JEOTERMAL ENERJİ. Temiz Enerji Günleri 2012 İTÜ Elektrik Mühendisliği Kulübü 16 Şubat 2012

Transkript

1 Temiz Enerji Günleri 2012 İTÜ Elektrik Mühendisliği Kulübü 16 Şubat 2012 JEOTERMAL ENERJİ Abdurrahman SATMAN İTÜ Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği Bölümü İTÜ Enerji Enstitüsü Konvansiyonel ABD

2 İÇERİK Jeotermal Enerji Dünya da ve Türkiye de Jeotermal Enerji Kullanımı Kapasitesi Potansiyeli

3 Yerkürenin içinden dışarıya akışın görünüşü. Kabuk, yerin ısısından yalıtma görevi görür. İç çekirdek katı, dış çekirdek sıvı durumda olup, manto ise yarı-erimiş durumdadır. Kabuk Kıtasal kalınlık 70 km Okyanus kabuğu 10 km Manto Yerküre yarıçap=6400 km Dış çekirdek 2900 km de başlıyor İç çekirdek o C

4 Yerküre Sıcaklık Gradyanı kabuk manto

5 18 : Afrika, Arabistan ve Avrasya Plakaları Arasında Doğu ve Güney Akdeniz Plaka Sınırı Plaka Sınırları Ring of Fire Kabuk, birbirine göre 2-3 cm/yıl hızda hareket eden büyük plakalarla bölünmüş/parçalanmış durumdadır. Mantonun üst kısımlarında yarı-erimiş kayaçların taşınması plakaları hareketlendirir.

6 Ateş Kuşağı The Ring of Fire boyunca aktif volkanlar yeralmaktadır ve sık sık deprem oluşur. Yerküre kabuğunu oluşturan tektonik plakaların sınırları olarak tanımlanır.

7 Jeotermal Enerji Yerküre içindeki kayaç, sıvı su ve buharda tutulan ve yeryüzüne doğru doğal ısı akışı şeklindeki enerjidir. Isı, yeraltındaki tektonik hareketler sonucu ve yerküre içindeki uranyum, toryum ve potasyumun radyoaktif izotoplarının bozunması sonucu üretilir.

8 Yağmur Suyu Jeotermal Rezervuar Yağmur Suyu Sıcak Su Sıcak Kayaç Sıcak Kayaç Geçirgen olmayan bir tabaka altında gözenekli ve geçirgen kayaçlarda kapanlanmış sıcak su ve buhar bir jeotermal rezervuarı oluşturur.

9 Türkiye de Jeotermal Sahalar Batı Anadolu Bölgesinde bilinen jeotermal sistemler, jeolojik faylanma ve kıvrımlanmanın aktif olduğu, bölgesel ısı akışının normalden yüksek olduğu, ısı taşınımının etken olduğu sistemler olup, graben yapıları içinde yeralmaktadırlar. Doğu Anadolu bölgesinde volkanik sistemlerin varlığı tahmin edilmekle beraber, bugüne kadar yapılan araştırmalar sonucunda henüz ekonomik olarak işletilebilir bir saha bulunamamıştır.

10 Türkiye de Jeotermal Sahalar ve Kurulu Tesisler (Serpen vd., 2009)

11 Jeoloji: Dalma-Batma Zonu Tektonik hareketler ve oluşan yapılar (faylar/kırıklar/grabenler), Batı Anadolu daki hidrotermal ve taşınımlı sistemlerdeki yüksek ısı akışı ve jeotermal ortamların nedenidir. EGE ANADOLU Mağma Çıkışı

12 Jeoloji Türkiye de bilinen büyük jeotermal sahalar Batı Anadolu da faylı zonlarda yeralan ve Doğu-Batı uzanımlı grabenlerdedir. Fayların grabenleri kestiği yerlerdeki metamorfik formasyonlarda oluşan yüksek geçirgenlik, jeotermal sistemlerin gelişmesi için uygun ortam yaratır. Serpen vd., 2009

