŞMIŞ OLANLARDA, KORUMA SİSTEMİ ZEDELENMİŞTİR. PNÖMOKONYOZ OLMA İHTİMALİ FAZLADIR.

47 -SİLİKOZ, PNÖMOKONYOZLAR YAYGIN VE TEHLİKELİ BİR TOZ HASTALIĞIDIR. SİLİCA TOZUNUN SOLUNMASIYLA OLUŞUR.İNCE TOZ ZERRECİKLERİ AKCİĞERİN İNCE HAVA KESECİKLERİNE KADAR TAŞINIR.ÖZEL KORUYUCU HÜCRELER TOZU KAPAR VE SİNDİRMEYE ÇALIŞIR. BUNA RAĞMEN TOZLAR LENF NODÜLLERİNE GERER VE BURADA DAMARLARI TIKARLAR.AKCİĞERLERDE FİBROZ DENEN VE LİF DEMETİNE BENZEYEN ANORMAL ÖLÜ KABUK OLUŞTURURLAR.

48 PNÖMOKONYOZLAR -SİLİKOZUN SEBEP OLDUĞU DİĞER HASTALIKLAR; SİLİKOZ, BAŞKA HASTALIĞA SEBEP OLMAZ, ANCAK, SİLİKOZLA BİRLİKTE BAŞKA HASTALIKLAR DA OLABİLİR. BU İSE SİLİKOZUN ŞİDDETİNİ ARTIRIR. AYRICA DURUMU DAHA KOMPLİKE HALE SOKACAK HER TÜRLÜ DURUMDAN SIKINMALIDIR. SİGARA... SİGARA, SOLUNUM YOLUNDA BULUNAN VE TÜYE BENZEYEN TOZLARLA YABANCI MADDELERİN BOĞAZ VE TÜKÜRÜK YOLUYLA ATILMASINI SAĞLAYAN KILIMSI HÜCRELERE ZARAR VERİR. BU HÜCRELER GÖREV YAPAMAYINCA SİLİKALAR BİRİKİR.

49 SİLİKOZ TÜRLERİ 1-KORONİK SİLİKOZ: Genellikle aşırı temastan 10 yıl sonra ortaya çıkar. En çok görülenidir.erken dönemde farkedilmeyebilir Vücudun enfeksiyonla mücadele yeteneği silika tozlarından etkilenebilir. Çalışanlarda fiziksel uğraşıdan sonra solunumda kesilme, nefes darlığı,şiddetli öksürük, yorgunluk, iştah kaybı, göğüs ağrıları, yüksek ateş, morarma-siyanoz) 2- HIZLANMIŞ SLİKOZ: Yüksek temas sonucu oluşur ve 5-10 yılda gelişir. 3-AKUT SİLİKOZ: En yüksek derecede maruz kalınan ve birkaç haftadan 5 yıla kadar süre içerisinde semptomları görülen tiptir.

50 SİLİKOZUN TANISI VE KORUNMA TIBBİ MUAYENE İLE ÇALIŞANIN TÜM ÇALIŞMA HİKAYESİ VE GÖĞÜS RÖNTGENİ İLE İKİŞİNİN SİLİCA TOZU TAŞIDIĞININ TEK GÖSTERGESİ OLAN AKCİĞER TAHLİLLERİNİ İÇERİR. KORUNMA GENEL TEDBİRLER İLE YAPILIR. ERKEN ZAMANDA TANISI ÖNEMLİDİR. İŞ DEĞİŞTİREREK VE TOZLU ORTAMDAN UZAKLAŞTIRILARAK SİLİKANIN VÜCUTTAN ATILMASI SAĞLANABİLİR.

51 PNÖMOKONYOZLAR -BİSSİNOS (Keten, kendir ve pamuk tozlarından meydana gelir).bu hastalık üç devre gösterir. 1 nci devre:tipik belirtisi Pazartesi Ateşidir 2 nci devre: Nefes darlığı, öksürük vb. belirtiler pazartesiyi takip eden günlerde de devam eder, 3 cü devre: İşe devam edildiğinde şikayetler yerleşir, iyileşmeyen bir duruma gelir.

52 Asbest; Temelde bazı kaya oluşumlarının damarlarında doğal olarak bulunan ve doğada sıkça rastlanan bir mineral silikatıdır. Minerolojik özelliklerine göre Amfibol ve Serpantin grubu olmak üzere iki farklı asbest grubu bulunmaktadır. Serpantin grubu asbest KRİZOTİL (Beyaz Asbest) olarak adlandırılmakta ve dünya asbest üretiminin %95 ni oluşturmaktadır.