13 Normal fay içeren jeotermal dolaşım sisteminin şematik görünümü Beslenme havzasından başlayarak fay zonu içinde derinlere indikçe ısınan meteorik suyun sıcak akışkan olarak yükselimi sonucu oluşan (magmatik olmayan) jeotermal sistemin şematik görünüşü. (Williams vd., 2011)

14 Türkiye de Tarihçe Ülkemizde jeotermal enerji araştırmaları 1962 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından başlatılmıştır. İlk araştırma kuyusu 1963 yılında Balçova İzmir de delinmiş ve 40 m derinlikte 124 o C sıcaklığında akışkan üretilmiştir yılında ülkemizde en yüksek sıcaklıklı sahalardan biri olan Kızıldere Denizli jeotermal sahası bulunmuştur. İlk jeotermal ısıtma uygulaması 1964 yılında Park Oteli nin (Gönen Balıkesir) ısıtılması ile gerçekleştirilmiştir. * Türkiye de sıcaklıkları o C arasında ~ 1500 adet termal ve mineral su kaynağı ve 180 e yakın jeotermal saha keşfedilmiştir.

15 Denizli-Kızıldere

16 KULLANIM ALANLARI 1) Doğrudan Kullanım * Konut ve Binaların Isıtılmasında ve Soğutulmasında * Sıcak Su Temininde * Seracılıkta * Endüstrinin Isı Gereksiniminin Temininde * CO 2 ve diğer mineral üretiminde 2) Dolaylı Kullanım - Elektrik Üretimi

17 Sıcaklığa göre farklı jeotermal enerji kullanımı (Lund, 2011)

18 Jeotermal Sistemi Şematik Görünümü

19 Jeotermal Isı Üretim Yöntemleri Sığ Kuyu Isı Değiştiriciler Hidrotermal Sistemler Sıcak Kuru Kaya sığ formasyonlardan ısı üretimi ısı pompasıyla ısıtma sıcak yeraltı suyundan ısı üretimi çatlatılmış formasyonlarda su sirkülasyonu ısı pompasız ısıtma ısı & elektrik

20 Jeotermal Isı Üretim Yöntemleri Derin jeotermal Elektrik, ısıtma&soğutma Sığ jeotermal Doğrudan kullanım Enerji depolama Isıtma&soğutma

21 Geliştirilmiş Jeotermal Sistemler Enhanced (Engineered) Geothermal Systems veya Sıcak Kuru Kaya Hot Dry Rock Teknolojisi 1. Soğuk su enjeksiyon kuyusundan basılır, jeotermal rezervuarda ısınır. 2. Sıcak su üretim kuyusundan üretilir. 3. Sıcak su bir ısı değiştiricide bir çalışma akışkanını ısıtır. 4. Isınan çalışma akışkanının buharı elektriği üreten türbini döndürür.

22 Küresel Enerji Tüketiminde Yenilenebilir Enerjinin Payı, 2009 (REN21, 2011)

23 Küresel Elektrik Üretiminde Yenilenebilir Enerjinin Payı, 2010 (REN21, 2011)

24 Yenilenebilir enerjide Türkiye-Dünya kurulu güçlerinin karşılaştırılması Teknoloji Dünya Kurulu Kapasite 2010 (GW e ) Türkiye Kurulu Kapasite 2010 Sonu (MW e ) Türkiye/Dünya Oranı, % Rüzgar * 0.7 Güneş PV 40 4 ~0 Jeotermal * 2011 yılı sonunda 1799 MW e

25 Dünya Jeotermal Elektrik Kurulu Gücü Yıl Kurulu Kapasite, GW e 2010 (24 ülke) ABD 2. Filipinler 3. Endonezya 4. Meksika 5. İtalya 6. Yeni Zelanda 7. İzlanda 8. Japonya 9. El Salvador 12.Türkiye (99 MW e ) Dünya Jeotermal Doğrudan Kullanımı Yıl Kurulu Kapasite, GW t 2010 (78 ülke) ABD 2. Çin 3. İsveç 4. Norveç 5. Almanya 6. Japonya 7.Türkiye (2084 MW t ) 8. İzlanda 9. Hollanda 10. Fransa

26 Dünya Jeotermal Kurulu Güç Gelişmesi, MW e Growth Kurulu in geothermal jeotermal power elektrik development gücün over the years dünyada gelişmesi ( dönemi). (IEA, 2011)

27 Türkiye nin Kurulu Jeotermal Elektrik Gücü 140 Kurulu Jeotermal Elektrik Gücü, MW e Kızıldere 17.8 Kızıldere Dora I 25 Kızıldere Dora I Bereket 33 Kızıldere Dora I Bereket Gürmat Kızıldere Dora I Bereket Gürmat Tuzla Dora II 109 Kızıldere Dora I Bereket Gürmat Tuzla Dora II Hıdırbeyli Yıllar

28 Türkiye de Jeotermal Santrallar } 99 MW e 378 MW e = 477 MW e ( EPDK, 2010)

29 Kızıldere Sahası & Elektrik Santralı (Haklıdır vd., 2011)

30 Saha Santral Üretim Kuyusu Kalsit İnhibitör Donanımı (Gürmat-Germencik/Aydın)

31 Boru Hatları ve Santral Yüksek ve Düşük Basınç Ayıraçları, Enjeksiyon Pompaları ve Boru Hatları Türbin Soğutma Kulesi (Gürmat-Germencik/Aydın)

32 Germencik/Ömerbeyli Sahası Yerleşim Haritası (Tekin & Akın, 2011)

33 Kuyu Derinlik (m) Rezervuar Sıcaklığı ( o C) Yıl Germencik/ Ömerbeyli Jeotermal Sahası Kuyuları (Tekin & Akın, 2011) GÜRİŞ kuyuları

34 Elektrik Üretimi Dünyada Kapasite ~ MW e

35 (US DOE, 2011)

36 Buhar Ayrıştırmalı Jeotermal Güç Santralı Sıcak su rezervuarlarından üretilen sıcak suyun bir kısmı, yeryüzünde ayıraçlarda (seperatör flash tank ) basınç düşümünden sonra, buhar haline gelir. Buhar türbine verilerek elektrik üretimi sağlanır, sıvı su rezervuara basılır.

37 İki Devirli Güç Santralı İki devirli (binary) güç santrallarında, sıcak jeotermal akışkan bir ısı değiştiriciden geçirilir. Isı değiştiricide alınan ısı daha rahat buharlaşabilen bir çalışma akışkanına verilir. Çalışma akışkanının buharı, su buharına benzer olarak, türbin jeneratörüne güç sağlar.

38 Isının Güce Çevrimi Çevrim Verimi: Elektiriğe çevrilen ısının yüzdesi çevrim verimi olarak tanımlanır türbine giden jeotermal akışkan ısısının elektrik enerjisine çevrilen oranı Türbine giriş sıcaklığına bağlı olarak çevrim verimi Cycle thermal efficiency (MIT, 2007)

39 Türkiye nin Jeotermal Enerji Doğrudan Kullanımı Uygulama Toplam Kurulu Dünya Kurulu Kapasite, MW t Kapasite, MW t Bölge Isıtması Banyo-Havuz-Kaplıca Sera Isıtması Isı Pompaları Diğerleri Toplam : (WGC-2010, Bali)

40 Türkiye de Bölge Isıtma Projeleri (Erdoğmuş vd., 2006 dan düzenleme) Proje Yeri Yıl T in ( o C) T out ( o C) Q max (kg/s) Kullanılan Kurulu Kapasite (MW t ) Eşdeğer Alan (x 100 m 2 ) 1. Gönen Balikesir Simav Kütahya Kırşehir Kızılcahamam-Ankara Balçova-İzmir Afyon Kozaklı Nevşehir Sandıklı Afyon Diyadin Ağrı Salihli Manisa Dikili-İzmir Sarayköy-Denizli Edremit-Çanakkale Bigadiç-Balıkesir Bergama-İzmir Kuzuluk-Sakarya Armutlu-Yalova Güre-Balıkesir Sorgun-Yozgat Yerköy-Yozgat Toplam * * ETKB(2011) e göre: 81 bin konut eşdeğeri.