53 Serpantin türü asbest lifleri esnek, dayanıklı olup amfibol grubu asbestlere göre nemi daha çok emerler. Amfibol grubu asbestler ise ; AMOZİT (Kahve Rengi), TREMOTİL, ANTOFİLLİT, KROKİDOLİT (Mavi), AKTİNOLİT diye adlandırılırlar

54 Amfibol grubu asbestlerin lifleri daha kısa ve serttir.iğnemsi yapıda olan bu lifler oldukça kırılgandır.kimyasallara karşı daha fazla dirençlidir. Genel olarak asbest lifleri; esnektir, yanmaz, kuvvetlidir, kimyasallara dayanıklıdır, termal iletkenliği düşüktür.

55 KULLANIM ALANLARI: Çimentolu boru ve çatı levhası Balata ve Conta İmalatı, Yer Döşemesi, İzolasyon Malzemesi, Tekstil Sanayi İKAME MALZEMELER Silisyumdioksit,cam elyaf-cam yünü,kaya yünü,suni elyaflar

56 Üretici Ülkeler ve Türkiye: Rusya,Kanada,Çin,Brezilya,Zimbabwe,Kazakistan ve Yunanistan en önemli üreticileridir. Türkiye de ticari olarak asbest üretimi yapılmamaktadır. Kullanım miktarları: Yıllar: Ton/Yıl

57 Türkiye de Durum: 1993 Yılına kadar herhangi bir kısıtlama yok tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ZARARLI KİMYASAL MADDE VE ÜRÜNLERİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ GEREĞİNCE AMFİBOL TİPİ ASBEST TÜRLERİNİN her çeşit malzeme üretiminde kullanılması tarihinden itibaren yasaklanmıştır.

58 SAĞLIK RİSKLERİ Asbest vücudumuza 2 yoldan girer. Solunum, Sindirim. Solunum yoluyla giren liflerin boyunun 5 mikrondan uzun,çapının 3 mikrondan ince ve boy-çap oranı 3/1 den fazla olanları en tehlikelidir.

59 SAĞLIK RİSKLERİ Asbestozis, Akciğer Kanseri, Mesotlioma, Plevra Lezyonları,/(İyi-huylu). Özellikle akciğer kanserinin oluşması için ilk maruziyetten sonra yıl ve daha fazla bir sürenin geçmesi gerekmektedir.

60 HUKUKİ DÜZENLEMELER 1-18 Yaşını bitirmemiş çocuklar çalıştırılamaz. 2-Günde 7.5 saatten fazla çalışma yapılamaz tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tozla Mücadele Yönetmeliğinde tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan değişiklik ile ESD değerler şöyledir. Krizotil : Diğer Türler ve asbest içeren kayaçlar: 0.6 lif/cm3 0.3 lif/cm tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik te İşveren,TWA değerinin 0.1Lif/cm3 ü geçmemesini sağlayacaktır.

61 Bazı Ülkelerdeki ESD: Ülke: Asbest Cinsi : ESD-Lif/cm3 Amerika Tüm Cinsler 0,2 Lif/Cm3 Fransa Krizotil, Amozit 1 Krokidolit 0,5 İsveç Krizotil(Diğerleri yasak) 0,5 ILO-Kanada Krizotil 2 Krokidolit 0,2 Amozit 0,5 İsviçre Tüm Cinsler 1 Almanya Krizotil(Diğerleri yasak) 0,25

62 SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ: Eğitim, Kapalı Sistemle Çalışma, İşyeri ortam temizliği-çalışanların temizliği, Aspirasyon Sistemleri, İşe giriş ve periyodik sağlık muayeneleri, Sosyal tesisler,(banyo,soyunma yeri,elbise dol.) Asbest depoları, Atıkların kontrolü, Kişisel koruyucular, İşyeri ortam ölçümleri, Çalışma Süresi.

63 TOZLU İŞLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ ÇAPI 5-10 MİKRON ARASINDA OLAN TOZLAR AKCİĞERİMİZE NADİREN ULAŞABİLDİĞİ HALDE, ALVEOLLERE ULAŞAN TOZ TANECİKLERİ ÇAPI 5 MİKRONDAN KÜÇÜK OLANLARDIR. İPLİKSİ TOZLARDA İSE DURUM FARKLIDIR. BU DEFA ÇAPI 3 MİKRONDAN KÜÇÜK, BOYU DA ÇAPININ EN AZ ÜÇ KATI OLAN TOZLAR SOLUNABİLİR TOZLARDIR.