41 Jeotermal Saha H P Tekrar - Basma Kuyusu Sıcak Jeotermal Rezervuar Üretim Kuyus u Gidiş Boruhattı Dönüş Boruhattı ID : Isı Değiştirgeci P : Pompa H : Havuz Kullanıcılar ID Şehir Dağıtım Sistemi P AFJET ID P AFJET Afyon Jeotermal Bölge Isıtma Sistemi Şeması (4500 Konut)

42 Bölgesel Isıtma Üretim kuyularından alınan sıcak su birincil devrede hareket ederek bir ısı değiştiriciden geçirildikten sonra, ısı değiştiriciden alınan sıcak su ikincil devre içinde şehre verilerek mekan ısıtması (veya bölgesel ısıtma) yapılır.

43 Banyo ve Havuz Kullanımı- Sağlık Turizmi * Jeotermal suyun banyo, havuz ve sağlık amaçlı kullanıldığı 300 den fazla tesisten (ılıca, kaplıca, SPA,...) yılda en az 12 milyon yerli ve 10 bin yabancı ziyaretçinin yararlandığı tahmin edilmektedir. Büyük Tesislerin Bulunduğu Bölgeler: Armutlu-Yalova, Afyon, Balçova-İzmir, Çesme-İzmir, Gönen- Balıkesir, Kızılcahamam-Ankara, Akyazı-Adapazarı...

44 Gecek Kaplıcası / Afyonkarahisar

45 Banyo amaçlı açık ve kapalı tesisler (Ilıca, kaplıca, SPA, termal banyo,...)

46 Sera Isıtma Başlıca Sera Tesisleri Yer Kapasite (MW t ) Alan (dekar*) 1. Dikili-İzmir Salihli-Manisa Turgulu-Manisa Balçova-İzmir Kızıldere-Denizli Gümüşköy-Aydın Diyadin-Ağrı Karacaali-Urfa Sındırgı-Balıkesir Simav-Kütahya Toplam *1 dekar= 1 dönüm =10 3 m 2 Son yıllarda jeotermalle sera ısıtma hızlı bir gelişme göstermektedir. Toplam sera alanı 2010 yılında 210 hektarı (2100 dönüm) geçmiştir. (Serpen vd., 2009) den düzenlenmiş

47 Jeotermal su ile ısıtılan küçük bir sera.

48 Kış dönemlerinde buzlanmayı engellemek için, kaldırımların ve yolların altına jeotermal su boruları döşenmektedir. (Klamath Falls, Oregon).

49 Isı Pompası Boru Sistemleri Farklı şekillerdeki boru sistemleri bina etrafına döşenir. Kış döneminde borulara basılan su yerden ısı alır veya yaz döneminde binadan yere ısı taşınır.

50 Kuyuiçi Isı Değiştirici Borehole Heat Exchanger

51 Kış Döneminde Isı Pompası Kullanımı

52 Akiferde Isıl Enerji Depolama* Sistemleri ( Bina Isıtma & Soğutma ) Soğutma Mevsimsel enerji depolaması Açık sistem Yeraltı suyu aynı zamanda üretilir ve enjekte edilir Akifer Derinlik: m * ATES: Aquifer Thermal Energy System

53 Akiferde Isıl Enerji Depolama Sistemi Uygulaması Technical University Eindhoven (Hollanda) * m 2 ; 30 MW soğutma * 32 kuyu (16 soğuk, 16 sıcak) * Toplam debi: m 3 /st (125 m 3 /st-kuyu) * Sıcak kuyularda enjeksiyon sıcaklığı: o C * Soğuk kuyularda enjeksiyon sıcaklığı: 4-8 o C * Sonuç: Enerji tüketiminde %59 tasarruf

54 Türkiye İçin: 1) Tanımlanmış kapasite tahmini 2) Üretilebilir elektrik ve ısı üretim potansiyeli tahmini 3) Yüzeyden ilk 3 km derinlikte depolanmış ısı içeriği 4) Yeraltı sıcaklık dağılımı haritaları

55 Tanımlanmış Kapasite Tahmini (Başel vd., 2010) Saha ve kuyu verileri toplanarak değerlendirilmiştir. Bilinen sahaların görünür kapasiteleri, mevcut koşullardaki üretim debisi ve üretilen akışkanın ortalama sıcaklıkları dikkate alınarak hesaplanmıştır. Tanımlanmış Kapasite Hesabı (279 oluşum) Kapasite (MW ) = w w T T max Envanter MTA 1996 MTA 2005 ΔT: Sisteme giren ve ort ref : Debi t ağırlıklı + max çıkan sıcaklık ΔT akışkanın Bölümüzde çalışılan projelerin verileri sıcaklık Literatürde çalışılan sahaların verileri : Sahanın toplam üretim debisi( kuyu+oluşumlar)=maksimum akış : Referans sıcaklığı,ortalama atmosfer sıcaklığı,15 + farkı, (T ort _T veya ref ) o 20 C. debisi, (kg/s)

56 Tanımlanmış Kapasite Çalışmasında yapılan analizlere göre; Türkiye genelinde 63 il ve 279 oluşuma ait veriler analiz edilmiştir. En az 1 tane delinmiş kuyusu bulunan 117 saha mevcuttur. Sadece jeotermal çıkışların olduğu (doğal kaynak ve boşalımlar) yaklaşık 162 oluşum tanımlanmıştır. T> 60 o C 88 oluşum T> 100 o C 18 oluşum T> 140 o C 12 oluşum T> 150 o C 11 oluşum T> 200 o C 3 oluşum (Başel vd., 2010)

57 Jeotermal oluşum/yer sayısı Jeotermal Oluşum Sayısı Türkiye deki 279 jeotermal oluşumun kapasite aralık değerlerine göre oluşum yüzdelikleri (T ref : 15 o C) (Başel vd., 2010) Kapasite Aralığı, MW t Oluşum Yüzdesi, % jeotermal oluşumun 206 tanesinin (%74 ü) kapasite değeri 5 MW t ve altındadır. 279 jeotermal oluşumum görünür kapasiteleri Görünür kapasite aralığı, t Kapasite Aralığı, MW t

58 Sahalar Kapasite, MW t Sahalar Kapasite, MW t Germencik (Aydın) 1279 Sultanhisar-Salavatlı (Aydın) 445 Hıdırbeyli (Aydın) 423 Tuzla (Çanakkale) 298 Ömer-Gecek (Afyon) 267 Kızıldere (Denizli) 208 Simav (Kütahya) 185 Pamukören (Aydın) 149 Balçova (İzmir) 145 Seferihisar (İzmir) 140 Diyadin (Ağrı) 134 Sandıklı (Afyon) 127 Dikili (İzmir) 108 Terme (Kırşehir) 104 Ilıcabaşı-İmamköy 103 Kozaklı (Nevşehir) 78 Gölemezli (Denizli) 77 Kuzuluk (Sakarya) 74 Şaphane (Kütahya) 66 Turgutlu (Manisa) 62 Umurlu (Aydın) 62 Salihli (Manisa) Sahanın Toplamı 4701 Diğer (256 oluşum) 1243 Sıcakçermik-Yıldızeli (Sivas) Jeotermal Oluşumun Genel Toplamı 5944 (Başel vd., 2010)

59 Kuyularla Tanımlanmış Jeotermal Sahaların Sıcaklığa Göre Dağılımları jeotermal oluşumda sadece delinmiş kuyusu olan 117 saha dikkate alınmıştır Saha Sayısı Sıcaklık Aralığı o C Sıcaklık Aralığı, o C (Başel vd., 2010)

60 Jeotermal Sahalardan Üretilebilir (Isı+Elektrik) Güç Potansiyeli Tahmini Bilinen sahaların ısıl ve elektrik güç potansiyelleri hacimsel yöntemle Monte Carlo tipi olasılık yaklaşımı uygulanarak tahmin edilmiştir. A) Elektrik üretimine uygun yüksek sıcaklıklı (T>100 o C) jeotermal sahaların güç üretim potansiyelleri B) Doğrudan kullanıma uygun (T<100 o C) sıcaklıklı diğer jeotermal sahaların ısıl üretim potansiyelleri İncelenen Saha Sayısı Elektrik Üretimi 25 (T rez > 100 o C) Doğrudan Kullanım (Bölgesel Isıtma) 19 (60 o C <T rez < 100 o C) Doğrudan Kullanım (diğer) 81 (T rez < 60 o C) Toplam 122

61 Hacimsel Yöntem Kullanarak Potansiyel Hesabı Rezervuarın Isı İçeriği Denklemi H toplam = (1-Ø) x c K x ρ K x V x (T-T ref ) + Ø x c A x ρ A x V x (T-T ref ) H Kayaç + H Akışkan H: depolanmış ısı içeriği, kj; Ø: gözeneklilik, %; c: özgül ısı, kj/kg o C ρ: yoğunluk, kg/m 3 ; V: kayaç hacmi, m 3 ; T: rezervuar sıcaklığı, o C, T ref : referans sıcaklığı, o C Tahmini Üretilebilir Güç Potansiyeli = ısı içeriği, kj H toplam üretilebilirlik faktörü, % X ÜF X Y dönüşüm (çevrim) verimliliği, % LF yıllık kullanım oranı, % X t toplam proje ömrü, s

62 Belirsizliğin Değerlendirilmesindeki İstatistiksel Göstergeler (Monte Carlo Simulasyonu) P90: Depolanmış ısı ve üretilebilir gücün % 10 olasılıkla alacağı en küçük değeri temsil etmektedir. P50: Depolanmış ısı ve üretilebilir gücün % 50 olasılıkla alacağı en küçük değeri temsil etmektedir. P10: Depolanmış ısı ve üretilebilir gücün % 90 olasılıkla alacağı en küçük değeri temsil etmektedir.

63 Tuzla Elektrik Üretimine Uygun 25 Saha Alaşehir, Caferbeyli Kavaklıdere, Salihli_Kuzeydoğu, Salihli_Doğu Simav Ercis-Zilan Çanakkale İzmir Manisa Aydın Denizli Kütahya Van Balçova Seferihisar Dikili Kızıldere Tekkehamam Atça, Ortakçı, Nazilli,Germencik, Hıdırbeyli Kuzey, Hıdırbeyli Güney, Umurlu, Umurlu Güney, Pamukören, İmamköy,Gümüşköy,Salavatlı

64 Yığınsal Olasılıklar, % 25 Jeotermal Sahanın Tahmini Toplam Üretilebilir Elektrik Güç Potansiyelleri, MW e Max. Ortalama: 2100 MW e Min. Ortalama: 1055 MW e Olasılıklı Toplam Aritmetik Toplam Tahmini Üretilebilir Güç, MW e (Başel vd., 2010)

65 T ref : 15 o C 100 Cumulative Probability of Given Reserves or Less, % Yığınsal Olasılıklar, % Değerlendirilmesi Yapılan 122 Jeotermal Sahanın Tahmini Üretilebilir Isıl Potansiyelleri Max. Ortalama 52.7 GW t Min. Ortalama 28.5 GW t Probabilistic Log Olasılıklı Distribution Toplam Sum Simple Arithmetic Aritmetik Sum Toplam Sum Tahmini Üretilebilir Isıl Güç, GW t Estimated Producible Thermal Power, GW t

66 Türkiye de Jeotermal Enerji: Kapasite ve Potansiyel Doğrudan Kullanım Kurulu Kapasitesi Elektrik Kurulu Kapasite Tanımlanmış Kapasite (279 oluşum ve T ref : 15 o C) Elektrik Potansiyeli (25 saha,t ref :100 o C) Toplam Isıl Potansiyel (122 saha, T ref :15 o C) Elektrik Üretimine Uygun Sahaların Entegre Kullanımı Durumunda Türkiye Elektrik ve Toplam Doğrudan Kullanım (Isıl) Potansiyeli (122 saha) MW t 99 MW e MW t min: MW e max: MW e min: 28.5 GW t max: 52.7 GW t min: MW e ve MW t Yukarıdaki sonuçlar tanımlanmış hidrotermal sahalar içindir. Yeraltı ısı pompaları ve EGS teknolojilerinin kullanılması ve keşfedilmemiş sahaların katkılarıyla kapasite ve potansiyel çok daha yüksek olacaktır.

67 Yüzeyden ilk 3 km lik derinlik içerisinde depolanmış ısı içeriği tahmini Q=A x H x C v x (T-15) Q= ısı içeriği, J A= alan, km 2 H= derinlik, km C v = hacimsel özgül ısı, J/km 3 o C (2.55 x J/km 3 o C) T = ortalama sıcaklık, o C

68 Yüzeyden ilk 3 km lik derinlik içerisinde depolanmış ısı içeriği tahmini Sıcaklık Gradyanı Haritası (Mıhçakan vd., 2006). 1. Jeotermal Gradyan Aralıkları 2-20 o C/100 m 2. Derinliği en az 1000 m olan 539 kuyunun sıcaklık ölçümlerine dayalıdır.

69 Yüzeyden ilk 3 km lik derinlik içerisinde depolanmış ısı içeriği tahmini (Başel vd., 2010) Türkiye nin İlk 3 km lik Derinlik İçersinde Depolanmış Isı İçeriği Sıcaklık, o C Sınıf I (T<100) Sınıf II (100<T<150) Sınıf III (150<T<250) Sınıf IV (T>250) TOPLAM, J EPRI, 1978 İlk Çalışma 1.9x x x x x10 23 Serpen Mıhçakan, (1996) 7.1x x x x <T< <T<250 Satman, (2007) 1.8x x x x x10 23 Bu Çalışma (2010) 1.72x x x x x x J 4.0 x J = 3±1x10 23 J

70 YERALTINDA DEPOLANMIŞ ISI İÇERİĞİNİN ÖNEMİ Türkiye nin yıllık toplam enerji tüketimi = 106 milyon ton petrol enerjisi eşdeğeri = 4.45x10 18 J Türkiye nin ilk 3 km derinlikte depolanmış ısı içeriği = 3x10 23 J Bu ısının binde 1 i (%0.1 i) üretilse, üretilen ısı Türkiye nin 67 yıllık enerji tüketimine eşdeğerdir! Türkiye nin toplam alanı = 780x10 3 km 2 Yeraltında hacmi 34 km 3 (alanı 34 km 2, kalınlığı 1 km) (yaklaşık 2 adet Kızıldere jeotermal sahası) olan bir yapıdan sıcaklığı 50 o C düşürme yoluyla (örneğin ilk sıcaklığı 200 o C ve son sıcaklığı 150 o C olması durumunda) üretilen ısı Türkiye nin 1 yıllık enerji tüketimine eşdeğerdir!

71 İTÜ PDGMB Türkiye 500 & 1000 m Sıcaklık Dağılımı Haritaları 500 m Temperature Interval, o C Δ: Genç Volkanlar : Faylar 1000 m (Başel vd., 2010)

72 Teşekkürlerimle Abdurrahman Satman